OWE enẹlẹ nọ yin yiylọdọ bẹplidopọ owe he tindo sinmẹ aidowhẹdo tọn lẹ tọn. To whenue n’gbadopọnna yé, n’mọ yẹdide he dọnmẹdogo lẹ he yinuwado nulẹnpọn ṣie ji sisosiso. Taidi kọdetọn de, sọn ovu whenu wẹ n’wleawuna ojlo sinsinyẹn na oyọnẹn Biblu tọn, taidi dehe sọawuhia to owe ayidego tọn enẹlẹ mẹ.

Dile Wẹkẹ-Whàn II ko dibla dlẹnkan gbọn Inde pete, e taidi dọ nulẹ jẹ gbigble do mi ji to gbẹzan ṣie mẹ. Mẹjitọ ṣie lẹ klan bo wá basi gbẹdai to godo mẹ. N’ma gán mọnukunnujẹ nuhewutu omẹ awe he n’yiwanna lẹ na jo yede do mẹ. N’jẹflumẹ pete bo mọdọ n’ko yin kọgbẹ́ e go. Yẹn ṣo wẹ yin ovi yetọn, podọ n’jẹdò homẹmimiọn po godonọnamẹ he dín n’te po tọn taun.

To ojlẹ lọ mẹ, yẹn po onọ̀ ṣie po nọ nọ̀ Karachi, yèdọ tatọ́-tònọ agbegbe lọ tọn. To gbèdopo, Fred Hardaker, yèdọ doto mẹhomẹ de he yin Kunnudetọ Jehovah tọn wá owhé mítọn gbè. Sinsẹ̀n dopolọ mẹ wẹ e te po mẹdehlan he yí owe lọ lẹ na whẹndo ṣie po. E ze plọnmẹ Biblu donukọnna onọ̀ ṣie. Mama gbẹ́,  ṣigba bo dọ dọ vlavo e sọgan jlo yẹn. N’jẹ nuplọn hẹ Mẹmẹsunnu Hardaker ji to osẹ he bọdego tlolo mẹ.

To osẹ kleun delẹ godo, n’jẹ opli lẹ yì ji to dotowhé Mẹmẹsunnu Hardaker tọn. Nudi Kunnudetọ mẹhomẹ 12 wẹ nọ pli to finẹ nado basi sinsẹ̀n. Yé miọnhomẹna mi bo penukundo go e taidi visunnu yetọn. N’gbẹ́ nọ flin po ayajẹ po lehe yé nọ sinai hẹ mi, nọ fẹ̀ yìdo bo nọ dọho hẹ mi di họntọn vivẹ́ lẹ do, yèdọ nuhe n’do hudo etọn taun to ojlẹ lọ mẹ.

E ma dẹn bọ Mẹmẹsunnu Hardaker basi oylọna mi nado hodo e yì lizọnyizọn kunnudegbe tọn mẹ. E plọn mi lehe yè nọ yí glamafonu he nọ yin zizepé de zan do, na mí nido nọ hò hoyidokanji he bẹ hodidọ kleunkleun sinai do Biblu ji hẹn lẹ. Delẹ to hodidọ lọ lẹ mẹ nọ to tlọlọ, podọ whétọ delẹ ma nọ yiwanna owẹ̀n lọ. Ṣigba, homẹ ṣie nọ hùn taun nado dekunnuna mẹdevo lẹ. N’gọ́ na zohunhun na nugbo Biblu tọn bo yiwanna nado nọ má ẹn hẹ mẹdevo lẹ.

Dile awhànpa Japon tọn to dindọnsẹpọ Inde, aṣẹpatọ Grande-Bretagne tọn lẹ jẹ kọgbidina Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ ji mapote. To godo mẹ, to juillet 1943, kọgbidinamẹ enẹ wá gando go e tlọlọ. Ogán wehọmẹ tọn, he yin sinsẹ̀ngán Ṣọṣi Anglican tọn de yàn mi sọn wehọmẹ bo dọ dọ n’yin “ovi de he gbẹ́-hẹn.” E dọna onọ̀ ṣie dọ gbẹdido ṣie hẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ zọ́n bọ n’yin apajlẹ ylankan na wehọmẹvi he pò lẹ. Onọ̀ ṣie gblehomẹ sinsinyẹn bo dosẹ́n na mi ma nado sọ dogbẹ́ hẹ Kunnudetọ lẹ ba. To nukọn mẹ, e do bato na mi sọyi otọ́ ṣie dè to Peshawar, yèdọ tòpẹvi de he tin to kilomẹtlu 1 370 plipli to agewaji. Na n’gbọagba núdùdù po gbẹdido gbigbọmẹ tọn po wutu, n’gbọjọ.

To 1947, n’lẹkọyi Karachi nado yì dín azọ́n. To whenue n’to dọ́n, n’disa yì dotowhé Hardaker tọn. E yí zohunhun po owanyi po do yí mi.

E kanse dọ, “Todin, etẹwẹ to wiwà we?” na e lẹndọ n’wá nado mọ ayinamẹ dotowhé tọn yí wutu.

N’gblọn dọmọ: “N’ma to azọ̀n agbasa mẹ tọn jẹ, Doto. Azọ̀n gbigbọmẹ tọn jẹ wẹ n’te. N’do hudo Biblu pinplọn tọn.”

E kanse dọ, “Whetẹnu wẹ e na jlo we nado bẹ?”

N’gblọn dọ, “Hadopolọ eyin e yọnbasi.”

Mí yí whèjai dagbedagbe enẹ zan nado plọn Biblu. N’mọdọ n’ko gọ̀ jẹgangan to gbigbọ-liho. Onọ̀ ṣie wà nuhe go e pé lẹpo na mado doalọtena gbẹdido hẹ Kunnudetọ lẹ, amọ́ to ojlẹ ehe mẹ, n’magbe nado hẹn nugbo zun dee titi tọn. To 31 août 1947, n’do klandowiwe ṣie hlan Jehovah hia gbọn baptẹm osin tọn dali. To ojlẹ vude godo, to whenue n’do owhe 17, n’jẹ sinsẹ̀n ji taidi gbehosọnalitọ whepoponu tọn.

Ofi tintan he n’yin azọ́ndena do taidi gbehosọnalitọ wẹ Quetta, fie awhànpa Grande-Bretagne tọn whèsla do wayi. To 1947, otò lọ yin mimá bo lẹzun Inde po Pakistan po. * Nujijọ ehe fọ́n danuwiwa sinsẹ̀n tọn dote to fisusu to gbẹtọ lẹ ṣẹnṣẹn, ehe dekọtọn do dopo to tẹnsisẹ gbẹtọvi tọn daho hugan lẹ mẹ to whenuho mẹ. Fibẹtado-dintọ livi 14 plipli wẹ yin tẹnsẹna. Malenu he to Inde lẹ yì Pakistan, bọ Hindou po Sikh he to Pakistan lẹ po wá jẹ Inde. To bẹwlu daho enẹ mẹ, n’tẹdo ogàn he to gbonu pinpán he mẹ gbẹtọ te bo finyọ́n de tọn go bo nọ sẹ́gẹ́sẹgẹ sọn Karachi diblayin kakajẹ Quetta.

To Quetta, n’dukosọ hẹ George Singh, gbehosọnalitọ titengbe de he tindo nudi owhe 25. George na mi kẹkẹ afọ tọn hoho de he n’sọgan kùn (kavi dọ̀n) gbọn aigba-denamẹ he bẹ pópló hẹn lọ ji. To suhugan ojlẹ lẹ tọn mẹ, n’nọ dọyẹwheho dee ṣo. To osun ṣidopo gblamẹ, n’do plọnmẹ Biblu 17, podọ delẹ to nuplọntọ lọ lẹ mẹ wá nugbo mẹ. Dopo to yé mẹ, yèdọ awhànfuntọ de he nọ yin Sadiq Masih, gọalọna yẹn po George po nado lẹ́ owe sinai do Biblu ji delẹ do Urdu-gbè mẹ, yèdọ ogbè he nọ yin dido to Pakistan. To ojlẹ de godo, Sadiq lẹzun wẹndagbe-jlatọ zohunhunnọ de.

To nukọn mẹ, n’lẹkọyi Karachi bo sẹ̀n to pọmẹ hẹ Henry Finch po Harry Forrest po, yèdọ mẹdehlan yọyọ he wá sọn Wehọmẹ Giliadi tọn lẹ. Lehe azọ́nplọnmẹ yẹwhehọluduta tọn he yé na mi lọ họakuẹ do sọ! To gbèdopo, yẹn po Mẹmẹsunnu Finch po zingbejizọnlin yì agewaji Pakistan tọn nado yì dọyẹwheho. To pipli osó lẹ tọn he yiaga taun de kọ̀n, mí mọ tòmẹnu whiwhẹnọ susu he nọ do Urdu-gbè bọ nugbla nugbo Biblu tọn to hùhù taun lẹ. To owhe awe godo, yẹnlọsu penugo nado yì Wehọmẹ Giliadi tọn; podọ n’lẹkọwa Pakistan taidi nugopọntọ lẹdo tọn whenu  gli tọn de. N’nọ nọ̀ owhé mẹdehlan tọn de gbè to Lahore to pọmẹ hẹ mẹmẹsunnu mẹdehlan atọ̀n devo lẹ.

E blawu dọ to 1954, nuhahun de fọ́n to mẹdehlan he to Lahore lẹ ṣẹnṣẹn na vogbingbọn gbẹtọ-yinyin tọn wutu, ehe zọ́n bọ alahọ deazọ́nna yé hlan fidevo lẹ. Na n’gbọn lẹnpọn dagbe matindo dali nọ mẹdelẹ ji to nudindọn lọ whenu wutu, n’mọ mẹplọnlọ sinsinyẹn yí. N’jẹflumẹ taun, bo wá tadona lọ kọ̀n dọ n’ko gboawupo pete to gbigbọ-liho. N’lẹkọ sọyi Karachi podọ to enẹgodo yì Londres to Angleterre, po todido lọ po nado vọ́ bẹjẹeji whladopo dogọ to gbigbọ-liho.

To Londres, hagbẹ whẹndo Bẹtẹli tọn susu wẹ tin to agun he mẹ n’te. Pryce Hughes, devizọnwatọ alahọ tọn homẹdagbenọ de yí mi taidi ovi etọn. To gbèdopo, e dọhona mi gando nujijọ de go he whenu e mọ ayinamẹ sinsinyẹn yí sọn Mẹmẹsunnu Joseph F. Rutherford he to anadena azọ́n yẹwhehodidọ tọn lẹdo aihọn pé to ojlẹ lọ mẹ dè. To whenue Mẹmẹsunnu Hughes tẹnpọn nado yiavùnlọna ede, Mẹmẹsunnu Rutherford gbẹnuna ẹn sinsinyẹn. E paṣa mi dọ Mẹmẹsunnu Hughes konu dile e to nujijọ enẹ flin. E dọ dọ nujijọ lọ hẹn homẹgble emi to tintan whenu. Ṣigba to nukọn mẹ, e wá doayi e go dọ emi do nuhudo ayinamẹ sinsinyẹn enẹ tọn, podọ e yin dohia owanyi Jehovah tọn de. (Heb. 12:6) Hodidọ etọn lẹ jẹ ahun ṣie mẹ bo gọalọna mi nado gọ̀ jẹgangan to gbigbọ-liho.

Diblayin to ojlẹ lọ mẹ, onọ̀ ṣie sẹtẹn wá Londres bo kẹalọyi plọnmẹ Biblu de sọn Mẹmẹsunnu John E. Barr dè, yèdọ mẹhe wá sẹ̀n to Hagbẹ Anademẹtọ lọ mẹ. E yawu yinukọn to gbigbọ-liho bo yí baptẹm to 1957. To nukọn mẹ, n’sè dọ otọ́ ṣie lọsu plọnnu hẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ whẹpo do kú.

To 1958, n’wlealọ hẹ mẹmẹyọnnu Lene, he wá sọn Danemark, bo sawhé do Londres. To owhe he bọdego mẹ, mí yin didona po viyọnnu de po, enẹ wẹ Jane he yin tintan to ovi mítọn atọ́n lẹ mẹ. N’sọ yin pipà taidi mẹho agun tọn to Agun Fulham tọn mẹ. Ṣigba to nukọn mẹ, agbasamalo Lene tọn biọ dọ mí ni sẹtẹn yì lẹdo he mẹ ninọmẹ aimẹ tọn nọ hùnmiyọ́n hugan te de. Enẹwutu to 1967, mí sẹtẹn yì Adelaide to Australie.

Agun mítọn to Adelaide bẹ Klistiani yiamisisadode mẹhomẹ 12 hẹn. Yé nọ deanana azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ po zohunhun po. E ma dẹn bọ mí wleawuna aṣa gbigbọmẹ tọn dagbe lẹ.

To 1979, yẹn po Lene po jivi mítọn atọ́ntọ, he nọ yin Daniel. Awutu he nọ yin Trisomie 21 * to nuyiwadeji sinsinyẹn, podọ todido ma tin dọ e na nọgbẹ̀ dẹn. Etlẹ yin todin, e nọ vẹawuna mi nado basi zẹẹmẹ  awufiẹsa mítọn tọn. Mí wà nue go mí pé lẹpo nado penukundo nuhudo etọn lẹ go, ṣigba to ojlẹ dopolọ mẹ, mí ma dovọ́na ovi mítọn ẹnẹ he pò lẹ. To whedelẹnu, sinmẹ agbasa Daniel tọn nọ diọ zun juju, na odò awe delẹ he to ahun etọn mẹ nọ zọ́n bọ jẹhọn dagbe nọ whèdo e; podọ mí dona nọ yawu ze e yì dotowhé. Ṣigba mahopọnna agbasamalo etọn, e yọnnuin taun bosọ jọmẹ. E sọ nọ yiwanna gbigbọnu lẹ taun. To whenue whẹndo lọ to dẹ̀ho jẹnukọnna núdùdù, e nọ miọn alọ pẹvipẹvi etọn awe lẹ dopọ, nọ yí ota do yigbe bosọ nọ dọ “Niṣẹ!” po ahundopo po. Kiki to enẹgodo wẹ e nọ jẹ núdù ji.

To whenue Daniel tindo owhe ẹnẹ, e bẹ kansẹẹ ohùn tọn de he nọ bẹpla nugonu ohùn tọn lẹ (leucémie aiguë). Yẹn po Lene po vọgán pete to agbasa-liho podọ to numọtolanmẹ-liho. N’tindo numọtolanmẹ lọ dọ n’ko dibla bẹ apọṣimẹ sinsinyẹn. Etomọṣo, to gbèdopo he mí ko gbọjọ petepete, Neville Bromwich, he yin nugopọntọ lẹdo tọn mítọn wá mí dè. To ozán enẹ mẹ, e plá alọ okọ̀ na mí po avi po. Mímẹpo wẹ viavi. Hogbe owanyinọ po awuvẹmẹ tọn etọn lẹ po miọnhomẹna mí zẹ̀ nuhe mí sọgan dọ go. E tlọ́n mí dè to nudi ogàn dopo zánmẹ tọn mẹ. Ojlẹ vude to enẹgodo, Daniel kú. Okú etọn wẹ yin nujijọ awubla tọn daho hugan he mí pehẹ to gbẹzan mítọn mẹ. Etomọṣo, mí doakọnna awubla mítọn po jide lọ po dọ nudepope—etlẹ yin okú—ma sọgan klan Daniel sọn owanyi Jehovah tọn go. (Lom. 8:38, 39) Lehe mí to jejeji nado tin po e po to whenue e na yin finfọnsọnku to aihọn yọyọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ do sọ!—Joh. 5:28, 29.

To egbehe, to whenue n’ko luntọ́n sọn azọ̀n nujẹmẹji sinsinyẹn tọn mẹ whla awe godo, n’gbẹ́ to sinsẹ̀n taidi mẹho agun tọn de. Nuhe jọ do go e to gbẹ̀mẹ lẹ ko plọn mi nado nọ ze dee do otẹn mẹdevo lẹ tọn mẹ bo nọ do awuvẹmẹ hia yé, titengbe mẹhe to ahidi hẹ nuhahun lẹ. N’nọ tẹnpọn ma nado dawhẹna yé. Kakatimọ, n’nọ kanse dee dọ: ‘Nawẹ numimọ he yé tindo to gbẹ̀mẹ lẹ ko yinuwado numọtolanmẹ yetọn lẹ po aliho nulẹnpọn tọn yetọn po ji gbọn? Nawẹ n’sọgan dohia yé dọ n’nọ hò yetọn pọ́n gbọn? Nawẹ n’sọgan na yé tuli nado nọ hodo aliho Jehovah tọn lẹ gbọn?’ N’yiwanna azọ́n lẹngbọhọtọ tọn wiwà taun to agun lọ mẹ! Na nugbo tọn, to whenue n’miọnhomẹna mẹdevo lẹ bosọ na yé tuli to gbigbọ-liho, n’nọ mọdọ yẹnlọsu yin homẹmiọnna bosọ yin tulina.

N’tindo numọtolanmẹ Salmu-kantọ lọ tọn nkọ, mẹhe dọmọ: “Whenue magbọjẹ lẹ húagbọ́ mi, [Jehovah] miọnhomẹna mi bo hẹn kọgbọ wá na mi.” (Salm. 94:19) E ko nọgodona mi to nuhahun whẹndo tọn lẹ, nukundiọsọmẹ sinsẹ̀n tọn, flumẹjijẹ mẹdetiti tọn lẹ po apọṣimẹ po whenu. Na nugbo tọn, Jehovah ko yinuwa hẹ mi taidi Otọ́ jọnun de!