Wleawuna Mawazẹjlẹgo
“Sinsẹ́n gbigbọ tọn wẹ . . . mawazẹjlẹgo.”—GAL. 5:22, 23.
1, 2. (a) Etẹ mẹ wẹ mawazẹjlẹgo matindo sọgan dekọtọn do? (b) Naegbọn whẹho mawazẹjlẹgo tọn do jẹna ayidego sọmọ to egbehe?
MAWAZẸJLẸGO yin jẹhẹnu Jiwheyẹwhe tọn de. (Gal. 5:22, 23) Jehovah nọ do mawazẹjlẹgo hia to aliho pipé mẹ. Ṣigba, na mapenọ wẹ gbẹtọvi lẹ wutu, yé dona to ahidi zọnmii nado do mawazẹjlẹgo hia. Na nugbo tọn, susu nuhahun he gbẹtọvi lẹ nọ pehẹ to egbehe lẹ tọn nọ wá sọn mawazẹjlẹgo matindo mẹ. Jẹhẹnu enẹ matindo sọgan zọ́n bọ mẹde na nọ yí nulẹ do gbẹ̀n asajikàn, bo ma na nọ tindo kọdetọn dagbe sọmọ to wehọmẹ kavi to azọ́nmẹ. E sọ sọgan zọ́n bọ mẹde na nọ zunmẹ, nùahànmú, wadanu, basi gbẹdai, duahọ he ma yin dandan tọn, lẹzun afanumẹ na walọ ylankan, yì gànmẹ, jiya apọṣimẹ tọn, bẹ asamẹzọ̀n, kavi mọhò madonukun po mọmọ po sọyi.—Salm. 34:11-14.
2 E họnwun dọ mẹhe ma nọ do mawazẹjlẹgo hia lẹ nọ hẹn nuhahun wá na yede po mẹdevo lẹ po. Podọ mawazẹjlẹgo matindo fọ́n bo to yinylan dogọ. To owhe 1940 lẹ gblamẹ, dodinnanu lẹ dohia dọ gbẹtọ lẹ ma nọ domẹplọnlọ yede go sọmọ, ṣigba dodinnanu agọe tọn lẹ wá dohia dọ ninọmẹ lọ ko sọ ylan pete. Ehe ma yin nupaṣamẹ de na mẹhe nọ plọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn lẹ, na Biblu dọ dọdai dọ dopo to nuhe na dohia dọ mí to gbẹnọ to “azán godo tọn lẹ” mẹ wẹ yindọ gbẹtọ lẹ na yin “wazẹjlẹgonọ.”—2 Tim. 3:1-3.
3. Naegbọn Klistiani lẹ dona wleawuna mawazẹjlẹgo?
3 Naegbọn a dona tindo ojlo nado wleawuna mawazẹjlẹgo? Lẹnnupọndo whẹwhinwhẹ́n titengbe awe ji. Tintan, e ko yin ayidego Jen. 3:6) Sọ lẹnnupọndo kọdetọn vẹadi he mẹdevo he gboawupo nado do jẹhẹnu titengbe ehe hia lẹ ko jiya etọn sọn whenẹnu lẹ ji.
dọ mẹhe nọ penugo nado dava yedelẹ nọ saba dapana nuhahun susu. Yé nọ penugo nado duto yede ji, nọ jihọntọn dagbe lẹ po awubibọ po, podọ yé ma nọ yawu gblehomẹ kavi wá jiya magbọjẹ po apọṣimẹ po tọn dile e nọ yindo na mẹhe ma nọ dava yedelẹ. Awetọ, nugopipe lọ nado nọavùnte sọta mẹtẹnpọn podọ nado dava ojlo ylankan lẹ yin dandan nado tindo nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn. Awugbopo Adam po Evi po tọn to whẹho enẹ mẹ do nugbo ehe hia. (4. Etẹwẹ sọgan na tuli mẹdepope he to vivẹnudo nado do mawazẹjlẹgo hia?
4 Gbẹtọvi mapenọ depope ma sọgan do mawazẹjlẹgo hia to aliho pipé mẹ. Jehovah yọ́n vivẹnu he do devizọnwatọ etọn lẹ te to adà ehe mẹ, podọ e jlo na gọalọna yé nado dava ayilinlẹn ylankan yetọn lẹ. (1 Ahọ. 8:46-50) Taidi Họntọn owanyinọ de, ewọ nọ yí homẹdagbe do na tuli ahundoponọ he jlo na sẹ̀n ẹn, ṣigba bọ e nọ vẹawuna nado do mawazẹjlẹgo hia to adà gbẹzan yetọn tọn delẹ mẹ lẹ. Mì gbọ mí ni gbadopọnna apajlẹ pipé Jehovah tọn. Enẹgodo, mí na plọnnu sọn apajlẹ dagbe gọna apajlẹ ylankan he yin kinkandai to Biblu mẹ lẹ mẹ. Podọ, mí sọgan gbadopọnna ayinamẹ yọ́n-na-yizan he sọgan gọalọna mí nado nọ do mawazẹjlẹgo hia dogọ lẹ.
JEHOVAH ZE APAJLẸ DAI
5, 6. Apajlẹ tẹwẹ Jehovah zedai na nuhe dù mawazẹjlẹgo didohia?
5 Jehovah nọ do mawazẹjlẹgo hia to aliho pipé mẹ, na azọ́n etọn lẹpo wẹ yin pipé wutu. (Deut. 32:4) Ṣigba, mapenọ wẹ míwlẹ. Etomọṣo, nado mọnukunnujẹ nuhe mawazẹjlẹgo zẹẹmẹdo mẹ, mí dona gbadopọnna lehe Jehovah do e hia do nado sọgan hodo apajlẹ etọn dogọ. Etẹwẹ yin delẹ to nujijọ ayidego tọn he whenu Jehovah do mawazẹjlẹgo hia te lẹ mẹ?
6 Lẹnnupọndo lehe Jehovah do mawazẹjlẹgo hia to nuyiwa etọn gando tasinsinyẹn Satani tọn go mẹ do ji. Avùnnukundiọsọmẹnu enẹ dona yin dididẹ. Matin ayihaawe, atẹṣiṣi Lẹgba tọn fọ́n homẹgble, adi po vlẹko po dote to nudida nugbonọ Jiwheyẹwhe tọn he to olọn mẹ lẹ ṣẹnṣẹn. Vlavo hiẹ lọsu sọgan nọ tindo numọtolanmẹ dopolọ eyin a lẹnnupọndo yajiji he Satani ko hẹnwa lẹpo ji. Ṣigba, Jehovah ma zọ̀n plaplaji do yinuwa. Nuyiwa etọn nọ jlẹkaji bosọ sọgbe mlẹnmlẹn. E whleawu nado gblehomẹ bosọ yí dodowiwa do yinuwa gando atẹṣiṣi Satani tọn go. (Eks. 34:6; Jobu 2:2-6) Gbọnna? Jehovah dike whenu ni juwayi na ewọ ma jlo dọ mẹdepope ni yin vivasudo, ṣigba “jlo dọ mẹlẹpo ni wá lẹnvọjọ kọ̀n.”—2 Pita 3:9.
7. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn apajlẹ Jehovah tọn mẹ?
7 Aliho he mẹ Jehovah nọ do mawazẹjlẹgo hia te sọ plọn mí dọ mí dona nọ lẹnnupọn whẹpo do dọho bosọ nọ gbadopọnna afọdide mítọn lẹ po sọwhiwhe po; mí ma dona nọ nọ̀ plaplaji do yinuwa. To whenue a pannukọn whẹho sinsinyẹn de, yiagbọji ganji nado sọgan yinuwa po nuyọnẹn po. Hodẹ̀ nado tindo nuyọnẹn he a nado dọ kavi wà nuhe sọgbe. (Salm. 141:3) To whenue yè gblehomẹ pete, e nọ bọawu taun nado joawuna numọtolanmẹ mẹtọn lẹ. Susu mítọn lẹ wẹ nuhe mí zọ̀n plaplaji do wà kavi dọ lẹ nọ wá vẹna to godo mẹ.—Howh. 14:29; 15:28; 19:2.
APAJLẸ DEVIZỌNWATỌ JIWHEYẸWHE TỌN LẸ TỌN—DAGBE PO YLANKAN PO
8. (a) Fie wẹ mí sọgan mọ apajlẹ mẹhe do jẹhẹnu jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn lẹ hia lẹ tọn te? (b) Etẹwẹ gọalọna Josẹfu nado yinuwa dile e wà do to whenue asi Pọtifali tọn tẹnpọn nado doyẹklọ ẹ? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)
8 Apajlẹ Biblu tọn tẹlẹ wẹ dohia dọ nujọnu wẹ e yin nado nọ dava nuyiwa mítọn lẹ? Ayihaawe ma tin dọ a sọgan flin mẹdelẹ he go Biblu donù he dava yede to whenue yé yin whiwhlepọn. Dopo to yé mẹ wẹ Josẹfu, Jen. 39:6, 9; hia Howhinwhẹn lẹ 1:10.
visunnu Jakọbu tọn. E dava ede to whenue e to azọ́nwa to owhé Pọtifali, yèdọ ogán nuhọ́tọ Falo tọn lẹ tọn gbè. Asi Pọtifali tọn ze ayidonugo etọn do Josẹfu ji, mẹhe ko lẹzun “sunnu glegbenu bosọ yọ́ndẹpẹ,” bo tẹnpọn nado doyẹklọ ẹ. Etẹwẹ gọalọna Josẹfu ma nado joawuna yẹdoklọmẹ pludopludo etọn lẹ? Matin ayihaawe, e yiagbọji bo lẹnnupọndo kọdetọn he nuyiwa etọn sọgan hẹnwa lẹ ji eyin e ma nọ aṣeji. Podọ to whenue ninọmẹ lọ wá ylan pete, e họ̀n sọn e dè. Nuhe e dọ die: “Nawẹ yẹn sọgan waylan daho ehe do bo gbọnmọ dali waylando do Jiwheyẹwhe?”—9. Nawẹ a sọgan wleawudai nado nọavùnte sọta mẹtẹnpọn lẹ gbọn?
9 Etẹwẹ apajlẹ Josẹfu tọn plọn mí? Nuplọnmẹ dopo wẹ yindọ, e sọgan wá biọ dọ mí ni họ̀nna mẹtẹnpọn he na hẹn mí gbà osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn de. Mẹdelẹ he ko lẹzun Kunnudetọ todin ko diahi to ojlẹ de mẹ wayi hẹ núdùdù zẹjlẹgo, ahànnunu zẹjlẹgo, azọ̀-nùnù, amasin adinọ ṣiṣizan, fẹnnuwiwa zanhẹmẹ tọn, po mọmọ po sọyi. Etlẹ yin to baptẹm godo, yé sọgan nọ yin whiwhlepọn to whedelẹnu nado lẹkọyi aṣa hoho yetọn lẹ kọ̀n. Etomọṣo, eyin a wá yin whiwhlepọn nado gbà osẹ́n Jehovah tọn de, hẹn dewe lodo gbọn whenu yíyí do lẹnnupọndo kọdetọn vẹadi he a sọgan jiya etọn to gbigbọ-liho lẹ ji eyin a gboawupo nado dava ojlo ylankan lẹ. A sọgan tẹnpọn nado mọ ninọmẹ he na ze we do whlepọn mẹ lẹ hlan nukọn, bo basi dide lehe a sọgan dapana yé do tọn. (Salm. 26:4, 5; Howh. 22:3) Eyin a wá pehẹ whlepọn mọnkọtọn janwẹ, biọ Jehovah nado na we nuyọnẹn po mawazẹjlẹgo po nado nọavùnte sọta ẹ.
10, 11. (a) Ninọmẹ tẹwẹ jọja aflanmẹ susu nọ pehẹ to wehọmẹ? (b) Etẹwẹ sọgan gọalọna jọja Klistiani lẹ nado nọavùnte sọta kọgbidinamẹ lọ nado doalọ to walọ ylankan de mẹ?
10 Jọja Klistiani susu wẹ nọ pehẹ whlepọn Josẹfu tọn nkọ. Lẹnnupọndo apajlẹ Kim tọn ji. Suhugan klasigbẹ́ etọn lẹ tọn wẹ nọ tindo kọndopọ zanhẹmẹ tọn, podọ yé nọ doawagun to kọndopọ zanhẹmẹ tọn he yé tindo to sẹfifo de gblamẹ lẹ mẹ. Kim ma tindo numimọ mọnkọtọn de nado má hẹ yé. E yigbe dọ, na emi gbọnvo wutu, to whedelẹnu emi nọ tindo numọtolanmẹ lọ dọ mẹde “ma yiwanna emi bọ emi to ṣokẹdẹ” podọ dọ hagbẹ emitọn lẹ nọ pọ́n emi di gugutọ na emi ma to tintọ́n hẹ sunnu de wutu. Etomọṣo, nuyọnẹn gọalọna Kim nado mọnukunnujẹemẹ dọ, na jọja susu, ojlo lọ nado tindo kọndopọ zanhẹmẹ tọn nọ sinyẹn taun. (2 Tim. 2:22) Wehọmẹvigbẹ́ lẹ nọ saba kanse e eyin e gbẹ́ pò to alọji. Ehe nọ hùn dotẹnmẹ dote na ẹn nado basi zẹẹmẹ nuhewutu e ma do nọ tindo kọndopọ zanhẹmẹ tọn na yé. Homẹ mítọn nọ hùn do jọja Klistiani he magbe nado nọavùnte sọta kọgbidinamẹ lọ nado doalọ to fẹnnuwiwa zanhẹmẹ tọn mẹ lẹ go, podọ homẹ Jehovah lọsu tọn nọ hùn do yé go ga!
11 Biblu bẹ apajlẹ avase tọn delẹ hẹn gando mẹhe gboawupo nado do mawazẹjlẹgo hia to whẹho fẹnnuwiwa tọn mẹ lẹ go. E sọ do kọdetọn ylankan he nuyiwa mọnkọtọn sọgan hẹnwa lẹ hia. Mẹdepope he to pipehẹ ninọmẹ Kim tọn nkọ na wà dagbe nado lẹnnupọndo apajlẹ jọja sunnu wunvinọ he yin nùdego to Howhinwhẹn lẹ weta 7 mẹ tọn ji. Sọ lẹnnupọndo nuyiwa Amnọni tọn gọna kọdetọn vẹadi nuyiwa etọn tọn ji. (2 Sam. 13:1, 2, 10-15, 28-32) Mẹjitọ lẹ sọgan gọalọna ovi yetọn lẹ nado wleawuna mawazẹjlẹgo po nuyọnẹn po na nuhe dù haṣinṣan owanyi tọn to sunnu po yọnnu po ṣẹnṣẹn, gbọn wefọ Biblu tọn he ṣẹṣẹ yin nùdego lẹ yiyizan nado dọhodo whẹho lọ ji to sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn whenu dali.
12. (a) Nawẹ Josẹfu dava ede to nuyiwa etọn hẹ nọvisunnu etọn lẹ mẹ gbọn? (b) Ninọmẹ tẹlẹ mẹ wẹ e nọ biọ dọ mí ni dava míde te?
12 To ninọmẹ devo mẹ, Josẹfu sọ ze apajlẹ dagbe dai gando mawazẹjlẹgo didohia go. Nado yọ́n nuhe to ahun nọvisunnu etọn lẹ tọn mẹ, Josẹfu ma do mẹhe e yin hia yé to Jen. 43:30, 31; 45:1) Eyin Klistiani hatọ de kavi mẹvivẹ de ma yí wuntuntun zan to whẹho de mẹ, mawazẹjlẹgo Josẹfu tọn nkọ didohia sọgan gọalọna we nado dapana nuyiwa aplà. (Howh. 16:32; 17:27) Eyin hẹnnumẹ towe de yin didesẹ sọn agun mẹ, e sọgan biọ dọ a ni dava numọtolanmẹ towe lẹ nado dapana nuwadopọ he ma yin dandan tọn hẹ ẹ. Mawazẹjlẹgo didohia to ninọmẹ mọnkọtọn lẹ mẹ ma nọ wá to jọwamọ-liho, ṣigba e nọ bọawu hugan eyin mí mọnukunnujẹemẹ dọ nuyiwa mítọn lẹ dona sọgbe hẹ apajlẹ Jiwheyẹwhe tọn po ayinamẹ etọn lẹ po.
whenue yé wá e dè to Egipti nado họ̀ núdùdù. Podọ whenue onú yetọn biọlanmẹna ẹn taun, e biọ nuglọ nado yì viavi. (13. Etẹlẹ wẹ mí sọgan plọn sọn kandai he gando Ahọlu Davidi go lẹ mẹ?
13 Biblu donù apajlẹ ayidego tọn devo go, enẹ wẹ Ahọlu Davidi. E tindo huhlọn susu, ṣigba e dava ede ma nado yí i zan po homẹgble po to whenue Sauli po Ṣimei po doadihomẹna ẹn. (1 Sam. 26:9-11; 2 Sam. 16:5-10) Ehe ma dohia dọ Davidi nọ dava ede to whepoponu gba, podọ ylando etọn hẹ Bati-ṣeba gọna lehe e yinuwa do tlolo he Nabali yinuwa hẹ ẹ to aliho agọ̀ mẹ do enẹ hia. (1 Sam. 25:10-13; 2 Sam. 11:2-4) Etomọṣo, mí sọgan mọ nuplọnmẹ họakuẹ lẹ yí sọn apajlẹ Davidi tọn mẹ. Tintan, mẹhe yin nugopọntọ to omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ṣẹnṣẹn lẹ dona tin to aṣeji taun nado nọ do mawazẹjlẹgo hia, na yé nikaa ṣì aṣẹpipa yetọn zan. Awetọ, mẹdepope ma dona dejido ede go, bo lẹndọ emi ma gán jai jẹ whlepọn mẹ.—1 Kọl. 10:12.
AFỌDIDE TANGAN DELẸ HE A SỌGAN ZE
14. Etẹwẹ jọ do mẹmẹsunnu de go, podọ naegbọn nuyiwa mítọn to ninọmẹ mọnkọtọn lẹ mẹ do yin nujọnu?
14 Afọdide tẹwẹ a sọgan ze nado hẹn mawazẹjlẹgo towe pọnte dogọ? Lẹnnupọndo nujijọ jọnun ehe ji. Mọto de wá sọ́ mọto Luigi tọn sọn godo. Mahopọnna dọ mẹlọ wẹ ṣinuwa, e jẹ Luigi zùn ji bo jlo na hoavùn hẹ ẹ. Luigi hodẹ̀, bo biọ dọ Jehovah ni gọalọna emi nado dava emide bosọ tẹnpọn nado vẹvẹna húnkùntọ awetọ—ṣigba dawe lọ ma sè vẹ̀. Luigi basi kandai azọ́nwhé owù-nujijọ tọn he mẹ dawe lọ ze yinkọ dai te tọn bo dedo, amọ́ dawe lọ gbẹ́ pò to zingidi ji. To osẹ awe godo, Luigi yì nawe de dè nado basi gọyìpọn etọn bo mọdọ asu etọn wẹ yin mẹhe kùnhún sọ́ emi lọ! Winyan hù dawe lọ bọ e vẹvẹ na zingidi he e dú wayi wutu. E dopà dọ emi na dọho hẹ azọ́nwhé owù-nujijọ tọn he mẹ Luigi ze yinkọ dai te nado yawu didẹ whẹho lọ. Dawe lọ tindo mahẹ to hodọdopọ sinai do Biblu ji lọ mẹ bosọ yiwanna taun. To godo mẹ, Luigi wá mọ lehe e yin nujọnu do sọ dọ ewọ dava ede to asidan lọ whenu, podọ lehe e na ko hẹnnugble do eyin ewọ ko yinuwa po homẹgble po dai wẹ.—Hia 2 Kọlintinu lẹ 6:3, 4.
15, 16. Nawẹ Biblu pinplọn sọgan gọalọna hiẹ po whẹndo towe po nado wleawuna mawazẹjlẹgo gbọn?
15 Sọwhiwhe yíyí do plọn Biblu to gbesisọ mẹ sọgan gọalọna Klistiani lẹ nado wleawuna mawazẹjlẹgo. Flindọ Jiwheyẹwhe dọna Jọṣua dọmọ: “A doalọtena hodidọ gando owe Osẹ́n lọ tọn ehe go blo, podọ hiẹ dona nọ yí ogbè dẹẹdẹ do hia ẹ to okle po ozán po, na hiẹ nido sọgan yí sọwhiwhe do yìn nuhe yin kinkan do e mẹ lẹpo; na whenẹnu wẹ hiẹ na yin kọdetọn dagbenọ to gbẹzan towe mẹ podọ whenẹnu wẹ hiẹ na nọ yinuwa po nuyọnẹn po.” (Jọṣ. 1:8) Nawẹ Biblu pinplọn sọgan gọalọna we nado wleawuna mawazẹjlẹgo gbọn?
16 Dile mí ṣẹṣẹ mọ do, Owe-wiwe lẹ bẹ kandai delẹ hẹn he do ale po kọdetọn ylankan he nuyiwa mítọn lẹ nọ hẹnwa lẹ po hia. Jehovah hẹn ẹn diun dọ kandai ehelẹ yin bibasi na lẹndai de wutu. (Lom. 15:4) Lehe e yin nuyọnẹnnu do sọ nado nọ hia yé, lẹnayihamẹpọn do yé ji bosọ nọ plọn yé! Nọ tẹnpọn nado doayi lehe hiẹ po whẹndo towe po sọgan yí yé do yizan mẹ do go. Nọ biọ Jehovah dọ ni gọalọna we nado yí Ohó etọn do yizan mẹ. Nọ kẹalọyi, eyin a mọdọ mawazẹjlẹgo whèdo emi to adà delẹ mẹ. Enẹgodo, hodẹ̀ gando ninọmẹ lọ go bosọ dovivẹnu nado mọ vọjlado he a sọgan basi lẹ. (Jak. 1:5) Matin ayihaawe, dodinnanu bibasi to owe mítọn lẹ mẹ sọgan gọalọna we nado mọ nudọnamẹ yọ́n-na-yizan he na gọalọna we dogọ lẹ.
17. Aliho tẹlẹ mẹ wẹ mẹjitọ lẹ sọgan gọalọna ovi yetọn lẹ nado wleawuna mawazẹjlẹgo te?
17 Nawẹ a sọgan gọalọna ovi towe lẹ nado wleawuna mawazẹjlẹgo gbọn? Mẹjitọ lẹ yọnẹn dọ jọja lẹ ma nọ tindo jẹhẹnu ehe to jọwamọ-liho. Podọ dile e te do na jẹhẹnu he ovi yetọn lẹ dona wleawuna lẹpo, mẹjitọ lẹ dona ze apajlẹ dai. (Efe. 6:4) Enẹwutu, eyin a mọdọ e nọ vẹawuna ovi towe lẹ nado dava yede, kanse dewe eyin hiẹ lọsu to apajlẹ dagbe zedai. Ma nọ yí nukunpẹvi do pọ́n dagbe he mahẹ tintindo towe to lizọnyizọn lọ mẹ, opli lẹ yìyì po anadidena sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn to gbesisọ mẹ po nọ wà blo. Eyin e biọ domọ, ma nọ dibu nado dọ lala na obiọ ovi towe lẹ tọn blo! Jehovah ze dogbó lẹ dai na Adam po Evi po—yèdọ dogbó he dona ko gọalọna yé nado wleawuna pọndohlan he sọgbe gando aṣẹpipa etọn go. Mọdopolọ, mẹplọnlọ po apajlẹ mẹjitọ lẹ tọn po nọ gọalọna ovi lẹ nado wleawuna mawazẹjlẹgo. Owanyi na aṣẹpipa Jiwheyẹwhe tọn po sisi tintindo na nujinọtedo etọn lẹ po tin to nuhe họakuẹ hugan he a sọgan gọalọna ovi towe lẹ nado wleawuna lẹ mẹ.—Hia Howhinwhẹn lẹ 1:5, 7, 8.
18. Naegbọn a sọgan deji dọ gbẹdido dagbe lẹ na yin dona de na we?
18 E họnwun dọ, vlavo a yin mẹjitọ de kavi lala, a ma dona yí nukunpẹvi do pọ́n nuhudo lọ nado de gbẹdido towe lẹ po nuyọnẹn po. Nọ dogbẹ́ hẹ mẹhe na na we tuli nado doafọna yanwle dagbe lẹ bo dapana nuhahun. (Howh. 13:20) Họntọn gbigbọnọ lẹ na yinuwado ji we to aliho dagbe mẹ, bo na whàn we nado hodo apajlẹ mawazẹjlẹgo tọn yetọn. Podọ ayihaawe ma tin dọ walọ dagbe towe lọsu na na tuli họntọn towe lẹ. Mawazẹjlẹgo he enẹ nọ gọalọna mí nado wleawuna yin dandan nado duvivi nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn egbesọegbesọ, podọ nado duvivi haṣinṣan dagbe tọn hẹ mẹyiwanna mítọn lẹ.