N’WHẸ́N to Graz, to Autriche. To whenue n’do owhe ṣinawe, n’yin didohlan wehọmẹ sinsẹ̀n-nuplọnmẹ tọn de. Ṣigba, nuyiwa fẹnnuwiwa zanhẹmẹ tọn he n’yí nukun ṣie lẹ do mọ to yẹwhenọ lẹ po yẹwhenọ-yọnnu lẹ po ṣẹnṣẹn hẹn mi jọsi. Enẹwutu, onọ̀ ṣie kẹalọyi dọ n’ma jo wehọmẹ lọ do to nudi owhe dopo godo.

To nukọn mẹ, n’bẹ wehọmẹ he nọ wleawu núdùdù po adọtẹn po tọn na wehọmẹvi lẹ. To zánmẹ gbèdopo, Papa wá plan mi sọn finẹ nado basi hihọ́na mi, na yè to bọmbu dà badabada do tòdaho Graz tọn ji wutu. Mí mọ bẹtẹn do tòdaho Schladming tọn mẹ. Tlolo he mí jẹ finẹ bo dasá aná de, bọmbu de yin didà do aná lọ bọ e hányán. To whedevonu, agahun he to jẹhọn mẹ gbọn sẹpọ aigba lẹ dà bọmbu do yẹn po onọ̀ daho ṣie po to kọho mítọn ji. To whenue awhàn lọ wá vivọnu, e taidi dọ sinsẹ̀n po gandudu po hẹn mí jẹflumẹ wẹ nkọ.

To 1950, Kunnudetọ Jehovah tọn de jẹ owẹ̀n Biblu tọn plọn onọ̀ ṣie ji. N’nọ dotoaina hodọdopọ yetọn, bo tlẹ nọ hodo Mama yì opli agun tọn delẹ. To whenue e kudeji dọ Kunnudetọ lẹ dè wẹ nugbo lọ te, e yí baptẹm to 1952.

To ojlẹ lọ mẹ, agun lẹdo lọ tọn nọ taidi pipli mama yọnhonọ lẹ tọn de na mi. Ṣigba to nukọn mẹ, mí dla agun de pọ́n he bẹ jọja susu lẹ hẹn—e ma yin pipli mama yọnhonọ lẹ tọn de paali! To whenue n’lẹkọwa Graz, n’jẹ opli lẹpo yì ji, podọ e ma dẹn bọ yẹnlọsu kudeji dọ nuhe plọn n’te lẹ yin nugbo. Yẹnlọsu wá yọ́n Jehovah taidi Jiwheyẹwhe de he nọ wleawu godonọnamẹ tẹgbẹ tọn na devizọnwatọ etọn lẹ. Ewọ nọ wàmọ, etlẹ yin to whenue mí mọdọ mí tin míde ṣo pannukọn ninọmẹ he taidi nuhe ji yè ma sọgan dù te lẹ.—Salm. 3:5, 6.

N’jlo na má nugbo lọ hẹ mẹdevo lẹ. N’bẹsọn mẹdaho ṣie lẹ po nọvi ṣie lẹ po ji. Mẹdaho ṣie yọnnu ẹnẹ lẹ ko tlọ́n whégbè nado yì  wazọ́n taidi mẹplọntọ wehọmẹ tọn lẹ. Ṣigba, n’nọ yì dla yé pọ́n to gbétatò voovo he mẹ yé te lẹ bo nọ na yé tuli nado plọn Biblu. To godo mẹ, mẹdaho ṣie lẹ po nọvi ṣie lẹpo po wàmọ bo lẹzun Kunnudetọ Jehovah tọn.

To osẹ awetọ he mẹ n’bẹ azọ́n họndekọn-jẹ-họndekọn tọn jẹeji, n’dukosọ hẹ nawe de he tindo owhe 30 linlán, bo jẹ Biblu plọn hẹ ẹ ji. E yinukọn jẹ baptẹm kọ̀n, podọ to nukọn mẹ asu etọn po visunnu etọn awe po hopódona ẹn. Oplọn lọ yinuwado yẹnlọsu ji sisosiso to gbigbọ-liho. Gbọnna? Mẹdepope ma ko plọn Biblu hẹ mi pọ́n dile e nọ yì do to paa mẹ. N’dona nọ wleawuna nupinplọn dopodopo ganji. To linlẹn de mẹ, n’nọ wàmọ nado plọn dee jẹnukọn, podọ to enẹgodo nado penugo bo plọnnu nuplọntọ ṣie! Na nugbo tọn, ehe hẹn pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn ṣie na nugbo lọ siso deji. To avril 1954, n’klan dee do wiwe hlan Jehovah bo yí baptẹm osin tọn.

To 1955, n’yì plidopọ akọjọpli tọn lẹ to Allemagne, France po Angleterre po. To whenue n’to Londres, n’dukosọ hẹ Albert Schroeder. Ewọ yin mẹplọntọ de to Wehọmẹ Biblu Pinplọn Giliadi tọn, podọ to nukọn mẹ e sẹ̀n taidi dopo to Hagbẹ Anademẹtọ lọ mẹ. To whenue mí disa yì British Museum, (Onú Hoho-Sẹdotẹn Grande-Bretagne Tọn) Mẹmẹsunnu Schroeder dọ̀n ayidonugo mítọn wá alọnuwe Biblu tọn hohowhenu tọn delẹ ji. Yé bẹ yinkọ Jiwheyẹwhe tọn he yin kinkan po wekun Heblugbe tọn lẹ po hẹn, bo do nuhewutu yé do yin nujọnu hia mí. Ehe yinuwado ji e to numọtolanmẹ-liho podọ to gbigbọ-liho, podọ n’magbe hugan gbede pọ́n nado hẹn nugbo he tin to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ gbayipe.

N’bẹ azọ́n gbehosọnalitọ whepoponu tọn jẹeji to 1^er janvier 1956. To osun ẹnẹ godo, n’yin oylọ-basina nado sẹ̀n taidi gbehosọnalitọ titengbe de to Autriche. To ojlẹ lọ mẹ, Kunnudetọ depope ma to Mistelbach, yèdọ tòdaho he mẹ n’dona yì sẹ̀n te. Ṣigba, n’pehẹ avùnnukundiọsọmẹnu vonọtaun de. Gbehosọnalitọ-gbẹ́ ṣie po yẹn po gbọnvona míde taun. N’ko dibla tindo owhe 19 bo whẹ́n to tòdaho de mẹ; ṣigba ewọ tindo owhe 25 bo whẹ́n to glètoho de mẹ. N’ma yiwanna nado nọ yawu fọ́n to afọnnu lẹ; amọ́ uwọ nọ fọ́nzán. To whèjai lẹ, n’nọ jlo na nọ nukle vude dogọ; amọ́ ewọ nọ jlo na yawu yì mlọnai. Ṣigba, ayinamẹ Biblu tọn lẹ yíyí-do-yizan mẹ gọalọna mí nado wazọ́n do vogbingbọn gbẹtọ-yinyin tọn mítọn ji bo duvivi ode awetọ tọn taidi gbehosọnalitọ hatọ lẹ.

Na nugbo tọn, mí pehẹ avùnnukundiọsọmẹnu devo he sinyẹn humọ lẹ. Mí tlẹ sọ pehẹ homẹkẹn, ṣigba mí “ma yin gbigbẹdai.” (2 Kọl. 4:7-9) To gbèdopo he mí to kunnude to glètoho de mẹ, tòmẹnu lọ lẹ do avún yetọn lẹ na mí. Avún dahodaho lọ lẹ lẹdo yẹn po gbehosọnalitọ-gbẹ́ ṣie po bo to gbigbó bosọ jlo na hẹ̀nadu mí. Mí hẹn alọ na míde bọ n’tlẹ hodẹ̀ dọ, “Jehovah, jaale, eyin yé wá jẹ mí ji, dike mí ni yawu kú!” To whenue avún lọ lẹ sẹpọ mí tútútú, yé nọte bo mimí osi bosọ lẹkọ. Mí mọdọ Jehovah wẹ basi hihọ́na mí. Enẹgodo, mí dọyẹwheho gbọn glètoho lọ blebu mẹ, podọ e vivi na mí dọ gbẹtọ lẹ dotoai ganji. Vlavo e na ko paṣa yé dọ avún lọ lẹ ma gbleawuna mí kavi dọ mí gbẹ́ zindonukọn to nujijọ he  dobu enẹ nkọ godo. Delẹ to yé mẹ wá lẹzun Kunnudetọ to godo mẹ.

Mí sọ pehẹ nujijọ devo he dobu. To gbèdopo, whétọ mítọn nùahàn bo gọ̀ wá whégbè vẹjẹvẹjẹ, bo to adán sìn dọ emi na hù mí, dọ mí nọ dotukla kọmẹnu lẹ. Asi etọn tẹnpọn nado fá ẹ, amọ́ e ma pà ẹ. Ohọ̀ aga tọn mítọn mẹ wẹ mí te bo sè nue dọ e te lẹpo. Mí yawu fọ̀ oján lẹ do ohọ̀n mítọn ji bo jẹ agbàn mítọn lẹ blá ji. Whenue mí hùn ohọ̀n lọ, whétọ mítọn ko wá aga bo to pèkán godo tọn ji po ohí daho de po to alọmẹ. Enẹwutu, mí họ̀n tọ́n gbọn họ̀godo bo ze ali he gbọn jipa mẹ lọ po nutindo mítọn lẹ po, podọ mí masọ lẹkọwa gbede ba.

Mí yì hotẹli de nado yì dín ohọ̀. Podọ, mí nọ finẹ na nudi owhe dopo, ehe to godo mẹ hẹn ale wá na lizọnyizọn mítọn. Gbọnna? Ṣẹnṣẹn tòdaho lọ tọn wẹ hotẹli lọ te, podọ delẹ to Biblu plọntọ mítọn lẹ mẹ nọ jlo nado plọnnu to finẹ. E ma dẹn bọ mí jẹ oplọn agunwe po Oplọn Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn po bayi ji to ohọ̀ mítọn mẹ to hotẹli lọ, podọ nudi gbẹtọ 15 wẹ nọ wá.

Mí nọ Mistelbach na owhe dopo linlán. Enẹgodo, n’yin didohlan Feldbach, to hùwaji-whèzẹtẹn Graz tọn. N’tindo gbehosọnalitọ-gbẹ́ yọyọ de, podọ agun de ma to finẹ lọsu ga. Ohọ̀ pẹvi de mẹ wẹ mí nọ nọ̀ to petlezìn he yè yí owhlẹ do gbá de ji. Jẹhọn nọ yìn gbọn nùvo he to owhlẹ lọ lẹ ṣẹnṣẹn mẹ, enẹwutu, mí tẹnpọn nado yí wema do sú nùvo lọ lẹ. Podọ dotọ̀-sin wẹ mí dona nọ dà. Ṣigba, mí ma jẹtukla to ovọ́ mẹ. To osun kleun de gblamẹ, kándo de yin didoai. To godo mẹ, nudi gbẹtọ 30 sọn whẹndo he mí plọn Biblu hẹ de mẹ wá nugbo lọ mẹ!

Numimọ mọnkọtọn lẹ hẹn pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn ṣie siso deji gando godonọnamẹ tẹgbẹ tọn he Jehovah nọ na mẹhe ze Ahọluduta lọ do otẹn tintan mẹ lẹ go. Eyin gbẹtọ ma tlẹ penugo nado gọalọna mí, Jehovah uwọ nọ tin to finẹ to whepoponu.—Salm. 121:1-3.

To 1958, plidopọ akọjọpli tọn de dona yin bibasi to New York City, to Yankee Stadium po Polo Grounds po. N’ze yinkọ dai nado yì, podọ alahọ Autriche tọn kanse mi eyin vlavo n’na jlo nado yì klasi 32tọ Wehọmẹ Giliadi tọn. Nawẹ n’sọgan gbẹ́ lẹblanulọkẹyi enẹ nkọ gbọn? To afọdopolọji, n’yigbe dọ, “Gbau!”

To whenue n’to klasi to Giliadi, n’nọ sin apá na Martin Poetzinger. E ko doakọnna ninọmẹ  kanyinylan tọn lẹ to opá yasanamẹ Nazi tọn lẹ mẹ. Ewọ lọsu wá sẹ̀n to nukọn mẹ taidi dopo to Hagbẹ Anademẹtọ lọ mẹ. To klasi lọ whenu, Martin nọ saba depá na mi dọ, “Erika, etẹwẹ enẹ zẹẹmẹdo to Allemagne-gbè mẹ?”

To whenue wehọmẹ lọ jẹ daglamẹ, Nathan Knorr lá azọ́ndenamẹ mítọn lẹ. N’yin azọ́ndena sọyi Paraguay. Na n’gbẹ́ yin jọja wutu, e biọ dọ otọ́ ṣie ni nagbè whẹpo ma do biọ otò enẹ mẹ. To whenue e ko nagbè godo, n’yì Paraguay to mars 1959. N’yin azọ́ndena do owhé mẹdehlan tọn de gbè to Asunción po mẹmẹyọnnu devo po.

E ma dẹn bọ n’dukosọ hẹ Walter Bright, yèdọ mẹdehlan de he yì klasi 30tọ Wehọmẹ Giliadi tọn. To ojlẹ de godo, mí wlealọ bo penugo nado pehẹ nuhahun gbẹ̀mẹ tọn lẹ to pọmẹ. Eyin mí pehẹ nuhahun sinsinyẹn de, mí nọ hia opagbe Jehovah tọn he to Isaia 41:10 mẹ dọmọ: “A dibu blo, na yẹn tin hẹ we. A yin magbọjẹnọ blo, na yẹn wẹ Jiwheyẹwhe towe. Yẹn na hẹn we lodo.” Ehe nọ vọ́ jide na mí dọ dile e na dẹnsọ bọ mí na dovivẹnu nado to nugbonọ yin na Jiwheyẹwhe bo to Ahọluduta etọn zedo otẹn tintan mẹ, ewọ ma na jo mí do gbede.

To ojlẹ de godo, mí yin didohlan lẹdo de mẹ sẹpọ dogbó Brésil tọn. To finẹ, sinsẹ̀ngán lẹ nọ sisẹ́ jọja lẹ nado dlan agán do owhé mẹdehlan tọn mítọn gbè, yèdọ fie ma ko to ninọmẹ dagbe de mẹ dai. Enẹgodo, Walter jẹ Biblu plọn hẹ ogán ponọ lẹ tọn ji. Ponọ-gán lọ hẹn ẹn diun dọ ponọ lẹ ṣọ́ owhé mítọn na osẹ dopo, podọ nukundiọsọmẹtọ lọ lẹ masọ dotukla mí ba. To ojlẹ vude godo, mí yin didohlan lẹdo he pọnte hugan de mẹ to dogbó Brésil tọn godo. Ehe hẹn ale susu wá, na mí sọgan nọ bayi opli lẹ to Paraguay po Brésil po wutu. Whẹpo mí do jo azọ́ndenamẹ enẹ do, agun pẹvipẹvi awe wẹ yin didoai.

Doto ṣie lẹ ko dọna mi dọ n’ma gán jivi, enẹwutu to 1962, e paṣa mí taun nado sè dọ n’mọhò! To godo mẹ, mí yì sawhé do Hollywood, to Floride, sẹpọ whẹndo Walter tọn. Na owhe susu lẹ, yẹn po Walter po ma penugo nado basi gbehosọnalitọ. Mí dona penukundo whẹndo mítọn go. Etomọṣo, mí zindonukọn nado to Ahọluduta lọ zedo otẹn tintan mẹ.—Mat. 6:33.

To whenue mí wá Floride to novembre 1962, nupaṣamẹ wẹ e yin na mí nado mọdọ akọ̀ ṣinṣinyan he gbayipe to lẹdo lọ mẹ zọ́n bọ mẹmẹsunnu he yin mẹyuu lẹ nọ bayi opli yetọn lẹ dovo na mẹmẹsunnu he yin yovo lẹ, podọ yé nọ dekunnu to lẹdo voovo lẹ mẹ. Ṣigba, Jehovah ma nọ ṣinyan akọ̀, podọ e ma dẹn bọ agun lẹ nọ bẹ mẹhe wá sọn akọ̀ voovo mẹ lẹ hẹn. Mí mọ alọ Jehovah tọn to tito ehe mẹ, na agun susu lẹ wẹ tin to lẹdo lọ mẹ todin.

E blawu dọ azọ̀n kansẹẹ apọ̀nmẹ tọn hù Walter to 2015. Ewọ yin asu dagbe de na owhe 55, yèdọ mẹde he yiwanna Jehovah bosọ gọalọna mẹmẹsunnu susu lẹ. N’to jejeji nado gọ̀ ẹ mọ whladopo dogọ to agbasalilo dagbe mẹ to whenue e na yin finfọnsọnku.—Owalọ 24:15.

N’dopẹ́ dọ n’ko yí owhe 40 linlán zan to sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn mẹ bo duvivi ayajẹ po dona susu lẹ po tọn. Di apajlẹ, yẹn po Walter po gọalọna plọnmẹ Biblu mítọn 136 jẹ baptẹm kọ̀n. Na nugbo tọn, mí pehẹ avùnnukundiọsọmẹnu delẹ. Ṣigba, mí ma yí ehelẹ do mọ whẹjijọ de gbede nado doalọtena sinsẹ̀n-bibasi hlan Jiwheyẹwhe nugbonọ mítọn. Kakatimọ, mí dọnsẹpọ ẹ dogọ wẹ, bo deji dọ ewọ na didẹ whẹho lẹ to ojlẹ dide etọn po aliho he jlo e po mẹ. Podọ ewọ wàmọ!—2 Tim. 4:16, 17.

N’nọ jẹdò Walter tọn taun, amọ́ gbehosọnalitọ bibasi gọalọna mi nado doakọnna. N’mọdọ alenu taun wẹ e yin nado plọnnu mẹdevo lẹ, bo tlẹ nọ má todido fọnsọnku tọn hẹ yé. Na nugbo tọn, numimọ susu he n’ma gán flin popo wẹ dohia mi dọ, Jehovah ma ko jo mi do pọ́n gbede. Ewọ yin nugbonọ na opà etọn bo nọgodona mi, na mi huhlọn bosọ yí “adusilọ dodowiwa tọn” etọn do hẹn go e gligli.—Isa. 41:10.