LEBEKA pọ́n aga hlan dile owhè to họyì do lẹdo osónọ lọ ji. To gbejizọnlin osẹ susu tọn godo, e ko jẹakọ hẹ yìyì kanklosọ́ lẹ tọn dile e sinai to aga boboe. E ko jo owhé etọn do to Halani to agewaji bo ko zingbejizọnlin na kilomẹtlu kanweko susu. Vlavo e ma nasọ gọ̀ whẹndo etọn mọ gbede ba. E na ko to nuhà gando nuhe sọgodo bẹhẹn na ẹn lẹ go​—titengbe todin he e ko sẹpọ fie e jei.

Gbejizọnlinzintọ lọ lẹ ko jugbọn adà daho hugan Kenani tọn bo wá to yìyì gbọn lẹdo he mẹ e ma nọ bọawu nado zingbejizọnlin gbọn de, yèdọ Negẹb. (Jenẹsisi 24:62) Lebeka na ko mọ lẹngbọ lẹ. Podọ lẹdo enẹ na ko yin fie gbọgbé de he yè ma sọgan pọ̀gle te, ṣigba e na bọawu na kanlin lẹ nado mọ amà dù to finẹ. Dawe yọnhonọ he to anadena ẹn lọ yọ́n ai to finẹ taun. E to jejeji nado lá wẹndagbe lẹ na klunọ etọn​—yèdọ mẹhe sin asi Lebeka jlo na lẹzun! Ṣigba, Lebeka na ko to nuhà gando gbẹzan he nkọ ewọ na zan to aigba enẹ ji go. Omẹ nankọ wẹ asisunọ etọn Isaki lọ yin? Yé ma tlẹ ko mọ yede pọ́n! Be homẹ Isaki tọn na hùn nado mọ ẹn ya? Podọ be ewọ na yiwanna Isaki ya?

To fisusu to aihọn lọ mẹ to egbehe, aṣa lọ nado dín asu kavi asi na mẹde sọgan taidi nupaṣamẹ. Ṣigba, aṣa mọnkọtọn gbayipe to fidevo lẹ. Mahopọnna aṣa akọ̀ towe tọn, a na yigbe dọ Lebeka ma yọ́n nuhe to tepọn ẹn. Nado dọ hójọhó, yọnnu enẹ ze apajlẹ adọgbigbo po yise ayidego tọn de po tọn dai. Mí nọ tindo nuhudo jẹhẹnu ehelẹ tọn to whenue diọdo lẹ wá gbẹzan mítọn mẹ. Jẹhẹnu dagbe devo he ma gbayipe sọmọ lẹ sọ zọnpọ hẹ yise Lebeka tọn ga.

Diọdo titengbe he wá gbẹzan Lebeka tọn mẹ bẹjẹeji to aliho de mẹ he sọgan ko taidi jọwamọnu de na ẹn. Ewọ whẹ́n to Halani kavi sẹpọ finẹ, yèdọ tòdaho de to Mẹsopotamia. Mẹjitọ etọn lẹ gbọnvona mẹhe nọ nọ̀ Halani lẹ. Yé ma nọ sẹ̀n yẹwhe osun tọn Sin. Kakatimọ, Jiwheyẹwhe yetọn wẹ Jehovah.​—Jenẹsisi 24:50.

Lebeka yin awhli de he yọnwhanpẹ taun, amọ́ e ma yin whanpẹ kẹdẹ wẹ dohiagona ẹn gba. E yiwanna Jiwheyẹwhe bosọ hẹn ede do wiweji. Whẹndo etọn yin adọkunnọ sọmọ nado tindo devi lẹ, ṣigba yé ma kẹ́ Lebeka kavi yinuwa hẹ ẹ taidi ahọsi de gba; e plọn nado nọ wazọ́n sinsinyẹn. Taidi yọnnu susu to ojlẹ enẹ mẹ, Lebeka tindo azọngban sinsinyẹn delẹ nado hẹndi, ehe bẹ osin didà na whẹndo lọ hẹn. To whèjai, e nọ ze ozẹ́n de do abọ́ ji bo nọ dedo dotọ̀ kọ̀n.​—Jenẹsisi 24:11, 15, 16.

To whèjai dopo, whenue e ko dà osin gọ́ ozẹ́n etọn mẹ godo, dawe yọnhonọ de họ̀nwezun yì pé e. E dọna Lebeka dọmọ: “Jaale na mi osin vude sọn ozẹ́n towe mẹ.” Obiọ he yè yí sisi po whiwhẹ po do basi nankọ die! Lebeka mọdọ fidindẹn wẹ dawe lọ zingbejizọnlin sọn. Enẹwutu, e yawu zlọn tọ̀zẹ́n etọn sọn abọ́ ji bo na osin dawe lọ, e ma yin vude poun gba, ṣigba osin fifá he pemẹnu. E doayi e go dọ dawe lọ tindo kanklosọ́ ao to kọmẹ ga bọ otò he mẹ yé na nùsin te gbẹ́ to ovọ́. E na ko mọdọ dawe lọ to pinpọn emi po sọwhiwhe po, podọ e jlo na tlúalọ dile e sọgan yọnbasi do. E sọ dọna ẹn dọmọ: “Yẹn nasọ dọ̀n osin bo na na kanklosọ́ towe lẹ kaka bọ e na pé yé.”​—Jenẹsisi 24:17-19.

Doayi e go dọ Lebeka ma dọ poun dọ emi na na osin kanklosọ́ ao lẹ nado nù gba, ṣigba e dọ kaka bọ e na pé yé. Eyin nugbla hù kanklosọ́ dopo nugbo, e sọgan nù osin litli 95! Eyin mọ wẹ nugbla hù kanklosọ́ ao lọ lẹpo do, e dohia dọ azọ́n sinsinyẹn gànhiho susu tọn wẹ to tepọn Lebeka. Amọ́, e taidi dọ  nugbla ma hù kanklosọ́ lọ lẹ zẹjlẹgo gba. * Ṣigba, be Lebeka yọ́n enẹ jẹnukọn wẹ ya? Lala. Ewọ tindo ojlo, yèdọ ojlo vẹkuvẹku nado wazọ́n sinsinyẹn dile e sọgan yọnbasi do nado do gbigbọ johẹmẹ tọn hia jonọ yọnhonọ lọ. Dawe lọ sọ kẹalọyi alọgọ etọn. Ewọ sọ to pinpọn ẹn tlintlin dile e to yigọyigọ basi bo to osin dà bosọ to kinkọ̀n do otò lọ mẹ mapote.​—Jenẹsisi 24:20, 21.

Apajlẹ ayidego tọn de wẹ Lebeka zedai na mí to egbehe. Mí to gbẹnọ to ojlẹ de he mẹ ṣejannabi gbayipe te. Dile e ko yin didọdai do, gbẹtọ lẹ ko lẹzun “wanyina mẹdetiti tọ́,” bo ma nọ jlo nado gọalọna mẹdevo lẹ. (2 Timoti 3:1-5) Klistiani he jlo na duto nuyiwadomẹji ylankan enẹ ji lẹ na wà dagbe nado nọ lẹnnupọndo zẹẹmẹ Biblu tọn gando yọnnu hohowhenu tọn enẹ go ji, yèdọ mẹhe basi yigọyigọ susu to dotọ̀ kọ̀n.

E họnwun dọ Lebeka mọ whenue dawe yọnhonọ lọ to pinpọn ẹn. Nude ma dohia dọ mẹpinpọ́n gblewa tọn wẹ; kakatimọ nupaṣamẹ po ayajẹ po tọn wẹ. Whenue Lebeka fó godo, dawe lọ na ẹn nunina lẹ​—yèdọ aṣọ́donu họakuẹ lẹ! Enẹgodo, e kanse dọmọ: “Jaale, dọna mi, viyọnnu mẹnu tọn wẹ a yin? Be abò de tin to owhé otọ́ towe tọn gbè bọ mí na nọ to ozán ehe mẹ ya?” Whenue Lebeka dọ whẹndo he mẹ e wá sọn na ẹn, ayajẹ etọn sọ jideji. Jeje wẹ na ko sisẹ́ Lebeka nado dọmọ: “Núyọ po kanlin sin núdùdù susu po tin to mí si, podọ fihe mì na nọ to ozán lọ mẹ ga”​—yèdọ nususu, na mẹdevo lẹ zọnhẹ dawe yọnhonọ lọ ga. Enẹgodo, Lebeka họ̀nwezun jẹnukọnna ẹn nado yì dọ nuhe jọ na onọ̀ etọn.​—Jenẹsisi 24:22-28, 32.

E họnwun dọ yè plọn Lebeka gbigbọ johẹmẹ tọn. Jẹhẹnu devo niyẹn he to bubusẹ to egbehe​—ehe sọ yin whẹwhinwhẹ́n devo nado hodo apajlẹ yise yọnnu homẹdagbenọ ehe tọn. Yise to Jiwheyẹwhe mẹ dona whàn mí nado nọ hẹjómẹ. Jehovah yin johẹmẹtọ, na e nọ tlúalọ hlan mẹlẹpo podọ ojlo etọn wẹ yindọ sinsẹ̀n-basitọ etọn lẹ ni nọ wà nudopolọ. Eyin mí nọ hẹjó mẹhe ma tlẹ sọgan suahọ etọn mí lẹ, mí nọ hẹn homẹhun Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn.​—Matiu 5:44-46; 1 Pita 4:9.

Mẹnu wẹ yin dawe yọnhonọ he to dotọ̀ lọ kọ̀n? Devizọnwatọ Ablaham tọn wẹ, yèdọ nọvisunnu baba-daho Lebeka tọn. Enẹwutu, po ayajẹ po wẹ e yin kuavọdona to owhé Bẹtuẹli otọ́ Lebeka tọn gbè. Eliezẹli wẹ devizọnwatọ lọ na ko nọ yin. * Whétọ lọ lẹ na ẹn núdùdù, ṣigba e gbẹ́ nado dù adavo e dọ nuhe hẹn ẹn wá whẹ́. (Jenẹsisi 24:31-33) Mí sọgan yí nukun homẹ tọn do pọ́n ẹn dile e yí jeje do to hodọ, na e ṣẹṣẹ mọ kunnudenu huhlọnnọ lọ dọ Jiwheyẹwhe etọn Jehovah to didona gbejizọnlin etọn. Gbọnna?

Pọ́n Eliezẹli dile e to otàn etọn pìn bọ otọ́ Lebeka tọn Bẹtuẹli po mẹdaho etọn sunnu Labani po yí sọwhiwhe do to todo e. E dọna yé dọ Jiwheyẹwhe ko dona Ablaham susugege to Kenani podọ dọ Ablaham po Sala po tindo visunnu de, yèdọ Isaki he na dugu nulẹpo tọn. Ablaham ko ze azọngban sinsinyẹn de do alọmẹ na devi ehe: Ewọ dona yì mọ asi na Isaki to hẹnnumẹ Ablaham tọn lẹ dè to Halani.​—Jenẹsisi 24:34-38.

Ablaham biọ to Eliezẹli si nado whlé dọ ewọ ma na dín asi na Isaki sọn viyọnnu Kenani tọn lẹ mẹ. Etẹwutu? Na Kenaninu lẹ ma nọ na sisi kavi sẹ̀n Jehovah Jiwheyẹwhe. Ablaham yọnẹn dọ Jehovah na sayana omẹ enẹlẹ to ojlẹ sisọ mẹ na walọ ylankan yetọn wutu. Ablaham ma jlo dọ visunnu yiwanna emitọn Isaki ni kọnawudopọ hẹ omẹ enẹlẹ po walọ gblezọn yetọn lẹ po. E sọ yọnẹn dọ visunnu etọn tindo azọngban titengbe de to opagbe Jiwheyẹwhe tọn lẹ hinhẹndi mẹ.​—Jenẹsisi 15:16; 17:19; 24:2-4.

Eliezẹli yidogọna whétọ lọ lẹ dọ whenue emi wá dotọ̀ lọ kọ̀n sẹpọ Halani, emi hodẹ̀ hlan Jehovah Jiwheyẹwhe. Nuhe dọ e te wẹ yindọ e biọ to Jehovah si nado de yọnnu he Isaki na dà. Gbọnna? Eliezẹli biọ to Jehovah si nado hẹn ẹn diun dọ yọnnu he Ewọ jlo dọ Isaki ni dà ni wá dotọ̀ lọ kọ̀n. To whenue e na biọ osin, yọnnu lọ ni desọn ojlo mẹ, e ma yin nado na osin Eliezẹli kẹdẹ gba, ṣigba nado na osin kanklosọ́ etọn lẹ ga. (Jenẹsisi 24:12-14) Podọ mẹnu wẹ wá bo wà onú enẹlẹ pẹpẹ? Lebeka wẹ! Pọ́n numọtolanmẹ he ewọ na ko tindo eyin e gblató otàn he Eliezẹli pìn na hagbẹ whẹndo tọn etọn lẹ!

Otàn Eliezẹli tọn yinuwado Bẹtuẹli po Labani po ji taun. Yé dọmọ: “Jehovah dè wẹ whẹho ehe wá sọn.” Dile e ko yin aṣa yetọn do, yé basi alẹnu alọwle tọn de nado ze Lebeka jo na Isaki. (Jenẹsisi 24:50-54) Ṣigba, be ehe zẹẹmẹdo dọ Lebeka ma do nude nado dọ to whẹho lọ mẹ wẹ ya?

Osẹ delẹ jẹnukọn, Eliezẹli ko kàn nudopolọ sè Ablaham dọmọ: ‘Eyin e wá jọ bọ yọnnu lọ gbẹ́ ma nado hodo mi lo?’ Ablaham gblọn dọmọ: “Hiẹ na vò sọn whiwhle lọ mẹ.” (Jenẹsisi 24:39, 41) To owhé Bẹtuẹli tọn gbè ga, yè dona kàn linlẹn awhli lọ tọn sè. Eliezẹli to jejeji gando azọngban etọn hinhẹndi go sọmọ bọ to wunkẹngbe afọnnu, e kanse eyin ewọ sọgan plan Lebeka dedo Kenani hadopo. Ṣigba, whẹndo lọ jlo dọ viyọnnu lọ ni gbọṣi yé dè na e whè gbau azán ao dogọ. To godo mẹ, yé de dide nado didẹ whẹho lọ dole: “Dike mí ni ylọ jọja yọnnu lọ bo sè sọn onù etọn mẹ.”​—Jenẹsisi 24:57.

Na nugbo tọn, nudide sinsinyẹn de wẹ Lebeka pannukọn. Etẹwẹ e na dọ? Be na mẹtọnhopọn otọ́ etọn po mẹdaho etọn tọn po wutu, e na biọ dọ azán lọ ni yin sisẹdo nukọn wẹ ya? Kavi be e na mọ ẹn taidi lẹblanulọkẹyi de nado tindo mahẹ to nujijọ he Jehovah to anadena ehelẹ mẹ ya? To gblọndo etọn mẹ, e do nuhe e lẹn gando diọdo ajiji mẹ tọn, vlavo he vẹawu taun, ehe go to gbẹzan etọn mẹ hia. E dọ poun dọmọ: “E jlo mi nado yì.”​—Jenẹsisi 24:58.

Gbigbọ dagbe nankọ die awhli enẹ tindo! To egbehe, aṣa alọwle tọn mítọn lẹ sọgan gbọnvo, amọ́ mí gán plọn nususu sọn apajlẹ Lebeka tọn mẹ. E ma yin nujlomẹ etọn lẹ wẹ duahunmẹna ẹn hugan, ṣigba Jiwheyẹwhe etọn Jehovah tọn lẹ wẹ. Na nuhe dù alọwle to egbehe, Biblu gbẹ́ bẹ anademẹ dagbe hugan lẹ hẹn​—yèdọ gando alọwlemẹ he sọgan yin dide po lehe yè na yin asu kavi asi dagbe de do po go. (2 Kọlintinu lẹ 6:14, 15; Efesunu lẹ 5:28-33) Mí na wà dagbe nado nọ hodo apajlẹ Lebeka tọn bo nọ wà nulẹ dile Jiwheyẹwhe jlo do.

Whẹndo Bẹtuẹli tọn dona Lebeka mẹyiwanna yetọn. Enẹgodo, ewọ po yọnnu nukunpedomẹgotọ  etọn Debola po gọna deviyọnnu delẹ, hodo Eliezẹli po sunnu etọn lẹ po dedo. (Jenẹsisi 24:59-61; 35:8) Ojlẹ vude godo, yé ko dogodo Halani pete. Gbejizọnlin lọ dite taun, yèdọ nudi kilomẹtlu 800, podọ vlavo e na ko yí osẹ atọ̀n to yé si. E ma na ko bọawu. Lebeka ko mọ kanklosọ́ susu pọ́n to gbẹzan etọn mẹ, ṣigba mí ma sọgan dọ dọ e nọ saba hẹ́. Biblu dohia dọ whẹndo lẹngbọyìntọ de tọn mẹ wẹ e wá sọn, e ma yin ajọwatọ tomẹyitọ he nọ kùn kanklosọ́ lẹ tọn gba. (Jenẹsisi 29:10) Mẹhe ma jẹakọ hẹ kanklosọ́ ji hihẹ lẹ nọ saba wule dọ e ma bọawu​—eyin yé tlẹ hẹ́ e ji na ojlẹ vude!

Mahopọnna nuhahun enẹ lẹpo, Lebeka ze ayidonugo etọn pete do yanwle etọn ji bo na ko tẹnpọn nado plọn nususu sọn Eliezẹli dè gando Isaki po whẹndo etọn po go. Yí nukun homẹ tọn do pọ́n dawe yọnhonọ lọ dile e to hodọna ẹn to miyọ́n he to jiji de kọ̀n, bo to opagbe he Jehovah do na họntọn Etọn Ablaham dọna ẹn. Jiwheyẹwhe na de kúnkan de sọn whẹndo Ablaham tọn mẹ he na hẹn dona lẹ wá na gbẹtọvi lẹpo. Pọ́n lehe awú na ko ji Lebeka do whenue e sè dọ asu mọdo-aliji etọn Isaki gblamẹ wẹ opagbe Jehovah tọn na yin hinhẹndi gbọn, podọ ewọ lọsu na gbọnmọ dali tindo mahẹ to hẹndi lọ mẹ ga!​—Jenẹsisi 22:15-18.

To godo mẹ, ojlẹ he go mí donù to bẹjẹeji hosọ lọ tọn wá lo. Dile gbejizọnlinzintọ lọ lẹ to jujugbọn Negẹb, to ojlẹ whèjai plẹplẹ tọn, Lebeka mọ dawe de to zọnlinzin to danji. E taidi dọ dawe lọ to ayihamẹlẹnpọn sisosiso. Mí hia dọmọ: ‘E jẹte po awuyiya po sọn kanklosọ́ ji’​—vlavo bo ma tlẹ nọte na kanlin lọ ni fẹ̀ yìdo whẹ́​—e sọ kanse mẹhe to anadena ẹn dọmọ: “Mẹnu wẹ dawe he to zọnlinzin to danji bo jlo na wá pé mí ehe yin?” To whenue e sè dọ Isaki wẹ, e yí nukunmẹṣinyọnnu etọn bo ṣinyọ́n ota etọn. (Jenẹsisi 24:62-65) Etẹwutu? E họnwun dọ ohia sisi tọn de wẹ ehe yin na asu mọdo-aliji etọn. Taliai mọnkọtọn sọgan taidi nuhe ko dohó na mẹdelẹ to egbehe. Ṣigba, sunnu po yọnnu lẹ po sọgan plọn onú titengbe de sọn apajlẹ whiwhẹ Lebeka tọn mẹ, na mẹnu to mí mẹ wẹ ma tindo nuhudo jẹhẹnu dagbe enẹ tọn?

Isaki he ko tindo owhe 40 gbẹ́ to awubla na okú onọ̀ etọn Sala tọn, yèdọ mẹhe ko kú sọn nudi owhe atọ̀n die. Ehe sọgan dohia mí dọ Isaki yin dawe de he tindo numọtolanmẹ sisosiso. Dona nankọ die e yin na dawe mọnkọtọn nado mọ asi azọ́n sinsinyẹnwatọ, johẹmẹtọ po whiwhẹnọ ehe po! Nawẹ yé omẹ awe lẹ yinuwa gbọn? Biblu dọ poun dọmọ: “[Isaki] yiwanna ẹn.”​—Jenẹsisi 24:67; 26:8.

Etlẹ yin na mí mẹhe to gbẹnọ to egbehe lẹ lọsu, yèdọ owhe kanweko donu 39 sọn whenẹnu, e bọawuna mí nado yiwanna Lebeka. Be mí ma yiwanna adọgbigbo, azọ́n sinsinyẹn wiwà, gbigbọ johẹmẹ tọn po whiwhẹ etọn po ya? Mímẹpo​—yèdọ jọja po mẹho po, sunnu po yọnnu po, mẹhe ko wlealọ po tlẹnnọ lẹ po​—na wà dagbe nado hodo apajlẹ yise etọn tọn!