1. Naegbọn apọsteli Paulu do dotuhomẹna Klistiani Heblu dowhenu tọn lẹ nado nọ na tuli ode awetọ “humọ” dile azán lọ to dindọnsẹpọ?

NAEGBỌN mí dona dovivẹnu dogọ nado nọ na tulimẹ? Apọsteli Paulu dọ whẹwhinwhẹ́n lọ na mí to wekanhlanmẹ etọn hlan Klistiani Heblu lẹ mẹ. E dọmọ: “Mì gbọ mí ni nọ na ayidonugo ode awetọ nado nọ whàn mídelẹ hlan owanyi po azọ́n dagbe lẹ po kọ̀n, e ma yin nado nọ gbẹkọ pipli dopọ mítọn lẹ go, dile mẹdelẹ tindo aṣa lọ do gba, ṣigba nado nọ na tuli ode awetọ, podọ humọ dile mì mọdọ azán lọ to dindọnsẹpọ.” (Heb. 10:24, 25) To owhe atọ́n poun gblamẹ, Klistiani Ju he to Jelusalẹm lẹ na mọdọ ‘azán Jehovah tọn’ to dindọnsẹpọ bo na doayi ohia he Jesu ko na yé nado họ̀n sọn tòdaho enẹ mẹ lọ go nado whlẹn ogbẹ̀ yetọn. (Owalọ 2:19, 20; Luku 21:20-22) Azán Jehovah tọn enẹ wá to owhe 70 W.M., to whenue Lomunu lẹ hẹn whẹdida Jehovah tọn ṣẹ do Jelusalẹm ji.

2. Naegbọn tulinina ode awetọ dona nọ duahunmẹna mí dogọ to egbehe?

² To egbehe, mí tindo whẹwhinwhẹ́n lẹpo nado yise dọ “azán Jehovah tọn [he] klo bo dobu taun” lọ ko dọnsẹpọ. (Joẹ. 2:11) Yẹwhegán Zefania dọmọ: “Azán daho Jehovah tọn ko sẹpọ! E ko sẹpọ podọ e to dindọnsẹpọ po awuyiya daho po!” (Zef. 1:14) Avase  dọdai tọn enẹ sọ gando ojlẹ mítọn go ga. Dile azán Jehovah tọn to dindọnsẹpọ, Paulu na mí tuli nado nọ “hò ode awetọ tọn pọ́n nado nọ whàn mídelẹ hlan owanyi po azọ́n dagbe lẹ po kọ̀n.” (Heb. 10:24, Odò.) Enẹwutu, mí dona nọ tindo ojlo to mẹmẹsunnu mítọn lẹ mẹ dogọ, bọ gbọnmọ dali mí sọgan na tuli yé to whedepopenu he e biọ.

3. Etẹwẹ apọsteli Paulu dọ gando tulininamẹ go? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

³ “Magbọjẹ he to ahun gbẹtọ tọn mẹ nọ hẹn agbàn pẹ̀n ẹn, ṣigba, ohó dagbe nọ vọ́ zodolanmẹna ẹn.” (Howh. 12:25) Nugbo ehe gando mímẹpo go. Sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ, mímẹpo wẹ nọ do hudo hogbe tulinamẹ tọn lẹ tọn. Paulu dohia dọ mẹhe tlẹ tindo azọngban lọ nado na tuli mẹdevo lẹ lọsu nọ tindo nuhudo mẹjlọdote tọn. E kanwehlan Klistiani he to Lomu lẹ dọmọ: “Yẹn to jijlo vẹkuvẹku nado mọ mì, na yẹn nido sọgan na nunina gbigbọ tọn de mì, na mìwlẹ nido yin hinhẹn lodo; kavi, to alọ devo mẹ, na tulinina ode awetọ nido tin to ṣẹnṣẹn mítọn gbọn yise mẹdopodopo tọn dali, yèdọ mìtọn po ṣie po.” (Lom. 1:11, 12) Mọwẹ, Paulu lọsu he nọ na tuli mẹdevo lẹ to aliho ayidego tọn mẹ, tindo nuhudo mẹjlọdote tọn to ojlẹ delẹ mẹ.—Hia Lomunu lẹ 15:30-32.

4, 5. Mẹnu lẹ wẹ mí sọgan na tuli to egbehe, podọ etẹwutu?

⁴ Mẹdevo he mí sọ dona nọ pà lẹ wẹ mẹhe nọ zan gbẹzan mẹde-yido-sanvọ́ tọn lẹ. Omẹ ehelẹ bẹ gbehosọnalitọ nugbonọ lẹ hẹn. Susu yetọn wẹ ko basi avọ́sinsan ayidego tọn lẹ nado mọ whenu na sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ tọn. Nuhe azọ́nwatọ Bẹtẹli tọn lẹ, nugopọntọ lẹdo tọn lẹ po asi yetọn lẹ po, gọna mẹhe nọ wazọ́n to azọ́nwatẹn lẹdogbedevomẹ tọn he ma to Bẹtẹli lẹ lọsu ko wà niyẹn. Omẹ ehe lẹpo wẹ basi avọ́sinsan lẹ to gbẹzan yetọn mẹ nado yí whenu susu zan dogọ to sinsẹ̀nzọn wiwe lọ mẹ. Enẹwutu, yé dona nọ yin tulina. Podọ mẹhe gbẹ́ yiwanna sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn, ṣigba na whẹwhinwhẹ́n voovo lẹ wutu ko dekanpona nuhe yé sọgan wà to sinsẹ̀nzọn lọ mẹ lẹ nọ yọ́n pinpẹn etọn eyin yè na yé tuli.

⁵ Mẹdevo he sọ jẹ nado mọ tulinamẹ yí wẹ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu po he gbọṣi tlẹnmẹ na yé jlo na setonuna tudohomẹnamẹ lọ nado wlealọ “to Oklunọ mẹ kẹdẹ” wutu lẹ. (1 Kọl. 7:39) Mọdopolọ, asi azọ́n sinsinyẹnwatọ lẹ nọ yọ́n pinpẹn hogbe mẹjlọdote tọn asu yetọn lẹ tọn. (Howh. 31:28, 31) Humọ, Klistiani he hẹn nugbonọ-yinyin go to homẹkẹn kavi azọ̀n whenu lẹ do nuhudo hogbe tulinamẹ tọn lẹ tọn. (2 Tẹs. 1:3-5) Jehovah po Klisti po nọ miọnhomẹna devizọnwatọ nugbonọ enẹ lẹpo.—Hia 2 Tẹsalonikanu lẹ 2:16, 17.

6. Etẹwẹ yin azọngban mẹho agun tọn he yin nùdego to Isaia 32:1, 2 mẹ lẹ tọn?

⁶ Hia Isaia 32:1, 2. Jesu Klisti nọ na tuli po anademẹ po mẹhe jẹflumẹ gọna mẹhe gbọjọ lẹ to ojlẹ awusinyẹn tọn he mẹ mí tin te ehelẹ mẹ, gbọn mẹmẹsunnu yiamisisadode etọn lẹ po “ahọvi” godonọnamẹtọ yetọn, yèdọ mẹho agun tọn he yin apadewhe lẹngbọ devo lẹ tọn po gblamẹ. E sọgbe dọ ni yinmọ, na mẹho ehelẹ ma nọ “duklunọ” do yise mẹdevo lẹ tọn ji gba, ṣigba yé yin “azọ́nwatọ hatọ” mẹmẹsunnu yetọn lẹ tọn na ayajẹ yetọn.—2 Kọl. 1:24.

7, 8. Gbọnvona ohó tulinamẹ tọn lẹ didọ, nawẹ mẹho lẹ sọgan jlọ mẹdevo lẹ dote gbọn?

⁷ Apọsteli Paulu ze apajlẹ de dai he mí dona hodo. E kanwehlan Klistiani Tẹsalonika tọn he yin homẹkẹndo lẹ dọmọ: “Na mí tindo owanyi sisosiso na mì wutu, mí magbe nado na mì, e ma yin wẹndagbe Jiwheyẹwhe tọn kẹdẹ gba, ṣigba mídetiti, na mìwlẹ ko lẹzun mẹyiwanna na mí taun wutu.”—1 Tẹs. 2:8.

 ⁸ Nado dohia dọ hogbe tulinamẹ tọn de didọ poun ma nọ pé to whelẹponu, Paulu dọna mẹho agun tọn he wá sọn Efesu lẹ dọmọ: “Mì dona gọalọna mẹhe yin madogánnọ lẹ podọ mì dona hẹn ohó Oklunọ Jesu tọn lẹ do ayiha mẹ, to whenue ewọ lọsu dọ dọ: ‘Ayajẹ sù to nunamẹ mẹ hú to mimọyi mẹ.’” (Owalọ 20:35) Gbọnvona dọ Paulu jlo nado na tuli mẹmẹsunnu etọn lẹ, e sọ nọ jlo nado ‘yí ede zan bosọ yí ede zan to gigọ́ mẹ’ do ota yetọn mẹ. (2 Kọl. 12:15) Mọdopolọ, mẹho lẹ ma dona nọ na tuli bo nọ miọnhomẹna mẹmẹsunnu yetọn lẹ to ohó mẹ kẹdẹ gba, ṣigba yé sọ dona nọ jlọ yé dote gbọn ojlo ahundopo tọn didohia to yé mẹ dali.—1 Kọl. 14:3.

9. Nawẹ mẹho lẹ sọgan na ayinamẹ to aliho tulinamẹ tọn de mẹ gbọn?

⁹ Ode awetọ jijlọdote sọgan bẹ ayinamẹ ninamẹ hẹn, ṣigba to whẹho ehe mẹ ga, mẹho lẹ dona hodo apajlẹ Biblu tọn na nuhe dù ayinamẹ ninamẹ to aliho tulinamẹ tọn mẹ. Jesu lọsu ze apajlẹ ayidego tọn de dai to adà ehe mẹ to okú po fọnsọnku etọn po godo. E tindo ayinamẹ sinsinyẹn delẹ na agun Asia Pẹvi tọn delẹ, ṣigba doayi lehe e wàmọ do go. Whẹpo ewọ nido na yé ayinamẹ, e yí zohunhun do pà agun he to Efesu, Pagamu po Tiatila po lẹ. (Osọ. 2:1-5, 12, 13, 18, 19) E dọna agun he to Laodikea dọmọ: “Mẹhe yẹn yiwanna lẹpo wẹ n’nọ wọhẹ bo nọ domẹplọnlọ yé go. Enẹwutu, yin zohunhunnọ bo lẹnvọjọ.” (Osọ. 3:19) Mẹho lẹ na wà dagbe nado hodo apajlẹ Klisti tọn to whenue e biọ dọ yé ni namẹ ayinamẹ.

10. Nawẹ dopodopo mítọn sọgan yí adà de wà nado nọ jlọ ode awetọ dote gbọn?

¹⁰ Tulininamẹ ma yin azọngban mẹho lẹ kẹdẹ tọn. Paulu dotuhomẹna Klistiani lẹpo nado nọ dọ nuhe “yọ́n na mẹjlọdote dile ninọmẹ de biọ do, na e nido sọgan wà dagbe” na mẹdevo lẹ. (Efe. 4:29) Dopodopo mítọn dona to aṣeji nado nọ doayi ‘ninọmẹ he biọ’ dọ mí ni nọ gọalọna mẹdevo lẹ go. Paulu na ayinamẹ Klistiani Heblu lẹ dọmọ: “Mì hẹn alọ he ko kuyẹ̀ lẹ po kligonu he ma sinyẹn lẹ po  lodo, bo nọ to ali jijlọ lẹ de na afọ mìtọn lẹ, na dehe kúsẹ́ nikaa ylan dogọ, ṣigba kakatimọ nido yin hinhẹn jẹgangan.” (Heb. 12:12, 13) Mímẹpo, etlẹ yin jọja lẹ lọsu, wẹ sọgan jlọ ode awetọ dote gbọn ohó tulinamẹ tọn lẹ dali.

11. Nawẹ Marthe mọ alọgọ yí gbọn to whenue e jugbọn ojlẹ apọṣimẹ sinsinyẹn tọn mẹ?

¹¹ Marthe, * yèdọ mẹmẹyọnnu de he jugbọn ojlẹ apọṣimẹ sinsinyẹn tọn mẹ wlan dọmọ: “To gbèdopo he n’to dẹ̀ho nado mọ tuli yí, n’dukosọ hẹ mẹmẹyọnnu mẹhomẹ de he do owanyi sisosiso po awuvẹmẹ po hia mi, yèdọ nuhe sin nuhudo n’tindo taun to ojlẹ lọ mẹ. Mẹmẹyọnnu lọ sọ dọ numimọ he e tindo to whenue ewọ lọsu jugbọn whlepọn mọnkọtọn mẹ na mi, podọ ehe zọ́n bọ n’masọ tindo numọtolanmẹ ṣokẹdẹninọ tọn sọmọ ba.” Mẹmẹyọnnu mẹhomẹ lọ sọgan nọma doayi e go dọ ohó etọn lẹ tindo nuyiwadomẹji dagbe de do Marthe ji.

12, 13. Aliho dagbe tẹlẹ mẹ wẹ mí sọgan yí ayinamẹ he tin to Filipinu lẹ 2:1-4 mẹ do yizan mẹ te?

¹² Paulu na ayinamẹ ehe hagbẹ agun Filipi tọn lẹpo dọmọ: “To whelọnu lo, whedepopenu he tulinamẹ de tin to Klisti mẹ, whedepopenu he homẹmiọnnamẹ owanyi tọn de tin, whedepopenu he gbigbọ mẹtọnhopọn tọn de tin, whedepopenu he owanyi sisosiso po awuvẹmẹ po de tin, mìwlẹ ni nọ hẹn ayajẹ ṣie gọ́ gbọn linlẹn dopolọ po owanyi dopolọ tintindo po dali bo nọ tin to kọndopọ mẹ mlẹnmlẹn bosọ nọ tindo linlẹn dopolọ. Mì yí wiwọ́ kavi glòlò-jijlá do wà nudepope blo, ṣigba mì nọ gbọn whiwhẹ dali pọ́n mẹdevo lẹ dọ yé yiaga hú mì, bo ma nọ ze ayidonugo do ale mẹdetiti tọn mìtọn lẹ kẹdẹ ji, ṣigba do ale mẹdevo lẹ tọn ji ga.”—Flp. 2:1-4.

¹³ Mọwẹ, mímẹpo dona dovivẹnu nado ze ayidonugo do ale mẹdevo lẹ tọn ji, bo nọ yí “homẹmiọnnamẹ owanyi tọn,” “gbigbọ mẹtọnhopọn tọn,” gọna “owanyi sisosiso po awuvẹmẹ po” do na tuli mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po.

14. Etẹwẹ sọgan yin asisa tulinamẹ tọn de?

¹⁴ Linlin nugbonọ-yinyin tọn mẹhe mí ko gọalọna wayi lẹ tọn sisè sọgan yin asisa tulinamẹ tọn nujọnu tọn de na mí, dile e yindo na apọsteli Johanu, mẹhe wlan dọmọ: “Yẹn ma tindo ayajẹ de he hú ehe: dọ yẹn ni sè dọ ovi ṣie lẹ to zọnlinzin zọnmii to nugbo lọ mẹ.” (3 Joh. 4) Gbehosọnalitọ susu lẹ wẹ sọgan dekunnu lehe e ko yin tulinamẹnu na yé do nado sè dọ mẹdelẹ he yé ko gọalọna to nugbo lọ mẹ to owhe delẹ die gbẹ́ to nugbonọ yin podọ vlavo bo to sinsẹ̀n taidi gbehosọnalitọ lẹ. Nado flinnu gbehosọnalitọ he gbọjọ de gando ayajẹ he e ko duvivi etọn wayi lẹ go sọgan yin asisa homẹmiọnnamẹ tọn nujọnu tọn de na ẹn.

15. Etẹwẹ yin dopo to aliho he mẹ mí sọgan na tuli mẹhe to sinsẹ̀n po nugbonọ-yinyin po lẹ te?

¹⁵ Nugopọntọ lẹdo tọn susu wẹ dọ dọ wekanhlanmẹ pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn tọn de mimọyi—etlẹ yin kleun de—to whenue yé ko dla agun de pọ́n godo nọ na tuli yewlẹ po asi yetọn lẹ po taun. Numọtolanmẹ dopolọ wẹ mẹho agun tọn lẹ, mẹdehlan lẹ, gbehosọnalitọ lẹ po hagbẹ whẹndo Bẹtẹli tọn lẹ po nọ tindo, eyin hogbe pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn tọn de yin didọna yé na sinsẹ̀nzọn nugbonọ-yinyin tọn yetọn wutu.

16. Etẹwẹ e nọ biọ nado na tuli mẹde?

¹⁶ Nuṣiwa wẹ e na yin nado lẹndọ mí ma sọgan na tulimẹ, na e nọ vẹawuna mí nado dọ nuhe mí lẹn gando mẹdevo lẹ go na yé wutu. E ma nọ biọ nususu nado namẹ tuli—vlavo nukiko yẹsẹ de to whenue mí to nudọdo mẹde sọgan ko pé. Eyin mẹlọ ma konu do mí, ehe sọgan dohia dọ nuhahun de tin, podọ todidoai na mẹlọ poun sọgan miọnhomẹna ẹn.—Jak. 1:19.

17. Nawẹ mẹmẹsunnu jọja de mọ alọgọ yí to ojlẹ flumẹjijẹ tọn de mẹ gbọn?

 ¹⁷ Mẹmẹsunnu jọja de he nọ yin Henri jẹflumẹ taun to whenue hẹnnumẹ sẹpọmẹ etọn lẹ jo nugbo lọ do, etlẹ yin otọ́ etọn lọsu he ko yin mẹho agun tọn he yè nọ na sisi de. Henri mọ tulinamẹ yí sọn nugopọntọ lẹdo tọn de dè, mẹhe plan ẹn nado yì nù kafe to nusatẹn de, podọ e na ẹn dotẹnmẹ nado dọ nuhe to ahun ji na ẹn lẹ tọ́n. Henri mọnukunnujẹemẹ dọ aliho dopo gee lọ nado gọalọna whẹndo emitọn nado lẹkọwa nugbo lọ mẹ wẹ nado to nugbonọ yin zọnmii. E mọ homẹmiọnnamẹ susu yí to whenue e hia Salmu lẹ 46; Zefania 3:17; po Malku 10:29, 30 po.

18. (a) Etẹwẹ Ahọlu Sọlomọni dọ? (b) Ayinamẹ tẹwẹ apọsteli Paulu na?

¹⁸ Apajlẹ Marthe po Henri po tọn dohia dọ mí sọgan na tuli mẹmẹsunnu kavi mẹmẹyọnnu de he tindo nuhudo homẹmiọnnamẹ tọn. Ahọlu Sọlomọni wlan dọmọ: “Ohó he yin didọ to ojlẹ he sọgbe mẹ—lehe e nọ yọ́n sọ! Nukun yìnyìn pọnnu po ayajẹ po nọ hẹn ahun gọ́ na ayajẹ; linlin dagbe nọ hẹn ohú lodo dogọ.” (Howh. 15:23, 30, Odò.) Humọ, nudọnamẹ lẹ hihia sọn Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn mẹ kavi nọtẹn Intẹnẹt tọn mítọn ji sọgan hẹn mẹhe jẹflumẹ de jaya. Paulu dohia dọ ohàn Ahọluduta tọn de jiji to pọmẹ sọgan yin asisa tulinamẹ tọn de. E wlan dọmọ: “Mì nọ to ode awetọ mìtọn plọn bo nọ to tulina ode awetọ zọnmii gbọn salmu lẹ, pipà lẹ nina hlan Jiwheyẹwhe gọna ohàn gbigbọmẹ tọn lẹ jiji po pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn po dali bo nọ to hànji to ahun mìtọn mẹ hlan Jehovah.”—Kol. 3:16; Owalọ 16:25.

19. Naegbọn nuhudo tulinina ode awetọ tọn na fọ́n bo to jijideji dile ojlẹ to yìyì, podọ etẹwẹ mí dona wà?

¹⁹ Nuhudo tulinina ode awetọ tọn na fọ́n bo to jijideji dile azán Jehovah tọn “to dindọnsẹpọ.” (Heb. 10:25) Dile Paulu dọna Klistiani hatọ azán etọn gbè tọn lẹ do, “mì nọ to tulina ode awetọ bo nọ to ode awetọ hẹn lodo, kẹdẹdile mìwlẹ to wiwà do na taun tọn.”—1 Tẹs. 5:11.