1, 2. Avùnnukundiọsọmẹnu tẹwẹ Jẹfta po viyọnnu etọn po pehẹ?

AWHLI de doalọtena nuhiha. To whenue e mọdọ otọ́ emitọn lẹkọ sọn awhàngbenu awuyẹyẹ-afọyẹyẹ, ayiha etọn jai bọ e họ̀nwezun nado yì dọnudo e podọ nado jaya gando awhàngbigba jiawu etọn go. Kakati otọ́ lọ ni kọnawudopọ hẹ viyọnnu etọn to hànjiji po wedudu lọ po mẹ, ewọ tlẹ́n awhànwù etọn bo dawhá dọmọ: “Ṣo, viyọnnu ṣie! Hiẹ hẹn mi jẹflumẹ pete.” Enẹgodo, e dọho de he diọ pipotọ gbẹzan viyọnnu lọ tọn podọ todido etọn nado duvivi gbẹzan he nkọ mẹlẹpo nọ tindo tọn. Etomọṣo, viyọnnu lọ ma whleawu nado na gblọndo dagbe otọ́ etọn gbọn tulinina ẹn nado yinuwa sọgbe hẹ opà he e do na Jehovah dali. Hogbe etọn lẹ do yise nujọnu tọn etọn hia. E deji dọ nuhe Jehovah biọ lẹpo wẹ yin dagbe na emi. (Whẹ. 11:34-37) Ahun otọ́ etọn tọn gọ́ na ayajẹ na e yọnẹn dọ ojlo viyọnnu emitọn tọn nado nọgodona nudide emitọn na dekọtọn do nukundagbe Jehovah tọn mimọyi mẹ.

² To whenue ninọmẹ lẹ ma tlẹ bọawu, Jẹfta po viyọnnu etọn he nọ dibusi Jiwheyẹwhe po deji bosọ dotudo aliho he mẹ Jehovah nọ yinuwa te lẹ go. Yé kudeji dọ nado mọ nukundagbe  Jiwheyẹwhe tọn yí, yé dona basi avọ́sinsan depope he e biọ.

3. Naegbọn apajlẹ Jẹfta po viyọnnu etọn po tọn sọgan gọalọna mí to egbehe?

³ Mí yọnẹn dọ e ma nọ bọawu to whepoponu nado gbọṣi nugbonọ-yinyin mẹ na Jehovah. Nugbo lọ wẹ yindọ mí dona “hoavùn sinsinyẹn na yise lọ.” (Juda 3) Na mí nido penugo bo wà ehe, mì gbọ mí ni gbadopọnna avùnnukundiọsọmẹnu he Jẹfta po viyọnnu etọn po pehẹ po kọdetọn dagbe po lẹ. Nawẹ yé gbọṣi nugbonọ-yinyin mẹ na Jehovah gbọn?

4, 5. (a) Gbedide tẹwẹ Jehovah na Islaelivi lẹ to whenue yé biọ Aigba Pagbe tọn lọ ji? (b) Sọgbe hẹ Salmu lẹ 106, etẹwẹ jọ do Islaelivi lẹ go na tonumase yetọn wutu?

⁴ Egbesọegbesọ wẹ Jẹfta po viyọnnu etọn po na ko nọ flin kọdetọn ylankan he nugbonọ-mayin na Jehovah nọ hẹnwa lẹ. Nudi owhe 300 jẹnukọn, tọgbo yetọn lẹ ko yin gbedena nado và kosi he tin to Aigba Pagbe tọn lọ ji lẹpo sudo. (Deut. 7:1-4) Awugbopo Islaelivi lẹ tọn nado setonu zọ́n bọ susu to yé mẹ hodo aliho ylankan Kenaninu lẹ tọn bo jẹ yẹwhe lalo lẹ sẹ̀n ji bosọ joawuna walọ gblezọn lẹ po fẹnnuwiwa po.—Hia Salmu lẹ 106:34-39.

⁵ Atẹṣiṣi ehe zọ́n bọ yé hẹn nukundagbe Jehovah tọn bu, podọ ewọ masọ nọ basi hihọ́na yé ba. (Whẹ. 2:1-3, 11-15; Salm. 106:40-43) Lehe e na ko vẹawuna whẹndo he nọ dibusi Jiwheyẹwhe lẹ do sọ nado gbọṣi nugbonọ-yinyin mẹ na Jehovah to owhe sinsinyẹn enẹlẹ gblamẹ! Etomọṣo, Biblu dohia dọ omẹ nugbonọ lẹ tin, taidi Jẹfta po viyọnnu etọn po gọna Elkana, Hanna, po Samuẹli po, yèdọ mẹhe magbe nado mọ nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn yí lẹ.—1 Sam. 1:20-28; 2:26.

6. Nuyiwadomẹji aihọn tọn tẹlẹ wẹ tin to egbehe, podọ etẹwẹ mí dona?

⁶ Mí to gbẹnọ to aihọn de he mẹ nulẹnpọn po aliho nuyiwa tọn gbẹtọ lẹ tọn po nọ taidi omẹ Kenani hohowhenu tọn lẹ tọn—yé nọ zinnudo zanhẹmẹ po danuwiwa po ji bosọ nọ na tulimẹ gando agbasanu lẹ bibẹpli go. Nado basi hihọ́na mí sọta nuyiwadomẹji mọnkọtọn lẹ, Jehovah ko na mí avase he họnwun lẹ, kẹdẹdile e wà do na Islaelivi lẹ. Be mí na plọnnu sọn nuṣiwa Islaelivi lẹ tọn mẹ ya? (1 Kọl. 10:6-11) Mí dona dovivẹnu nado họ̀nadọna aliho nulẹnpọn tọn depope he taidi Kenaninu lẹ tọn sọn ahun mítọn mẹ. (Lom. 12:2) Be mí ko gbọn nugbonọ-yinyin dali dovivẹnu mọnkọtọn ya?

7. (a) Nawẹ omẹ Jẹfta tọn titi lẹ yinuwa hẹ ẹ gbọn? (b) Nawẹ Jẹfta yinuwa gbọn?

⁷ To azán Jẹfta tọn gbè, tolivivẹ Islaelivi lẹ tọn zọ́n bọ yé lẹzun kanlinmọ na Filistinu lẹ po Amọninu lẹ po. (Whẹ. 10:7, 8) Etomọṣo, e ma yin akọta kẹntọ lẹ kẹdẹ wẹ diọavunnukunsọ Jẹfta gba; nọvisunnu etọn titi lẹ po nukọntọ Islaeli tọn lẹ po lọsu wàmọ na ẹn ga. Awuwhàn po wangbẹna po sisẹ́ nọvisunnu-daa etọn lẹ nado yàn ẹn tọ́n, bo tẹ̀ ẹ ogú he e tindo jlọjẹ na taidi ovi plọnji. (Whẹ. 11:1-3) Jẹfta ma dike walọ kanyinylan tọn yetọn ni yinuwado pọndohlan etọn ji. Kakati nado gbọn wangbẹna dali dovọ́na ovẹ̀ mẹho akọta lọ tọn lẹ tọn to whenue yé biọ alọgọ etọn, ewọ yinuwa do ota yetọn mẹ. (Whẹ. 11:4-11) Etẹwẹ sọgan ko whàn Jẹfta nado yinuwa taidi sunnu gbigbọnọ de?

8, 9. (a) Nunọwhinnusẹ́n he tin to Osẹ́n Mose tọn mẹ tẹlẹ wẹ na ko gọalọna Jẹfta? (b) Etẹwẹ yin nujọnu hugan na Jẹfta?

⁸ E ma yin dọ Jẹfta yin awhànfuntọ huhlọnnọ de kẹdẹ wẹ gba, ṣigba ewọ sọ nọ jẹakọ hẹ nuyiwa Jiwheyẹwhe tọn hẹ omẹ Etọn lẹ. Oyọnẹn sisosiso he Jẹfta tindo gando whenuho akọta Islaeli tọn go gọalọna ẹn nado tindo nukunnumọjẹnumẹ he họnwun gando nuhe sọgbe po nuhe ylan to nukun Jehovah  tọn mẹ lẹ po go. (Whẹ. 11:12-27) Nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe tọn he tin to Osẹ́n Mose tọn mẹ lẹ yinuwado pọndohlan po ahun etọn po ji. Ewọ yọnẹn dọ Jehovah gbẹwanna mẹhẹndohomẹ, bo biọ dọ omẹ Emitọn lẹ ni nọ yiwanna ode awetọ. Osẹ́n lọ sọ plọn ẹn dọ e ma dona miọnnukundo nuhudo mẹdevo lẹ tọn, etlẹ yin mẹhe “gbẹwanna” ẹn lẹ tọn.—Hia Eksọdusi 23:5; Levitiku 19:17, 18.

⁹ Apajlẹ omẹ nugbonọ lẹ tọn taidi Josẹfu, yèdọ mẹhe do lẹblanu hia nọvisunnu etọn lẹ, dile etlẹ yindọ “yé jẹ wangbẹna ẹn ji,” sọgan ko whàn Jẹfta nado yinuwa to aliho dagbe mẹ. (Jen. 37:4; 45:4, 5) Ayihamẹlinlẹnpọn do apajlẹ mọnkọtọn lẹ ji na ko gọalọna Jẹfta nado de aliho nuyiwa tọn de he na hẹn homẹ Jehovah tọn hùn. Matin ayihaawe, nuyiwa nọvisunnu etọn lẹ tọn vẹna ẹn taun, ṣigba ewọ ma joagọyigodo sọn Jehovah sinsẹ̀n po devizọnwiwa na omẹ Etọn lẹ po mẹ. (Whẹ. 11:9) Nado yì awhàngbenu bo yiavùnlọna oyín Jehovah tọn yin nujọnu na Jẹfta hugan gbemanọpọ depope. Ewọ magbe nado yin nugbonọ na Jehovah, podọ enẹ dekọtọn do dagbe mẹ na ewọ po mẹdevo lẹ po.—Heb. 11:32, 33.

10. To egbehe, nawẹ mí sọgan dike nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ ni gọalọna mí nado yinuwa taidi Klistiani lẹ gbọn?

¹⁰ Be mí na na dotẹnmẹ apajlẹ Jẹfta tọn nado yinuwado ahun mítọn ji ya? Vlavo mẹmẹsunnu delẹ ko hẹn mí jẹflumẹ kavi yinuwa hẹ mí to aliho agọ̀ mẹ. Eyin mọ wẹ, mí ma dona dike bọ avùnnukundiọsọmẹnu mọnkọtọn lẹ ni glọnalina mí ma nado nọ yì opli Klistiani tọn lẹ kavi sẹ̀n Jehovah bo kọnawudopọ hẹ agun lọ to gigọ́ mẹ. To apajlẹ Jẹfta tọn hihodo mẹ, mílọsu sọgan dike nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ ni gọalọna mí nado duto ninọmẹ ylankan lẹ ji bo zindonukọn nado to nuyiwadomẹji dagbe tindo do mẹdevo lẹ ji.—Lom. 12:20, 21; Kol. 3:13.

11, 12. Opà tẹwẹ Jẹfta do, podọ etẹwẹ opà ehe dide biọ dọ ni wà?

¹¹ Jẹfta mọnukunnujẹemẹ dọ emi na tindo nuhudo alọgọ Jiwheyẹwhe tọn nado whlẹn Islaeli sọn alọ Amọninu lẹ tọn mẹ. E dopà na Jehovah dọ eyin Ewọ na emi awhàngbigba lọ, omẹ tintan he na tọ́n sọn owhé emitọn gbè to kọlilẹ emitọn sọn awhàngbenu wẹ emi na yí na Jehovah taidi “avọ́nunina mimẹ̀ de.” (Whẹ. 11:30, 31) Etẹwẹ avọ́nunina enẹ bibasi bẹhẹn?

¹² Gbẹtọvi yíyí do sanvọ́ yin nude he Jehovah gbẹwanna. Enẹwutu, e họnwun dọ Jẹfta ma lẹn nado yí mẹdepope do sanvọ́. (Deut. 18:9, 10) To Osẹ́n Mose tọn glọ, avọ́nunina mimẹ̀ de nọ yin nina Jehovah to blebu mẹ, enẹwutu e họnwun dọ nuhe dọ Jẹfta te wẹ yindọ emi na klan mẹlọ dovo na sinsẹ̀nzọn Jiwheyẹwhe tọn kẹdẹ. Opà ehe zẹẹmẹdo dọ mẹlọ na basi sinsẹ̀nzọn whepoponu tọn to gòhọtúntún mẹ. Jehovah kẹalọyi obiọ Jẹfta tọn bo dona ẹn gbọn awhàngbigba mlẹnmlẹn nina ẹn dali, bọ e hò kẹntọ lẹ bo hẹn yé zun mẹmẹglọ. (Whẹ. 11:32, 33) Ṣigba, mẹnu wẹ ewọ na na taidi “avọ́nunina mimẹ̀ de” na Jiwheyẹwhe?

13, 14. Etẹwẹ hogbe Jẹfta tọn he yin kinkandai to Whẹdatọ lẹ 11:35 mẹ lẹ dohia gando yise etọn go?

¹³ Flin otàn he go mí donù to bẹjẹeji hosọ ehe tọn. To whenue Jẹfta lẹkọ sọn awhàngbenu, mẹhe tọ́n nado yì pé e wẹ viyọnnu vivẹ́ etọn, yèdọ ovi dopo gee he e tindo! Todin, whlepọn lọ die. Be e na yinuwa sọgbe hẹ opà he e do bo jo viyọnnu etọn do nado yì sẹ̀n na pipotọ gbẹzan etọn tọn to gòhọtúntún mẹ ya?

¹⁴ Whladopo dogọ, nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ na ko deanana Jẹfta nado basi nudide he sọgbe. Vlavo ewọ flin hogbe Eksọdusi 23:19 tọn lẹ, he degbena omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ nado nọ desọn ojlo mẹ bo na onú dagbe hugan yetọn Jehovah. Osẹ́n lọ  sọ dohia dọ to whenue mẹde dopà de, dandannu wẹ e yin dọ e ni de opà lọ. Osẹ́n lọ dọmọ: “Eyin sunnu de dopà de na Jehovah . . . , ewọ ma dona hẹn ohó etọn flu gba. Nuhe e ko dopà dọ emi na wà lẹpo wẹ e dona wà.” (Sọh. 30:2) Dile Hanna nugbonọ lọ, yèdọ mẹhe sọgan ko nọgbẹ̀ to ojlẹ dopolọ mẹ hẹ Jẹfta de opà etọn do, Jẹfta lọsu dona de opà he e do, dile ewọ tlẹ yọnẹn dọ mọwiwà na yinuwado sọgodo etọn po viyọnnu etọn tọn po ji. Ewọ ma tindo ovi devo; viyọnnu etọn wẹ yin todido dopo etọn nado tindo kúnkan de, yèdọ mẹde he na hẹn oyín etọn po ogú etọn po dote to Islaeli. (Whẹ. 11:34) Etomọṣo, Whẹdatọ lẹ 11:35 wá tadona kọ̀n po hodidọ Jẹfta tọn lẹ po dọmọ: “Yẹn ko dopà na Jehovah, yẹn masọ sọgan gọ̀dogodo.” Nugbonọ-yinyin etọn mahopọnna avọ́sinsan daho he enẹ biọ to e si zọ́n bọ e mọ nukundagbe po dona Jiwheyẹwhe tọn po yí. Be hiẹ na ko basi nudide dopolọ ya?

15. Opà tẹwẹ susu to mí mẹ do, podọ nawẹ mí sọgan dohia dọ mí yin nugbonọ gbọn?

¹⁵ To whenue mí klan gbẹzan mítọn do wiwe hlan Jehovah, mí dopà dọ mí na wà ojlo etọn mlẹnmlẹn. Mí yọnẹn dọ gbẹninọ sọgbe hẹ opà enẹ na biọ mẹde-yido-sanvọ́. Etomọṣo, ojlo mítọn nado de opà mítọn nọ yin whiwhlepọn, titengbe to whenue yè biọ to mí si nado wà nuhe ma sọgbe hẹ nuhe mí na ko jlo nado wà lẹ. Ṣigba, eyin mí basi avọ́sinsan mọnkọtọn lẹ bo wà ojlo Jiwheyẹwhe tọn to whenue mọwiwà tlẹ biọ dọ mí ni ze nuhe mí yiwanna lẹ do apá dopo, enẹ nọ dohia dọ omẹ nugbonọ de wẹ mí yin. To ninọmẹ lẹpo mẹ, dona he mẹ e nọ dekọtọn do lẹ nọ zẹ̀ avọ́sinsan depope he mí sọgan ko basi go, mahopọnna awufiẹsa he avọ́sinsan mọnkọtọn sọgan hẹnwa mí ji. (Mal. 3:10) Ṣigba, etẹwẹ dogbọn viyọnnu Jẹfta tọn dali?

16. Nawẹ viyọnnu Jẹfta tọn yinuwa gando opà he otọ́ etọn do go gbọn? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

¹⁶ E sọgan ko vẹawuna viyọnnu Jẹfta tọn nado doakọnna kọdetọn he opà he otọ́ etọn do hẹnwa lẹ. Opà he otọ́ etọn do gbọnvona opà wunmẹ he Hanna do, ehe biọ dọ ewọ ni klan Samuẹli dovo nado sẹ̀n to gòhọtúntún mẹ taidi Nazili de. (1 Sam. 1:11) Mẹhe yin Nazili  sọgan wlealọ bo tindo whẹndo. Ṣigba, viyọnnu Jẹfta tọn dona yin “avọ́nunina mimẹ̀ de”; ehe dohia dọ ewọ ma na duvivi ayajẹ enẹlẹ tọn. (Whẹ. 11:37-40) Na otọ́ etọn wẹ awhàngán he duto awhàn ji bosọ yin nukọntọ Islaeli tọn wutu, ewọ he yin viyọnnu etọn sọgan ko dà sunnu he yọ́n hugan to otò lọ mẹ. Ṣigba todin, e dona lẹzun devizọnwatọ whiwhẹnọ de to gòhọtúntún mẹ. Nawẹ awhli lọ yinuwa gbọn? Ewọ dohia dọ emi ze sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn do otẹn tintan mẹ gbọn didọ dali dọmọ: “Otọ́ ṣie, eyin hiẹ ko dopà na Jehovah, bo wà na mi kẹdẹdile hiẹ ko dopà etọn do.” (Whẹ. 11:36) E yí ojlo jọwamọ tọn etọn nado dà asu bo jivi do sanvọ́ nado nọgodona sinsẹ̀n-bibasi nugbo. Nawẹ mí sọgan hodo apajlẹ gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn etọn gbọn?

17. (a) Nawẹ mí sọgan hodo apajlẹ yise Jẹfta po viyọnnu etọn po tọn gbọn? (b) Nawẹ hogbe he tin to Heblu lẹ 6:10-12 mẹ lẹ whàn we nado wleawuna gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn gbọn?

¹⁷ Jọja Klistiani sunnu po yọnnu po fọtọ́n lẹ nọ desọn ojlo mẹ nado nọ tlẹnmẹ kavi wlealọ bo ma jivi—e whè gbau todin—nado sẹ̀n Jehovah to gigọ́ mẹ. Mẹhomẹ lẹ lọsu nọ yí ojlẹ he yé sọgan yizan hẹ ovi po ovivi yetọn lẹ po do sanvọ́ nado tindo mahẹ to tito họ̀gbigbá tọn he gando yẹwhehọluduta lọ go lẹ mẹ, kavi nado yì Wehọmẹ Wẹndagbe-Jlatọ Ahọluduta lọ tọn lẹ tọn podọ nado sẹ̀n to fie nuhudo wẹnlatọ Ahọluduta lọ tọn sù te lẹ. Mẹdevo lẹ nọ ze whẹho yetọn titi lẹ do apá dopo nado tindo mahẹ to nujijla lẹ mẹ to ojlẹ Oflin tọn mẹ. Sinsẹ̀nzọn ahundopo tọn enẹ nọ hẹn homẹ Jehovah tọn hùn taun, yèdọ mẹhe ma sọgan wọn azọ́n gọna owanyi he yin didohia ewọ pọ́n gbede. (Hia Heblu lẹ 6:10-12.) Be a sọgan sọ basi avọ́sinsan devo lẹ nado sẹ̀n Jehovah to gigọ́ mẹ dogọ ya?

18, 19. Etẹlẹ wẹ mí plọn sọn kandai Biblu tọn he gando Jẹfta po viyọnnu etọn po go mẹ, podọ nawẹ mí sọgan hodo apajlẹ yetọn gbọn?

¹⁸ Dile etlẹ yindọ gbẹzan Jẹfta tọn gọ́ na avùnnukundiọsọmẹnu lẹ, linlẹn Jehovah tọn lẹ wẹ nọ deanana nudide etọn lẹ to gbẹ̀mẹ. E gbẹ́ nuyiwadomẹji aihọn he lẹdo e tọn lẹ dai. Flumẹjijẹ sinsinyẹn he nuyiwa mẹdevo lẹ tọn hẹnwa e ji lẹ ma dekanpona gbemima etọn nado gbọṣi nugbonọ-yinyin mẹ. Avọ́sinsan he ewọ po viyọnnu etọn po basi lẹ hẹn dona susu wá na yé to whenue Jehovah yí yé zan nado ze sinsẹ̀n-bibasi wiwe daga. To ojlẹ he mẹ mẹdevo lẹ gbẹkọ nujinọtedo Jiwheyẹwhe tọn lẹ go, Jẹfta po viyọnnu etọn po tẹdo yé go.

¹⁹ Biblu na mí tuli nado “nọ hodo apajlẹ mẹhe gbọn yise po sọwhiwhe po dali dugu opagbe lọ lẹ tọn lẹ.” (Heb. 6:12) Mì gbọ mí ni hodo apajlẹ Jẹfta po viyọnnu etọn po tọn gbọn gbẹninọ sọgbe hẹ nugbo dodonu tọn de he ji gbẹzan yetọn zinnudo dali, enẹ wẹ yindọ: Nugbonọ-yinyin nọ dekọtọn do nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn mimọyi mẹ.