1. Nugbo he miọnhomẹnamẹ tẹwẹ Biblu dehia gando Jehovah go?

BE E na jlo we dọ gbẹtọ lẹ ni nọ pọ́n sinmẹ agbasa tọn towe, awusọhia nukunmẹ towe tọn, kavi tedidi towe do dawhẹna we wẹ ya? Ayihaawe ma tin dọ a ma na jlo. Enẹwutu, lehe e miọnhomẹnamẹ do sọ nado yọnẹn dọ Jehovah ma nọ dawhẹna mí sọgbe hẹ nuhe nukun gbẹtọvi tọn sọgan mọ! Di apajlẹ, to whenue Samuẹli pọ́n visunnu Jẹsse tọn lẹ, e ma mọ nuhe Jehovah mọ. Jehovah dọna Samuẹli dọ dopo to visunnu Jẹsse tọn lẹ mẹ na lẹzun ahọlu Islaeli tọn. Ṣigba, detẹ to yé mẹ? Whenue Samuẹli mọ visunnu mẹho Jẹsse tọn, Eliabi, e dọmọ: “Matin ayihaawe, mẹyiamisisadode Jehovah tọn lọ die to nukọn etọn.” Eliabi tindo awusọhia ahọlu de tọn. “Ṣigba, Jehovah dọna Samuẹli dọmọ: ‘A na ayidonugo awusọhia etọn kavi tedidi etọn blo, na yẹn ko gbẹ́ ewọ dai.’” Etẹwẹ yin nuplọnmẹ lọ? Jehovah yidogọ dọmọ: “Nuhe sọawuhia to nukunta wẹ gbẹtọ nọ pọ́n, amọ́ ahun mẹ wẹ Jehovah nọ pọ́n.”—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Dile Johanu 7:24 dohia do, naegbọn mí ma dona nọ pọ́n awusọhia mẹde tọn do dawhẹna ẹn? Na apajlẹ.

² Taidi gbẹtọvi mapenọ lẹ, mímẹpo wẹ tindo aṣa lọ nado nọ pọ́n awusọhia gbonu tọn mẹdevo lẹ tọn do dawhẹna yé. (Hia Johanu 7:24.) Ṣigba, onú vude poun janwẹ mí gán yọnẹn gando mẹde go eyin mí pọ́n awusọhia etọn. Di apajlẹ, doto he tlẹ yin azọ́nyọnẹntọ podọ numimọnọ de ma gán yọ́n nususu gando awutunọ de go, eyin e yí nukun do pọ́n ẹn poun. Ewọ dona dotoaina mẹlọ po sọwhiwhe po, eyin e jlo na yọ́n nuhahun agbasalilo tọn he mẹlọ ko pehẹ wayi lẹ, numọtolanmẹ he tindo e te kavi ohia azọ̀n tọn depope he awutunọ lọ sọgan tindo. Doto lọ tlẹ sọgan biọ tẹnpọn dotowhé tọn wunmẹ de nado mọ nuhe to jijọ to agbasa awutunọ lọ tọn mẹ. Eyin e ma  yinmọ, doto lọ sọgan penukundo azọ̀n he jẹ mẹlọ te go to aliho agọ̀ mẹ. To aliho dopolọ mẹ, mí ma sọgan mọnukunnujẹ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po mẹ to gigọ́ mẹ, eyin mí nọ na ayidonugo awusọhia gbonu tọn yetọn poun. Mí dona dovivẹnu nado yọ́n mẹhe yé yin nugbonugbo, yèdọ gbẹtọ homẹ tọn. Na nugbo tọn, mí ma sọgan mọ ahun mẹ, enẹwutu, mí ma gán yọ́n mẹdevo lẹ dile Jehovah yọ́n yé do gbede. Amọ́, mí sọgan wà nuhe go mí pé lẹpo nado hodo apajlẹ Jehovah tọn. Gbọnna?

3. Nawẹ kandai Biblu tọn he to hosọ ehe mẹ lẹ na gọalọna mí nado hodo apajlẹ Jehovah tọn gbọn?

³ Nawẹ Jehovah nọ yinuwa hẹ sinsẹ̀n-basitọ etọn lẹ gbọn? E nọ dotoaina yé. E nọ hẹn nuhe ko jọ do yé go wayi lẹ po ninọmẹ yetọn po do ayiha mẹ. Podọ, e nọ do awuvẹmẹ hia yé. Dile mí na to hodọdo lehe Jehovah yinuwa hẹ Jona, Elija, Hagali po Lọti po to aliho ehelẹ mẹ do ji, mì gbọ mí ni pọ́n lehe mí gán hodo apajlẹ Jehovah tọn to nuyiwa mítọn hẹ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po mẹ do.

4. Naegbọn mí sọgan ko pọ́n Jona to aliho agọ̀ mẹ?

⁴ Na pọndohlan gbẹtọvi tọn mítọn tindo dogbó wutu, mí sọgan dawhẹna Jona dọ e ma yin mẹhe go yè gán dejido, kavi ma tlẹ yin nugbonọ. Jehovah degbena ẹn tlọlọ nado lá whẹdida to Nineve. Ṣigba, kakati nado setonu, Jona do tọjihun dedo awà devo pete ji, yèdọ “sọn Jehovah nukọn.” (Jona 1:1-3) Be a na vọ́ na Jona dotẹnmẹ hundote devo nado hẹn azọ́ndenamẹ enẹ di ya? Vlavo a ma na wàmọ. Amọ́, Jehovah mọdọ whẹwhinwhẹ́n delẹ tin nado wàmọ.—Jona 3:1, 2.

5. Etẹwẹ nuhe Jona dọ to Jona 2:1, 2, 9 mẹ lẹ plọn we gando ewọ go?

⁵ Odẹ̀ Jona tọn do mẹhe nkọ ewọ yin na taun tọn hia. (Hia Jona 2:1, 2, 9.) Odẹ̀ enẹ, he ayihaawe ma tin dọ e yin dopo poun to odẹ̀ susu he Jona hò lẹ mẹ, gọalọna mílọsu ma nado nọ pọ́n ẹn hlan di dawe he họ̀nna azọ́ndenamẹ de poun. Hogbe etọn lẹ dohia dọ e yin whiwhẹnọ, nọ yọ́n pinpẹn nutọn bosọ magbe nado setonuna Jehovah. Abajọ Jehovah do mọnú zẹ̀ nuyiwa Jona tọn lẹ go, dotoaina odẹ̀ etọn bosọ zindonukọn nado nọ yí i zan taidi yẹwhegán de!

6. Naegbọn e jẹ dọ mí ni dovivẹnu nado nọ dotoai po sọwhiwhe po?

⁶ Nado dotoaina mẹdevo lẹ po sọwhiwhe po, mí dona yin whiwhẹnọ bosọ nọ fahomẹ. E jẹ dọ mí ni dovivẹnu nado wàmọ, e whè gbau na whẹwhinwhẹ́n atọ̀n wutu. Tintan, e na  zọ́n bọ mí ma na nọ yawu wá tadona agọ̀ kọ̀n gando gbẹtọ lẹ go. Awetọ, mí sọgan yọ́n numọtolanmẹ po mẹwhinwhàn mẹmẹsunnu mítọn tọn po, podọ ehe na gọalọna mí nado nọ vẹawu i dogọ. Podọ atọ̀ntọ, mí sọgan gọalọna mẹlọ nado yọ́n nude gando ede go. To whedelẹnu, mí ma nọ mọnukunnujẹ numọtolanmẹ mítọn titi lẹ mẹ taun kakajẹ whenue mí do yé hia to hodidọ mítọn lẹ mẹ. (Howh. 20:5) Mẹho agun tọn de to Asie yigbe dọmọ: “N’flindọ, n’ko gbọn nuṣiwa dali dọho whẹpo do wá yọ́n whẹho lọ to gigọ́ mẹ. N’dọna mẹmẹyọnnu de dọ e dona hẹn gblọndo he e nọ na to opli ji lẹ pọnte. To nukọn mẹ, n’wá sè dọ e nọ vẹawuna ẹn nado hianu, podọ e nọ biọ dọ ni dovivẹnu susu whẹpo do na gblọndo.” Lehe e yin nujọnu do sọ dọ mẹho agun tọn dopodopo ni nọ ‘yọ́n whẹho de’ ganji whẹpo do na ayinamẹ!—Howh. 18:13.

7. Etẹwẹ a plọn sọn aliho he mẹ Jehovah yinuwa hẹ Elija te mẹ?

⁷ E nọ vẹawuna mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn delẹ po nado dọ numọtolanmẹ yetọn lẹ, na nuhe ko jọ do yé go wayi, fie yé whẹ́n te kavi gbẹtọ-yinyin yetọn wutu. Nawẹ mí sọgan hẹn ẹn bọawuna yé dogọ nado dọ homẹ na mí gbọn? Flin lehe Jehovah yinuwa hẹ Elija do to whenue ewọ to hinhọ̀nna Jezebẹli. To azán susu godo wẹ Elija wá penugo nado dọ nuhe to ahun ji na ẹn lẹpo tọ́n na Otọ́ olọn mẹ tọn etọn. Jehovah dotoaina ẹn po sọwhiwhe po. Enẹgodo, ewọ na tuli Elija, bo ze azọ́n titengbe de do alọmẹ na ẹn. (1 Ahọ. 19:1-18) E sọgan yí whenu to mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po si nado voawu bo dọhona mí, ṣigba whenue yé wàmọ janwẹ mí gán penugo bo yọ́n numọtolanmẹ yetọn lẹ nugbonugbo. Eyin mí hodo apajlẹ Jehovah tọn bo nọ fahomẹ, yé sọgan nọ dejido mí go. Bọ to whenue yé wleawufo nado dọ numọtolanmẹ yetọn lẹ na mí, mí dona dotoaina yé po sọwhiwhe po.

8. Sọgbe hẹ Jenẹsisi 16:7-13, nawẹ Jehovah gọalọna Hagali gbọn?

⁸ Hagali, deviyọnnu Salai tọn yinuwa po nulú po to whenue e yin yiyina Ablam taidi asi godo. To whenue Hagali mọhò, e jẹ nukunmẹ pọ́n na Salai ji, na Salai ma ko jivi de pọ́n wutu. Ninọmẹ lọ wá ylan sọmọ bọ Salai yàn Hagali tọ́n. (Jen. 16:4-6) Po linlẹn gbẹtọvi mapenọ tọn mítọn po, mí sọgan pọ́n Hagali hlan taidi yọnnu kanylantọ de he gbẹ̀n nuhe e do. Ṣigba, Jehovah pọ́n ninọmẹ Hagali tọn hlan zẹ̀ pọndohlan gbẹtọvi tọn go. E do angẹli etọn de hlan ẹn. To whenue angẹli lọ mọ Hagali, e gọalọna ẹn nado jla pọndohlan etọn do bosọ dona ẹn. Hagali wá doayi e go dọ Jehovah to mimọ emi, bosọ yọ́n ninọmẹ emitọn to gigọ́ mẹ. Enẹwutu, Hagali ylọ ẹ dọ “Jiwheyẹwhe he nọ mọ nulẹpo, . . . mẹhe mọ mi.”—Hia Jenẹsisi 16:7-13.

9. Etẹwẹ Jiwheyẹwhe hẹn do ayiha mẹ to whenue e to nuyiwa hẹ Hagali?

⁹ Etẹwẹ Jehovah mọ to Hagali mẹ? E yọ́n ninọmẹ etọn he wayi lẹ ganji gọna nuhe mẹ e ko jugbọn lẹpo. (Howh. 15:3) Hagali yin Egiptinu de he to whédo Heblu tọn de mẹ. Vlavo be e nọ mọ ede di jonọ to whedelẹnu wẹ ya? Be e nọ jẹdò whẹndo po otò etọn po tọn wẹ ya? E ma yin ewọ kẹdẹ wẹ yin asi Ablam tọn. To ojlẹ de mẹ, sunnu nugbonọ delẹ dà asi hugan dopo. Ṣigba, enẹ ma yin lẹndai Jehovah tọn to dowhenu. (Mat. 19:4-6) Enẹwutu, e ma yin nupaṣamẹnu de dọ ninọmẹ enẹ hẹn awuwhàn po mẹhẹndohomẹ po wá. Dile etlẹ yindọ Jehovah ma suwhẹna mẹmasi he Hagali dohia Salai, mí sọgan kudeji dọ ewọ hẹn nuhe ko jọ do Hagali go wayi lẹ po ninọmẹ etọn po do ayiha mẹ.

10. Nawẹ mí sọgan plọn nado yọ́n mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po dogọ gbọn?

¹⁰ Mí sọgan hodo apajlẹ Jehovah tọn, eyin  mí nọ dovivẹnu nado mọnukunnujẹ ode awetọ mẹ. Plọn nado yọ́n mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu towe lẹ po dogọ. Nọ dọho hẹ yé jẹnukọnna opli lẹ podọ to vivọnu, nọ wazọ́n hẹ yé to lizọnyizọn lọ mẹ, humọ eyin e yọnbasi, nọ basi oylọna yé nado wá dùnú. Eyin a nọ wàmọ, e sọgan wá họnwun na we nugbonugbo dọ, winyankuku wẹ zọ́n bọ mẹmẹyọnnu de nọ taidi mẹhe ma jọmẹ, podọ mẹmẹsunnu he a lẹndọ e yiwanna agbasanu lẹ nọ tlúalọ, kavi dọ whẹndo de he nọ saba gbọwhenu wá opli lẹ to akọndona homẹkẹn. (Jobu 6:29) Nugbo wẹ dọ mí ma dona “nọ dádo whẹho mẹdevo lẹ tọn mẹ.” (1 Tim. 5:13) Amọ́, e sọgbe nado yọ́n nude gando mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po go, gọna ninọmẹ he yinuwado gbẹtọ-yinyin yetọn ji lẹ.

11. Naegbọn e do yin nujọnu dọ mẹho lẹ ni yọ́n lẹngbọ lẹ ganji?

¹¹ Na taun tọn, mẹho agun tọn lẹ dona yọ́n mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu he to nukunpedomẹgo yetọn glọ lẹ po ganji. Lẹnnupọndo apajlẹ mẹmẹsunnu Artur tọn ji, he ko sẹ̀n wayi taidi nugopọntọ lẹdo tọn de. Ewọ po mẹho agun tọn devo po yì dla mẹmẹyọnnu de pọ́n he taidi winyankutọ bo masọ nọ gbàdo-mẹmẹ. Artur dọmọ: “Mí sè dọ asu etọn kú ojlẹ kleun de to alọwle yetọn godo. Mahopọnna avùnnukundiọsọmẹnu lẹ, e plọn viyọnnu awe whẹ́n he whèwhín to gbigbọ-liho. Ṣigba todin, e masọ nọ mọnú ganji ba, podọ e jiya apọṣimẹ tọn. Etomọṣo, owanyi etọn na Jehovah, podọ yise etọn to ewọ mẹ gbẹ́ lodo. Mí mọdọ, nususu wẹ mí sọgan plọn sọn apajlẹ dagbe mẹmẹyọnnu ehe tọn mẹ.” (Flp. 2:3) Nugopọntọ lẹdo tọn ehe hodo apajlẹ Jehovah tọn. Jehovah yọ́n lẹngbọ etọn lẹ po oyà he ji yé te lẹ po. (Eks. 3:7) Mẹho agun tọn he yọ́n lẹngbọ lẹ ganji nọ tin to otẹn dagbe mẹ hugan nado gọalọna yé.

12. Ale tẹwẹ Yip Yee mọyi to whenue e plọn nado yọ́n mẹmẹyọnnu he to agun etọn mẹ de ganji?

¹² Eyin a dovivẹnu nado yọ́n nususu gando Klistiani hatọ he a lẹndọ e nọ hẹn homẹgblena we de go, e yọnbasi taun dọ a ni wá tindo awuvẹmẹ na ẹn. Lẹnnupọndo apajlẹ de ji. Yip Yee he nọ nọ̀ Asie dọmọ: “Mẹmẹyọnnu de to agun ṣie mẹ, he ogbè etọn nọ yiaga taun eyin e to hodọ. N’nọ lẹndọ walọ dagbe didohia wẹ whè do e. Amọ́, whenue n’wazọ́n hẹ ẹ to lizọnyizọn lọ mẹ, n’wá sè dọ e nọ saba gọalọna mẹjitọ etọn lẹ nado sà whèvi to ahi de mẹ. E nọ biọ dọ ni ze ogbè daga nado ylọ ahisinọ lẹ.” Yip Yee yidogọ dọmọ: “N’plọn dọ nado mọnukunnujẹ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu ṣie lẹ po mẹ, n’dona nọ yọ́n nususu gando yé go.” E nọ biọ vivẹnudido nado yọ́n mẹmẹsunnu towe lẹ ganji. Ṣigba, eyin a setonuna ayinamẹ Biblu tọn  nado hùn ahun towe donuvo, apajlẹ Jehovah, yèdọ mẹhe yiwanna “gbẹtọ wunmẹ lẹpo” tọn hodo wẹ a te.—1 Tim. 2:3, 4; 2 Kọl. 6:11-13.

13. Sọgbe hẹ Jenẹsisi 19:15, 16, etẹwẹ angẹli lọ lẹ wà to whenue Lọti to gbàndọn, podọ etẹwutu?

¹³ Lọti dọngbàn nado setonuna anademẹ Jehovah tọn lẹ to ojlẹ titengbe de mẹ to gbẹzan etọn mẹ. Angẹli awe dla Lọti pọ́n bo dọna ẹn nado de whẹndo etọn tọ́n sọn Sodọmi. Etẹwutu? Yé dọmọ: “Mí jlo na và tòdaho ehe sudo.” (Jen. 19:12, 13) To wunkẹngbe afọnnu, Lọti po whẹndo etọn po gbẹ́ pò to whégbè. Enẹwutu, angẹli lọ lẹ sọ vọ́ na ẹn avase. Ṣigba, “e to gbàndọn.” Mí sọgan dawhẹna Lọti dọ e nọ dovọ́nanu, bo tlẹ nọ sinyẹnta. Ṣigba, agbọ́ etọn ma pé Jehovah. “Na awuvẹmẹ he Jehovah tindo na ẹn wutu,” angẹli lọ lẹ hẹn alọ hagbẹ whẹndo lọ tọn lẹ tọn bo plan yé tọ́n sọn tòdaho lọ mẹ.—Hia Jenẹsisi 19:15, 16.

14. Etẹwẹ sọgan ko zọ́n bọ Jehovah do dó awuvẹmẹ hia Lọti?

¹⁴ Jehovah sọgan do awuvẹmẹ hia Lọti na whẹwhinwhẹ́n susu wutu. Lọti sọgan ko whleawu nado jo owhé etọn do, na e to budina mẹhe to gbonu tòdaho lọ tọn lẹ wutu. Owùnu devo lẹ sọ tin. Matin ayihaawe, Lọti na ko sèhó gando ahọlu awe he flẹ jẹ odò he mẹ osẹ̀n pinpẹn tin te, to agbàdo he to yakẹ de mẹ lọ lẹ go. (Jen. 14:8-12) Na Lọti yin asu podọ otọ́ de wutu, ewọ dona ko hanú gando asi etọn po ovi etọn lẹ po go. Humọ, na Lọti do alọnu wutu, e sọgan ko tindo owhé dagbe de to Sodọmi. (Jen. 13:5, 6) Nado dọ hójọhó, depope to onú ehelẹ mẹ ma dona yin whẹjijọ na Lọti ma nado setonuna Jehovah to afọdopolọji. Ṣigba, Jehovah mọnú zẹ̀ nuṣiwa Lọti tọn go bo mọ ẹn di “dawe dodonọ” de.—2 Pita 2:7, 8.

15. Kakati nado nọ dawhẹna mẹde na nuyiwa etọn lẹ, etẹwẹ mí dona wà?

¹⁵ Kakati nado nọ dawhẹna mẹde na nuyiwa etọn lẹ, nọ wà nuhe go a pé lẹpo nado mọnukunnujẹ numọtolanmẹ etọn lẹ mẹ. Nuhe mẹmẹyọnnu de he nọ yin Veronica to Europe tẹnpọn nado wà niyẹn. E dọmọ: “E nọ taidi dọ mẹmẹyọnnu de sin homẹ ma nọ hùn gbede. E nọ klan ede dovo na mẹdevo lẹ. To whedelẹnu, n’nọ dibu nado dọnsẹpọ ẹ. Amọ́ n’wá dọna  dee dọ, ‘Eyin yẹn wẹ to ninọmẹ etọn mẹ, n’na do hudo họntọn de tọn.’ Enẹwutu, n’de nado kanse e nuhe to jijọ. Podọ, e jẹ nuhe to ahun etọn mẹ lẹ dọna mi ji! Todin, n’yọ́n nususu dogọ gandego.”

16. Naegbọn mí dona nọ biọ alọgọ to odẹ̀ mẹ nado wleawuna awuvẹmẹ?

¹⁶ Mẹdopo gee he nọ mọnukunnujẹ mí mẹ to gigọ́ mẹ wẹ Jehovah. (Howh. 15:11) Enẹwutu, nọ biọ ẹ dọ ni gọalọna we nado nọ mọ mẹdevo lẹ dile ewọ nọ mọ yé do, podọ nado yọ́n lehe a na do awuvẹmẹ hia yé do. Odẹ̀ gọalọna mẹmẹyọnnu de he nọ yin Anzhela nado nọ do awuvẹmẹ hia dogọ. E nọ vẹawu nado dọnsẹpọ mẹmẹyọnnu de to agun etọn mẹ. Anzhela yigbe dọmọ: “Omọ̀ de he mẹ e na ko bọawu taun nado jai jẹ wẹ nado nọ mọhodọdo mẹmẹyọnnu lọ go bo dapana ẹn mlẹnmlẹn. Amọ́, n’biọ Jehovah dọ ni gọalọna mi nado mọnukunnujẹ mẹmẹyọnnu ehe mẹ.” Be Jehovah na gblọndo na odẹ̀ Anzhela tọn ya? E zindonukọn dọmọ: “Mí yì lizọnyizọn lọ mẹ dopọ, podọ to enẹgodo mí dọho na gànhiho susu. N’dotoaina ẹn po awuvẹmẹ po. Todin, n’yiwanna ẹn dogọ, podọ n’magbe nado gọalọna ẹn.”

17. Etẹwẹ mí dona magbe nado wà?

¹⁷ A ma sọgan ṣinyan mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu po he jẹna awuvẹmẹ towe lẹ. Yemẹpo wẹ nọ pehẹ nuhahun lẹ dile e yindo na Jona, Elija, Hagali, po Lọti po. To ninọmẹ susu mẹ, yelọsu wẹ nọ hẹn nuhahun lẹ wá yede ji. Podọ nado dọ hójọhó, mímẹpo go wẹ ehe ko jọ do pọ́n. Enẹwutu, e sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe dọ Jehovah biọ to mí si nado nọ do mẹtọnhopọn hia ode awetọ. (1 Pita 3:8) Eyin mí setonuna Jehovah, mí nọ yidogọna pọninọ whẹndo lẹdo aihọn pé tọn mítọn tọn, he ma pé awe bosọ bẹ gbẹtọ wunmẹ voovo lẹ hẹn. Enẹwutu, mì gbọ mí ni magbe nado nọ dotoaina yisenọ hatọ mítọn lẹ, nọ mọnukunnujẹ yé mẹ, bosọ nọ do awuvẹmẹ hia yé.