1, 2. (a) Etẹwẹ Elifazi po Bildadi po dọ gando sinsẹ̀nzọn mítọn na Jiwheyẹwhe go? (b) Nawẹ Jehovah do linlẹn etọn hia gbọn?

“BE GBẸTỌ sọgan yọ́n-na-yizan na Jiwheyẹwhe ya? Be mẹdepope he tindo zinzin sọgan hẹn ale de wá na ẹn ya? Be Ganhunupotọ lọ nọ hò dodonọ-yinyin towe pọ́n ya, kavi be e nọ mọ ale depope yí, na hiẹ nọ hẹn tenọgli go wutu wẹ?” (Jobu 22:1-3) Be a ko lẹnnupọndo gblọndo kanbiọ ehe nkọ lẹ tọn ji pọ́n ya? Whenue Elifazi Temaninu lọ kàn kanbiọ ehelẹ sè Jobu to tintan whenu, e họnwun na Elifazi dọ lala wẹ yin gblọndo kanbiọ lọ lẹ tọn. Gbẹdohẹmẹtọ etọn, Bildadi Ṣuahinu lọ tlẹ dọ po nujikudo po dọ e ma yọnbasi dọ gbẹtọvi lẹ ni yin dodonọ to Jiwheyẹwhe nukọn.—Hia Jobu 25:4.

² Homẹmiọnnamẹtọ lalonọ enẹlẹ dọ dọ vivẹnudido mítọn lẹ nado sẹ̀n Jehovah po nugbonọ-yinyin po ma yin nudepope to nukun etọn mẹ, dọ okọ́ he nọ dùnú, owé kavi owán tata de poun nkọ wẹ mí yin na Jiwheyẹwhe. (Jobu 4:19; 25:6) To tintan whenu, mí sọgan lẹndọ Elifazi po Bildadi po do whiwhẹ hia. (Jobu 22:29) To popolẹpo mẹ, eyin yè pọ́n nuwiwa gbẹtọvi lẹ tọn hlan sọn aganu boboe osó de tọn kavi sọn fleṣe agahun de tọn nù, e sọgan taidi  numadinu. Ṣigba, eyin Jehovah pọ́n planẹti mítọn hlan sọn nọtẹn yiaga etọn mẹ, be nukun enẹ wẹ e nọ yí do pọ́n lehe mí nọ nọgodona azọ́n Ahọluduta lọ tọn do ya? Jehovah do linlẹn etọn hia to whenue e gbẹnuna Elifazi, Bildadi po Zofali po na lalo he yé do wutu, ṣigba homẹ etọn hùn do Jobu go, bọ e ylọ ẹ dọ “devizọnwatọ ṣie.” (Jobu 42:7, 8) Po enẹ po, e họnwun dọ “gbẹtọ sọgan yọ́n-na-yizan na Jiwheyẹwhe.”

3. Etẹwẹ Elihu dọ gando vivẹnudido mítọn nado sẹ̀n Jehovah go, podọ etẹwẹ nuhe e dọ zẹẹmẹdo?

³ Jehovah ma wọhẹ Elihu to whenue e kanse dọ: “Eyin hiẹ yin dodonọ, etẹwẹ hiẹ na ẹn [Jiwheyẹwhe]; etẹwẹ ewọ nọ mọyi sọn dè we?” (Jobu 35:7) Be nuhe dọ Elihu te wẹ yindọ vivẹnudido mítọn lẹ nado sẹ̀n Jiwheyẹwhe yin osin bado pápá nẹgbé ya? Paali. Nuhe dọ e te wẹ yindọ sinsẹ̀n-bibasi mítọn ma yin whẹho ma mọ ma gán tọn na Jehovah. Jehovah ma jẹdò nudepope tọn. Mí ma sọgan hẹn ẹn jẹ adọkun kavi na ẹn huhlọn dogọ. Kakatimọ, nunina de wẹ jẹhẹnu, nugopipe kavi huhlọn depope he mí tindo yin sọn Jiwheyẹwhe dè, podọ ewọ nọ na ayidonugo lehe mí nọ zan yé do.

4. Etẹ go wẹ Jehovah yí nunina homẹdagbe tọn mítọn hlan mẹdevo lẹ jlẹdo?

⁴ Jehovah nọ pọ́n nuyiwa owanyi nugbo tọn mítọn lẹ hlan devizọnwatọ etọn lẹ taidi dọ ewọ lọsu wẹ mí wà na tlọlọ. Howhinwhẹn lẹ 19:17 dọmọ: “Mẹhe nọ do nukundagbe hia agbátọnọ to yinyan na Jehovah, Ewọ nasọ suahọ ẹ na nuhe e wà.” Be wefọ ehe to didohia dọ Jehovah nọ doayi nuyiwa homẹdagbe tọn mítọn do ota agbátọnọ lẹ tọn mẹ dopodopo go wẹ ya? Be mí sọgan wá tadona kọ̀n dọ Didatọ wẹkẹ lọ tọn nọ mọdọ emi duahọ do gbẹtọvi tata he nọ do lẹblanu hia lẹ bo nọ pọ́n nuyiwa yetọn lẹ hlan taidi ahọ́ de he emi na yí nukundagbe po dona lẹ po do gọ̀ sú wẹ ya? Mọwẹ, podọ Visunnu Jiwheyẹwhe tọn lọsu zinnudo ehe ji.—Hia Luku 14:13, 14.

5. Kanbiọ tẹlẹ wẹ mí na gbadopọnna todin?

⁵ Jehovah biọ to yẹwhegán Isaia si nado dọhodo ota Emitọn mẹ, bo gbọnmọ dali dohia dọ homẹ Emitọn nọ hùn nado yí gbẹtọvi nugbonọ lẹ zan to hẹndi lẹndai Emitọn tọn mẹ. (Isa. 6:8-10) Isaia desọn ojlo mẹ nado wà nuhe yin bibiọ to e si. To egbehe, gbẹtọ fọtọ́n susu wẹ nọ do gbigbọ “Yẹn die! Do mi hlan!” tọn dopolọ hia gbọn alọkikẹyi azọ́ndenamẹ he bẹ avùnnukundiọsọmẹnu hẹn to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ lẹ dali. Etomọṣo, mẹde sọgan kanse ede dọ: ‘Be vivẹnudido ṣie lọsu ka yin nujọnu dodo ya? N’yọnẹn dọ homẹdagbe Jehovah tọn wẹ zọ́n bọ e do dike na ma doalọ to sinsẹ̀nzọn etọn mẹ, amọ́ be ewọ ma penugo nado wleawuna nuhe yin dandan tọn lẹpo na azọ́n etọn nido yin wiwà mahopọnna obá depope he mẹ n’to dee yizan to sinsẹ̀nzọn etọn mẹ jẹ ya?’ Lẹnnupọndo lehe nuhe jọ to azán Debola po Balak po tọn gbè lẹ na gblọndo kanbiọ enẹlẹ tọn do ji.

6. Vogbingbọn tẹwẹ tin to mẹhe to gbétatò Islaeli tọn mẹ lẹ po awhànpa Jabini tọn po ṣẹnṣẹn?

⁶ Jabini ahọlu Kenaninu lẹ tọn ko “yí kanyinylan do gbidikọna” Islaelivi lẹ na owhe 20. Mẹhe to gbétatò Islaeli tọn mẹ lẹ gọ́ na obu bo tlẹ nọ gbọṣi họ̀glọ. Yé ma ko wleawu fó nado funawhàn, na yé ma tindo adánwanu depope kavi gbaja avùnlọyiyi tọn depope wutu, ṣigba kẹntọ yetọn lẹ tindo osọ́-kẹkẹ awhàn tọn 900 he ohí didá lẹ to afọ yetọn lẹ go.—Whẹ. 4:1-3, 13; 5:6-8.

7, 8. (a) Anademẹ tẹlẹ wẹ Jehovah na Balak to tintan whenu? (b) Nawẹ Islaeli gbawhàn awhànpa Jabini tọn gbọn? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

⁷ Etomọṣo, Jehovah na gbedide he họnwun de Balak gbọn yẹwhegán-yọnnu Debola gblamẹ dọmọ: “Sọawhànnu bo yì Osó Taboli ji, bosọ plan sunnu 10 000 hẹn sọn omẹ Naftali po Zebuluni po tọn lẹ mẹ. Yẹn na dọ̀n Sisela ogán awhànpa Jabini tọn po osọ́-kẹkẹ  awhàn tọn etọn lẹ po gọna awhànpa etọn lẹ wá dè we to tọ̀sisa Kiṣọni tọn kọ̀n, yẹn nasọ jo e do alọ towe mẹ.”—Whẹ. 4:4-7.

⁸ Ohó lọ gbàpe, bọ mẹdezejotọ lẹ pli do Osó Taboli ji. Balak ma dán lẹkàn-lẹkàn to anademẹ Jehovah tọn lẹ hihodo mẹ. (Hia Whẹdatọ lẹ 4:14-16.) To awhàn daho he yé fùn to Taanaki whenu, jikun madonukun de ja bo hẹn lẹdo lọ pete zun ogbọ̀n. Balak dómọna awhànpa Sisela tọn kaka yì Halọṣẹti—yèdọ na kilomẹtlu 24. Whenue e jẹ fie e na jẹ, Sisela họ̀n jo osọ́-kẹkẹ etọn he dobu amọ́ he masọ yọ́n-na-yizan ba lọ do bo doge-wezun mẹ yì Zaanannimi, vlavo sẹpọ Kedẹṣi. E dín fibẹtado to gòhọ Jaeli tọn mẹ, yèdọ asi Hebeli Keninu lọ tọn, podọ Jaeli yí i ganji. Na e gọ̀ sọn awhàngbenu po nuṣikọ po wutu, amlọn yí i. Todin, Jaeli sọgan yí adọgbigbo po nujikudo po do hù Sisela po awubibọ po. (Whẹ. 4:17-21) Kẹntọ Islaeli tọn ṣíawhàn! *

9. Nudọnamẹ gigọ́ tẹlẹ wẹ mí mọ to Whẹdatọ lẹ 5:20, 21 mẹ gando awhàn he yin fùnfùn sọta Sisela go?

⁹ Whẹdatọ lẹ weta 4 po 5tọ po dona yin dogbapọnna dopọ, na dopodopo weta ehelẹ tọn bẹ nudọnamẹ gigọ́ delẹ hẹn he awetọ ma nọ bẹhẹn. Di apajlẹ, Whẹdatọ lẹ 5:20, 21 dọmọ: “Sunwhlẹvu lẹ hoavùn sọn olọn; otẹn yetọn lẹ mẹ wẹ yé hoavùn hẹ Sisela sọn. Agbàdo Kiṣọni tọn plọ́ yé yì.” Be alọgọ angẹli lẹ tọn wẹ wefọ ehe to alọdlẹndo ya kavi jikun whèmi tọn (météorites) wunmẹ de poun? Kandai lọ ma na nudọnamẹ gigọ́. Ṣigba, mẹdevo tẹwẹ mí sọgan dọ dọ ewọ wẹ hẹn jikun wududu enẹ nado ja to lẹdo enẹ po ojlẹ enẹ po pẹẹ mẹ, bọ awhàn-kẹkẹ 900 na siọ, eyin e ma yin Jiwheyẹwhe? Whla atọ̀n wẹ e yin didohia to Whẹdatọ lẹ 4:14, 15 mẹ dọ Jehovah wẹ gbawhàn lọ. Depope to Islaelivi 10 000 he ze yede jo lẹ mẹ ma sọgan sọalọkọ́n dọ emi wẹ hẹn awhàngbigba ehe yọnbasi.

10, 11. Etẹwẹ “Mẹlọzi” yin, podọ naegbọn e do yin dẹ̀hodo?

¹⁰ Etomọṣo, nupaṣamẹ wẹ e yin dọ to ohàn awhàngbigba tọn he Debola po Balak po ji nado pà Jehovah na awhàngbigba jiawu enẹ mẹ, yé dọmọ: “‘Mì hodẹ̀do Mẹlọzi,’ wẹ angẹli Jehovah tọn dọ, ‘mọwẹ, mì hodẹ̀do mẹhe nọ nọ̀ e mẹ lẹ, na yé ma wá gọalọna Jehovah, yé ma wá po huhlọnnọ lẹ po nado gọalọna Jehovah.’”—Whẹ. 5:23.

¹¹ Dẹ̀hodo lọ ṣẹ do Mẹlọzi ji nugbo sọmọ bọ e vẹawu nado dọ nuhe Mẹlọzi yin po nujikudo po. Be e sọgan ko yin tòdaho de he tòmẹnu etọn lẹ ma ze yede jo tlolo he yè to mẹdezejotọ lẹ dín wẹ ya? Eyin Mẹlọzi tin to ali he ji Sisela họ̀n gbọn, be tòmẹnu etọn lẹ tindo dotẹnmẹ hundote lọ nado do e te amọ́ bo gboawupo nado wàmọ wẹ ya? Nawẹ yé sọgan nọma sè oylọ Jehovah tọn na mẹdezejotọ lẹ gbọn? Gbẹtọ fọtọ́n ao plipli sọn lẹdo yetọn mẹ wẹ ko yin bibẹpli na avùnhiho ehe. Yí nukun homẹ tọn do pọ́n dọ omẹ Mẹlọzi tọn lẹ mọ awhànfuntọ kanylantọ ehe dile ewọ ṣo to wezunhọ̀n gbọn ali yetọn ji po flumẹjijẹ po. Dotẹnmẹ hundote vonọtaun de wẹ ehe na ko yin na yé nado nọgodona lẹndai Jehovah tọn bo mọ dona etọn yí. Ṣigba, to ojlẹ vonọtaun enẹ mẹ, whenue dotẹnmẹ lọ hundote na yé nado de vlavo eyin yé na yí nude wà kavi gọ̀n nude ma wá, be yé do gbigbọ vọdonanu tọn hia wẹ ya? Lehe nuyiwa yetọn na ko gbọnvo taun na nuyiwa adọgbigbo tọn Jaeli tọn he wefọ he bọdego lẹ basi zẹẹmẹ etọn do sọ!—Whẹ. 5:24-27.

12. Vogbingbọn tẹ go wẹ mí doayi to nuyiwa mẹhe yin nùdego to Whẹdatọ lẹ 5:9, 10 mẹ lẹ tọn mẹ, podọ etẹwẹ mí dona plọn sọn ehe mẹ to egbehe?

¹² To Whẹdatọ lẹ 5:9, 10 mẹ, mí doayi vogbingbọn devo go to nuyiwa mẹhe nọgodona Balak nado funawhàn lẹ po mẹhe ma wàmọ lẹ po tọn mẹ. Debola po Balak po pà “awhàngán  daho Islaeli tọn lẹ, mẹhe ze yede jo sọn ojlo mẹ wá bo yì hẹ gbẹtọ lọ lẹ.” Lehe omẹ ehelẹ gbọnvo taun na “mẹhe to kẹtẹkẹtẹ he tindo sinmẹ taidi wlanwlan vẹẹ kùn lẹ” bo mọdọ emi ko yin mẹjọmẹ gbau nado ze emide jo gọna “mẹhe sinai do avọ̀ dagbedagbe he yin titẹ́ do kọmẹ ji lẹ” bo yiwanna gbẹzan fẹẹmẹninọ tọn lẹ do sọ! Podọ yé ma taidi mẹhe to “zọnlinzin to aliji” bo ma nọ jlo na jẹtukla susu lẹ, kakatimọ yé desọn ojlo mẹ nado zọnhẹ Balak bo funawhàn to dòdòmẹ osó Taboli tọn he to kanṣankanṣan podọ to agbàdo Kiṣọni tọn he gọ́ na ogbọ̀n mẹ! Mẹhe nọ doafọna gbẹdudu lẹpo wẹ yin tulina nado “lẹnnupọn!” Mọwẹ, yé dona lẹnayihamẹpọn do dotẹnmẹ hundote he gbọ yé go lọ ji, enẹ wẹ nado nọgodona lẹndai Jehovah tọn. Nudopolọ wẹ mẹdepope he to yonu dọ̀n dogodo nado sẹ̀n Jiwheyẹwhe to gigọ́ mẹ to egbehe dona wà.

13. Nawẹ nuyiwa hẹnnu Leubẹni, Dani po Aṣeli po tọn lẹ gbọnvona Zebuluni po Naftali po tọn gbọn?

¹³ Mẹhe ze yede jo lẹ mọ lehe Jehovah do nupojipetọ-yinyin etọn hia do tlọlọ. Yé tindo kunnudenu dolido he yé sọgan na dile “yé to azọ́n dodo tọn Jehovah tọn lẹ hodọ.” (Whẹ. 5:11) To alọ devo mẹ, hẹnnu Leubẹni, Dani po Aṣeli po tọn lẹ dopodopo wẹ yin nùdego to Whẹdatọ lẹ 5:15-17 mẹ taidi mẹhe na ayidonugo gigọ́ agbasanu yetọn lẹ—yèdọ lẹngbọpa yetọn lẹ, tọjihun lẹ po húnglintẹn yetọn lẹ po—hugan azọ́n Jehovah tọn he to yìyì to alọnu lọ. Amọ́, Zebuluni po Naftali po “ze ogbẹ̀ yetọn do owù mẹ jẹ kúdonu” nado nọgodona Debola po Balak po. (Whẹ. 5:18) Aliho voovo he mẹ omẹ enẹlẹ yinuwa gando sinsẹ̀nzọn mẹdezejo tọn go te bẹ nuplọnmẹ họakuẹ de hẹn na mí.

14. Nawẹ mí nọ dohia dọ mí to godonọna nupojipetọ-yinyin Jehovah tọn to egbehe gbọn?

¹⁴ To egbehe, e ma nọ yin bibiọ to mí si nado doalọ to awhànfunfun nujọnu tọn de mẹ, ṣigba mí tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado nọ do adọgbigbo hia gbọn zohunhun yíyí do doalọ to azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ mẹ dali. Titobasinanu Jehovah tọn tindo nuhudo mẹdezejotọ lẹ tọn hugan gbede pọ́n. Livi susu mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu lẹ po tọn gọna  jọja lẹ wẹ to yede zejo to sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn voovo lẹ mẹ, vlavo taidi gbehosọnalitọ whepoponu tọn, mẹhe nọ wazọ́n to Bẹtẹli lẹ, mẹdezejotọ he nọ gbá Plitẹnhọ Ahọluduta tọn lẹ podọ taidi mẹdezejotọ he nọ sẹ̀n to nọtẹn plidopọ tọn lẹ. Sọ lẹnnupọndo mẹho agun tọn he nọ hẹn azọngban pinpẹn lẹ di ji to Wedegbẹ́ Whẹgbọtọ Dotowhé tọn mẹ podọ na nuhe dù tito-bibasi na plidopọ lẹ. Deji dọ Jehovah yọ́n pinpẹn gbigbọ mẹdezejo tọn towe taun, podọ ewọ ma na wọn ẹn na we.—Heb. 6:10.

15. Nawẹ mí sọgan yọnẹn gbọn dọ zohunhun he mí tindo na azọ́n Jehovah tọn ma ko depò?

¹⁵ Dopodopo mítọn na wà dagbe nado kanse ede dọ: ‘Be n’nọ jo adà pinpẹn azọ́n lọ tọn lẹ do kọ̀ji na mẹdevo lẹ wẹ ya? Be n’nọ dike ayidonugo he ma yin dandan zizedo agbasanu lẹ ji ni glọnalina mi nado do gbigbọ mẹdezejo tọn hia wẹ ya? Taidi Balak, Debola, Jaeli po mẹdezejotọ 10 000 lẹ po, be n’tindo yise po adọgbigbo po he e biọ nado wà nuhe go n’pé lẹpo nado setonuna gbedide Jehovah tọn ya? Eyin n’to tito basi nado sẹtẹn yì tòdaho kavi otò devo mẹ nado hẹn ninọmẹ ṣie pọnte to akuẹzinzan-liho, be n’nọ hodẹ̀ bo nọ yí sọwhiwhe do lẹnnupọndo nuyiwadomẹji he e na tindo do whẹndo ṣie po agun lọ po ji ya?’ *

16. Etẹwẹ mí sọgan na Jehovah?

¹⁶ Jehovah doyẹyigona mí gbọn dotẹnmẹ nina mí nado tindo mahẹ to godoninọna nupojipetọ-yinyin etọn mẹ dali. Na Lẹgba ko doyẹklọ gbẹtọvi lẹ to dowhenu nado nọgodona nupojipetọ-yinyin agbàwhinwhlẹn tọn etọn wutu, eyin a nọgodona gandudu Jehovah tọn, a na do teninọ towe hia Satani to aliho he họnwun mẹ. Eyin yise po tenọgli po whàn we nado do gbigbọ mẹdezejo tọn hia, enẹ nọ hẹn homẹ Jehovah tọn hùn taun. (Howh. 23:15, 16) Eyin a do godonọnamẹ towe hia, Ewọ nọ gbọnmọ dali gblọnhona Satani he to vivlẹ ẹ kò. (Howh. 27:11) Enẹwutu, tonusise mlẹnmlẹn towe na Jehovah taidi nunina họakuẹ de to nukun etọn mẹ, podọ homẹ etọn nọ hùn taun do nunina ehe go.

17. Etẹwẹ Whẹdatọ lẹ 5:31 dohia gando sọgodo go?

¹⁷ To madẹnmẹ, aigba na gọ́ na mẹhe yiwanna nupojipetọ-yinyin Jehovah tọn hugan gandudu devo depope lẹ. Lehe mí to jejeji nado mọ azán enẹ do sọ! To pọmẹ hẹ Debola po Balak po, mí na jihàn dọmọ: “Kẹntọ towe lẹpo ni dọ̀n . . . , Jehovah E, ṣigba, gbọ mẹhe yiwanna we lẹ ni taidi owhè he to sisẹ́ to gigo etọn mẹ.” (Whẹ. 5:31) Obiọ vẹkuvẹku ehe na mọ hẹndi to whenue Jehovah na hẹn aihọn ylankan Satani tọn ehe wá opodo! To whenue awhàn Amagẹdọni tọn na bẹjẹeji, nuhudo gbẹtọvi he na ze yede jo lẹ tọn ma na tin nado và kẹntọ lẹ sudo mlẹnmlẹn. E na yin ojlẹ de na mí nado “nọte guun bosọ mọ whlẹngán Jehovah tọn.” (2 Otàn. 20:17) Ṣigba to ojlẹ enẹ dopolọ mẹ, mí na tindo dotẹnmẹ susu nado yí adọgbigbo po zohunhun po do nọgodona lẹndai Jehovah tọn.

18. Nuyiwadomẹji tẹwẹ sinsẹ̀nzọn mẹdezejo tọn towe nọ tindo do mẹhe nọ mọaleyi sọn e mẹ lẹ ji?

¹⁸ “Na gbẹtọ lẹ to yede zejo sọn ojlo mẹ wá wutu, mì pà Jehovah!” Enẹwutu, Debola po Balak po bẹ ohàn awhàngbigba tọn yetọn jẹeji po hogbe pipà tọn lẹ po hlan Gigogán lọ kakati nido yin hlan nudida lẹ. (Whẹ. 5:1, 2) Mọdopolọ to egbehe, dike gbigbọ mẹdezejo tọn towe ni nọ whàn mẹhe nọ mọaleyi sọn e mẹ lẹpo nado “pà Jehovah!”