1. Tulinamẹ tẹwẹ Jehovah na to whenue atẹṣiṣi fọndote to Edẹni mẹ?

SỌN whenue gbọ́n gbẹtọvi lẹ waylando bo lẹzun mapenọ wẹ Jehovah ko dohia dọ emi yin Jiwheyẹwhe de he nọ namẹ tuli. To atẹṣiṣi Edẹni mẹ tọn godo tlolo, ewọ na kúnkan sọgodo tọn Adam tọn lẹ whẹwhinwhẹ́n de nado deji. Todido gbẹ́ tin na whẹndo gbẹtọvi tọn. To whenue gbẹtọvi lẹ wá mọnukunnujẹ opagbe he yin didọdai to Jenẹsisi 3:15 mẹ, e na yé todido dọ “odàn hoho lọ,” yèdọ Satani Lẹgba gọna azọ́n ylankan etọn lẹ na yin vivasudo.—Osọ. 12:9; 1 Joh. 3:8.

2. Nawẹ Jehovah na tuli Noa gbọn?

² Devizọnwatọ Jehovah tọn Noa nọgbẹ̀ to aihọn jijọ-madi-Jiwheyẹwhe tọn de mẹ, yèdọ aihọn he mẹ hagbẹ whẹndo tọn etọn lẹ kẹdẹ wẹ nọ sẹ̀n Jehovah te. Na danuwiwa po zanhẹmẹ he gblezọn po wẹ lẹdo Noa pé wutu, ewọ sọgan ko gbọjọ.  (Jen. 6:4, 5, 11; Juda 6) Ṣigba, Jehovah na ẹn nudọnamẹ he na ẹn adọgbigbo he sin nuhudo e tindo, nado zindonukọn to vivẹnudido etọn nado “zinzọnlin hẹ Jiwheyẹwhe” mẹ. (Jen. 6:9) Jehovah dọna Noa dọ Emi na hẹn aihọn ylankan enẹ wá opodo, bosọ na ẹn anademẹ gando nuhe e dona wà nado hẹn ẹn diun dọ whẹndo etọn tin to hihọ́ mẹ go. (Jen. 6:13-18) Jehovah dohia Noa dọ emi yin Jiwheyẹwhe de he nọ namẹ tuli.

3. Tulinamẹ tẹwẹ Jọṣua mọyi? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

³ To nukọn mẹ, Jọṣua mọ azọ́ndenamẹ sinsinyẹn de yí nado hẹn omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ yì Aigba Pagbe tọn lọ ji. Ehe biọ dọ ewọ ni gbawhàn awhànpa huhlọnnọ akọta he tin to aigba lọ ji lẹ tọn. Jọṣua tindo whẹwhinwhẹ́n lẹpo nado hanú. Na Jehovah yọ́n ehe wutu, e na anademẹ Mose nado vọ́ jide na Jọṣua. Jiwheyẹwhe dọmọ: “Deazọ́nna Jọṣua bo na ẹn tuli bosọ hẹn ẹn lodo, na ewọ wẹ na nọ nukọnna omẹ ehelẹ nado hẹn yé dasá yì dọ́n, podọ ewọ wẹ na plan yé nado yì dugu aigba he hiẹ na mọ lọ tọn.” (Deut. 3:28) Whẹpo Jọṣua nido jẹ azọ́n ji, Jehovah na ẹn tuli bo dọmọ: “Be yẹn ma ko degbena we ya? Yin adọgbotọ bo yin huhlọnnọ. Ahun towe gbàdo kavi a dibu blo, na Jehovah Jiwheyẹwhe towe tin hẹ we to fidepope he hiẹ na yì.” (Jọṣ. 1:1, 9) Tulinamẹ he vọ́ jidenamẹ nankọ die!

4, 5. (a) Tulinamẹ tẹwẹ Jehovah na omẹ etọn lẹ to hohowhenu? (b) Nawẹ Jehovah na tuli Visunnu etọn gbọn?

⁴ Gbọnvona dọ Jehovah na tuli mẹdopodopo, ewọ sọ yí hogbe tulinamẹ tọn lẹ zan na omẹ etọn lẹ taidi pipli de. To dọdai he na miọnhomẹna Ju he yì kanlinmọgbenu to Babilọni lẹ de mẹ, Jehovah dọmọ: “A dibu blo, na yẹn tin hẹ we. A yin magbọjẹnọ blo, na yẹn wẹ Jiwheyẹwhe towe. Yẹn na hẹn we lodo, mọwẹ, n’na gọalọna we, na nugbo tọn, n’na yí adusilọ dodowiwa tọn ṣie do hẹn gowe gligli.” (Isa. 41:10) Klistiani dowhenu tọn lẹ tindo jidide dopolọ, dile omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tindo do to egbehe.—Hia 2 Kọlintinu lẹ 1:3, 4.

⁵ Jesu lọsu mọ tulinamẹ yí sọn Otọ́ etọn dè. To baptẹm Jesu tọn whenu, e sè ogbè de sọn olọn mẹ he dọmọ: “Ehe wẹ Visunnu ṣie, mẹyiwanna lọ, mẹhe yẹn ko kẹalọyi.” (Mat. 3:17) Lehe hogbe enẹlẹ na ko na huhlọn Jesu to lizọnyizọn aigba ji tọn etọn whenu do sọ!

6. Nawẹ apajlẹ talẹnti lẹ tọn namẹ tuli gbọn?

⁶ Jesu hodo apajlẹ Otọ́ etọn tọn. Apajlẹ talẹnti lẹ tọn he Jesu na to dọdai he e dọ gando vivọnu titonu lọ tọn go mẹ namẹ tuli nado yin nugbonọ. Klunọ lọ doyẹyigona afanumẹ nugbonọ lọ lẹ dopodopo dọmọ: “A basi do ganji, hiẹ afanumẹ dagbe podọ nugbonọ! Hiẹ ko yin nugbonọ do onú pẹvi de ji. Yẹn na de we do nususu ji. Biọ ayajẹ klunọ towe tọn mẹ.” (Mat. 25:21, 23) Tulinamẹ huhlọnnọ nankọ die nado to Jehovah sẹ̀n po nugbonọ-yinyin po zọnmii!

7. Tulinamẹ tẹwẹ Jesu na apọsteli etọn lẹ podọ Pita na taun tọn?

⁷ Apọsteli Jesu tọn lẹ nọ saba dọnnu gando mẹhe klohugan to yé mẹ go, ṣigba Jesu yí homẹfa do na yé tuli nado nọ whiwhẹ yede bo lẹzun devizọnwatọ lẹ, e ma yin ogán lẹ gba. (Luku 22:24-26) Pita na taun tọn, hẹn Jesu jẹflumẹ whlasusu. (Mat. 16:21-23; 26:31-35, 75) Kakati Jesu ni gbẹ́ Pita dai, ewọ na ẹn tuli bosọ deazọ́nna ẹn nado hẹn mẹmẹsunnu etọn lẹ lodo.—Joh. 21:16.

8. Nawẹ Hẹzekia na tuli ogán awhànfuntọ lẹ tọn po omẹ Juda tọn lẹ po gbọn?

⁸ Whẹpo Visunnu Jehovah tọn ni tlẹ do wá aigba ji bo ze apajlẹ pipé de dai gando lehe yè nọ namẹ tuli do go, devizọnwatọ nugbonọ Jehovah tọn lẹ ko mọnukunnujẹemẹ dọ nujọnu wẹ e yin nado nọ namẹ tuli. To whenue Asilianu lẹ tọ́nawhàn Hẹzekia, ewọ pli ogán awhànfuntọ lẹ tọn po omẹ Juda tọn lẹ po nado na yé tuli. “Ohó [etọn] lẹ sọ hẹn gbẹtọ lọ lẹ lodo.”—Hia 2 Otànnugbo lẹ 32:6-8.

9. Etẹwẹ owe Jobu tọn plọn mí gando tulininamẹ go?

⁹ Dile etlẹ yindọ Jobu lọsu tindo nuhudo homẹmiọnnamẹ tọn, ewọ plọn “homẹmiọnnamẹtọ” etọn atọ̀n he “hẹn awusinyẹn wá” na ẹn lẹ onú titengbe de gando tulininamẹ go. Ewọ dọna yé dọ eyin emi ko tin to otẹn yetọn mẹ wẹ, emi ‘na ko yí ohó onù emitọn mẹ tọn lẹ do hẹn yé lodo, podọ homẹmimiọn nùflo emitọn lẹ tọn na ko hẹn kọgbọ wá na yé.’ (Jobu 16:1-5) To godo mẹ, Jobu mọ tulinamẹ yí sọn Elihu po Jehovah lọsu po dè.—Jobu 33:24, 25; 36:1, 11; 42:7, 10.

10, 11. (a) Naegbọn viyọnnu Jẹfta tọn do tindo nuhudo tulinamẹ tọn? (b) Mẹnu lẹ to egbehe wẹ tindo nuhudo tulinamẹ dopolọ tọn?

¹⁰ Apajlẹ mẹdevo tọn to hohowhenu he tindo nuhudo tulinamẹ tọn wẹ viyọnnu Jẹfta tọn. Whẹpo Whẹdatọ Jẹfta nido tọ́n bo yì funawhàn hẹ Amọninu lẹ, ewọ dopà dọ eyin Jehovah gọalọna emi nado gbawhàn, omẹ tintan he na tọ́n wá pé emi to avùnhiho lọ godo na yin kinklandovo na sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn to gòhọtúntún mẹ. E wá jọ bọ viyọnnu etọn yèdọ ovi dopo akàn etọn wẹ tọ́n wá pé e nado jaya hẹ ẹ na awhàngbigba etọn. Jẹfta jẹflumẹ sinsinyẹn. Ṣigba, ewọ depà etọn bo do viyọnnu etọn he to alọji lọ hlan Ṣilo nado sẹ̀n to gòhọtúntún lọ mẹ na pipotọ gbẹzan etọn tọn.—Whẹ. 11:30-35.

¹¹ Ṣigba mahopọnna lehe enẹ na ko vẹawuna Jẹfta do sọ, e sọgan ko sọ vẹawuna viyọnnu etọn humọ, mẹhe desọn ojlo mẹ nado kọngbedopọ hẹ nudide otọ́ etọn tọn. (Whẹ. 11:36, 37) Gbọnmọ dali ewọ gbẹkọ jlọjẹ etọn nado wlealọ, nado jivi podọ nado hẹn yinkọ po ogú whẹndo lọ tọn po dote go. Enẹwutu, eyin mẹde tin he tindo nuhudo homẹmiọnnamẹ po tulinamẹ po tọn, be ewọ wẹ. Kandai Biblu tọn lọ dọmọ: “E sọ lẹzun aṣa de to Islaeli dọ: Jọja yọnnu Islaeli tọn lẹ nọ yì nado na pipà viyọnnu Jẹfta Giliadinu lọ tọn na azán ẹnẹ to whemẹwhemẹ.” (Whẹ. 11:39, 40) Be Klistiani tlẹnnọ he nọ yí tlẹnmẹninọ yetọn zan nado na ayidonugo “onú Oklunọ tọn lẹ” dogọ lẹ lọsu ma jẹna pipà po tulinamẹ po ya?—1 Kọl. 7:32-35.

12, 13. Nawẹ Pita ‘hẹn mẹmẹsunnu etọn lẹ lodo’ gbọn?

¹² To ozán he jẹnukọnna okú Jesu tọn mẹ, ewọ dọna apọsteli Pita dọmọ: “Simọni, Simọni, pọ́n! Satani ko biọgbè nado jàn mìmẹpo di likun. Ṣigba, yẹn ko basi ovẹvivẹ do ota towe mẹ na yise towe nikaa miọn; podọ hiẹ, tlolo he a lẹkọ, hẹn mẹmẹsunnu towe lẹ lodo.”—Luku 22:31, 32.

¹³ Pita do ede hia taidi dòtin de to agun Klistiani dowhenu tọn mẹ. (Gal. 2:9) Apajlẹ adọgbigbo tọn etọn to Pẹntikọsti podọ to enẹgodo na tuli mẹmẹsunnu etọn lẹ. Sẹpọ vivọnu lizọnyizọn etọn tọn, e kanwehlan Klistiani hatọ etọn lẹ. Ewọ dọ whẹwhinwhẹ́n wekanhlanmẹ ehe tọn dọmọ: “Yẹn ko kanwehlan mì to hogbe vude mẹ, nado na mì tuli bo dekunnu vẹkuvẹku dọ  ehe wẹ nukundagbe majẹhẹ nugbo Jiwheyẹwhe tọn. Mì nọ nọte gligli to ehe mẹ.” (1 Pita 5:12) Wekanhlanmẹ gbọdo Pita tọn lẹ gbẹ́ to asisa tulinamẹ tọn de yin na Klistiani lẹ sọn owhe susu lẹ die kakajẹ din. Lehe mí tindo nuhudo tulinamẹ ehe tọn do sọ dile mí to tenọpọn hẹndi opagbe Jehovah tọn lẹ tọn!—2 Pita 3:13.

14, 15. Nawẹ kandai he apọsteli Johanu basi to gbọdo glọ lẹ yin asisa tulinamẹ tọn de na Klistiani lẹ to owhe kanweko susu lẹ gblamẹ gbọn?

¹⁴ Apọsteli Johanu lọsu yin dòtin de to agun Klistiani dowhenu tọn mẹ. Kandai Wẹndagbe tọn etọn gando lizọnyizọn Jesu tọn go fọnjlodotenamẹ taun bosọ yin asisa tulinamẹ tọn de na Klistiani lẹ to owhe kanweko susu lẹ gblamẹ—bo gbẹ́ yinmọ kakajẹ egbehe. Kandai Wẹndagbe tọn etọn kẹdẹ mẹ wẹ hodidọ Jesu tọn lọ he dohia dọ owanyi wẹ ohia he yè nado nọ yọ́n devi nugbo emitọn lẹ tin te.—Hia Johanu 13:34, 35.

¹⁵ Wekanhlanmẹ Johanu tọn atọ̀n lẹ bẹ nugbo họakuẹ devo lẹ hẹn. To whenue agbàn ylando tọn húagbọ́ mí, be mí ma nọ yin homẹmiọnna to whenue mí hia dọ “ohùn Jesu . . . tọn nọ klọ́ mí wé sọn ylando lẹpo mẹ” ya? (1 Joh. 1:7) Humọ, be mí ma nọ blawu to whenue ahun mítọn to whẹgbledo mí mapote ya? Podọ to whenue mí hia dọ “Jiwheyẹwhe klohu ahun mítọn,” be dasin pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn tọn ma nọ wayi do mí ya? (1 Joh. 3:20) Johanu kẹdẹ wẹ wlan dọ “Jiwheyẹwhe wẹ owanyi.” (1 Joh. 4:8, 16) To wekanhlanmẹ etọn awetọ po atọ̀ntọ po mẹ, e na pipà Klistiani he zindonukọn nado “to zọnlinzin to nugbo lọ mẹ” lẹ.—2 Joh. 4; 3 Joh. 3, 4.

16, 17. Tulinamẹ tẹwẹ apọsteli Paulu na Klistiani dowhenu tọn lẹ?

¹⁶ To owhe kanweko tintan whenu, vlavo apọsteli he wà nususu hugan nado na tuli  mẹmẹsunnu etọn lẹ wẹ apọsteli Paulu. E taidi dọ to bẹjẹeji sinsẹ̀n Klistiani tọn, suhugan apọsteli lẹ tọn wẹ gbọṣi Jelusalẹm, yèdọ fie hagbẹ anademẹtọ lọ nọ na owhe susu. (Owalọ 8:14; 15:2) Klistiani he to Jude lẹ dọyẹwheho gando Klisti go na mẹhe ko yise dọ Jiwheyẹwhe dopo wẹ tin lẹ. To alọ devo mẹ, gbigbọ wiwe do apọsteli Paulu hlan nado yì dọyẹwheho na omẹ akọta lẹ tọn lẹ to agbegbe Glẹki po Lomu po tọn lẹ ji, fie gbẹtọ lẹ nọ sẹ̀n yẹwhe susu lẹ te.—Gal. 2:7-9; 1 Tim. 2:7.

¹⁷ Paulu zingbejizọnlin yì fidindẹn lẹ lẹdo pé gbọn fihe nọ yin yiylọ to egbehe dọ Turquie, podọ gbọn Grèce po Italie po, bo do agun Klistiani tọn lẹ ai to mẹhe ma yin Ju lẹ ṣẹnṣẹn. Mẹhe ṣẹṣẹ lẹzun Klistiani ehelẹ ‘jiya to alọ tòmẹnu yetọn titi lẹ tọn mẹ’ bo tindo nuhudo tulinamẹ tọn. (1 Tẹs. 2:14) To nudi owhe 50 W.M., Paulu kanwehlan agun yọyọ he tin to Tẹsalonika dọmọ: “Whepoponu wẹ mí nọ dopẹna Jiwheyẹwhe to whenue mí donù mìmẹpo go to odẹ̀ mítọn lẹ mẹ, na whepoponu wẹ mí nọ flin azọ́n nugbonọ-yinyin tọn mìtọn, tuklajijẹ owanyinọ mìtọn po akọndonanu mìtọn po.” (1 Tẹs. 1:2, 3) E sọ na yé tuli nado nọ na huhlọn ode awetọ dọmọ: “Mì nọ to tulina ode awetọ bo nọ to ode awetọ hẹn lodo.”—1 Tẹs. 5:11.

18. Nawẹ hagbẹ anademẹtọ owhe kanweko tintan whenu tọn na tuli Filipi gbọn?

¹⁸ Hagbẹ anademẹtọ owhe kanweko tintan whenu tọn yin asisa tulinamẹ tọn na mẹhe to anadenanu lẹ podọ na Klistiani lẹ to paa mẹ. To whenue Filipi wẹndagbe-jlatọ lọ dọyẹwheho gando Klisti go na Samalianu lẹ, e mọ godonọnamẹ mlẹnmlẹn yí sọn hagbẹ anademẹtọ lọ dè. Yé do omẹ awe to yé mẹ hlan, yèdọ Pita po Johanu po, nado hodẹ̀ na yisenọ yọyọ lọ lẹ nido mọ gbigbọ wiwe yí. (Owalọ 8:5, 14-17) Lehe godonọnamẹ hagbẹ anademẹtọ lọ tọn ehe na ko na tuli Filipi lọsu po mẹhe ṣẹṣẹ mọ nugbo lọ po enẹlẹ do sọ!

19. Nawẹ wekanhlanmẹ hagbẹ anademẹtọ lọ tọn yinuwado agun Klistiani dowhenu tọn lẹ ji gbọn?

¹⁹ To nukọn mẹ, hagbẹ anademẹtọ lọ dona basi nudide eyin e gbẹ́ dona yin bibiọ to Klistiani he ma yin Ju lẹ si nado gboadà dile Osẹ́n Mose tọn ko biọ to Ju lẹ si do wayi. (Owalọ 15:1, 2) To anademẹ gbigbọ wiwe tọn glọ, podọ to whenue yé ko lẹnnupọndo Owe-wiwe lẹ ji godo, mẹmẹsunnu he to anadenanu lẹ basi dide dọ ehe masọ yin dandan ba, podọ yé kanwehlan agun lẹ gando gbèta lọ go. Afọzedaitọ hagbẹ anademẹtọ lọ tọn lẹ yin didohlan agun lẹ nado ze wekanhlanmẹ lọ na yé. Etẹwẹ yin kọdetọn lọ? “To whenue yé hia ẹ, yé jaya na tulinamẹ lọ wutu.”—Owalọ 15:27-32.

20. (a) Tulinamẹ tẹwẹ Hagbẹ Anademẹtọ lọ nọ na pipli mẹmẹsunnu lẹ tọn lẹdo aihọn pé to egbehe? (b) Kanbiọ tẹwẹ na mọ gblọndo to hosọ he bọdego mẹ?

²⁰ To egbehe, Hagbẹ Anademẹtọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn nọ na tuli hagbẹ whẹndo Bẹtẹli tọn lẹ, mẹhe to sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn vonọtaun mẹ to aigba-denamẹ ji lẹ, podọ na nugbo tọn, pipli Klistiani nugbo lẹ tọn blebu. Podọ taidi kọdetọn de, tulinamẹ lọ nọ hẹn ayajẹ susu wá, dile e yindo to owhe kanweko tintan whenu! Humọ to 2015, Hagbẹ Anademẹtọ lọ zín alọnuwe lọ Lẹkọwa Jehovah Dè jẹgbonu, ehe ko yin asisa tulinamẹ nujọnu tọn na mẹsusu lẹdo aihọn pé. Ṣigba, be mẹhe tin to otẹn aṣẹpipa tọn mẹ lẹ kẹdẹ wẹ dona hodo apajlẹ Jehovah tọn nado nọ namẹ tuli ya? Hosọ he bọdego na na gblọndo kanbiọ enẹ tọn.