Mí dọna yẹwhenọ lọ dọ mí na gbleawuna húnkùntọ lọ maa. E dọ dọ: “Mì hù i. Mì yí tewu ṣie do súnsún ohùn etọn sọn okọ̀ mìtọn!” Dile etlẹ yindọ n’nọ doawagun to Ṣọṣi Orthodoxe Grèce tọn he n’nọ yì mẹ, hodidọ homẹgble tọn yẹwhenọ lọ tọn enẹlẹ zọ́n bọ n’wá tọ́n sọn ṣọṣi lọ mẹ. Eyin n’lẹnnupọndo ninọmẹ lọ ji, n’nọ mọdọ enẹ wẹ gọalọna mi nado wá yọ́n nugbo lọ gando Jehovah go.

 Dile n’to whinwhẹ́n ja, mẹhe nọ nọ̀ tòdaho Tripoli tọn he mẹ tọjihun-glintẹn de te lẹ wá sọn aṣa voovo lẹ mẹ, yé nọ do ogbè voovo bosọ nọ yì sinsẹ̀n voovo lẹ. Whẹndo dopodopo wẹ nọ doawagun to aṣa he mẹ e wá sọn mẹ, podọ whẹndo yẹnlọsu tọn nọ wàmọ ga. Yẹn po mẹdaho ṣie sunnu lẹ po biọ ogbẹ́ de mẹ he nọ yin Awhànfuntọ Yise Tọn Lẹ, a ehe nọ diọnukunsọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ. Mí ma ko dukosọ hẹ Kunnudetọ depope pọ́n, amọ́ yẹwhenọ mítọn dọ dọ jaguda-gbẹ́ wẹ yé yin bo nọ diọnukunsọ Ṣọṣi Orthodoxe Grèce tọn, podọ nukọntọ yetọn wẹ Jehovah. Yẹwhenọ mítọn nọ dọna mí whẹwhẹ dọ eyin mí dukosọ na Kunnudetọ lẹ mí ni nọ tọ́navùn yé.

 N’ma tlẹ yọnẹn dọ atọ̀n to mẹdaho ṣie sunnu lẹ mẹ ko dukosọ hẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ. Amọ́, kakati mẹdaho ṣie lẹ nido diọnukunsọ yé, yé yigbe nado plọn Biblu hẹ yé, na yé jlo nado dedona yé wutu. To whèjai gbèdopo he n’lẹkọwa whégbè, n’mọ bọ Kunnudetọ lẹ gọ́ agbà mítọn ji bo to hodọ do Biblu ji hẹ whẹndo ṣie po kọmẹnu delẹ po. Homẹgble mi taun! Naegbọn nọvisunnu ṣie lẹ nado gọ̀n nugbonọ mayin na Ṣọṣi Orthodoxe tọn? Whenue n’jlo na tọ́n, kọmẹnu doto adú-zọ́nwatọ he mẹsusu yọnẹn de he sọ yin Kunnudetọ dọna mi dọ ma sinai bo dotoai. Họntọn whẹndo mítọn tọn de wẹ to Salmu lẹ 83:18 hia daga sọn Biblu ṣie mẹ. To whenẹnu, n’wá mọdọ lalo wẹ yẹwhenọ mítọn do na mí. Jehovah ma yin ogán jaguda-gbẹ́ de tọn, Jiwheyẹwhe nugbo dopo gee lọ wẹ!

 N’jlo na yọ́n nususu dogọ gando Jehovah go, enẹwutu yẹnlọsu nọ wá plọnmẹ Biblu he Mẹmẹsunnu Michel Aboud nọ deanana to owhé mítọn gbè lọ tẹnmẹ. To gbèdopo, họntọn de he to oplọn lọ tẹnmẹ kàn kanbiọ he ko to tuklado mi sọn whenue n’yin yọpọvu de sè. E kanse dọ, “Mì dọna mí, mẹnu wẹ dá Jiwheyẹwhe?” Mẹmẹsunnu Aboud dlẹnalọdo asé de he to aimimlọn to oján mẹ to ohọ̀ mítọn mẹ. E bayi zẹẹmẹ dọ asé lẹ ma do nugopipe lọ nado mọnukunnujẹ nue gbẹtọ lẹ nọ dọ mẹ, podọ yé masọ yọ́n aliho he mẹ gbẹtọvi lẹ nọ lẹnnupọn te. Mọdopolọ, gbẹtọvi lẹ lọsu ma do nugopipe lọ nado mọnukunnujẹ nususu mẹ gando Jiwheyẹwhe go. Apajlẹ he bọawu enẹ zọ́n bọ n’yọ́n nuhewutu n’ma gán mọnukunnujẹ nudelẹ mẹ gando Jehovah go to gigọ́ mẹ. E ma dẹn kaka de bọ n’klan gbẹzan ṣie do wiwe na Jehovah Jiwheyẹwhe bo yí baptẹm to 1946, whenue n’do owhe 15.

 To 1948, n’jẹ azọ́n fọtodide tọn wà ji hẹ Hanna, he yin mẹdaho ṣie sunnu. Ṣọfu etọn to apá na ṣọfu sẹ̀nsisá tọn Mẹmẹsunnu Najib Salem tọn. b Kaka Najib do kú to whenue e do owhe 100, wẹndagbe-jlatọ adọgbotọ de wẹ ewọ yin. Eyin n’dọyẹwheho hẹ ẹ to gbétatò lẹ mẹ, n’nọ mọdọ e nọ gboadọ mahopọnna homẹkẹn. Podọ, e taidi dọ e gán bẹ hodọdopọ sinai do Biblu ji jẹeji hẹ mẹdepope, mahopọnna sinsẹ̀n mẹlọ tọn. Zohunhun etọn yinuwado ji e taun.

 To gbèdopo whenue mí to azọ́nmẹ, mẹmẹyọnnu Mary Shaayah he yin Liban-nu bo nọ nọ̀ États-Unis wá dla mí pọ́n. Dile etlẹ yindọ onọ̀ he alọnu etọn nọ ján de wẹ e yin, e sọ yin gbehosọnalitọ zohunhunnọ de ga. Dlapọn enẹ diọ gbẹzan ṣie. Mary yí gànhiho awe linlán zan nado má numimọ he e do to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mẹ lẹ hẹ mí. Whẹpo Mary nado yì, e pọ́n mi tlintlin bo dọ: “Milto, na a gbẹ́ yin tlẹnnọ wutu, naegbọn a ma na bayi gbehosọnalitọ?” N’gbẹ́ bo dọ, n’dona dín akuẹ. E wá kanse mi dọ: “Ojlẹ nẹmu wẹ n’ko yizan tofi to afọnnu ehe?” N’gblọn dọ: “Gànhiho awe nkọ.” Mary dọ: “N’ma mọdọ a wà azọ́n kaka de to ojlẹ enẹ gblamẹ. Eyin a dọyẹwheho na gànhiho enẹ nkọ to gbèdopo, a gán bayi gbehosọnalitọ be. Tẹnpọn na owhe dopo, enẹgodo a gán de eyin a na zindonukọn kavi a na gbọ bo jodo.”

 Nugbo wẹ dọ sunnu he wá sọn aṣa ṣie mẹ lẹ ma nọ dotó ayinamẹ yọnnu lẹ tọn, amọ́ ayinamẹ etọn yọ́n to nukun ṣie mẹ. To osun awe godo, to janvier 1952, n’bẹ sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ tọn jẹeji. To nudi osun 18 godo, n’mọ oylọ-basinamẹ nado yì klasi 22tọ Wehọmẹ Giliadi tọn.

 To whenue n’yí gbedewema godo, yè do mi hlan Moyen-Orient. E ma pé owhe dopo bọ n’dà Doris Wood, he yin mẹdehlan de he wá sọn Angleterre bo nọ to ayajẹ mẹ bosọ to sinsẹ̀n to Moyen-Orient ga.

 Ojlẹ vude to alọwle mítọn godo, yè do yẹn po Doris po hlan Aleppo, to Syrie. Na azọ́n mítọn to alọhẹndotenamẹ glọ wutu, suhugan mẹhe mí nọ plọn Biblu hẹ lẹ tọn wẹ yin mẹhe mẹde ko dọho mítọn na lẹ.

 To gbèdopo, mí yì awhli de he tindo ojlo to Biblu mẹ de dè. Po obu po wẹ e do hùnhọ̀n na mí bo dọ dọ: “Mì nọ aṣeji! Ponọ lẹ wáfi zande din. Yé kàn fie mì nọ nọ̀ biọ.” E họnwun dọ ponọ nuglọ tọn lẹ yọ́n fie mí nọ deanana plọnmẹ Biblu te lẹ. Enẹwutu, mí ylọ mẹmẹsunnu he to anadena azọ́n lọ to Moyen-Orient lẹ, podọ yé na mí ayinamẹ nado yawu tọ́n sọn otò lọ mẹ. Dile etlẹ yindọ e ma vivi na mí nado jo plọnmẹ Biblu mítọn lẹ do, mí mọdọ Jehovah wẹ gbọn owanyi dali basi-hihọ́na mí.

 To 1955, yè deazọ́nna mí do Baghdad, to Irak. Nugbo wẹ dọ tofi, mí gán nọ yí zinzin do dekunnuna mẹlẹpo, amọ́ mẹhe yin sinsẹ̀nnọ lẹ wẹ mí nọ na ayidonugo hugan.

 Mí sọ nọ dovivẹnu nado bẹ hodọdopọ jẹeji to aliho he jọmẹ mẹ hẹ Malenu lẹ to ahimẹ kavi to aliji. Doris nọ saba dọhodo nuhe na yọ́nsè na todoaitọ etọn lẹ ji. Di apajlẹ, e nọ dọ dọ: “Baba ṣie nọ saba dọ dọ mímẹpo wẹ na nọte to Mẹdatọ mítọn nukọn.” (Lomunu lẹ 14:12) Enẹgodo, e nọ dọ: “Hodidọ ehe ko gọalọna mi to gbẹzan ṣie blebu mẹ. Etẹ a lẹn gando enẹ go?”

 E vivi na mí nado sẹ̀n to Baghdad diblayi owhe atọ̀n nkọ bo nọ gọalọna mẹmẹsunnu he to lẹdo lọ mẹ lẹ nado yí wuntuntun do basi titona azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ. Owhé mẹdehlan lẹ tọn gbè he mí nọ nọ̀ wẹ mí nọ bayi opli lẹ te to Arabe-gbè mẹ. Homẹ mítọn hùn nado mọ omẹ ahundoponọ delẹ he nọ wá opli mítọn lẹ sọn akọ̀ Asilianu lẹ tọn he suhugan yetọn yin Klistiani lẹ tọn de mẹ. Whenue yé doayi e go dọ owanyi po pọninọ po tin to ṣẹnṣẹn mítọn to opli mítọn lẹ ji, yé mọdọ devi nugbo Jesu tọn lẹ wẹ mí yin.—Johanu 13:35.

 Dopo to mẹhe yawu kẹalọyi owẹ̀n mítọn lẹ mẹ wẹ Nicolas Aziz, yèdọ tatọ́-whẹndo tọn abọẹ-abọẹ po whiwhẹnọ de po he wá sọn akọ̀ Arménie po Asilia po tọn lẹ mẹ. Nicolas po asi etọn Helen po yawu kẹalọyi nuhe Biblu plọnmẹ gando Jehovah po Visunnu etọn Jesu po go lẹ, dọ omẹ voovo awe wẹ yé yin. (1 Kọlintinu lẹ 8:5, 6) N’gbẹ́ flin azán he gbè Nicolas po omẹ 20 devo lẹ po yí baptẹm to Tọ̀sisa Euflate tọn mẹ.

 Ojlẹ vude to whenue gánzinpo yin hihoyi to Irak bọ Ahọlu Fayçal II kú to 14 juillet 1958 godo, mí yin yinyan sọyi Iran. To finẹ, mí yí wuntuntun do zindonukọn to lizọnyizọn lọ mẹ to jonọ lẹ ṣẹnṣẹn na nudi osun ṣidopo.

 Ojlẹ vude whẹpo mí do tọ́n sọn Tehran he yin tatọ́-tònọ Iran tọn, yè plan mi yì ponọ-pámẹ nado kanhose mi. Nujijọ ehe zọ́n bọ n’mọdọ ponọ lẹ to ṣiṣọ́ mí. To hokansemẹ lọ godo, n’dọna Doris dọ ponọ lẹ to ṣiṣọ́ mí. Na hihọ́ mítọn wutu, mí magbe dọ n’ma na lẹkọwa whégbè, podọ mí ma na nọpọ́ na ojlẹ kleun de, kakajẹ whenue mí na tọ́n sọn otò lọ mẹ.

 Doris mọ fide he e na whlá do kakajẹ whenue mí na pé to agahun-dotẹn. Amọ́, nawẹ e na jẹ finẹ gbọn bọ yè ma na doayi e go? Doris hodẹ̀ hlan Jehovah gando whẹho lọ go.

 To ajiji mẹ, jikun daho de bẹ bọ mẹlẹpo dona bẹ̀-sin, kakajẹ ponọ lẹ lọsu ji. Mẹdepope ma to aliji, enẹ zọ́n bọ Doris wá yì faa. Doris dọ dọ, “Azọ́njiawu de wẹ jikun enẹ yin!”

 Whenue mí tọ́n sọn Iran, yè do mí hlan aigba-denamẹ devo ji bọ to finẹ, mí gán dọyẹwheho na mẹhe wá sọn akọ̀ voovo mẹ po mẹhe nọ yì sinsẹ̀n voovo lẹ po. To 1961, mí bẹ azọ́n lẹdo pinpọn tọn jẹeji bo nọ dla yisenọ hatọ lẹ pọ́n to awà voovo Moyen-Orient tọn lẹ ji.

 N’doayi ninọmẹ susu lẹ go he mẹ gbigbọ wiwe huhlọnnọ Jiwheyẹwhe tọn gọalọna mí to lizọnyizọn mítọn mẹ te to Moyen-Orient. N’gbẹ́ nọ flin hodọdopọ dagbe he n’tindo whenue n’to Biblu plọn hẹ Palestine-nu awe delẹ, enẹ wẹ Eddy po Nicolas po. Yé omẹ awe lẹpo wẹ nọ duvivi opli mítọn lẹ tọn, amọ́ yé yawu do Biblu pinplọn lọ te, na yé yiwanna tonudidọ taun wutu. N’hodẹ̀ hlan Jehovah dọ ni gọalọna yé nado wá kẹalọyi nugbo lọ. Whenue yé mọdọ Jiwheyẹwhe na didẹ̀ nuhahun gbẹtọvi lẹpo tọn, e ma yin Palestine-nu lẹ tọn kẹdẹ, yé gọ̀ oplọn yetọn bẹ. (Isaia 2:4) Yé jo nuvẹun akọ̀ tọn he yé tindo dai lẹ do bo yí baptẹm. To nukọn mẹ, Nicolas wá lẹzun nugopọntọ lẹdo tọn zohunhunnọ de.

 Dile mí to yìyì sọn otò de mẹ jẹ devo mẹ, nugbonọ-yinyin mẹmẹsunnu mítọn lẹ tọn mahopọnna adán he to gbigbò yé lẹ, nọ yinuwado yẹn po Doris po ji. Na yé dona doakọnna nususu wutu, n’magbe nado nọ yin asisa tulinamẹ tọn de na yé to dlapọn ṣie lẹ whenu. (Lomunu lẹ 1:11, 12) Na ehe nido pà mi, n’nọ dovivẹnu whelẹponu nado ze dee do otẹn mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu ṣie lẹ po tọn mẹ. (1 Kọlintinu lẹ 9:22) E nọ vivi na mi taun eyin n’na tuli yisenọ hatọ he do hudo etọn lẹ.

 Lehe e nọ hẹn ayajẹ wá na mí do sọ, to whenue mí mọ susu to mẹhe mí ko plọn Biblu hẹ lẹ mẹ bọ yé lẹzun devizọnwatọ nugbonọ Jehovah tọn lẹ! Mẹdelẹ ko sẹtẹn yì tògodo po whẹndo yetọn lẹ po, na hunyanhunyan he to otò yetọn mẹ wutu. Amọ́, dona de wẹ yé yin na mẹhe to sinsẹ̀n to aigba-denamẹ Arabe-gbè tọn ji to Australie, Canada, États-Unis po Europe po lẹ. To owhe agọe tọn lẹ mẹ, delẹ to ovi yetọn lẹ mẹ lẹkọwa Moyen-Orient nado wá sẹ̀n to fie yè do hudo wẹndagbe-jlatọ adọgbotọ lẹ tọn te. Lehe e nọ yin ayajẹnu na yẹn po Doris po do sọ dọ mí tindo ovi po ovivi gbigbọmẹ tọn susu lẹ po he lẹdo mí!

 To gbẹzan mítọn blebu mẹ, mí mọdọ Jehovah penukundo mí go bosọ deanana mí to aliho susu mẹ. Homẹ ṣie hùn dọ e gọalọna mi nado jo nuvẹun po akọ̀ ṣinṣinyan he mẹ n’whẹ̀n te po do. Azọ́nplọnmẹ he n’mọyi sọn yisenọ adọgbotọ he masọ nọ homẹnukuntapọn lẹ dè gọalọna mi nado má nugbo Biblu tọn hẹ mẹhe wá sọn ofi voovo lẹ. Dile yẹn po Doris po to yìyì sọn otò de mẹ jẹ devo mẹ, mí pehẹ nuhahun susu podọ to ninọmẹ delẹ mẹ, mí ma nọ yọ́n nuhe na jọ bọdego. Amọ́, ninọmẹ ehelẹ plọn mí nado nọ ganjẹ Jehovah Jiwheyẹwhe go mlẹnmlẹn, kakati nido yin do míde go.—Salmu lẹ 16:8.

 Eyin n’lẹnnupọndo owhe susu he n’ko yizan nado sẹ̀n Jehovah lẹ ji, n’nọ mọdọ ahọ́ nususu tọn wẹ n’gbẹ́ dù do Otọ́ olọn mẹ tọn ṣie. N’kọngbedopọ hẹ asi vivẹ́ ṣie Doris, mẹhe nọ saba dọ dọ nude ma dona glọnalina mí nado ze míde jo na Jehovah mlẹnmlẹn, eyin yè tlẹ sìn okú-dán na mí! Mí na nọ dopẹna Jehovah whelẹponu dọ e na mí dotẹnmẹ nado má owẹ̀n jijọho tọn de to Moyen-Orient. (Salmu lẹ 46:8, 9) Mí to nukọnpọnhlan po jidide po, na mí yọnẹn dọ Jehovah na to anadena mẹhe nọ ganjẹ ewọ go lẹpo bo nasọ to hihọ́-basina yé.—Isaia 26:3.