• “E taidi na mi dọ asu ṣie ko deayọ whlasusu wẹ nkọ.”

• “Winyan nọ hù mi, e nọ ṣí na mi dọ n’ma yọnwhanpẹ bo masọ vó nude.”

• “N’ma gán nọ dọhona mẹdepope gandego. N’to yaji to nuglọ.”

• “E taidi na mi dọ Jehovah ma nọ hò ṣie pọ́n wẹ nkọ.”

Hodidọ enẹlẹ do obá he mẹ asi de gán mọ awufiẹsa jẹ hia, eyin asu etọn pọ́n yẹdide gblewa tọn lẹ. Podọ eyin e ko to mọwà to nuglọ vlavo na osun kavi owhe susu lẹ, e gán nọ taidi na asi lọ dọ e ma gán sọ nọ dejido asu etọn go paali ba. Dile asi de dọ do: “N’nọ kanse dee dọ, ‘Omẹ alọpa tẹwẹ dawe ehe ka yin taun? Be nudevo lẹ pò bọ e to whiwhla do mi wẹ ya?’”

Hosọ ehe yin awuwlena do asi he asu etọn ko joawuna yẹdide gblewa tọn lẹ pinpọn de tamẹ. a E na gbadopọnna nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn he na miọnhomẹna asi mọnkọ de, bo na ẹn jide dọ Jehovah to godona ẹn bo nasọ gọalọna ẹn nado gọ̀jẹ gángán to numọtolanmẹ-liho podọ to gbigbọ-liho. b

Dile etlẹ yindọ a ma gán ṣọ́ nuhe asu towe nọ wà lẹpo, a gán ze afọdide lẹ nado de awufiẹsa towe pò bosọ duvivi jijọho ahun mẹ tọn dogọ. Lẹnnupọndo nuhe bọdego lẹ ji.

Ma nọ dowhẹ dewe blo. Asi de gán nọ mọdọ eyin asu emitọn nọ pọ́n yẹdide fẹnnuwiwa tọn, owhẹ̀ emitọn wẹ to linlẹn de mẹ. Alice c nọ mọdọ taidi yọnnu de, emi ma yọnwhanpẹ ganji to asu emitọn sin nukun mẹ. E nọ kanse ede dọ, ‘Naegbọn asu ṣie do de nado nọ pọ́n yọnnu devo lẹ kakati nido yin yẹn?’ Yọnnu delẹ nọ dowhẹ yede na nuyiwa yetọn bo nọ lẹndọ emi to ninọmẹ lọ hẹn vantan. Danielle dọmọ: “N’nọ mọ dee di yọnnu kàndutọ de he to alọwle mítọn gbakija, na n’nọ gblehomẹ taun wutu.”

Eyin a nọ do numọtolanmẹ dopolọ, yọnẹn dọ Jehovah ma nọ dowhẹ we na nuyiwa asu towe tọn lẹ. Jakọbu 1:14 dọmọ: “Mẹdopodopo nọ yin whiwhlepọn  dile e yin dindọn yì bo yin omọ̀ do na gbọn ojlo edetiti tọn dali.” (Lom. 14:12; Flp. 2:12) Kakati Jehovah ni dowhẹ we, ewọ nọ yọ́n pinpẹn nugbonọ-yinyin towe na ẹn tọn.—2 Otàn. 16:9.

E gán sọ yin alenu nado mọnukunnujẹemẹ dọ eyin asu de nọ pọ́n yẹdide gblewa tọn lẹ, enẹ ma zẹẹmẹdo dọ asi lọ ma yọnwhanpẹ kavi jẹdò to fide gba. Mẹhe nọ basi dodinnanu do whẹho ehe ji lẹ dohia dọ, yẹdide gblewa tọn lẹ pinpọn nọ hẹnmẹ zun afanumẹ na ojlo agọ̀ lẹ sọmọ bọ yọnnu depope ma gán hẹn pekọwana yé.

Ma hanú zẹjlẹgo blo. Catherine dọ dọ nuhe nọ do lẹnpọn na emi mapote wẹ yindọ asu emitọn nọ pọ́n yẹdide gblewa tọn lẹ. Frances dọmọ: “Ahun ṣie nọ gbàdo whedepopenu he n’ba asu ṣie pò. E nọ do magbọjẹ na mi taun to azán lọ blebu ji.” Asi devo lẹ dohia dọ emi ma nọ vò to emide mẹ eyin emi topọ hẹ Klistiani devo lẹ he gán ko yọ́n nuhahun asu emitọn tọn. Podọ mẹdevo lẹ yigbe dọ emi nọ mọ emide to ṣokẹdẹ, na yé nọ lẹndọ mẹdepope ma gán mọnukunnujẹ ninọmẹ yetọn mẹ wutu.

Jọwamọnu wẹ e yin nado nọ do numọtolanmẹ mọnkọ lẹ. Etomọṣo, ayiha zizedo yé ji glanglan na yidogọna ayimajai towe. Kakatimọ, tẹnpọn nado nọ ze ayiha do haṣinṣan towe hẹ Jehovah ji. Mọwiwà na hẹn we lodo dogọ.—Salm. 62:2; Efe. 6:10.

A gán mọdọ e yin alenu nado nọ hia bosọ nọ lẹnayihamẹpọn do kandai Biblu tọn, he dọho gando yọnnu he jẹflumẹ bo ka mọ homẹmimiọn yí whenue yé lẹhlan Jehovah to odẹ̀ mẹ lẹ go ji. E ma diọ ninọmẹ yetọn lẹ to whelẹponu, amọ́ e na yé jijọho. Di apajlẹ, Hanna tindo “awubla sinsinyẹn” gando ninọmẹ etọn go. Amọ́, whenue e ko ‘hodẹ̀ na ojlẹ dindẹn to Jehovah nukọn’ godo, e tindo jijọho dile etlẹ yindọ e ma ko yọ́n lehe nulẹ na wá yì do.—1 Sam. 1:10, 12, 18; 2 Kọl. 1:3, 4.

Nọ biọ alọgọ mẹho agun tọn lẹ tọn. Yé gán yin “họta de sọn jẹhọn nù, yèdọ fibẹtado de sọn yujẹhọn nù.” (Isa. 32:2, Odò.) Yé tlẹ gán dlẹnalọdo mẹmẹyọnnu de na we he a gán dọ homẹ na, bo mọ homẹmimiọn yí.—Howh. 17:17.

Be a gán gọalọna asu towe nado duto aṣa etọn nado nọ pọ́n yẹdide gblewa tọn lẹ ji ya? E yọnbasi dọ ni yinmọ. Biblu dohia dọ na nuhe dù pọngbọ hinhẹnwa na nuhahun de kavi duduto kẹntọ he sẹhundaga de ji, “omẹ awe pọnte hú mẹdopo.” (Yẹwh. 4:9-12) Dodinnanu lẹ ko dohia dọ kọdetọn  lọ lẹ nọ saba yọ́n eyin asu po asi po de nọ wazọ́n dopọ nado duto afanumẹ-yinyin na yẹdide gblewa tọn pinpọn ji, podọ nado vọ́ awuwlena jidide do alọwlemẹ yetọn go.

Na nugbo tọn, nususu na sinai do ojlo po gbemima sinsinyẹn alọwlemẹ towe tọn po ji nado duto aṣa etọn nado nọ pọ́n yẹdide gblewa tọn ji. Be e ko vẹ̀ Jehovah vẹkuvẹku nado mọ huhlọn bo ko sọ dín alọgọ mẹho lẹ tọn ya? (2 Kọl. 4:7; Jak. 5:14, 15) Be e ko kàn ayiha voovo lẹ nado dapana mẹtẹnpọn lẹ, di apajlẹ bo ko ze dogbó lẹ dai gando aliho he mẹ e nọ zan nuyizan lẹtliki tọn lẹ te go bo ko sọ dapana ninọmẹ he nọ whlemẹpọn taun lẹ ya? (Howh. 27:12) Be e jlo nado kẹalọyi alọgọ towe bosọ nọ dọ nugbo mlẹnmlẹn na we ya? Eyin mọ wẹ, e gán pà we nado gọalọna ẹn.

Gbọnna? Lẹnnupọndo apajlẹ ehe ji. Felicia wlealọ hẹ Ethan he ko lẹzun afanumẹ na yẹdide gblewa tọn pinpọn sọn ovu. Felicia nọ hẹn ẹn bọawuna Ethan nado dọhona ẹn, eyin e do ojlo sinsinyẹn nado gọ̀jẹ yẹdide gblewa tọn lẹ pọ́n ji. Ethan dọmọ: “N’nọ dọ nugbo na asi ṣie bosọ nọ dọ nulẹpo na ẹn. E gọalọna mi po owanyi po nado ze dogbó lẹ dai bosọ nọ kanse mi sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ lehe e to pipà mi do. Podọ e sọ gọalọna mi nado ze dogbó dai gando Intẹnẹt yiyizan go.” Na nugbo tọn, e nọ vẹna Felicia dọ Ethan nọ do ojlo nado pọ́n yẹdide gblewa tọn. E dọmọ: “Amọ́, homẹgble ṣie po flumẹjijẹ ṣie po ma nọ gọalọna ẹn nado dapana omọ̀ ehe. Whenue mí ko dọhodo nuhahun lọ lẹ ji godo, asu ṣie wleawufo nado gọalọna mi na ma do duto awufiẹsa ṣie titi ji.”

Hodọdopọ mọnkọ lẹ gán gọalọna asu de nado dapana yẹdide gblewa tọn pinpọn, podọ e sọ nọ gọalọna asi etọn nado dejidego whladopo dogọ. To popolẹpo mẹ, eyin asu de nọ dọ nugbo gando ayilinlẹn, nuwiwa egbesọegbesọ tọn, po fihe e nọ yì lẹ po go, ayihaawe lẹpo nọ busẹ.

Be a lẹndọ emi gán gọalọna asu emitọn to aliho dopolọ mẹ ya? Eyin mọ wẹ, naegbọn mì ma na hia hosọ ehe bosọ dọhodeji dopọ? Yanwle asu towe tọn lẹ na yin nado doalọtena yẹdide gblewa tọn lẹ pinpọn mlẹnmlẹn bosọ na we whẹwhinwhẹ́n nado nọ dejidego whladopo dogọ. Kakati nado nọ hanú gando ahunmẹdunamẹnu towe lẹ go, asu towe dona nọ tẹnpọn nado mọnukunnujẹ lehe nuhahun ehe nọ yinuwado ji we do mẹ. Yanwle towe wẹ nado nọgodona ẹn nado doalọtena aṣa enẹ bosọ jẹna jidedomẹgo towe whladopo dogọ. E na biọ dọ mì omẹ awe lẹ ni yọ́n nuhewutu mẹlẹ nọ joawuna yẹdide gblewa tọn lẹ pinpọn po lehe yè sọgan duto nuhahun enẹ ji do po. d

 Eyin a to budi dọ homẹgble gán fọndote to hodọdopọ mìtọn whenu, a gán lẹnnupọndo mẹho agun tọn he mì omẹ awe lẹ na voawu hẹ de yiylọ ji nado wá nọpọ hẹ mì bo deanana hodọdopọ lọ lẹ na ojlẹ de. Hẹn do ayiha mẹ dọ eyin alọwlemẹ de tlẹ ko duto aṣa lọ nado nọ pọ́n yẹdide gblewa tọn ji godo, e gán biọ whenu susu whẹpo a ni vọ́ dejidego. Ma jogbe blo. Nọ doayi nukọnyiyi kleunkleun lẹ go to haṣinṣan mìtọn mẹ. Nọ donukun dọ dile ojlẹ to yìyì, eyin mì nọ fahomẹ, alọwle mìtọn na wá lodo whladopo dogọ.—Yẹwh. 7:8; 1 Kọl. 13:4.

Eyin asu towe sọ vọ́ jai jẹ aṣa enẹ mẹ, be ehe zẹẹmẹdo dọ e ma lẹnvọjọ kavi dọ todido depope ma tin gando ninọmẹ lọ go wẹ ya? E ma yinmọ dandan. Titengbe eyin e ko peve to walọ mọnkọ mẹ, e yọnbasi dọ avùnnukundiọsọmẹnu he na nọ aimẹ na pipotọ gbẹzan etọn tọn de wẹ e to pipehẹ. E gán vọ́ jai jẹ walọ mọnkọ mẹ eyin e tlẹ ko dapana ẹn na owhe susu. Nado dapana nujijọ mọnkọ lẹ to nukọn mẹ, e na biọ dọ ni ze dogbó hihọ́-basinamẹ tọn lẹ dai na ede, vlavo bo tlẹ zindonukọn nado yin nujikudonọ eyin etlẹ taidi dọ e ko duto nuhahun lọ ji. (Howh. 28:14; Mat. 5:29; 1 Kọl. 10:12) E na biọ dọ e ni wleawuna “huhlọn mẹwhinwhàn apọ̀nmẹ tọn” yọyọ de, bosọ plọn nado “gbẹwanna oylan,” yèdọ yẹdide gblewa tọn lẹ gọna walọ mawé depope he nọ gandego taidi vijinu mẹtọn yíyí do daihun. (Efe. 4:23; Salm. 97:10; Lom. 12:9) Be e jlo nado dovivẹnu ehelẹ ya? Eyin mọ wẹ, ninọmẹ etọn gán nọma ko ylan sọmọ. e

Bọ etẹwẹ lo, eyin alọwlemẹ towe ma jlo paali nado diahi hẹ nuhahun etọn? E sọgbe dọ a ni nọ tindo numọtolanmẹ flumẹjijẹ, homẹgble po mẹtitafu po tọn whẹwhẹ. Nọ dín jijọho ahun mẹ tọn bo nọ jo whẹho lọ do alọ Jehovah tọn mẹ. (1 Pita 5:7) Zindonukọn nado nọ dọnsẹpọ Jehovah gbọn nupinplọn, dẹ̀hiho po ayihamẹlinlẹnpọn po gblamẹ. Dile a to mọwà, deji dọ ewọ lọsu to dindọnsẹpọ we ga. Dile e yin didọ do to Isaia 57:15 mẹ, e nọ tin hẹ mẹhe yè “gbidikọna lẹ po agbátọnọ lẹ po,” nado gọalọna yé na yé nido vọ́ ayajẹ yetọn mọ. Dovivẹnu nado yin Klistiani dagbe hugan he a sọgan yin. Nọ biọ alọgọ mẹho lẹ tọn. Podọ, nọ tindo todido lọ dọ to sọgodo, asu towe gán basi diọdo sọn ahun mẹ wá.—Lom. 2:4; 2 Pita 3:9.