1. Naegbọn sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn lẹ do nọ yin ayajẹnọ? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

AYIHAAWE ma tin dọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ yin gbẹtọ ayajẹnọ lẹ. To opli, plidopọ lẹ po nuwiwa pọmẹ tọn yetọn lẹ po ji, yè nọ saba doayi hodọdopọ awuvivi tọn lẹ gọna nukiko he nọ dọnmẹdogo taun lẹ go. Naegbọn yé do nọ yin ayajẹnọ sọmọ? Whẹwhinwhẹ́n titengbe lọ wẹ yindọ yé yọ́n Jehovah, nọ sẹ̀n ẹn bosọ nọ dovivẹnu nado hodo apajlẹ ewọ, yèdọ “Jiwheyẹwhe ayajẹnọ lọ” tọn. (1 Tim. 1:11; Salm. 16:11) Na Jiwheyẹwhe wẹ yin Asisa ayajẹ tọn wutu, ewọ nọ jlo dọ mí ni yin ayajẹnọ, podọ e na mí whẹwhinwhẹ́n susu nado jaya.—Deut. 12:7; Yẹwh. 3:12, 13.

2, 3. (a) Etẹwẹ ayajẹ zẹẹmẹdo? (b) Naegbọn e sọgan yin avùnnukundiọsọmẹnu de nado yin ayajẹnọ?

² Bọ hiẹ lo? Be a yin ayajẹnọ ya? Be a gán hẹn ayajẹ towe jideji ya? Ayajẹ sọgan yin zẹẹmẹ-basina taidi “ninọmẹ dagbemẹninọ tọn de he nọ dẹn-to-aimẹ na ojlẹ de, ehe nọ bẹ numọtolanmẹ delẹ hẹn he sọgan bẹsọn awuvivi poun ji jẹ homẹhunhun he siso taun ji, gọna ojlo jọwamọ tọn lọ dọ ninọmẹ ehe ni zindonukọn.” Biblu dohia dọ ayajẹ nugbo nọ dlẹnalọdo ninọmẹ mẹhe yin didona gbọn Jehovah dali de tọn. Ṣigba, to aihọn egbezangbe tọn mẹ, e sọgan  yin avùnnukundiọsọmẹnu de nado yin ayajẹnọ. Etẹwutu?

³ Nujijọ awubla tọn delẹ sọgan hò ayajẹ mítọn yí, taidi whenue mẹyiwanna de kú, yin didesẹ sọn agun mẹ, kavi whenue mí pannukọn gbẹdai kavi azọ́n gble do mí. Wiwọ́ whẹndo tọn kavi hodọdopọ jijọho tọn he doalọte sọgan dekanpona numọtolanmẹ dagbemẹninọ tọn mítọn vudevude. Mẹṣanko azọ́nwatọgbẹ́ kavi klasigbẹ́ lẹ tọn, pipehẹ homẹkẹn na sinsẹ̀n mítọn wutu kavi gànpamẹninọ sọgan dekanpona ayajẹ mítọn. Nudopolọ wẹ ga na nuhe dù agbasamalo he to yinylan deji, azọ̀n jẹmagbọ, kavi apọṣimẹ. Ṣigba, homẹhunnu wẹ e yin na Jesu Klisti, yèdọ “omẹ ayajẹnọ podọ Huhlọnnọ dopo kẹdẹ lọ,” nado hẹn homẹmimiọn po ayajẹ po wá na gbẹtọvi lẹ. (1 Tim. 6:15; Mat. 11:28-30) To Yẹwhehodidọ Osó ji tọn etọn whenu, Jesu donù jẹhẹnu delẹ go he sọgan yidogọna ayajẹ mítọn mahopọnna whlepọn sinsinyẹn lẹ to aihọn Satani tọn mẹ.

4, 5. Nawẹ mí sọgan tindo ayajẹ bosọ hẹn e go gbọn?

⁴ Onú tintan he ji Jesu zinnudo yin nujọnu taun: “Ayajẹnọ wẹ mẹhe yọnẹn dọ yé tindo nuhudo gbigbọmẹ tọn lẹ, na yetọn wẹ Ahọluduta olọn tọn.” (Mat. 5:3) Nawẹ mí nọ dohia dọ mí yọnẹn dọ mí tindo nuhudo enẹ gbọn? Mí nọ do ehe hia gbọn núdùdù gbigbọmẹ tọn lẹ dùdù, wanyina gbigbọnu lẹ po sinsẹ̀n-bibasi hlan Jiwheyẹwhe ayajẹnọ lọ zizedo otẹn tintan mẹ po dali. Eyin mí nọ ze afọdide enẹlẹ, ayajẹ mítọn na jideji. Mí na vọ́ huhlọn na yise mítọn dọ opagbe Jiwheyẹwhe tọn lẹ na mọ hẹndi to sọgodo. Podọ, “todido jiawu” he Ohó Jiwheyẹwhe tọn zedonukọnna sinsẹ̀n-basitọ nugbo lẹ na nọ na mí tuli.—Titu 2:13.

⁵ Awuwiwlena haṣinṣan pẹkipẹki de hẹ Jehovah yin afọdide titengbe de nado tindo ayajẹ he nọ dẹn-to-aimẹ. Apọsteli Paulu yin gbigbọdo nado wlan dọmọ: “Mì nọ jaya to Oklunọ [Jehovah] mẹ to whepoponu. Yẹn na vọ́ dọ whladopo dogọ, mì nọ jaya!” (Flp. 4:4) Nado duvivi haṣinṣan họakuẹ mọnkọtọn de tọn, mí dona tindo nuyọnẹn he wá sọn Jiwheyẹwhe dè. Ohó Jiwheyẹwhe tọn dọmọ: “Ayajẹnọ wẹ mẹlọ he mọ nuyọnẹn, podọ mẹlọ he tindo wuntuntun. Atin ogbẹ̀ tọn de wẹ e yin na mẹhe nọ tẹdego lẹ, podọ ayajẹnọ wẹ mẹhe nọ hẹn e go gligli lẹ.”—Howh. 3:13, 18.

6. Etẹwẹ na hẹn ẹn yọnbasi na mí nado tindo ayajẹ he nọ dẹn-to-aimẹ?

⁶ Eyin ayajẹ mítọn na dẹn-to-aimẹ, nujọnu taun wẹ e yin ma nado nọ hia Ohó Jiwheyẹwhe tọn poun, amọ́ nado nọ yí i do yizan mẹ ga. Nado zinnudo nujọnu-yinyin enẹ tọn ji, Jesu dọmọ: “Eyin mìwlẹ yọ́n onú ehelẹ, ayajẹnọ wẹ mì eyin mì nọ basi yé.” (Joh. 13:17; hia Jakọbu 1:25.) Mọwiwà nọ gọalọ taun nado hẹn pekọ wá na nuhudo gbigbọmẹ tọn towe podọ nado tindo ayajẹ he nọ dẹn-to-aimẹ. Ṣigba, nawẹ mí sọgan yin ayajẹnọ po onú planplan he nọ hò ayajẹ mítọn yí ehelẹ po gbọn? Mì gbọ mí ni gbadopọnna nuhe Jesu dọ bọdego to Yẹwhehodidọ Osó ji tọn lọ mẹ lẹ.

7. Nawẹ mẹhe to aluẹmẹ lẹ sọgan yin ayajẹnọ gbọn?

⁷ “Ayajẹnọ wẹ mẹhe to aluẹmẹ lẹ, na yé na yin homẹmiọnna.” (Mat. 5:4) Mẹdelẹ sọgan kanse yede dọ, ‘Nawẹ mẹhe to aluẹmẹ de sọgan yin ayajẹnọ gbọn?’ Jesu ma to hodọ gando mẹhe to aluẹmẹ na whẹwhinwhẹ́n depope poun wutu lẹpo go. Mẹylankan lẹ lọsu nọ wule gando nuhahun sinsinyẹn he “ojlẹ awusinyẹn tọn he vẹawu nado pehẹ” ehelẹ bẹhẹn lẹ go. (2 Tim. 3:1) Ṣigba, aluẹmẹninọ ṣejannabi tọn yetọn ma nọ hẹn yé dọnsẹpọ Jehovah dogọ, abajọ e ma nọ dekọtọn do ayajẹ  mẹ na yé. Mẹhe ji Jesu dona ko to nulẹnpọn do lẹ wẹ, mẹhe yọnẹn dọ yé tindo nuhudo gbigbọmẹ tọn bo to aluẹmẹ na ninọmẹ gbigbọmẹ tọn ylankan he gbayipe lẹ wutu. Yé sọgan ko mọnukunnujẹ ninọmẹ ylandonọ-yinyin tọn yetọn gọna kọdetọn vẹadi he ylando gbẹtọvi tọn ko hẹnwa lẹ mẹ. Jehovah nọ doayi ahundoponọ mọnkọtọn he to aluẹmẹ lẹ go; bo nọ hẹn kọgbọ wá na yé bosọ nọ dona yé to gbigbọ-liho gbọn homẹmimiọn, ayajẹ po todido ogbẹ̀ madopodo tọn po nina yé dali.—Hia Ezekiẹli 5:11; 9:4.

8. Basi zẹẹmẹ lehe homẹmimiọnnọ-yinyin nọ yidogọna ayajẹ do tọn.

⁸ “Ayajẹnọ wẹ homẹmimiọnnọ lẹ, na yé na dugu aigba tọn.” (Mat. 5:5) Nawẹ homẹmimiọnnọ-yinyin sọgan yidogọna ayajẹ gbọn? Gbẹtọ lẹ nọ diọ to whenue yé wá tindo oyọnẹn he pegan nugbo lọ tọn. To ojlẹ de mẹ, yé sọgan ko yin fifiẹtọ, jlẹwàtọ podọ danuwatọ. Amọ́ todin, yé ko ze “gbẹtọ-yinyin yọyọ lọ” dogo bo nọ do “owanyi sisosiso awuvẹmẹ tọn, homẹdagbe, whiwhẹ, walọmimiọn po homẹfa po” hia. (Kol. 3:9-12) Taidi kọdetọn de, todin yé to vivi gbẹzan he gọ́ na jijọho, owanyi po ayajẹ po tọn dù. Humọ, Ohó Jiwheyẹwhe tọn dopà dọ omẹ mọnkọ lẹ “na dugu aigba tọn.”—Salm. 37:8-10, 29.

9. (a) Linlẹn tẹ mẹ wẹ homẹmimiọnnọ lẹ “na dugu aigba tọn” te? (b) Naegbọn “mẹhe huvẹ po nugbla dodowiwa tọn po to hùhù lẹ” sọgan yin ayajẹnọ?

⁹ Linlẹn tẹ mẹ wẹ homẹmimiọnnọ lẹ “na dugu aigba tọn” te? Devi yiamisisadode Jesu tọn lẹ na dugu aigba tọn to whenue yé na dugán do aigba ji taidi ahọlu podọ yẹwhenọ lẹ. (Osọ. 20:6) Ṣigba, gbẹtọ livi susu devo he ma mọ oylọ olọn mẹ tọn yí lẹ na dugu aigba tọn to linlẹn lọ mẹ dọ, dotẹnmẹ na yin nina yé nado nọgbẹ̀ kakadoi to aigba ji taidi gbẹtọvi pipé lẹ to jijọho po ayajẹ po mẹ. Pipli awe ehe lẹpo wẹ yin ayajẹnọ na “huvẹ po nugbla dodowiwa tọn po to hùhù” yé wutu. (Mat. 5:6) Huvẹ po nugbla dodowiwa tọn po he to yé hù to gbigbọ-liho na yin pekọhẹnwana mlẹnmlẹn to aihọn yọyọ lọ mẹ. (2 Pita 3:13) Whenue Jiwheyẹwhe na ko sukúndona kanyinylan wunmẹ lẹpo godo, sẹ́nhẹngba po mawadodo po ma nasọ hò ayajẹ dodonọ lẹ tọn yí pọ́n gbede ba.—Salm. 37:17.

10. Etẹwẹ e zẹẹmẹdo nado yin lẹblanunọ?

¹⁰ “Ayajẹnọ wẹ lẹblanunọ lẹ, na lẹblanu na yin didohia yé.” (Mat. 5:7) Hogbe Heblugbe tọn he nọ yin yiyizan na lẹblanu didohia nọ zẹẹmẹdo “nado hunzo bo gọ́ na numọtolanmẹ sisosiso; . . . nado nọ vẹawumẹ.” Mọdopolọ, hogbe Glẹkigbe tọn lọ bẹ linlẹn mẹtọnhopọn didohia mẹdevo tọn hẹn. Ṣigba, lẹblanu bẹ nususu hẹn hugan numọtolanmẹ sisosiso tintindo. To Biblu mẹ, e nọ bẹ awubla didohia gbọn nuyiwa he do lẹblanu hia de dali hẹn.

11. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn apajlẹ Samalianu kọmẹnu dagbe lọ tọn mẹ gando lẹblanu didohia go?

¹¹ Hia Luku 10:30-37. Apajlẹ Samalianu kọmẹnu dagbe tọn he Jesu na lọ basi zẹẹmẹ nuhe lẹblanu didohia zẹẹmẹdo tọn to aliho he fọnjlodotenamẹ de mẹ. Awuvẹmẹ po lẹblanu sisosiso po whàn Samalianu lọ nado ze afọdide dagbe nado hẹn kọgbọ wá na mẹhe to yaji lọ. To apajlẹ lọ nina godo, Jesu dọmọ: “Yì bo nọ wà nudopolọ.” Enẹwutu, mí sọgan kanse míde dọ: ‘Be n’to nudopolọ wà ya? Be n’nọ wà nuhe Samalianu awuvẹmẹtọ lọ wà ya? Be n’gán nọ do lẹblanu hia dogọ bo nọ ze afọdide dagbe lẹ nado do homẹdagbe hia mẹhe to yaji lẹ ya? Di apajlẹ, be n’gán gọalọ to aliho he yọ́n-na-yizan lẹ mẹ na Klistiani hatọ mẹhomẹ lẹ, asuṣiọsi lẹ po ovi he yin tọṣiọvi to gbigbọ-liho lẹ po ya? Be n’gán nọ ze afọdide tintan lọ nado “nọ dọho homẹmiọnnamẹ tọn na mẹhe jẹflumẹ lẹ” ya?’—1 Tẹs. 5:14; Jak. 1:27.

12. Nawẹ lẹblanu didohia nọ yidogọna ayajẹ mítọn gbọn?

¹² Ṣigba, nawẹ lẹblanu didohia nọ dekọtọn do ayajẹ mẹ gbọn? Eyin mí do lẹblanu hia  mẹdevo lẹ, mí nọ duvivi ayajẹ he nọ wá sọn nunamẹ mẹ tọn. Humọ, mí nọ yọnẹn dọ mí to homẹ Jehovah tọn hẹn hùn. (Owalọ 20:35; hia Heblu lẹ 13:16.) Ahọlu Davidi dọ gando mẹhe nọ do mẹtọnhopọn hia de go dọmọ: “Jehovah na basi hihọ́na ẹn bo hẹn ẹn dogbẹ̀. Ewọ na yin yiylọdọ ayajẹnọ to aigba ji.” (Salm. 41:1, 2) Afọdide lẹ zize nado nọ do numọtolanmẹ awuvẹmẹ tọn mítọn hia nasọ zọ́n bọ Jehovah na do lẹblanu hia mí, podọ taidi kọdetọn de mí sọgan duvivi ayajẹ madopodo tọn.—Jak. 2:13.

13, 14. Kanṣiṣa tẹwẹ tin to ahun he wé-ṣeke de tintindo po ayajẹ po ṣẹnṣẹn?

¹³ Jesu dọmọ: “Ayajẹnọ wẹ mẹhe wé-ṣeke to ahun mẹ lẹ,” “na yé na mọ Jiwheyẹwhe.” (Mat. 5:8) Nado to ahun he wé-ṣeke de tindo zọnmii, mí dona nọ nọ̀ wiweji to homẹ bosọ nọ wleawuna numọtolanmẹ po ojlo he wé lẹ po. Mí dona hẹn linlẹn mítọn lẹ do wiweji nado yin madoblọnọ to gbigbọ-liho to mẹdezizejo mítọn hlan Jehovah mẹ.—Hia 2 Kọlintinu lẹ 4:2; 1 Tim. 1:5.

¹⁴ Mẹhe wé-ṣeke to ahun mẹ lẹ sọgan tindo haṣinṣan wiwe podọ ayajẹ tọn de hẹ Jehovah, mẹhe dọmọ: “Ayajẹnọ wẹ mẹhe yàn tewu yetọn lẹ.” (Osọ. 22:14) Linlẹn tẹ mẹ wẹ yé nọ “yàn tewu yetọn lẹ” te? Klistiani yiamisisadode lẹ nọ “yàn tewu yetọn lẹ” to linlẹn lọ mẹ dọ yé wé to nukun Jehovah tọn mẹ, bo na mọ ogbẹ̀ jọmaku yí bo nasọ duvivi ayajẹ madopodo tọn to azọ́ndenamẹ yetọn mẹ to olọn mẹ. Gbẹtọ susugege lọ he tindo todido nado nọgbẹ̀ to aigba ji lọsu sọgan duvivi haṣinṣan dodo tọn de tọn taidi họntọn Jiwheyẹwhe tọn lẹ. To alọnu din, yelọsu ‘ko to tewu yetọn lẹ yàn bo to yé hẹn zun wewe to ohùn Lẹngbọvu lọ tọn mẹ.’—Osọ. 7:9, 13, 14.

15, 16. Nawẹ mẹhe wé-ṣeke to ahun mẹ de sọgan “mọ Jiwheyẹwhe” gbọn?

¹⁵ Ṣigba, nawẹ mẹhe wé-ṣeke to ahun mẹ de nọ “mọ Jiwheyẹwhe” gbọn to whenuena e yindọ, “gbẹtọ ma sọgan mọ [Jiwheyẹwhe] bo nọgbẹ̀”? (Eks. 33:20) Hogbe Glẹkigbe tọn he yin lilẹdo “mọ” sọgan zẹẹmẹdo “nado yí nukun homẹ tọn do mọ, nado doayi e go, nado yọnẹn.” Mẹhe nọ mọ Jiwheyẹwhe po ‘nukun ahun mẹ tọn’ po lẹ wẹ mẹhe ko wá yọ́n ewọ nugbonugbo bo yọ́n pinpẹn jẹhẹnu etọn lẹ tọn. (Efe. 1:18) Jesu do jẹhẹnu Jiwheyẹwhe tọn lẹ hia to aliho pipé mẹ, enẹwutu ewọ sọgan dọmọ: “Mẹdepope he mọ mi ko mọ Otọ́ ga.”—Joh. 14:7-9.

¹⁶ Gbọnvona jẹhẹnu Jiwheyẹwhe tọn lẹ yinyọnẹn, sinsẹ̀n-basitọ nugbonọ lẹ sọgan “mọ Jiwheyẹwhe” gbọn ayidido aliho he mẹ ewọ nọ yinuwado ota yetọn mẹ te go dali. (Jobu 42:5) Yé sọ nọ wàmọ gbọn ‘nukun ahun yetọn tọn’ lẹ zínzín do dona jiawu he Jiwheyẹwhe tindo to sẹdotẹnmẹ na mẹhe nọ dovivẹnu nado gbọṣi wiweji bo to sinsẹ̀n ẹn po nugbonọ-yinyin po lẹ ji dali. Na nugbo tọn, mẹyiamisisadode he yin finfọnsọnku lẹ  na mọ Jehovah nukun sọ nukun to whenue yé na mọ ahọsumẹ olọn mẹ tọn yetọn yí.—1 Joh. 3:2.

17. Nawẹ jijọho nọ yidogọna ayajẹ tintindo gbọn?

¹⁷ Jesu sọ dọmọ: “Ayajẹnọ wẹ jijọho-dintọ lẹ.” (Mat. 5:9) Mẹhe nọ ze afọdide tintan lọ nado dín jijọho lẹ tindo whẹwhinwhẹ́n dagbe nado yin ayajẹnọ. Devi Jakọbu wlan dọmọ: “Okún sinsẹ́n dodowiwa tọn nọ yin dido to jijọho mẹ to mẹhe nọ dín jijọho lẹ ṣẹnṣẹn.” (Jak. 3:18) Eyin mí tindo wiwọ́ hẹ mẹde vlavo to agun mẹ kavi to whẹndo mẹ, mí sọgan biọ Jiwheyẹwhe dọ ni gọalọna mí nado dín jijọho. Gbọnmọ dali, gbigbọ wiwe Jehovah tọn sọgan deanana mí nado yinuwa po dodowiwa po, podọ ehe sọgan hẹn ayajẹ wá. Jesu zinnudeji dọ nujọnu wẹ e yin nado nọ ze afọdide tintan lọ nado dín jijọho, to whenue e dọmọ: “To whelọnu lo, eyin hiẹ hẹn nunina towe ja agbà lọ kọ̀n bo flin to finẹ dọ mẹmẹsunnu towe tindo nude sọta we, jo nunina towe do finẹ to agbà lọ nukọn, bo tọ́nyi. Yì dín jijọho hẹ mẹmẹsunnu towe whẹ́, podọ to enẹgodo, lẹkọwa bo wá na nunina towe.”—Mat. 5:23, 24.

18, 19. Naegbọn Klistiani lẹ sọgan nọ jaya etlẹ yin to homẹkẹn glọ?

¹⁸ “Ayajẹnọ wẹ mìwlẹ to whenuena gbẹtọ lẹ vlẹ mì kò bo dohomẹkẹn mì bosọ gbọn lalo dali dọ nuylankan wunmẹwunmẹ lẹ do mì go, na yẹn tọn wutu.” Etẹwẹ nuhe Jesu dọ zẹẹmẹdo? E yidogọ dọmọ: “Mì nọ jaya bosọ nọ gọ́ na ayajẹ, na daho wẹ ale mìtọn to olọn mẹ, na mọ wẹ yé ko dohomẹkẹn yẹwhegán he jẹnukọnna mì lẹ do.” (Mat. 5:11, 12) Whenue apọsteli lẹ yin hihò, bọ yè degbena yé nado doalọtena yẹwhehodidọ, “yé tọ́nyi sọn hagbẹ Whẹdatẹn Daho Ju lẹ tọn lọ nukọn bo to ayajẹ.” Na nugbo tọn, e ma yin awufiẹsa he mẹhiho lọ hẹnwa na yé wẹ vivi na yé gba. Kakatimọ, yé to ayajẹ “na yé ko yin hihia jẹ nado yin winyando na oyín [Jesu tọn] wutu.”—Owalọ 5:41.

¹⁹ To ojlẹ mítọn mẹ ga, omẹ Jehovah tọn lẹ nọ yí ayajẹ do doakọnnanu to whenue yé to yaji na oyín Jesu tọn wutu kavi to pipehẹ whlepọn sinsinyẹn lẹ. (Hia Jakọbu 1:2-4.) Taidi apọsteli lẹ, mílọsu ma nọ mọ awuvivi to yajiji wunmẹ depope mẹ. Amọ́, eyin mí hẹn tenọgli mítọn na Jehovah go to whlepọn lẹ whenu, ewọ sọgan gọalọna mí nado yí adọgbigbo do doakọnnanu. Di apajlẹ, to août 1944, to gandudu aṣẹglanglan-panamẹ tọn de glọ, aṣẹpatọ lẹ do Henryk Dornik po nọvisunnu etọn po hlan opá yasanamẹ tọn de mẹ. Ṣigba, nukundiọsọmẹtọ lọ lẹ yigbe dọ: “E ma yọnbasi nado diọlinlẹnna yé nado wà nudepope. Ayajẹnu wẹ e nọ yin na yé nado yin hùhù do sinsẹ̀n yetọn tamẹ.” Mẹmẹsunnu Dornik basi zẹẹmẹ dọmọ: “Dile etlẹ yindọ n’ma jlo na yin hùhù do sinsẹ̀n tamẹ, adọgbigbo gọna teninọ dagbe he n’yí do jiya na nugbonọ-yinyin ṣie na Jehovah wutu hẹn ayajẹ wá na mi nugbonugbo. . . . Dẹ̀hiho vẹkuvẹku dọ̀n mi sẹpọ Jehovah dogọ, podọ ewọ dohia dọ emi yin Alọgọtọ dejidego de.”

20. Naegbọn mí nọ yin ayajẹnọ dile mí to “Jiwheyẹwhe ayajẹnọ lọ” sẹ̀n?

²⁰ Eyin “Jiwheyẹwhe ayajẹnọ lọ” kẹalọyi mí bo hùnhomẹ do mí go, mí sọgan yin ayajẹnọ mahopọnna homẹkẹn sinsẹ̀n tọn, nukundiọsọmẹ whẹndo tọn, manọna kavi mẹhowhe. (1 Tim. 1:11) Mí sọ nọ tindo ayajẹ na opagbe họakuẹ he Jiwheyẹwhe mítọn, “mẹhe ma sọgan dolalo” lọ do lẹ wutu. (Titu 1:2) Hẹndi opagbe Jehovah tọn lẹ tọn na jiawu sọmọ bọ nuhahun po whlepọn egbezangbe tọn lẹ po na taidi nuhe ma tlẹ wá aimẹ pọ́n. To Paladisi he ja lọ mẹ, dona Jehovah tọn lẹ na zẹ̀ nuhe mí sọgan lẹn lẹ go. Podọ ayihaawe ma tin dọ mí na duvivi ayajẹ mayọnjlẹ tọn. Mọwẹ, mí na “mọ awuvivi susu to jijọho susugege mẹ.”—Salm. 37:11.