1. Nawẹ mí nọ mọ nuyọnẹn yí gbọn, podọ ale tẹwẹ ehe nọ hẹnwa na mí?

JEHOVAH wẹ yin Asisa nuyọnẹn tọn, podọ e nọ gbọn alọtútlú dali má nuyọnẹn etọn hẹ mẹdevo lẹ. Jakọbu 1:5 dọmọ: “Eyin depope to mì mẹ gbọagba nuyọnẹn tọn, gbọ e ni nọ to bibiọ Jiwheyẹwhe zọnmii, na ewọ nọ yí alọtútlú do na mẹlẹpo matin whẹgbledomẹ.” Aliho dopo nado mọ nuyọnẹn Jiwheyẹwhe tọn yí wẹ nado nọ kẹalọyi mẹplọnlọ etọn. Podọ nuyọnẹn enẹ sọgan basi hihọ́na mí sọn nuhe sọgan ze walọyizan mítọn po gbigbọnọ-yinyin mítọn po do owù mẹ lẹ si. (Howh. 2:10-12) Taidi kọdetọn de, mí nọ “hẹn [míde] do owanyi Jiwheyẹwhe tọn mẹ, . . . to todido mẹ na ogbẹ̀ madopodo.”​—Juda 21.

2. Nawẹ mí sọgan wleawuna pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn na mẹplọnlọ Jiwheyẹwhe tọn gbọn?

² Ṣigba, ayilinlẹn ylando tọn mítọn lẹ po lehe mí yin pinplọn whẹ́n do po gọna adà gbẹtọ-yinyin tọn mítọn devo lẹ nọ hẹn ẹn vẹawuna mí nado kẹalọyi mẹplọnlọ kavi nado nọ tindo pọndohlan dagbe gandego. Mí nọ wleawuna pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn na mẹplọnlọ to whenue mí duvivi ale he e nọ hẹnwa lẹ tọn, na yé nọ do owanyi he Jiwheyẹwhe tindo na mí hia. Howhinwhẹn lẹ 3:11, 12 dọmọ: “Visunnu ṣie, a gbẹ́ mẹplọnlọ Jehovah tọn dai blo, . . . na mẹhe Jehovah yiwanna lẹ wẹ e nọ wọhẹ.” Mọwẹ, mí ni ma wọn gbede blo dọ nuhe na wà dagbe na mí hugan lẹ wẹ Jehovah nọ jlo. (Hia Heblu lẹ 12:5-11.)  Na Jiwheyẹwhe yọ́n mí to gigọ́ mẹ wutu, mẹplọnlọ etọn nọ sọgbe bosọ nọ yin jlẹkaji tọn to whelẹponu. Todin, mì gbọ mí ni gbadopọnna adà mẹplọnlọdomẹgo tọn ẹnẹ delẹ: (1) mẹplọnlọ-dido-mẹdetiti go, (2) mẹplọnlọdomẹgo mẹjitọ lẹ tọn, (3) mẹplọnlọdidomẹgo to agun Klistiani tọn mẹ, podọ (4) nude he sọgan sinyẹn hugan awufiẹsa ojlẹ gli tọn he mẹplọnlọ nọ hẹnwa.

3. Nawẹ ovi de nọ wleawuna mẹplọnlọ-dido-mẹdetiti go gbọn? Na apajlẹ de.

³ Mẹplọnlọ-dido-mẹdetiti go nọ biọ dọ mí ni duto míde ji nado sọgan hẹn walọyizan po linlẹn mítọn lẹ po pọnte. Mí ma yin jiji po ayilinlẹn lọ po nado nọ domẹplọnlọ mídetiti go. Mí dona plọn mọwiwà wẹ. Di apajlẹ: Whenue ovi de jẹ kẹkẹ tata kùnkùn plọn ji, mẹjitọ de wẹ nọ saba hẹn kẹkẹ lọ dote na ẹn. Amọ́ dile ovi lọ jẹ yìyì ji na ede to kẹkẹ lọ ji, mẹjitọ lọ nọ jẹ jijo e do ji vudevude. E nọ dealọ sọn kẹkẹ lọ go pete to whenue ovi lọ penugo nado kùn in na ede. Mọdopolọ, eyin mẹjitọ lẹ nọ yí homẹfa do plọnazọ́n ovi yetọn lẹ to whelẹponu “to mẹplọnlọ po tudohomẹnamẹ Jehovah tọn po mẹ,” alọgọna ovi yetọn lẹ wẹ yé sọ te nado wleawuna mẹplọnlọ-dido-mẹdetiti go gọna nuyọnẹn.—Efe. 6:4.

4, 5. (a) Naegbọn mẹplọnlọ-dido-mẹdetiti go do yin adà titengbe “gbẹtọ-yinyin yọyọ lọ” tọn de? (b) Naegbọn mí ma dona hònúpla eyin etlẹ taidi dọ mí “jai whla ṣinawe”?

⁴ Nunọwhinnusẹ́n dopolọ lẹ wẹ gando mẹhe ko whẹ́n mẹho whẹpo do wá yọ́n Jehovah lẹ go. Nugbo wẹ dọ yé sọgan ko wleawuna mẹplọnlọ-dido-mẹdetiti go jẹ obá de mẹ. Ṣigba to gbigbọ-liho, devi yọyọ de ma nọ whèwhín sọmọ to bẹjẹeji. Amọ́, vudevude e sọgan yinukọn bo wá whèwhín dile e to pinplọn nado ze “gbẹtọ-yinyin yọyọ” Klisti tọn nkọ dogo. (Efe. 4:23, 24) Mẹplọnlọ-dido-mẹdetiti go nọ yí adà titengbe de wà to whinwhẹ́n gbigbọmẹ tọn enẹ mẹ. Taidi kọdetọn de, mí nọ plọn “nado gbẹ́ jijọ-madi-Jiwheyẹwhe po ojlo aihọn tọn lẹ po dai podọ nado nọ do wunza, dodowiwa po mẹdezejo na Jiwheyẹwhe po hia to titonu ehe mẹ.”—Titu 2:12.

⁵ Etomọṣo, mímẹpo wẹ sọgan jai jẹ ylando mẹ. (Yẹwh. 7:20) Ṣigba whenue mẹde jai, enẹ ma zẹẹmẹdo dọ mẹlọ ko gboawupo mlẹnmlẹn kavi dọ mẹplọnlọ-dido-mẹdetiti go whèdo mẹlọ taun wẹ gba. Howhinwhẹn lẹ 24:16 dọmọ: “Na dodonọ sọgan jai whla ṣinawe bo na vọ́ fọnṣite.” Etẹwẹ na gọalọna ẹn nado wàmọ po kọdetọn dagbe po? E ma yin gbemima mẹdetiti tọn gba, ṣigba gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn wẹ. (Hia Filipinu lẹ 4:13.) Adà sinsẹ́n gbigbọ ehe tọn bẹ mawazẹjlẹgo hẹn, yèdọ jẹhẹnu de he tindo kanṣiṣa pẹkipẹki hẹ mẹplọnlọ-dido-mẹdetiti go.

6. Nawẹ mí sọgan lẹzun Ohó Jiwheyẹwhe tọn plọntọ dagbe lẹ gbọn? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

⁶ Nado wleawuna mẹplọnlọ-dido-mẹdetiti go, nujọnu wẹ e sọ yin nado nọ hodẹ̀ ahundopo tọn, nọ plọn Biblu bo nọ lẹnayihamẹpọn. Etẹwẹ lo eyin a mọdọ e nọ vẹawuna emi nado plọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn? Vlavo a nọ mọdọ emi ma yiwanna nupinplọn. Ṣigba, hẹn do ayiha mẹ dọ Jehovah na gọalọna we eyin a jo dewe na ẹn. Ewọ sọgan gọalọna we nado “wleawuna ojlo vẹkuvẹku” na Ohó etọn. (1 Pita 2:2) Jẹnukọn whẹ́, hodẹ̀ hlan Jehovah nado wleawuna mẹplọnlọ-dido-mẹdetiti go he a tindo nuhudo etọn nado plọn Ohó etọn. Enẹgodo, yinuwa to kọndopọ mẹ hẹ odẹ̀ towe lẹ, vlavo gbọn ojlẹ kleunkleun yiyizan nado nọ plọnnu dali. Dile ojlẹ to yìyì, nupinplọn na nọ bọawuna we bosọ nọ hẹn awuvivi wá na we dogọ! Na nugbo tọn, a na nọ duvivi ojlẹ he mẹ a nọ tin dewe ṣo lẹ tọn, eyin a nọ ze dewe jo na linlẹn họakuẹ Jehovah tọn lẹ.—1 Tim. 4:15.

7. Nawẹ mẹplọnlọ-dido-mẹdetiti go sọgan gọalọna mí nado jẹ yanwle gbigbọmẹ tọn de kọ̀n gbọn?

⁷ Mẹplọnlọ-dido-mẹdetiti go nọ gọalọna mí nado jẹ yanwle gbigbọmẹ tọn lẹ kọ̀n. Lẹnnupọndo apajlẹ tatọ́ whẹndo tọn de tọn ji he doayi e go dọ zohunhun emitọn to didepo vudevude. Na ninọmẹ lọ duahunmẹna ẹn wutu,  e ze yanwle lọ dai nado lẹzun gbehosọnalitọ whepoponu tọn, podọ e nọ hia hosọ he gando yanwle enẹ go delẹ to owe mítọn lẹ mẹ. Mọwiwà gọna dẹ̀hiho hẹn ẹn lodo bosọ na ẹn huhlọn to gbigbọ-liho. E sọ basi tito nado nọ doalọ to azọ́n gbehosọnalitọ alọgọtọ tọn mẹ to whenue e yọnbasi. Etẹwẹ yin kọdetọn lọ? Mahopọnna aliglọnnamẹnu lẹ, e ze ayiha do yanwle etọn nado lẹzun gbehosọnalitọ whepoponu tọn ji, podọ e wá jẹ e kọ̀n to godo mẹ.

8-10. Etẹwẹ sọgan gọalọna mẹjitọ Klistiani lẹ nado tindo kọdetọn dagbe dile yé to ovi lẹ plọn whẹ́n nado sẹ̀n Jehovah? Na apajlẹ de.

⁸ Mẹjitọ Klistiani lẹ tindo lẹblanulọkẹyi họakuẹ de, yèdọ nado plọn ovi yetọn lẹ whẹ́n “to mẹplọnlọ po tudohomẹnamẹ Jehovah tọn po mẹ.” (Efe. 6:4) Azọngban sinsinyẹn de wẹ, titengbe to aihọn egbehe tọn mẹ. (2 Tim. 3:1-5) Nugbo wẹ dọ ovi lẹ ma yin jiji po nugopipe lọ po nado yọ́n dagbe dovo na oylan. Yé yin jiji po ayihadawhẹnamẹnu de po, ṣigba e nọ biọ dọ yè ni plọn ẹn kavi domẹplọnlọ e go. (Lom. 2:14, 15) Owe alọdlẹndonu tọn Biblu tọn de dọ dọ hogbe Glẹkigbe tọn he yin lilẹdo “mẹplọnlọ” sọgan sọ yin lilẹdo “whinwhẹ́n ovi de tọn.”

⁹ Ovi he go yè yí owanyi do domẹplọnlọ lẹ nọ saba tindo numọtolanmẹ hihọ́ tọn. Yé nọ plọn dọ mẹdekannujẹ tindo dogbó, podọ dọ nudide lẹ po walọyizan lẹ po nọ tindo kọdetọn—vlavo dagbe kavi ylankan. Enẹwutu, lehe e yin nujọnu do sọ dọ mẹjitọ Klistiani lẹ ni nọ dín anademẹ sọn Jehovah dè. Hẹn do ayiha mẹ dọ linlẹn po nuyiwa lẹ po nọ gbọnvo sọn aṣa de mẹ jẹ devo mẹ podọ dile owhe lẹ to yìyì. Eyin mẹjitọ lẹ nọ setonuna Jiwheyẹwhe, ovi lẹ pinplọn whẹ́n po kọdetọn dagbe po ma nọ yin gbọn kosọ dali; mọdopolọ e ma nọ sinai do numimọ kavi linlẹn gbẹtọvi tọn ji.

¹⁰ Lẹnnupọndo apajlẹ Noa tọn ji. To whenue Jehovah dọna ẹn nado gbá aki de, Noa ma sọgan ganjẹ numimọ mẹdetiti tọn etọn go. Ewọ ma ko gbá aki de pọ́n. Enẹwutu, e dona ganjẹ Jehovah go bo wà nuhe e dọna ẹn “pẹpẹ”—enẹ wẹ kẹdẹdile Jehovah na ẹn anademẹ etọn do. (Jen. 6:22) Etẹwẹ yin kọdetọn lọ? Aki lọ whlẹn Noa po whẹndo etọn po gán! Humọ, Noa tindo kọdetọn dagbe taidi tatọ́ whẹndo tọn de, titengbe na ewọ sọ dejido nuyọnẹn Jiwheyẹwhe tọn go wutu. Gbọnmọ dali, e plọn ovi etọn lẹ ganji bo ze apajlẹ dagbe dai na yé, yèdọ avùnnukundiọsọmẹnu daho de to ojlẹ ylankan enẹ he jẹnukọnna Singigọ lọ mẹ.—Jen. 6:5.

11. Naegbọn e do yin nujọnu dọ mẹjitọ lẹ ni nọ ze apajlẹ dagbe dai dile yé to ovi yetọn lẹ plọn?

¹¹ Taidi mẹjitọ lẹ, nawẹ mì sọgan nọ wà nulẹ dile Jiwheyẹwhe jlo do “pẹpẹ” gbọn? Mì nọ dotoaina Jehovah. Mì dike ewọ ni deanana mì nado plọn ovi mìtọn lẹ whẹ́n gbọn Ohó etọn po anademẹ he mí nọ mọyi sọn titobasinanu etọn dè lẹ po yiyizan dali. To nukọn mẹ, e yọnbasi dọ ovi mìtọn lẹ na yọ́n pinpẹn etọn na mì! Mẹmẹsunnu de wlan dọmọ: “Aliho he mẹ mẹjitọ ṣie lẹ plọn mi whẹ́n te nọ hẹn homẹ ṣie hùn taun. Yé wà nuhe go yé pé lẹpo nado jẹ ahun ṣie mẹ. Eyin alọgọ yetọn dẹ́n, n’ma na  ko yinukọn to gbigbọ-liho.” Ṣigba mahopọnna vivẹnu sinsinyẹn depope he mẹjitọ lẹ do, ovi delẹ nọ jo Jehovah do. Etomọṣo, mẹjitọ he ko wà nuhe go yé pé lẹpo nado do nugbo lọ do ahun ovi de tọn mẹ lẹ nọ tindo ayihadawhẹnamẹnu wiwe. Yé sọgan sọ tindo todido dọ ovi he ko danbú lọ na lẹkọwa Jehovah dè to gbèdopo.

12, 13. (a) Eyin ovi de yin didesẹ sọn agun mẹ, nawẹ mẹjitọ Klistiani lẹ nọ dohia gbọn dọ yé nọ setonuna Jiwheyẹwhe? (b) Ale tẹwẹ whẹndo de mọyi to whenue mẹjitọ lọ lẹ setonuna Jehovah?

¹² Dopo to nuhe nọ whlé tonusise mẹjitọ delẹ tọn pọ́n hugan lẹ mẹ wẹ haṣinṣan yetọn hẹ ovi he yin didesẹ sọn agun mẹ de. Lẹnnupọndo apajlẹ onọ̀ de tọn ji, mẹhe viyọnnu etọn he yin didesẹ sọn agun mẹ tọ́n sọn whégbè. Onọ̀ lọ yigbe dọmọ: “N’nọ tẹnpọn nado dín whẹjijọ lẹ sọn owe mítọn lẹ mẹ nado sọgan yí whenu zan hẹ viyọnnu ṣie po ovivi ṣie yọnnu po.” E yidogọ dọmọ: “Amọ́ asu ṣie yí homẹdagbe do gọalọna mi nado mọdọ ovi mítọn masọ pò to nukunpedomẹgo mítọn glọ ba, podọ mí ma dona nọ dádo whẹho etọn mẹ.”

¹³ To owhe delẹ godo, viyọnnu lọ yin gigọyí. Onọ̀ lọ dọmọ: “Todin e nọ tẹkan kavi nọ kanwehlan mi diblayin to azán lẹpo gbè! Podọ e nọ na sisi sisosiso yẹn po asu ṣie po na e yọnẹn dọ mí nọ setonuna Jiwheyẹwhe wutu. Mí vẹ́ todin taun.” Eyin ovi towe de yin didesẹ sọn agun mẹ, be a na “yí ahun towe lẹpo do dejido Jehovah go, bo ma nọ ganjẹ nukunnumọjẹnumẹ towe titi go” ya? (Howh. 3:5, 6) Flindọ mẹplọnlọ Jehovah tọn nọ do nuyọnẹn po owanyi mayọnjlẹ etọn po hia. Ma wọn gbede blo dọ ewọ yí Visunnu etọn do sanvọ́ do ota mẹlẹpo tọn mẹ, etlẹ yin do ovi towe lọsu tọn mẹ. Jiwheyẹwhe ma jlo dọ mẹdepope ni yin vivasudo. (Hia 2 Pita 3:9.) Enẹwutu, nọ deji mlẹnmlẹn do mẹplọnlọ po anademẹ Jehovah tọn po go. Nọ wàmọ eyin etlẹ nọ vẹawuna we taidi mẹjitọ de nado wà nuhe Jehovah biọ. Na nugbo tọn, nọ kọngbedopọ hẹ mẹplọnlọ Jiwheyẹwhe tọn, ma nọ jẹagọdo e blo.

14. Nawẹ mí nọ mọaleyi sọn anademẹ he Jehovah nọ na mí gbọn “họ̀nkọnsi nugbonọ” lọ gblamẹ gbọn?

¹⁴ Jehovah ko dopà nado penukundo agun Klistiani tọn go, nado basi hihọ́na ẹn podọ nado deanana ẹn. Ewọ nọ wàmọ to aliho susu mẹ. Di apajlẹ, e ko ze agun lọ do alọ Visunnu etọn tọn mẹ, mẹhe de “họ̀nkọnsi nugbonọ” de nado nọ wleawuna núdùdù gbigbọmẹ tọn lẹ to ojlẹ sisọ mẹ. (Luku 12:42) Núdùdù he ko yin hinhẹn tin-to-aimẹ to aliho susu lẹ mẹ ehe nọ bẹ nuplọnmẹ kavi mẹplọnlọ họakuẹ lẹ hẹn. Kanse dewe dọ, ‘Be nuhe n’sè to hodidọ de mẹ kavi hia to hosọ owe mítọn de tọn mẹ lẹ ma ko whàn mi whlasusu nado diọ linlẹn kavi walọyizan ṣie ya?’ Eyin gblọndo towe yin mọwẹ, bo dopẹ́! Dotẹnmẹna Jehovah wẹ a te nado diọ we kavi domẹplọnlọ gowe na dagbe towe.—Howh. 2:1-5.

15, 16. (a) Nawẹ mí sọgan mọaleyi sọn azọ́n mẹho agun tọn lẹ tọn mẹ gbọn? (b) Etẹwẹ mí sọgan wà na mẹho agun tọn lẹ nido nọ mọ awuvivi to azọ́n yetọn mẹ dogọ?

¹⁵ Klisti sọ na agun lọ “sunnu lẹ di nunina,” yèdọ mẹho he nọ yìn lẹngbọpa Jiwheyẹwhe tọn lẹ. (Efe. 4:8, 11-13) Nawẹ mí sọgan mọaleyi sọn nunina họakuẹ ehelẹ dè gbọn? Aliho dopo wẹ nado nọ hodo apajlẹ yise tọn mẹho lẹ tọn gọna apajlẹ dagbe he yé nọ zedai lẹ. Aliho devo wẹ nado nọ setonuna ayinamẹ sinai do Owe-wiwe ji he yé nọ na lẹ. (Hia Heblu lẹ 13:7, 17.) Flindọ mẹho lẹ yiwanna mí bo jlo dọ mí ni yinukọn to gbigbọ-liho. Di apajlẹ, eyin yé doayi e go dọ mí nọ gọ̀n opli lẹ kavi dọ zohunhun mítọn to didepo, ayihaawe ma tin dọ yé na yawu gọalọna mí. Yé na dotoaina mí podọ to enẹgodo yé na tẹnpọn nado yí hogbe zodolanmẹnamẹ tọn po ayinamẹ Owe-wiwe tọn he sọgbe lẹ po do vọ́ huhlọnna mí. Be a nọ pọ́n alọgọ mọnkọtọn hlan taidi aliho de he mẹ Jehovah nọ do owanyi etọn hia we te ya?

¹⁶ Hẹn do ayiha mẹ dọ e sọgan nọma nọ bọawuna mẹho lẹ nado dọnsẹpọ mí bo na mí ayinamẹ he mí do nuhudo etọn. Di apajlẹ, yí  nukun homẹ tọn do pọ́n lehe e na ko vẹawuna yẹwhegán Natani do sọ nado dọhona Davidi to whenue ahọlu lọ tẹnpọn nado ṣinyọnnudo ylando sinsinyẹn etọn! (2 Sam. 12:1-14) Mọdopolọ, whenue Pita he yin dopo to apọsteli 12 lẹ mẹ do mẹnukuntahihopọn hia to nuyiwa etọn hẹ mẹmẹsunnu etọn Ju lẹ mẹ, ayihaawe ma tin dọ e na ko biọ adọgbigbo to apọsteli Paulu si nado gbẹnuna ẹn. (Gal. 2:11-14) Enẹwutu, nawẹ a sọgan hẹn azọngban mẹho agun tọn towe lẹ tọn fua na yé gbọn? Nọ ze dewe whè, nọ yọ́n dọnsẹpọ bosọ nọ yọ́n pinpẹn-nutọn. Nọ pọ́n alọgọ yetọn hlan taidi dohia owanyi Jiwheyẹwhe tọn na we. Gbọnvona dọ ehe na hẹn ale wá na we, e nasọ yidogọna ayajẹ yetọn dile yé to azọngban yetọn hẹndi.

17. Nawẹ mẹmẹyọnnu de mọaleyi sọn alọgọ owanyinọ mẹho agun tọn etọn lẹ tọn mẹ gbọn?

¹⁷ Nuhe ko jọ do mẹmẹyọnnu de go wayi to gbẹzan etọn mẹ lẹ nọ hẹn ẹn vẹawuna ẹn taun nado yiwanna Jehovah. E dọmọ: “Whenue nuhe jọ do go e wayi po whẹho devo lẹ po hẹn mi jẹflumẹ pete, n’nọ mọdọ n’dona dọhona mẹho lẹ. Yé ma wadán do ji e kavi mọhodọdo go e, ṣigba yé nọ na mi tuli bosọ nọ hẹn mi lodo. To opli agun tọn lẹpo godo, e whè gbau dopo to yé mẹ nọ kàn lehe n’te do sè mi, mahopọnna lehe alọnu yetọn tlẹ ján sọ. Na nuhe ko jọ do go e lẹ wutu, e nọ vẹawuna mi nado mọdọ n’jẹna owanyi Jiwheyẹwhe tọn. Ṣigba, whlasusu wẹ Jehovah ko yí agun lọ po mẹho lẹ po zan nado hẹn mi kudeji dọ Emi yiwanna mi. Odẹ̀ ṣie wẹ yindọ, na ma jo e do gbede blo.”

18, 19. Etẹwẹ sọ ylan hugan awufiẹsa depope he mẹplọnlọ sọgan hẹnwa? Na apajlẹ de.

¹⁸ Dile etlẹ yindọ mẹplọnlọdomẹgo sọgan hẹn awufiẹsa wá, nudevo tin he sọ nọ hẹn awufiẹsa wá hú mọ, enẹ wẹ awugble he mẹplọnlọ gbigbẹdai sọgan hẹnwa. (Heb. 12:11) Lẹnnupọndo apajlẹ omẹ awe delẹ tọn ji, yèdọ Kaini po Ahọlu Zedekia po. Whenue Kaini jẹ wangbẹna sinsinyẹn tindo na Abẹli ji, Jiwheyẹwhe na ẹn avase dọmọ: “Naegbọn hiẹ do gọ́ na adi bosọ ylọn nukunmẹ? Eyin hiẹ jẹ dagbewà ji, be yẹn ma na do nukundagbe hia we wẹ ya? Ṣigba eyin hiẹ ma jẹ dagbewà ji, ylando pavava to họntonu towe, podọ ojlo sinsinyẹn etọn na duto ji we; ṣigba be hiẹ na dohuhlọn do e ji ya?” (Jen. 4:6, 7) Kaini ma dotoai. Enẹgodo, ylando duto e ji. Awufiẹsa gọna yajiji he Kaini sọgan ko dapana nankọ die ewọ hẹnwa ede ji! (Jen. 4:11, 12) Awufiẹsa mọnkọtọn nọ sinyẹn hugan awufiẹsa he wọhẹ Jehovah tọn nọ hẹnwa.

¹⁹ Zedekia yin gandutọ ylankan de he ma dohuhlọn. Ewọ duahọlu to ojlẹ hunyanhunyan tọn lẹ mẹ to Jelusalẹm. Yẹwhegán Jelemia na tuli Zedekia pludopludo nado jo aliho ylankan etọn lẹ do, ṣigba e gbẹ́ nado kẹalọyi mẹplọnlọ. Whladopo dogọ, kọdetọn lọ lẹ ylan taun. (Jel. 52:8-11) Lehe Jehovah nọ jlo dọ mí ni dapana awufiẹsa he ma yin dandan tọn mọnkọtọn lẹ do sọ!—Hia Isaia 48:17, 18.

20. Etẹwẹ to sẹdotẹnmẹ na mẹhe nọ kẹalọyi mẹplọnlọ Jiwheyẹwhe tọn po mẹhe nọ gbẹ́ nado kẹalọyi i lẹ po?

²⁰ To aihọn lọ mẹ, gbẹtọ lẹ nọ saba yí nukunpẹvi do pọ́n mẹplọnlọ, ehe bẹ mẹplọnlọ-dido-mẹdetiti go hẹn. Ṣigba, nuyiwa nulú tọn mọnkọtọn na hẹn kọdetọn vẹadi lẹ wá mẹylankan lẹ ji to madẹnmẹ. (Howh. 1:24-31) Enẹwutu, mì gbọ mí ni nọ “dotoaina mẹplọnlọ bo lẹzun nuyọnẹntọ.” Dile Howhinwhẹn lẹ 4:13 dọ do, “nọ tẹdo mẹplọnlọ go; a dike e yì do we blo. Nọ yí i whlá, na e na hẹn we dogbẹ̀.”