1, 2. (a) Etẹwẹ sọgan hẹn mí nado kanse dọ, “Nawẹ e na dẹnsọ?” (b) Naegbọn apajlẹ devizọnwatọ nugbonọ hohowhenu tọn lẹ tọn sọgan na tuli mí?

‘NAWẸ e na dẹnsọ?’ Kanbiọ he yẹwhegán nugbonọ lọ lẹ Isaia po Habakuku po fọndote niyẹn. (Isa. 6:11; Hab. 1:2) Mọdopolọ whenue Ahọlu Davidi to Salmu lẹ 13tọ pà, whla ẹnẹ wẹ e kanse dọ: “Nawẹ e na dẹnsọ?” (Salm. 13:1, 2) Jesu Klisti Oklunọ mítọn lọsu tlẹ kàn kanbiọ mọnkọtọn sè to whenue mẹhe tin po e po lẹ yinuwa po yise matindo po. (Mat. 17:17) Enẹwutu, e ma dona paṣa mí eyin e wá jọ bọ mílọsu wá to kanbiọ ehe dopolọ kanse míde.

² Etẹwẹ sọgan hẹn mí nado kanse dọ, “Nawẹ e na dẹnsọ”? Vlavo mí ko jiya mawadodo tọn to aliho de mẹ. Kavi e sọgan yindọ mí to akọndona mẹhowhe po manọna po kavi kọgbidinamẹ he gbẹninọ to “ojlẹ awusinyẹn tọn he vẹawu nado pehẹ” ehelẹ mẹ bẹhẹn lẹ. (2 Tim. 3:1) Kavi vlavo jijọ ylankan mẹhe lẹdo mí lẹ tọn to agbọ́ hú mí. Depope he whẹho lọ yin, tulinamẹnu wẹ e yin nado yọnẹn dọ to hohowhenu devizọnwatọ nugbonọ Jehovah tọn lẹ yí awuvivo do kàn kanbiọ dopolọ he sọgan dotukla mí to ayiha mẹ to egbehe sè, podọ yé ma yin whẹgbledo!

3. Etẹwẹ sọgan gọalọna mí to whenue mí pehẹ ninọmẹ sinsinyẹn lẹ?

 ³ Ṣigba, etẹwẹ sọgan gọalọna mí to whenue mí wá pehẹ ninọmẹ sinsinyẹn mọnkọtọn lẹ tlọlọ? Devi Jakọbu he yin nọvisunnu daa Jesu tọn, dọna mí to gbọdo glọ dọmọ: “Enẹwutu, mẹmẹsunnu lẹ emi, mì fahomẹ kakajẹ tintin tofi Oklunọ tọn whenu.” (Jak. 5:7) Mọwẹ, mímẹpo wẹ tindo nuhudo homẹfa tọn. Amọ́, etẹwẹ jẹhẹnu jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn ehe tintindo bẹhẹn?

4, 5. (a) Etẹwẹ homẹfa didohia bẹhẹn? (b) Apajlẹ tẹwẹ devi Jakọbu yizan nado basi zẹẹmẹ adà homẹfa tọn de tọn? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

⁴ Sọgbe hẹ Biblu, homẹfa yin adà sinsẹ́n gbigbọ wiwe tọn de; matin alọgọ Jiwheyẹwhe tọn, gbẹtọvi mapenọ lẹ ma sọgan do homẹfa hia jẹ obá he jẹ mẹ. Nunina de wẹ homẹfa yin sọn Jiwheyẹwhe dè, podọ homẹfa didohia yin aliho titengbe de nado do owanyi mítọn hia ẹ. Homẹfa sọ yin aliho de nado do owanyi mítọn hia mẹdevo lẹ. Nuyiwa pludopludo matin homẹfa nọ hẹn kanṣiṣa owanyi tọn lẹ gble; amọ́ homẹfa didohia nọ hẹn kanṣiṣa enẹlẹ lodo. (1 Kọl. 13:4; Gal. 5:22) Homẹfa nọ bẹ jẹhẹnu Klistiani tọn titengbe devo lẹ hẹn. Di apajlẹ, e tindo kanṣiṣa pẹkipẹki hẹ akọndonanu, yèdọ jẹhẹnu de he nọ hẹn mí penugo nado pannukọn ninọmẹ sinsinyẹn lẹ bo hẹn pọndohlan dagbe go. (Kol. 1:11; Jak. 1:3, 4) Homẹfa sọ sọgan bẹ yajiji matin ahọsuyiyi podọ tenọgligo-hinhẹn mahopọnna nudepope he mí sọgan pehẹ hẹn. Humọ, Biblu dotuhomẹna mí nado kẹalọyi sọn ojlo mẹ wá dọ nujọnu wẹ e yin nado nọ nọte. Adà homẹfa tọn ehe yin nùzindeji to Jakọbu 5:7, 8 mẹ. (Hia.)

⁵ Naegbọn mí dona kẹalọyi sọn ojlo mẹ wá dọ mí dona nọtepọn Jehovah dọ ewọ ni yinuwa? Jakọbu yí ninọmẹ mítọn jlẹdo glesi de tọn go. Dile etlẹ yindọ glesi de nọ wazọ́n sinsinyẹn nado do okún etọn, e ma gán deanana ninọmẹ aimẹ tọn kavi whinwhẹ́n jinukun lọ lẹ tọn. E ma sọgan do mizọnmizọn na ojlẹ lẹ. E nọ kẹalọyi dọ emi dona yí homẹfa do nọtepọn “sinsẹ́n họakuẹ aigba tọn.” To aliho dopolọ mẹ, nususu tin he mí ma sọgan deanana dile mí to tenọpọn hẹndi opagbe Jehovah tọn lẹ tọn. (Malku 13:32, 33; Owalọ 1:7) Taidi glesi lọ, mí dona yí homẹfa do nọte.

6. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn apajlẹ yẹwhegán Mika tọn mẹ?

⁶ Ninọmẹ he mí nọ pehẹ to egbehe lẹ taidi dehe wá aimẹ to ojlẹ yẹwhegán Mika tọn mẹ lẹ. E nọgbẹ̀ to ojlẹ gandudu Ahọlu Ahazi kanylantọ lọ tọn mẹ, yèdọ ojlẹ de he mẹ walọ gblezọn wunmẹ lẹpo gbayipe te. Na nugbo tọn, to ojlẹ enẹ mẹ, gbẹtọ lẹ “bikan to nuylankan wiwà mẹ.” (Hia Mika 7:1-3.) Mika mọdọ emi ma sọgan diọ ninọmẹ ehelẹ na emide. Eyin mọ wẹ, etẹwẹ e sọgan wà lo? E dọna mí dọmọ: “Na yẹn tọn, n’na họ́ali bo nọtepọn Jehovah. N’na yí homẹfa [“sọwhiwhe,” Odò.] do nọtepọn Jiwheyẹwhe whlẹngán ṣie tọn. Jiwheyẹwhe ṣie na dotoaina mi.” (Mika 7:7) Taidi Mika, mílọsu dona ‘yí homẹfa do nọte.’

7. Naegbọn mí dona wà nususu hugan nado nọtepọn Jehovah poun dọ ewọ ni hẹn opagbe etọn lẹ di?

⁷ Eyin mí tindo yise Mika tọn nkọ, mí na nọtepọn Jehovah sọn ojlo mẹ wá. Ninọmẹ mítọn ma taidi gàntọ de tọn he to gànhọ etọn mẹ bo to tepọn hùhù etọn gba. Po huhlọn po wẹ ewọ yin hinhẹn nado nọte, podọ e ma to nukundo nuhe to tepọn ẹn lọ sọn ojlo mẹ wá. Lehe ninọmẹ míwlẹ tọn gbọnvo taun do sọ! Míwlẹ nọ nọtepọn Jehovah sọn ojlo mẹ wá, na mí yọnẹn dọ e na hẹn opagbe etọn nado na mí ogbẹ̀ madopodo di to ojlẹ sisọ lọ pẹpẹ mẹ, yèdọ to ojlẹ he yọ́n hugan lọ mẹ! Enẹwutu, mí nọ “yí homẹfa po ayajẹ po do doakọnnanu to gigọ́ mẹ.” (Kol. 1:11, 12) To aliho devo mẹ—eyin mí nọ to lewu  bo nọ to nuhlundọ dọ Jehovah to gbàndọn gbau dile mí to tenọpọn ẹn—enẹ na hẹn homẹgble Jiwheyẹwhe mítọn.—Kol. 3:12.

8. Etẹwẹ mí dona flin dile mí to ayihamẹlẹnpọn do apajlẹ sunnu po yọnnu nugbonọ hohowhenu tọn lẹ po tọn ji?

⁸ Mí na yin whinwhàn dogọ nado nọte sọn ojlo mẹ wá, eyin mí nọ flin sunnu po yọnnu nugbonọ hohowhenu tọn lẹ po he yí homẹfa do nọtepọn Jehovah dọ ewọ ni hẹn opagbe etọn lẹ di. (Lom. 15:4) Dile mí to ayihamẹlẹnpọn do apajlẹ yetọn ji, e na yọ́n dọ mí ni flin lehe yé nọte dẹnsọ, nuhewutu yé do nọte sọn ojlo mẹ wá, podọ dona he mẹ homẹfa yetọn dekọtọn do lẹ.

9, 10. Nawẹ Ablaham po Sala po dona nọtepọn Jehovah dẹnsọ?

⁹ Lẹnnupọndo apajlẹ Ablaham po Sala po tọn ji. Yé yin dopo to “mẹhe gbọn yise po sọwhiwhe po dali dugu opagbe lọ lẹ tọn lẹ” mẹ. Owe-wiwe lẹ dọna mí dọ “to whenuena Ablaham ko yí sọwhiwhe do nọte godo,” e mọ opagbe lọ yí dọ Jehovah na dona ewọ bo na hẹn kúnkan etọn jideji. (Heb. 6:12, 15) Naegbọn e do biọ dọ Ablaham ni whesọ kavi do homẹfa hia? Do glido, hẹndi opagbe lọ tọn na yí whenu. Alẹnu he Jehovah basi hẹ Ablaham bẹ azọ́n jẹeji to Nisan 14 owhe 1943 J.W.M., whenue ewọ po Sala po gọna whédo yetọn dasá Tọ̀sisa Euflate tọn bo biọ Aigba Pagbe tọn lọ ji. To whenẹnu, Ablaham dona nọte na owhe 25 whẹpo visunnu etọn Isaki nido yin jiji to 1918 J.W.M., podọ e sọ biọ dọ ewọ ni nọte na owhe 60 dogọ whẹpo ovivi etọn Esau po Jakọbu po nido yin jiji to 1858 J.W.M.—Heb. 11:9.

¹⁰ Nawẹ aigba he Ablaham dugu etọn klo sọ? Mí hia dọmọ: “Ṣogan, e [Jehovah] ma  na ẹn [Ablaham] ogú depope to finẹ, lala, etlẹ yin dehe klo sọ fihe e sọgan ze afọ do; ṣigba e dopagbe nado na ẹn aigba lọ pete taidi nutindo de, podọ na kúnkan etọn to ewọ godo, dile etlẹ yindọ ewọ ma ko tindo ovi de to whenẹnu.” (Owalọ 7:5) Owhe 430 plipli to whenue Ablaham ko dasá Euflate godo wẹ kúnkan etọn lẹ wá yin tito-basina taidi akọta de he na dugu aigba lọ tọn.—Eks. 12:40-42; Gal. 3:17.

11. Naegbọn Ablaham do nọtepọn Jehovah sọn ojlo mẹ wá, podọ dona tẹlẹ mẹ wẹ homẹfa etọn na dekọtọn do?

¹¹ Ablaham nọte sọn ojlo mẹ wá, na homẹfa etọn sinai do yise he e tindo to Jehovah mẹ ji wutu. (Hia Heblu lẹ 11:8-12.) Ablaham yí ayajẹ do nọte, mahopọnna dọ opagbe lọ ma mọ hẹndi mlẹnmlẹn to gbẹwhenu etọn. Ṣigba, yí nukun homẹ tọn do pọ́n ayajẹ Ablaham tọn to whenue e na yin finfọnsọnku do paladisi mẹ to aigba ji. E na paṣa ẹ nado mọdọ owe Biblu tọn susu wẹ bẹ otàn ewọ po kúnkan etọn po tọn hẹn. * Yí nukun homẹ tọn do pọ́n lehe e na vivi na ẹn do sọ whla tintan he e na mọnukunnujẹ adà titengbe he ewọ yiwà to hẹndi lẹndai Jehovah tọn gando kúnkan dopagbe lọ go mẹ! Matin ayihaawe, e na mọdọ emi ma nọte dẹn to ovọ́ mẹ.

12, 13. Naegbọn Josẹfu do tindo nuhudo homẹfa tọn, podọ pọndohlan dagbe tẹwẹ e dohia?

¹² Ovivi-vivi Ablaham tọn Josẹfu lọsu do homẹfa hia sọn ojlo mẹ wá. E jiya mawadodo sinsinyẹn delẹ tọn. Jẹnukọn whẹ́, mẹdaho etọn lẹ sà ẹ do kanlinmọgbenu to whenue e tindo nudi owhe 17. Enẹgodo, yè sawhẹ agọ̀ dokọna ẹn dọ e tẹnpọn nado zanhẹ asi klunọ etọn tọn gánnugánnu, ehe zọ́n bọ e wá mọ ede to gànpamẹ. (Jen. 39:11-20; Salm. 105:17, 18) Mahopọnna dọ nuhe sọgbe wà wẹ e te, e taidi dọ yasanamẹ wẹ e nọ mọyi kakati nido yin dona. Ṣigba to owhe 13 godo, nulẹpo diọ po awuyiya po. E yin tuntundote bo yin dide taidi mẹbọdomẹgo ahọlu tọn to Egipti.—Jen. 41:14, 37-43; Owalọ 7:9, 10.

¹³ Be whẹdida mawadodo he Josẹfu pehẹ lẹ hẹn ẹn zun hùnylantọ wẹ ya? Be e hẹn jidide etọn to Jehovah Jiwheyẹwhe mẹ bu wẹ ya? Lala. Etẹwẹ gọalọna Josẹfu nado yí homẹfa do nọte? Yise etọn to Jehovah mẹ wẹ. E mọ alọ Jehovah tọn to whẹho lọ lẹ mẹ. Doayi lehe enẹ sọawuhia do go to nuhe e dọna nọvisunnu etọn lẹ mẹ dọmọ: “Mì dibu blo. Be otẹn Jiwheyẹwhe tọn mẹ wẹ n’tin te ya? Dile etlẹ yindọ danú wẹ mìwlẹ jlo na wà do mi, Jiwheyẹwhe ko diọ ẹ zun dagbe nado whlẹn mẹsusu lẹ gán, dile ewọ to wiwà do to alọnu din.” (Jen. 50:19, 20) To godo mẹ, Josẹfu wá mọdọ emi ma nọte to ovọ́ mẹ.

14, 15. (a) Naegbọn homẹfa Davidi tọn do jẹna ayidego? (b) Etẹwẹ gọalọna Davidi nado yí homẹfa do nọte?

¹⁴ Ahọlu Davidi lọsu jiya mawadodo susu tọn. Dile etlẹ yindọ Davidi ko yin yiyiamisisadode gbọn Jehovah dali taidi ahọlu sọgodo tọn Islaeli tọn to whenue e gbẹ́ yin jọja, e gbẹ́ dona nọte na nudi owhe 15 whẹpo do wá lẹzun ahọlu do akọ̀ etọn titi ji. (2 Sam. 2:3, 4) To ojlẹ delẹ mẹ to owhe enẹlẹ gblamẹ, Ahọlu Sauli he ma yin nugbonọ lọ yangbé Davidi tọn, bo to dindin nado hù i. * Enẹwutu, Davidi to dandannu glọ nado họ̀njẹgbé, bo nọ nọ̀ otò devo mẹ to whedelẹnu podọ osé-slo lẹ mẹ to danfafa ji to ojlẹ devo lẹ mẹ. Etlẹ yin to whenue Sauli wá yin hùhù to awhàn de whenu, Davidi gbẹ́ sọ dona nọte na owhe ṣinawe dogọ whẹpo do lẹzun ahọlu do akọta Islaeli tọn blebu ji.—2 Sam. 5:4, 5.

¹⁵ Naegbọn Davidi do yí homẹfa do nọte  sọn ojlo mẹ wá? E na mí gblọndo lọ to salmu he mẹ e kanse whla ẹnẹ te dọ: “Nawẹ e na dẹnsọ?” Nuhe e dọ die: “Na yẹn tọn, yẹn dejido owanyi nugbo towe go; yẹn na jaya to azọ́n whlẹngán tọn towe lẹ mẹ. Yẹn na jihàn hlan Jehovah, na ewọ ko dona mi susugege.” (Salm. 13:5, 6) Davidi dejido owanyi nugbo Jehovah tọn go. E yí ayajẹ do donukun whlẹngán, podọ e lẹnayihamẹpọn do lehe Jehovah ko dona ẹn susugege do ji. Mọwẹ, Davidi mọdọ emi ma nọte to ovọ́ mẹ.

16, 17. Nawẹ Jehovah Jiwheyẹwhe po Jesu Klisti po ze apajlẹ dagbe hugan lọ dai gando lehe yè nọ nọte sọn ojlo mẹ wá do go gbọn?

¹⁶ Na nuhe dù homẹfa didohia, Jehovah ma nọ donukun dọ mí ni wà nude he ewọ lọsu ma na jlo nado wà. E ko ze apajlẹ dagbe hugan lọ dai na mí gando lehe yè nọ nọte sọn ojlo mẹ wá do go. (Hia 2 Pita 3:9.) Jehovah ko yí homẹfa do nọte sọn owhe fọtọ́n susu lẹ die, na whẹho he gando walọ dagbe po oylan po yinyọnẹn he fọndote to jipa Edẹni tọn mẹ go lẹ nido sọgan wá yin dididẹ mlẹnmlẹn matin ayihaawe depope. Ewọ “yí homẹfa do to tenọpọn” ojlẹ he mẹ yinkọ etọn na yin kinklandowiwe mlẹnmlẹn te bosọ ‘to nukundo e zọnmii.’ Ehe na dekọtọn do dona mayọnjlẹ lẹ mẹ na mẹhe “to tenọpọn ẹn po jejejininọ po” lẹ.—Isa. 30:18; Odò.

¹⁷ Jesu lọsu nọte sọn ojlo mẹ wá. Dile etlẹ yindọ e duto whlepọn tenọgligo-hinhẹn tọn ji to aigba ji bo ze nuhọakuẹ-yinyin avọ́sinsan ofligọ etọn tọn donukọnna Jiwheyẹwhe to owhe 33 W.M., e gbẹ́ dona nọte kakajẹ 1914 whẹpo do jẹ gandu ji. (Owalọ 2:33-35; Heb. 10:12, 13) Vivọnu Gandudu Owhe Fọtọ́n tọn gbọ́n wẹ kẹntọ etọn lẹpo na wá yin vivasudo mlẹnmlẹn. (1 Kọl. 15:25) E na biọ dọ ewọ ni nọte na ojlẹ dindẹn nugbo, ṣigba mí sọgan deji dọ teninọ etọn ma na yin to ovọ́ mẹ.

18, 19. Etẹwẹ na gọalọna mí nado yí homẹfa do nọte sọn ojlo mẹ wá?

¹⁸ Enẹwutu, ayihaawe ma tin dọ dopodopo mítọn dona nọ nọte sọn ojlo mẹ wá, yèdọ nado nọ do homẹfa hia. Ṣigba etẹwẹ na gọalọna mí nado nọ wàmọ? Nọ hodẹ̀ nado biọ gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn. Flindọ, homẹfa yin adà sinsẹ́n gbigbọ tọn de. (Efe. 3:16; 6:18; 1 Tẹs. 5:17-19) Nọ vẹ̀ Jehovah nado gọalọna we na a nido yí homẹfa do doakọnnanu.

¹⁹ Sọ flin nuhe gọalọna Ablaham, Josẹfu po Davidi po nado yí homẹfa do nọtepọn hẹndi opagbe Jehovah tọn lẹ tọn ga. Yise yetọn to Jehovah mẹ po jidide yetọn to nuyiwa etọn lẹ hẹ yé mẹ po wẹ. Yé ma ze ayiha do yede po dagbemẹninọ yetọn titi po ji. Dile mí to ayihamẹlẹnpọn do kọdetọn dagbe he yé tindo lẹ ji, ehe na whàn mílọsu nado nọte sọn ojlo mẹ wá.

20. Etẹwẹ dona yin gbemima dopodopo mítọn tọn?

²⁰ Enẹwutu, dile etlẹ yindọ mí nọ pehẹ whlepọn po mẹtẹnpọn lẹ po, mí dona magbe nado nọ “yí homẹfa do nọte.” Mọwẹ, to whedelẹnu mí sọgan dawhá dọ, “Jehovah E, nawẹ e na dẹnsọ?” (Isa. 6:11) Ṣigba, po huhlọn he gbigbọ wiwe Jiwheyẹwhe tọn nọ namẹ po, dopodopo mítọn ni magbe nado kọngbedopọ hẹ nuhe Jelemia dọ dọmọ: “Jehovah wẹ mimá ṣie, enẹ wẹ zọ́n bọ n’na yí homẹfa do nọtepọn ẹn.”—Avi. 3:21, 24.