1. Naegbọn Babilọninu lẹ do doayi yẹwhegán Daniẹli go?

 YẸWHEGÁN Daniẹli gbẹ́ yin jọja whenue Babilọninu lẹ wle e taidi kanlinmọ bo plan ẹn yì fie dẹn taun do otò etọn. Amọ́, e họnwun dọ ahọluzọnwatọ Babilọni tọn lẹ doayi Daniẹli go. Yé mọ sọgbe hẹ “nuhe sọawuhia to nukunta” dọ e “ma tindo oblọ depope, [bosọ] tindo awusọhia dagbe,” podọ e wá sọn whẹndo nukundeji de mẹ. (1 Sam. 16:7) Enẹwutu, Babilọninu lẹ plọnazọ́n ẹn nado wá sẹ̀n to họ̀nmẹ otò yetọn tọn.—Dan. 1:3, 4, 6.

2. Nukun tẹwẹ Jehovah nọ yí do pọ́n Daniẹli? (Ezekiẹli 14:14)

² Jehovah yiwanna Daniẹli, e ma yin na awusọhia etọn kavi otẹn he mẹ e te wutu gba, amọ́ na omẹ alọpa he jọja sunnu ehe de nado yin wutu. Na nugbo tọn, Daniẹli gán ko do nudi owhe 20 poun whenue Jehovah dọho etọn dagbe bo slẹ yinkọ etọn dopọ hẹ Noa po Jobu po, yèdọ sunnu he ko yí owhe susu lẹ zan nado wleawuna yinkọ dagbe to Jiwheyẹwhe dè lẹ. (Jen. 5:32; 6:9, 10; Jobu 42:16, 17; hia Ezekiẹli 14:14.) Podọ, Jehovah zindonukọn nado yiwanna Daniẹli to gbẹzan gaa podọ ayidego tọn etọn blebu mẹ.—Dan. 10:11, 19.

3. Etẹwẹ mí na gbadopọnna to hosọ ehe mẹ?

³ To hosọ ehe mẹ, mí na gbadopọnna jẹhẹnu Daniẹli tọn awe delẹ he zọ́n bọ e họakuẹ to nukun Jehovah tọn mẹ. Jẹnukọn whẹ́, mí na basi zẹẹmẹ jẹhẹnu dopodopo tọn bosọ gbadopọnna ninọmẹ he mẹ e do e hia te lẹ. Enẹgodo, mí na mọ nuhe gọalọna Daniẹli nado wleawuna jẹhẹnu enẹlẹ. Gbọngodo, mí na  dọhodo lehe mí gán hodo apajlẹ etọn do ji. Dile etlẹ yindọ jọja lẹ wẹ hosọ ehe yin kinkan na, mímẹpo wẹ gán plọnnu sọn apajlẹ Daniẹli tọn mẹ.

4. Nawẹ Daniẹli do adọgbigbo hia gbọn? Na apajlẹ.

⁴ Mẹhe yin adọgbotọ lẹ gán nọ dibu, amọ́ yé ma nọ dike enẹ ni glọnalina yé nado wà nuhe sọgbe. Daniẹli yin jọja de he nọ gboadọ taun. Mí ni pọ́n ninọmẹ awe delẹ he mẹ e do adọgbigbo hia te. Ninọmẹ tintan lọ gán ko wá aimẹ nudi owhe awe whenue Babilọninu lẹ ko và Jelusalẹm sudo godo. Ahọlu Nẹbukadnẹzali Babilọni tọn kudlọ he dobu de gando boṣiọ blibata de go. E sìn-adán nado hù sunnu nuyọnẹntọ etọn lẹpo kakajẹ Daniẹli ji, eyin yé ma penugo bo dọ odlọ he e kú lọ po tadena etọn po na ẹn. (Dan. 2:3-5) Daniẹli dona yinuwa madọngbàn; e ma yinmọ e na dekọtọn do okú mẹ na mẹsusu. E “biọ họmẹ yì ahọlu dè bo biọ to e si nado na ẹn whenu, na e nido dọ tadena lọ na ahọlu.” (Dan. 2:16) Enẹ biọ adọgbigbo po yise po. Kandai depope ma tin he dohia dọ Daniẹli ko detana odlọ de pọ́n. E biọ to gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ si, mẹhe yinkọ Babilọni tọn yetọn lẹ yin Ṣadlaki, Meṣaki po Abẹdinẹgo po “nado biọ lẹblanu Jiwheyẹwhe olọn tọn to odẹ̀ mẹ gando aṣli ehe go.” (Dan. 2:18) Jehovah na gblọndo odẹ̀ enẹlẹ tọn. Po alọgọ Jiwheyẹwhe tọn po, Daniẹli detana odlọ Nẹbukadnẹzali tọn. Ehe whlẹn ogbẹ̀ Daniẹli po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po tọn gán.

5. Ninọmẹ devo tẹwẹ whlé adọgbigbo Daniẹli tọn pọ́n?

⁵ Ojlẹ de to whenue Daniẹli ko detana odlọ he gando boṣiọ blibata lọ go godo, adọgbigbo etọn sọ yin whiwhlepọn whladopo dogọ. Nẹbukadnẹzali sọ kudlọ dabla devo. E mọ atin blibata de to odlọ mẹ. Daniẹli yí adọgbigbo do detana odlọ ahọlu lọ tọn, ehe bẹ nulila lọ hẹn dọ ahọlu lọ na hùnalẹ̀ bo ma nasọ yin ahọlu ba na ojlẹ de. (Dan. 4:25) E bọawu taun dọ ahọlu lọ ni pọ́n wẹndomẹ enẹ hlan taidi nùzinzan bo degbe dọ Daniẹli ni yin hùhù. Amọ́ to popolẹpo mẹ, Daniẹli gboadọ bo dowẹn lọ.

6. Etẹwẹ gán ko gọalọna Daniẹli nado yin adọgbotọ?

⁶ Etẹwẹ gán ko gọalọna Daniẹli nado yin adọgbotọ to gbẹzan etọn blebu mẹ? To whenue e gbẹ́ yin jọja, e họnwun dọ Daniẹli na ko plọnnu sọn apajlẹ otọ́ etọn po onọ̀ etọn po tọn mẹ. Matin ayihaawe, yé setonuna anademẹ he  Jehovah na mẹjitọ Islaelivi lẹ bo plọnnu ovi yetọn gando Osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn go. (Deut. 6:6-9) Gbọnvona dọ Daniẹli yọ́n onú dodonu tọn Osẹ́n lọ tọn lẹ taidi Gbedide Ao lẹ, e sọ yọ́n nudọnamẹ gigọ́ gando nuhe Islaelivi de sọgan dù kavi ma sọgan dù lẹ go. b (Lev. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13) Daniẹli sọ plọnnu gando whenuho omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn go, podọ e yọ́n nuhe jọ do yé go whenue yé gboawupo nado nọgbẹ̀ sọgbe hẹ nujinọtedo Jehovah tọn lẹ. (Dan. 9:10, 11) Nujijọ he wá aimẹ to gbẹzan Daniẹli tọn blebu mẹ lẹ hẹn ẹn deji dọ Jehovah po angẹli huhlọnnọ Etọn lẹ po to godona ẹn.—Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19.

7. Nudevo tẹwẹ gọalọna Daniẹli nado wleawuna adọgbigbo? (Sọ pọ́n yẹdide lọ.)

⁷ Daniẹli plọn kandai yẹwhegán Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn, ehe bẹ dọdai Jelemia tọn lẹ hẹn. Dogbapọn enẹ zọ́n bọ to nukọn mẹ, Daniẹli doayi e go dọ kanlinmọgbenu ninọ gaa Ju lẹ tọn to Babilọni na wá vivọnu to madẹnmẹ. (Dan. 9:2) Ayihaawe ma tin dọ jidide Daniẹli tọn to Jehovah mẹ yin hinhẹn lodo whenue e mọ bọ dọdai Biblu tọn lọ mọ hẹndi, podọ mẹhe dejido Jiwheyẹwhe go gligli lẹ lọsu gán wleawuna adọgbigbo ayidego tọn. (Yijlẹdo Lomunu lẹ 8:31, 32, 37-39 go.) Hú popolẹpo, Daniẹli nọ saba hodẹ̀ hlan Otọ́ olọn mẹ tọn etọn. (Dan. 6:10) E yigbe ylando etọn lẹ tọn na Jehovah bo dọ numọtolanmẹ etọn lẹ na Ẹn. Podọ Daniẹli biọ alọgọ. (Dan. 9:4, 5, 19) Gbẹtọ míwlẹ nkọ wẹ ewọ yin, enẹwutu e ma yin jiji po adọgbigbo po. Kakatimọ, e wleawuna jẹhẹnu enẹ gbọn nupinplọn, dẹ̀hiho po jidide do Jehovah go po gblamẹ.

8. Nawẹ mí gán wleawuna adọgbigbo gbọn?

⁸ Etẹwẹ na gọalọna mí nado wleawuna adọgbigbo? Mẹjitọ mítọn lẹ gán nọ na mí tuli nado yin adọgbotọ, amọ́ mí ma gán dugu jẹhẹnu ehe tọn sọn yé si dile e nọ yindo na nutindo whẹndo tọn de gba. Nado wleawuna adọgbigbo gán yin yiyijlẹdo awuwiwlena azọ́nyinyọnẹn yọyọ de go. Aliho dopo nado wleawuna azọ́nyinyọnẹn de ganji wẹ nado nọ pọ́n nuyiwa nuplọnmẹtọ lọ tọn lẹ po sọwhiwhe po bo wá hodo apajlẹ etọn to godo mẹ. Mọdopolọ, mí nọ plọn nado yin adọgbotọ eyin mí nọ yí sọwhiwhe do pọ́n lehe mẹdevo lẹ nọ do jẹhẹnu ehe hia do bosọ nọ hodo apajlẹ yetọn to enẹgodo. Enẹwutu, etẹwẹ mí plọn sọn apajlẹ Daniẹli tọn mẹ? Taidi ewọ, mí dona yọ́n Ohó Jiwheyẹwhe tọn ganji. Mí dona wleawuna haṣinṣan pẹkipẹki de hẹ Jehovah bo nọ dọhona ẹn whẹwhẹ po awuvivo po. Podọ, mí dona nọ ganjẹ Jehovah go bo kudeji dọ mí tindo godonọnamẹ etọn. To whenẹnu, mí na do adọgbigbo hia whenue yise mítọn yin whiwhlepọn.

9. Ale tẹwẹ mí na mọyi eyin mí yin adọgbotọ?

⁹ Eyin mí yin adọgbotọ, mí nọ mọaleyi to aliho susu lẹ mẹ. Lẹnnupọndo apajlẹ Ben tọn ji. E nọ yì wehọmẹ de to Allemagne, fie mẹlẹpo yise te dọ nulẹ wá aimẹ na yede wẹ, bo nọ mọdọ kandai Biblu tọn gando nudida go yin otàngblo. To gbèdopo, dotẹnmẹ yin nina Ben nado nọte to klasigbẹ́ etọn lẹ nukọn bo basi zẹẹmẹ nuhewutu e do yise dọ nulẹ yin didá wẹ tọn. E basi zẹẹmẹ nuyise etọn lẹ tọn po adọgbigbo po. Etẹwẹ yin kọdetọn lọ? Ben dọmọ: “Mẹplọntọ ṣie dotoai po sọwhiwhe po, podọ e basi vọkan nudọnamẹ he n’yizan nado nọgodona nuzedonukọnnamẹ ṣie lẹ tọn susu, bosọ na vọkan dopodopo wehọmẹvi he to klasi lọ lẹpo.” Nawẹ klasigbẹ́ Ben tọn lẹ yinuwa gbọn? Ben dọmọ: “Susu yetọn dotoaina mi, podọ yé dọna mi dọ emi yiwanna mi taun.” Dile  numimọ Ben tọn dohia do, mẹlẹ nọ saba na sisi mẹhe yin adọgbotọ lẹ. Yé gán sọ nọ dọ̀n gbẹtọ ahunjijlọnọ lẹ wá Jehovah dè. Matin ayihaawe, mí do whẹwhinwhẹ́n dagbe lẹ nado wleawuna adọgbigbo.

10. Etẹwẹ nugbonọ-yinyin zẹẹmẹdo?

¹⁰ To Biblu mẹ, hogbe Heblugbe tọn lọ “nugbonọ-yinyin” kavi “owanyi nugbo” nọ bẹ linlẹn haṣinṣan pẹkipẹki owanyinọ de tọn hẹn bo nọ saba yin yiyizan nado basi zẹẹmẹ owanyi he Jiwheyẹwhe do na devizọnwatọ etọn lẹ tọn. Hogbe dopolọ sọ nọ yin yiyizan nado basi zẹẹmẹ owanyi he devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ nọ dohia ode awetọ tọn. (2 Sam. 9:6, 7) Nugbonọ-yinyin mítọn gán to sinsinyẹn deji dile ojlẹ to yìyì. Pọ́n lehe ehe yin nugbo do to whẹho Daniẹli tọn mẹ.

11. Whlepọn nugbonọ-yinyin tọn tẹwẹ Daniẹli pehẹ to yọnhowhe etọn mẹ? (Pọ́n yẹdide he to wepa ji.)

¹¹ Nugbonọ-yinyin Daniẹli tọn na Jehovah yin whiwhlepọn to gbẹzan etọn blebu mẹ. Amọ́ dopo to whlepọn daho hugan etọn lẹ mẹ wá aimẹ whenue e ko do owhe 90 linlán. To ojlẹ lọ mẹ, Medianu lẹ po Pẹlsianu lẹ po ko gbawhàn Babilọni tọn bọ Ahọlu Daliusi wẹ to gandu. Mẹhe to họ̀nmẹ ahọlu tọn lẹ gbẹwanna Daniẹli bo masọ tindo sisi na Jiwheyẹwhe he e nọ sẹ̀n. Enẹwutu, yé kàn ayiha de na Daniẹli nido yin hùhù. Yé sisẹ́ ahọlu nado de gbedide de tọ́n nado tẹ́n Daniẹli pọ́n bo pọ́n eyin vlavo e na yin nugbonọ na Jiwheyẹwhe etọn kavi na ahọlu lọ. Nuhe Daniẹli dona wà poun nado do nugbonọ-yinyin etọn hia ahọlu bosọ wà nudopolọ di mẹhe pò lẹ wẹ nado doalọtena dẹ̀hiho hlan Jehovah na azán 30. Daniẹli gbẹ́ nado jogbe. Ehe zọ́n bọ e yin zizedlan odò kinnikinni tọn mẹ. Amọ́ Jehovah suahọ Daniẹli na nugbonọ-yinyin etọn wutu, bo whlẹn ẹn sọn onù kinnikinni lẹ tọn mẹ. (Dan. 6:12-15, 20-22) Nawẹ mí gán wleawuna nugbonọ-yinyin mawhango Daniẹli tọn nkọ na Jehovah gbọn?

12. Nawẹ Daniẹli wleawuna nugbonọ-yinyin mlẹnmlẹn na Jehovah gbọn?

¹² Dile mí ko dọ do wayi, owanyi sisosiso wẹ nọ whànmẹ nado yin nugbonọ. Daniẹli yin nugbonọ na Jehovah mlẹnmlẹn, na e yiwanna Otọ́ olọn mẹ tọn etọn sisosiso wutu. Matin ayihaawe, Daniẹli wleawuna owanyi mọnkọ, na e nọ lẹnnupọndo jẹhẹnu Jehovah tọn lẹ ji bosọ  nọ lẹnayihamẹpọn do lehe Ewọ nọ do yé hia do ji wutu. (Dan. 9:4) Pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn sọ whàn Daniẹli nado lẹnayihamẹpọn do onú dagbe he Jehovah ko wà na ewọ po omẹ Etọn lẹpo po ji.—Dan. 2:20-23; 9:15, 16.

13. (a) Whlepọn nugbonọ-yinyin tọn tẹlẹ wẹ jọja mítọn lẹ nọ pehẹ? Na apajlẹ. (Sọ pọ́n yẹdide lọ.) (b) Dile video lọ dohia do, nawẹ a gán na gblọndo gbọn whenue mẹdevo lẹ kanse we eyin Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nọ nọgodona mẹhe de nado doalọ to zanhẹmẹ mẹhe tindo vijinu dopolọ lẹ ṣẹnṣẹn tọn mẹ?

¹³ Taidi Daniẹli, mẹhe ma do sisi na Jehovah po nujinọtedo etọn lẹ po lẹ wẹ lẹdo jọja mítọn lẹ. Omẹ mọnkọ lẹ gán nọ gbẹwanna mẹdepope he dọ dọ emi yiwanna Jiwheyẹwhe. Mẹdelẹ tlẹ nọ tẹnpọn nado vannukundo jọja mítọn lẹ, na yé nido doalọtena nugbonọ-yinyin na Jehovah. Di apajlẹ, doayi nuhe jọ do jọja de he nọ yin Graeme bo nọ nọ̀ Australie go. E pehẹ ninọmẹ he kàn dẹpẹ biọ de whenue e to wehọmẹ daho. Mẹplọntọ de kanse klasi lọ lehe yé na yinuwa do eyin họntọn de dọna yé dọ emi nọ doalọ to zanhẹmẹ to mẹhe do vijinu dopolọ lẹ ṣẹnṣẹn tọn mẹ. Mẹplọntọ lọ biọ dọ mẹhe kẹalọyi dọ e sọgbe dọ họntọn yetọn de ni nọ doalọ to walọ mọnkọ zinzan mẹ lẹpo ni nọ awà dopo ji; na mẹhe jẹagọdo lẹ ni nọ awà awetọ ji. Graeme dọ dọ, “Mẹlẹpo to klasi lọ wẹ nọ adà mẹhe kẹalọyi gbẹzan mọnkọ lẹ tọn mẹ, adavo yẹn po Kunnudetọ devo po.” Nuhe jọ bọdego ze nugbonọ-yinyin Graeme tọn na Jehovah do whlepọn mẹ taun. E dọmọ, “wehọmẹvi devo lẹ, podọ etlẹ yin mẹplọntọ lọ ṣàn mí kò bosọ zùn mí na gànhiho dopo blebu he pò whẹpo klasi lọ nido wá vivọnu. N’dovivẹnu nado yí walọmimiọn po lẹnpọn dagbe po do yiavùnlọna yise ṣie, amọ́ yé ma jlo na sèhó ṣie paali paali.” Nawẹ whlepọn nugbonọ-yinyin tọn ehe yinuwado Graeme ji gbọn? E dọmọ, “Homẹ ṣie ma hùn dọ yé dọ danú na mi domọ, amọ́ n’do ayajẹ mayọnjlẹ de sọmọ bo penugo nado yiavùnlọna nuyise ṣie lẹ bo ma jogbe.” c

14. Etẹwẹ yin dopo to aliho he mẹ mí gán wleawuna nugbonọ-yinyin mlẹnmlẹn na Jehovah te lẹ mẹ?

¹⁴ Mí gán wleawuna nugbonọ-yinyin mawhango na Jehovah, eyin taidi Daniẹli mí tindo owanyi sisosiso na Ewọ. Mí nọ wleawuna owanyi mọnkọ eyin mí nọ plọnnu gando jẹhẹnu Jehovah tọn lẹ go. Di apajlẹ, mí gán nọ plọnnu gando nudida etọn lẹ go. (Lom. 1:20) Eyin a jlo na hẹn owanyi po sisi he a do na Jehovah po siso dogọ, a gán hia hosọ debọdo-dego kleunkleun lọ lẹ “Be E Yin Didá Wẹ Ya?” kavi pọ́n video etọn lẹ. A gán sọ gbadopọnna nudọnamẹ he to alọnuwe lọ lẹ La vie a-t-elle été créée? po Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie po mẹ. Doayi nuhe mẹmẹyọnnu jọja de he wá sọn Danemark bo nọ yin Esther dọ go gando alọnuwe enẹlẹ go, e dọmọ: “Hoyijlẹdohogo he to yé mẹ lẹ whànmẹ taun. Alọnuwe lọ lẹ ma na dọna we nuhe a dona yise; yé ze nudọnamẹ lẹ donukọnnamẹ poun wẹ bo nọ namẹ dotẹnmẹ nado basi nudide.” Ben he go mí donù wayi dọmọ: “Azọ́nwanu ehelẹ hẹn yise mẹtọn lodo taun. Yé dohia mi dọ Jiwheyẹwhe wẹ dá ogbẹ̀ lọ.” Whenue a ko plọn alọnuwe ehelẹ godo, e yọnbasi dọ a ni kọngbedopọ hẹ nuhe Biblu dọ dọmọ: “Jehovah Jiwheyẹwhe mítọn, hiẹ wẹ jẹ nado mọ gigo, gbégbò po huhlọn po yí, na hiẹ wẹ dá nulẹpo.”—Osọ. 4:11. d

15. Aliho devo tẹ mẹ wẹ mí gán wleawuna haṣinṣan pẹkipẹki de hẹ Jehovah te?

¹⁵ Aliho devo nado wleawuna owanyi sisosiso na Jehovah wẹ nado yí sọwhiwhe do gbadopọnna gbẹzan Visunnu etọn Jesu tọn. Nuhe  mẹmẹyọnnu jọja de he nọ yin Samira bo nọ nọ̀ Allemagne wà niyẹn. E dọmọ: “Apajlẹ Jesu tọn wẹ gọalọna mi nado yọ́n Jehovah dogọ.” Whenue Samira to pẹvi, e nọ vẹawuna ẹn nado mọnukunnujẹemẹ dọ Jehovah gán tindo numọtolanmẹ. Amọ́, e yọ́n lehe Jesu nọ yinuwa do. E yidogọ dọ, “N’yiwanna Jesu na e yọ́n dọnsẹpọ bosọ yiwanna yọpọvu lẹ wutu.” Lehe Samira to nuplọn gando Jesu go sọ, mọ wẹ haṣinṣan etọn po Jehovah po to sinsinyẹn dogọ do niyẹn. Etẹwutu? E dọmọ: “N’wá mọnukunnujẹemẹ vudevude dọ Jesu nọ hodo apajlẹ Otọ́ etọn tọn to pipé mẹ. Yé di yede taun. N’wá mọdọ dopo to whẹwhinwhẹ́n he wutu Jehovah do dó Jesu hlan aigba ji lẹ mẹ wẹ nado hẹn ẹn yọnbasi na gbẹtọvi lẹ nado wá yọ́n Ewọ dogọ.” (Joh. 14:9) Eyin a jlo na hẹn haṣinṣan towe hẹ Jehovah lodo, naegbọn a ma na yí whenu zan nado plọn nuhe go a pé lẹpo gando Jesu go? Eyin a wàmọ, owanyi po nugbonọ-yinyin towe na Jehovah po na lodo dogọ.

16. Nawẹ mí nọ mọaleyi gbọn eyin mí yin nugbonọ? (Salmu lẹ 18:25; Mika 6:8)

¹⁶ Mẹhe nọ yin nugbonọ na mẹdevo lẹ nọ saba jihọntọn pẹkipẹki na ojlẹ dindẹn. (Luti 1:14-17) Humọ, mẹhe yin nugbonọ na Jehovah lẹ do whẹwhinwhẹ́n dagbe lẹ nado do jijọho ahun mẹ tọn. Etẹwutu? Na Jehovah dopà dọ emi na yin nugbonọ na mẹhe na yin nugbonọ na emi lẹ. (Hia Salmu lẹ 18:25; Mika 6:8.) Pọ́n bo, Mẹdatọ ganhunupotọ lọ jlo nado tindo haṣinṣan pẹkipẹki de hẹ mí! Podọ eyin e wàmọ, whlepọn depope, nukundiọsọmẹtọ depope, etlẹ yin okú lọsu ma gán sánkanna haṣinṣan enẹ. (Dan. 12:13; Luku 20:37, 38; Lom. 8:38, 39) Lehe e yin nujọnu do sọ nado hodo apajlẹ Daniẹli tọn bo hẹn nugbonọ-yinyin mítọn na Jehovah go!

17, 18. Nudevo tẹwẹ mí gán plọn sọn Daniẹli dè?

¹⁷ To hosọ ehe mẹ, jẹhẹnu Daniẹli tọn awe poun wẹ mí gbadopọnna. Amọ́ nususu gbẹ́ pò bọ mí gán plọn sọn e dè. Di apajlẹ, Jehovah na ẹn numimọ po odlọ debọdo-dego delẹ po bosọ na ẹn nugopipe lọ nado detana owẹ̀n dọdai tọn lẹ. Susu to dọdai enẹlẹ mẹ wẹ ko mọ hẹndi. Devo lẹ bẹ zẹẹmẹ gigọ́ lẹ hẹn gando nujijọ sọgodo tọn lẹ go he na yinuwado gbẹtọvi lẹpo ji to aigba ji.

¹⁸ To hosọ he bọdego mẹ, mí na gbadopọnna dọdai Daniẹli tọn awe delẹ. Nukunnumimọjẹ yé mẹ gán gọalọna mímẹpo, yèdọ jọja po mẹho po nado basi nudide nuyọnẹn tọn lẹ todin. Dọdai enẹlẹ gán sọ hẹn adọgbigbo po nugbonọ-yinyin mítọn po lodo, na mí nido wleawudai nado pehẹ whlepọn he to nukọn ja lẹ.