1. Nawẹ visunnu pẹvi de do todido etọn gando fọnsọnku go hia gbọn?

 VISUNNU pẹvi de he nọ yin Matthew bẹ azọ̀n sinsinyẹn, bọ e biọ dọ doto lẹ ni wazọ́n na ẹn whlasusu. Whenue e do owhe ṣinawe, ewọ po whẹndo etọn po pọ́n tito sunmẹsunmẹ tọn Televiziọn JW^® tọn de. Jei vivọnu tito lọ tọn, yé mọ nuhiho he video zọnpọ hẹ de gando lehe mí na dokuavọna mẹyiwanna mítọn he yin finfọnsọnku lẹ do go. b To vivọnu tito lọ tọn, Matthew dọnsẹpọ mẹjitọ etọn lẹ bo hẹn alọ yetọn go bosọ dọmọ: “Papa, Mama mì mọ an, eyin n’tlẹ kú, n’na fọ́n to fọnsọnku whenu. Mì gán donukun mi, e na yin domọ.” Be a gán yí nukun homẹ tọn do pọ́n lehe e dona ko ṣí na mẹjitọ ehelẹ whenue yé sè obá he mẹ todido fọnsọnku tọn họnwun na visunnu yetọn jẹ ya?

2, 3. Naegbọn e do yọ́n dọ mí ni nọ lẹnnupọndo opagbe fọnsọnku tọn ji?

² Sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ, mímẹpo na wà dagbe nado nọ lẹnnupọndo opagbe Biblu tọn he gando fọnsọnku he to nukọn ja go ji. (Joh. 5:28, 29) Etẹwutu? Na mí ma yọ́n whenue azọ̀n sinsinyẹn de na ze ogbẹ̀ mítọn do owù mẹ, kavi whenue mí na hẹn mẹyiwanna de bu to okú mẹ to ajiji mẹ. (Yẹwh. 9:11; Jak. 4:13, 14) Todido fọnsọnku tọn mítọn gán gọalọna mí nado doakọnna avùnnukundiọsọmẹnu mọnkọ lẹ. (1 Tẹs. 4:13) Owe-wiwe lẹ hẹn mí deji dọ Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn yọ́n mí ganji, podọ e yiwanna mí sisosiso. (Luku 12:7) Lẹnnupọndo obá he mẹ Jehovah Jiwheyẹwhe dona ko yọ́n mí jẹ ji sọmọ bo gán fọ́n mí po gbẹtọ-yinyin gọna oflin mítọn lẹ pẹẹ po. Podọ, lehe Jehovah yiwanna mí do sọ bo na mí dotẹnmẹ lọ nado nọgbẹ̀ kakadoi. Eyin mí tlẹ kú, e na fọ́n mí sọnku!

³ To hosọ ehe mẹ, jẹnukọn whẹ́, mí na dọhodo nuhewutu mí  gán tindo yise to opagbe fọnsọnku tọn mẹ ji. Enẹgodo, mí na gbadopọnna kandai Biblu tọn he hẹn yise mẹtọn lodo bo bẹ hogbe he to wefọ he ji hosọ mítọn sinai do mẹ hẹn dọmọ: “Nọvisunnu towe na fọ́n.” (Joh. 11:23) Gbọngodo, mí na plọn lehe mí gán hẹn todido fọnsọnku tọn họnwun na míde dogọ do.

4. Nado yí opagbe de sè, nujikudo tẹwẹ mí dona do? Na apajlẹ.

⁴ Nado yise to opagbe de mẹ, mí dona tindo nujikudo dọ mẹhe dopà lọ tindo ojlo po huhlọn po, kavi nugopipe nado hẹn ẹn di. Di dohia: Mí ni dọ dọ yujẹhọn de hẹn owhé towe gble pete. Họntọn de wá bo dopà na we dọ, ‘N’na gọalọna we nado vọ́ owhé towe gbá.’ E ma to fànfún dọ, podọ a kudeji dọ e tindo ojlo lọ nado gọalọna we. Eyin họ̀gbátọ azọ́nyọnẹntọ de wẹ e yin bosọ do azọ́nwanu he yin dandan tọn lẹ, a na yọnẹn dọ e sọ tindo nugopipe lọ ga. Enẹwutu, a yí opagbe etọn sè. Todin, etẹwẹ dogbọn opagbe Jiwheyẹwhe tọn gando fọnsọnku go dali? Be e do ojlo po huhlọn lọ po nugbonugbo nado hẹn ẹn di ya?

5, 6. Naegbọn mí gán kudeji dọ Jehovah tindo ojlo nado fọ́n oṣiọ lẹ?

⁵ Be Jehovah tindo ojlo lọ nado fọ́n oṣiọ lẹ ya? Gbau. E gbọdo Biblu-kantọ delẹ nado basi kandai opagbe etọn he gando fọnsọnku he to nukọn ja lọ go tọn. (Isa. 26:19; Hos. 13:14; Osọ. 20:11-13) Podọ, eyin Jehovah dopà de, e nọ hẹn ẹn di janwẹ. (Jọṣ. 23:14) Na nugbo tọn, Jehovah to jejeji nado fọ́n oṣiọ lẹ sọnku. Naegbọn mí gán dọ mọ?

⁶ Lẹnnupọndo nuhe tọgbo Jobu dọ lẹ ji. E kudeji dọ eyin emi tlẹ kú, Jehovah na do ojlo vẹkuvẹku nado mọ emi togbẹ̀ whladopo dogọ. (Jobu 14:14, 15) Jehovah tindo ojlo sinsinyẹn dopolọ gando sinsẹ̀n-basitọ etọn he ko kú lẹpo go. E to jejeji nado hẹn yé gọwá ogbẹ̀, podọ yé na do agbasalilo dagbe po ayajẹ po. Bọ gbẹtọ liva susu he ko kú bo ma ka do dotẹnmẹ nado plọn nugbo lọ gando Jehovah go lẹ lo? Jiwheyẹwhe owanyinọ mítọn jlo na fọ́n yelọsu sọnku. (Owalọ 24:15) E jlo dọ yelọsu ni do dotẹnmẹ lọ nado wá lẹzun họntọn etọn lẹ bo nọgbẹ̀ kakadoi to aigba ji. (Joh. 3:16) E họnwun dọ Jehovah tindo ojlo nado fọ́n oṣiọ lẹ.

7, 8. Naegbọn mí gán kudeji dọ Jehovah tindo huhlọn nado fọ́n oṣiọ lẹ?

⁷ Be Jehovah sọ tindo huhlọn nado fọ́n oṣiọ lẹ ya? Gbau! Ewọ wẹ “Ganhunupotọ lọ.” (Osọ. 1:8) Enẹwutu, e tindo huhlọn sọmọ bo gán gbawhàn kẹntọ depope tọn, etlẹ yin okú. (1 Kọl. 15:26) Ehe yinyọnẹn nọ hẹn mí lodo bosọ nọ miọnhomẹna mí. Lẹnnupọndo numimọ Mẹmẹyọnnu Emma Arnold tọn ji. Ewọ po whẹndo etọn po pehẹ whlepọn yise tọn sinsinyẹn lẹ to Wẹkẹ-Whàn awetọ whenu. Nado miọnhomẹna viyọnnu etọn gando mẹyiwanna yetọn he kú to opá yasanamẹ tọn Nazi lẹ tọn mẹ go, Emma dọmọ: “Eyin okú na dogàn gbẹtọvi lẹ kakadoi wẹ, e dohia dọ e dohuhlọn hugan Jiwheyẹwhe niyẹn, kavi e ma yin mọ wẹ?” Matin ayihaawe, nudepope ma dohuhlọn hú Jehovah! Jiwheyẹwhe Ganhunupotọ lọ he dá ogbẹ̀ sọ tindo nugopipe lọ nado hẹn mẹhe ko kú lẹ gọwá ogbẹ̀.

⁸ Whẹwhinwhẹ́n devo he wutu mí do yọnẹn dọ Jiwheyẹwhe penugo nado fọ́n oṣiọ lẹ wẹ yindọ nugopipe nufinflin tọn etọn ma do dogbó. E nọ ylọ sunwhlẹvu lẹ dopodopo po yinkọ yetọn po. (Isa. 40:26) Humọ, e nọ flin mẹhe ko kú lẹ. (Jobu 14:13; Luku 20:37, 38) E gán flin nudọnamẹ lẹpo gando mẹhe na yin finfọnsọnku lẹ go, ehe bẹ awusọhia po gbẹtọ-yinyin yetọn po, numimọ he yé tindo to gbẹ̀mẹ gọna oflin yetọn lẹ hẹn.

9. Naegbọn a do tindo yise to opagbe Jehovah tọn he gando fọnsọnku he ja lọ go mẹ?

 ⁹ Matin ayihaawe, mí gán tindo yise to opagbe Jehovah tọn he gando fọnsọnku he ja lọ go mẹ, na mí yọnẹn dọ e tindo ojlo lọ po huhlọn po nado hẹn ẹn di wutu. Lẹnnupọndo whẹwhinwhẹ́n devo he mí tindo nado do yise hia to opagbe Jiwheyẹwhe tọn gando fọnsọnku go mẹ ji: Jehovah ko wàmọ wayi. To ojlẹ Biblu tọn lẹ mẹ, e na huhlọn sunnu nugbonọ lẹ—ehe Jesu yin dopo to yé mẹ—nado fọ́n oṣiọ lẹ. Mì gbọ mí ni gbadopọnna kandai he gando dopo to mẹhe Jesu fọnsọnku lẹ mẹ go, ehe tin to Johanu weta 11​tọ mẹ.

10. Etẹwẹ jọ to whenue Jesu to yẹwhehodọ to Jọdani godo, podọ etẹwẹ e wà? (Johanu 11:1-3)

¹⁰ Hia Johanu 11:1-3. Yí nukun homẹ tọn do pọ́n nujijọ he wá aimẹ to Bẹtani jei vivọnu owhe 32 W.M. Jesu tindo họntọn vivẹ́ lẹ to gbétatò enẹ mẹ, enẹ wẹ Lazalọsi po nọviyọnnu etọn awe lẹ po, yèdọ Malia po Malta po. (Luku 10:38-42) Amọ́ Lazalọsi bẹ azọ̀n, bọ nọviyọnnu etọn lẹ to nuhà. Yé dowẹ̀n hlan Jesu he to Jọdani godo, to nudi gbejizọnlin azán awe tọn do Bẹtani. (Joh. 10:40) E blawu dọ Lazalọsi kú diblayin to ojlẹ he mẹ yè to owẹ̀n do Jesu te. Dile etlẹ yindọ Jesu yọnẹn dọ họntọn etọn ṣẹṣẹ kú, e gbọṣi fihe e te na azán awe dogọ, bọ to enẹgodo, e zingbejizọnlin sọyi Bẹtani. Enẹwutu, to whenue Jesu wá, Lazalọsi ko kú e ko yì azán ẹnẹ. Jesu to linlẹn nado wà nude he na hẹn ale wá na họntọn etọn lẹ bosọ na gigo Jiwheyẹwhe.—Joh. 11:4, 6, 11, 17.

11. Etẹwẹ kandai ehe gán plọn mí gando họntọnjiji go?

¹¹ Mí plọn nude sọn kandai ehe mẹ gando họntọnjiji go. Pọ́n bo: Whenue Malia po Malta po dowẹ̀n hlan Jesu, yé ma biọ to e si nado wá Bẹtani. Nuhe yé dọ poun wẹ yindọ họntọn vivẹ́ etọn to azọ̀njẹ. (Joh. 11:3) To whenue Lazalọsi kú, Jesu gán ko fọ́n ẹn sọnku sọn olá. Amọ́, Jesu de nado yì Bẹtani nado nọpọ́ hẹ Malia po Malta po he yin họntọn etọn lẹ. Be a do họntọn de he na gọalọna we to whenue a ma tlẹ biọ alọgọ etọn ya? Eyin mọ wẹ, a yọnẹn dọ emi gán ganjẹ e go nado mọ alọgọ to “ojlẹ ayimajai tọn lẹ” mẹ. (Howh. 17:17) Taidi Jesu, mì gbọ mí ni yin họntọn mọnkọ na mẹdevo lẹ! Todin, mì gbọ mí ni lẹkọwa kandai lọ ji bo pọ́n nuhe jọ bọdego.

12. Opà tẹwẹ Jesu do na Malta, podọ naegbọn enẹ ma do yin hójijlẹ? (Johanu 11:23-26)

¹² Hia Johanu 11:23-26. Malta sè dọ Jesu ko dọnsẹpọ Bẹtani. To afọdopolọji, e tọ́n wá pé e bo dọmọ: “Oklunọ, eyin hiẹ ko tin tofi wẹ, nọvisunnu ṣie ma na ko kú.” (Joh. 11:21) Nugbo wẹ dọ Jesu gán ko gbọazọ̀nna Lazalọsi. Amọ́, e to linlẹn nado wà nude he sọ jiawu humọ. E dopà dọmọ: “Nọvisunnu towe na fọ́n.” E sọ dọ nudevo he wutu Malta nado tindo yise to opagbe etọn mẹ bo dọmọ: “Yẹn wẹ fọnsọnku po ogbẹ̀ po.” Mọwẹ, Jiwheyẹwhe ko na ẹn aṣẹ nado fọ́n oṣiọ lẹ. To ojlẹ de mẹ wayi, e fọ́n viyọnnu pẹvi he ṣẹṣẹ kú de, podọ e sọ fọ́n dẹpẹ de diblayin to gbeegbe e kú. (Luku  7:11-15; 8:49-55) Amọ́, be e gán fọ́n mẹhe ko kú sọn azán ẹnẹ die bọ agbasa etọn ko jẹ yinyọ̀n ji de sọnku a?

13. Sọgbe hẹ Johanu 11:32-35, nawẹ Jesu yinuwa gbọn whenue e mọ bọ Malia po mẹdevo lẹ po to avivi? (Sọ pọ́n yẹdide lọ.)

¹³ Hia Johanu 11:32-35. Yí nukun homẹ tọn do pọ́n nuhe jọ bọdego. Malia, yèdọ nọviyọnnu Lazalọsi tọn devo tọ́nyi nado pé Jesu. E vọ́ nudopolọ he nọviyọnnu etọn ko dọ lọ dọ dọmọ: “Oklunọ, eyin hiẹ ko tin tofi wẹ, nọvisunnu ṣie ma na ko kú.” Ewọ po mẹdevo he topọ hẹ ẹ lẹ po to awubla mẹ sinsinyẹn. Whenue Jesu sè bosọ mọdọ yé to avivi, e biọlanmẹna ẹn sisosiso. Awuvẹmẹ sisosiso he e tindo na họntọn etọn lẹ whàn ẹn bọ e kùn dasin. E mọnukunnujẹ lehe okú mẹyiwanna de tọn nọ vẹ́ do sọ mẹ. Matin ayihaawe, e to jejeji nado de nuhe nọ hẹn avi wá lẹ sẹ̀!

14. Etẹwẹ nuyiwa Jesu tọn gando avi he Malia vi go gán plọn mí gando Jehovah go?

¹⁴ Nuyiwa Jesu tọn gando avi he Malia vi go, plọn mí dọ Jehovah yin Jiwheyẹwhe lẹblanu sisosiso lẹ tọn. Naegbọn mí gán dọ mọ? Dile mí mọ do to hosọ he wayi mẹ, Jesu nọ do linlẹn po numọtolanmẹ Otọ́ etọn tọn lẹ po hia to pipé mẹ. (Joh. 12:45) Enẹwutu, whenue mí hia dọ Jesu tindo awuvẹmẹ sisosiso mọnkọ na họntọn etọn he to aluẹmẹ lẹ sọmọ bo viavi, mí gán wá tadona kọ̀n dọ dasin awubla tọn mítọn lẹ nọ yinuwa do Jehovah lọsu ji sisosiso. (Salm. 56:8) Be ehe ma whàn we nado jlo na dọnsẹpọ Jiwheyẹwhe awuvẹmẹtọ mítọn dogọ ya?

15. Sọgbe hẹ Johanu 11:41-44, etẹwẹ jọ to yọdò Lazalọsi tọn kọ̀n? (Sọ pọ́n yẹdide lọ.)

¹⁵ Hia Johanu 11:41-44. Jesu wá yọdò Lazalọsi tọn kọ̀n bo biọ dọ zannu he to e nù lọ ni yin didesẹ. Malta jẹagọdo, bo dọ dọ agbasa etọn dona ko to wánlùn todin. Jesu gblọn dọmọ: “Be yẹn ma dọna we dọ eyin hiẹ yise, hiẹ na mọ gigo Jiwheyẹwhe tọn ya?” (Joh. 11:39, 40) Enẹgodo, Jesu ze nukun etọn lẹ daga bo hodẹ̀ to gbangba. E jlo dọ gigo lẹpo ni yin nina Jehovah gando nuhe na jọ bọdego lẹ go. Enẹgodo, e dawhá dọmọ: “Lazalọsi, tọ́njẹgbonu wá!” Podọ, Lazalọsi tọ́njẹgbonu sọn  yọdò lọ mẹ! Jesu ṣẹṣẹ wà nuhe mẹdelẹ lẹndọ e ma na ko yọnbasi.—Pọ́n adà nupinplọn tọn do Johanu 11:17 ji to Flansegbe mẹ.

16. Nawẹ kandai he to Johanu weta 11​tọ mẹ hẹn yise mítọn to todido fọnsọnku tọn mẹ lodo gbọn?

¹⁶ Kandai he to Johanu weta 11​tọ mẹ hẹn yise mítọn to todido fọnsọnku tọn mẹ lodo. Gbọnna? Flin opagbe he Jesu do na Malta dọmọ: “Nọvisunnu towe na fọ́n.” (Joh. 11:23) Taidi Otọ́ etọn, Jesu tindo ojlo po huhlọn lọ po nado depà enẹ. Dasin etọn lẹ dohia dọ e tindo ojlo vẹkuvẹku lọ nado de okú po awubla he e nọ hẹnwa po sẹ̀. Podọ to whenue Lazalọsi tọ́njẹgbonu sọn yọdò lọ mẹ, Jesu dohia whladopo dogọ dọ emi tindo huhlọn nado fọ́n oṣiọ lẹ. Humọ, sọ lẹnnupọndo nuflinmẹ Jesu tọn na Malta ji dọmọ: “Be yẹn ma dọna we dọ eyin hiẹ yise, hiẹ na mọ gigo Jiwheyẹwhe tọn ya?” (Joh. 11:40) Mí tindo whẹwhinwhẹ́n dolido lẹ nado yise dọ opagbe Jiwheyẹwhe tọn gando fọnsọnku go na mọ hẹndi. Amọ́, etẹwẹ mí gán wà nado hẹn todido ehe họnwun na míde dogọ?

17. Etẹwẹ mí dona hẹn do ayiha mẹ to whenue mí hia kandai Biblu tọn he gando fọnsọnku go lẹ?

¹⁷ Nọ hianú bosọ nọ lẹnayihamẹpọn do fọnsọnku he ko wayi lẹ ji. Biblu dọho gando omẹ ṣinatọ̀n delẹ he yin finfọnsọnku do aigba ji go. c Naegbọn a ma na yí sọwhiwhe do gbadopọnna kandai lọ lẹ dopodopo? Dile a to mọwà, flindọ gbẹtọ jọnun lẹ wẹ yé yin, yèdọ sunnu, yọnnu po ovi lẹ po. Dín nuhe a gán plọn sọn kandai lọ lẹ mẹ lẹ. Lẹnnupọndo lehe apajlẹ dopodopo dohia dọ Jiwheyẹwhe tindo ojlo po huhlọn po nado fọ́n oṣiọ lẹ wá ogbẹ̀ do ji. Hú popolẹpo, lẹnnupọndo fọnsọnku titengbe hugan lọ ji, enẹ wẹ Jesu tọn. Flindọ gbẹtọ kanweko susu wẹ yin kunnudetọ fọnsọnku etọn tọn, podọ ehe yin dodonu dolido de na yise mítọn.—1 Kọl. 15:3-6, 20-22.

18. Nawẹ a gán nọ yí ohàn mítọn he gando fọnsọnku go lẹ zan to aliho dagbe mẹ gbọn? (Sọ pọ́n nudọnamẹ odò tọn.)

 ¹⁸ Nọ yí “ohàn gbigbọ tọn” he donù fọnsọnku go lẹ zan to aliho dagbe mẹ. d (Efe. 5:19) Ohàn ehelẹ nọ hẹn fọnsọnku họnwun na mí dogọ bo nọ hẹn yise mítọn to todido jiawu enẹ mẹ lodo. Mì nọ doto yé, mì nọ ji ohàn enẹlẹ, bosọ nọ dọhodo zẹẹmẹ hogbe yetọn lẹ tọn ji to sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn mìtọn whenu. Nọ hẹn hogbe lọ lẹ do ayiha po ahun towe po mẹ gligli. To whenẹnu, eyin a pehẹ whlepọn sinsinyẹn de kavi hẹn mẹyiwanna towe de bu to okú mẹ, gbigbọ Jehovah tọn na gọalọna we nado flin ohàn ehelẹ, bo mọ homẹmimiọn po huhlọn po yí sọn yé mẹ.

19. Etẹwẹ mí gán yí nukun homẹ tọn do mọ gando fọnsọnku go? (Pọ́n apotin lọ “ Etẹwẹ A Na Jlo Nado Kanse Yé?”)

¹⁹ Nọ yí nukun homẹ tọn do mọ nulẹ. Jehovah ko na mí nugopipe lọ nado nọ mọ míde hlan aihọn yọyọ lọ mẹ. Mẹmẹyọnnu de dọmọ: “N’ko yí whenu susu zan nado nọ mọ dee hlan aihọn yọyọ lọ mẹ sọmọ bọ e nọ taidi dọ n’gán nọ sèwán vounvoun dagbedagbe he na gbasẹ́ to Paladisi lọ mẹ lẹ tọn wẹ nkọ.” Yí nukun homẹ tọn do pọ́n whenue a na topọ hẹ sunnu po yọnnu po he do yise hia to ojlẹ Biblu tọn mẹ lẹ. Mẹnu wẹ a to nukọnpọnhlan nado mọ? Kanbiọ tẹlẹ wẹ a na jlo nado kanse e? Sọ pọ́n whenue a na topọ hẹ mẹyiwanna towe he ko kú lẹ whladopo dogọ. Yí nukun homẹ tọn do pọ́n pọninọ lọ, hogbe tintan he mì na yizan lẹ, mẹgbòfán zohunhunnọ mìtọn, dasin ayajẹ tọn lẹ.

20. Etẹwẹ dona yin gbemima mítọn?

²⁰ Lehe mí yọ́n pinpẹn etọn do sọ dọ Jehovah dopagbe fọnsọnku tọn! Mí gán kudeji dọ opagbe ehe na mọ hẹndi na Jehovah tindo ojlo po huhlọn po nado hẹn ẹn di wutu. Mì gbọ mí ni magbe nado nọ to yise mítọn to todido họakuẹ enẹ mẹ hẹn lodo zọnmii. Gbọnmọ dali, mí na dọnsẹpọ Jiwheyẹwhe dogọ, yèdọ mẹhe na nugbo tọn dopagbe na dopodopo mítọn dọ, ‘Mẹyiwanna towe lẹ na fọ́n!’