HOSỌ OPLỌN TỌN 14
Be A Nọ Hẹn Lizọnyizọn Towe Di to Gigọ́ mẹ Ya?
“Nọ to wẹndagbe lọ lá zọnmii bosọ nọ hẹn lizọnyizọn towe di to gigọ́ mẹ.”—2 TIM. 4:5, Odò.
OHÀN 57 Wẹndagbe Lilá Na Gbẹtọ Wunmẹ Lẹpo
BLADOPỌ *
To fọnsọnku Jesu tọn godo, ewọ pli hẹ devi etọn lẹ bo na yé anademẹ nado “yì, bo hẹn gbẹtọ lẹ . . . zun devi lẹ” (Pọ́n hukan 1)
1. Etẹwẹ devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹpo nọ jlo, podọ etẹwutu? (Pọ́n yẹdide he to wepa ji.)
KLISTI JESU degbena hodotọ etọn lẹ nado “yì bo hẹn gbẹtọ lẹ sọn akọta lẹpo mẹ zun devi lẹ.” (Mat. 28:19) Devizọnwatọ nugbonọ Jiwheyẹwhe tọn lẹpo wẹ nọ jlo na plọn lehe yé sọgan “hẹn” lizọnyizọn he yin zizedo alọmẹ na yé ehe “di to gigọ́ mẹ” do. (2 Tim. 4:5) To popolẹpo mẹ, azọ́n ehe wẹ yin nujọnu hugan, wẹ doale hugan, bosọ yin niyaniya tọn hugan azọ́n devo depope to gbẹ̀mẹ. Ṣigba, e sọgan nọ vẹawuna mí nado mọ whenu susu na lizọnyizọn lọ dile mí na ko jlo do.
2. Avùnnukundiọsọmẹnu tẹlẹ wẹ mí nọ pehẹ dile mí to lizọnyizọn mítọn hẹndi?
2 Azọ́n titengbe devo lẹ tin he nọ biọ whenu po huhlọn mítọn po. E sọgan biọ dọ mí ni nọ wà agbasazọ́n de na gànhiho susu lẹ egbesọegbesọ nado mọ dandannu gbẹ̀mẹ tọn lẹ na míde podọ na whẹndo mítọn. Vlavo e ma to awubọ na mí nado penukundo azọngban whẹndo tọn devo lẹ go, kavi mí sọgan to awutujẹ, kavi to pipehẹ apọṣimẹ sinsinyẹn gọna nuhahun po awufiẹsa mẹhowhe tọn lẹ po. Nawẹ mí sọgan hẹn lizọnyizọn mítọn di to gigọ́ mẹ gbọn eyin mí tlẹ to pipehẹ ninọmẹ sinsinyẹn mọnkọtọn lẹ?
3. Tadona tẹ kọ̀n wẹ hogbe Jesu tọn he to Matiu 13:23 mẹ lẹ sọgan hẹn mí wá?
3 Eyin ninọmẹ mítọn lẹ nọ glọnalina mí nado yí whenu susu zan to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ dile mí sọgan ko jlo do, mí ma dona gbọjọ. Jesu yọnẹn dọ mímẹpo ma na penugo nado de sinsẹ́n Ahọluduta lọ tọn tọ́n jẹ obá dopolọ mẹ. (Hia Matiu 13:23.) Jehovah nọ yọ́n pinpẹn nuhe mí nọ wà to sinsẹ̀nzọn etọn mẹ lẹpo tọn taun, dile e na dẹnsọ bọ mí na to nuhe go mí pé lẹpo wà. (Heb. 6:10-12) To alọ devo mẹ, mí sọgan nọ mọdọ ninọmẹ mítọn sọgan na mí dotẹnmẹ nado wà humọ. To hosọ ehe mẹ, mí na gbadopọnna lehe mí sọgan ze lizọnyizọn lọ do otẹn tintan mẹ to gbẹzan mítọn mẹ, hẹn gbẹzan mítọn bọawu, bosọ hẹn nugopipe yẹwhehodidọ po mẹpinplọn po tọn mítọn pọnte dogọ do. Ṣigba, jẹnukọn whẹ́, etẹwẹ e zẹẹmẹdo nado hẹn lizọnyizọn mítọn di to gigọ́ mẹ?
4. Etẹwẹ e zẹẹmẹdo nado hẹn lizọnyizọn mítọn di to gigọ́ mẹ?
4 Do glido, nado hẹn lizọnyizọn mítọn di to gigọ́ mẹ, mí dona nọ tindo mahẹ gigọ́ to azọ́n yẹwhehodidọ po mẹpinplọn po tọn lọ mẹ dile e yọnbasi do. Amọ́, e nọ biọ nudevo hú whenu susu yiyizan poun to azọ́n lọ mẹ. Mẹwhinwhàn mítọn sọ yin nujọnu na Jehovah ga. Na mí yiwanna Jehovah po kọmẹnu mítọn po wutu, mí nọ yí alindọn mítọn lẹpo do wazọ́n to lizọnyizọn Klistiani tọn * mítọn mẹ. (Malku 12:30, 31; Kol. 3:23) Nado yí alindọn lẹpo do sẹ̀n Jiwheyẹwhe zẹẹmẹdo nado ze míde jo, nado yí huhlọn mítọn lẹpo zan to sinsẹ̀nzọn etọn mẹ jẹ obá he mẹ mí penugo jẹ. Eyin mí yọ́n pinpẹn lẹblanulọkẹyi he mí tindo nado nọ dọyẹwheho tọn, mí nọ tẹnpọn nado má wẹndagbe lọ hẹ gbẹtọ susu dile mí penugo do.
5, 6. Na apajlẹ de he do lehe mẹhe ma nọ mọ whenu sọmọ de gbẹ́ sọgan ze lizọnyizọn lọ do otẹn tintan mẹ do hia.
5 Yí nukun homẹ tọn do pọ́n dẹpẹ de he yiwanna ginta hihò. E nọ vivi na ẹn nado hònú to fidepope he e yọnbasi te. To nukọn mẹ, e wá mọ azọ́n do kafe-satẹn lẹdo lọ tọn de, fie e nọ hò ginta te to sẹfifo lẹ. Amọ́, akuẹ he e nọ dù ma nọ pé nado penukundo akuẹzinzan etọn lẹ go. Enẹwutu, e mọ azọ́n do nusatẹn de taidi akuẹyitọ, bo nọ wazọ́n sọn lundi jẹ vendredi. Dile e tlẹ nọ yí suhugan whenu etọn tọn zan to nusatẹn enẹ, ayiha etọn gbẹ́ to ginta hihò ji. Ojlo vẹkuvẹku etọn wẹ nado hẹn nugopipe etọn pọnte podọ nado yí nuhiho do basi agbasazọ́n etọn. Etomọṣo, e nọ vivi na ẹn nado yí dotẹnmẹ depope he e mọ zan nado hònú, eyin etlẹ yin na ojlẹ kleun de.
6 To aliho dopolọ mẹ, a sọgan nọma nọ mọ whenu susu na azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ dile a na ko jlo do. Etomọṣo, nuhe a yiwanna nado nọ wà niyẹn. A nọ dovivẹnu nado hẹn nugopipe towe pọnte, na wẹndagbe he lá a te nido jẹ ahun gbẹtọ lẹ tọn mẹ dogọ. Po nususu he a dona yí whenu towe zan na lẹ po, a sọgan nọ kanse dewe lehe a gán ze azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ do otẹn tintan mẹ do.
LEHE A SỌGAN ZE LIZỌNYIZỌN LỌ DO OTẸN TINTAN MẸ DO
7, 8. Nawẹ mí sọgan hodo apajlẹ pọndohlan he Jesu tindo gando lizọnyizọn lọ go tọn gbọn?
7 Pọndohlan he Jesu tindo gando lizọnyizọn lọ go yin apajlẹ ayidego tọn de na mí. E yí hodidọ gando Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn go do basi yanwle etọn tintan to gbẹ̀mẹ. (Joh. 4:34, 35) E zinzọnlin na kilomẹtlu kanweko susu lẹ nado dọyẹwheho na mẹsusu dile e yọnbasi do. E yí dotẹnmẹ hundote lẹpo zan nado dọhona gbẹtọ lẹ to nọtẹn gbangba tọn lẹ podọ to owhé yetọn lẹ gbè. Jesu yí gbẹzan etọn blebu zan na lizọnyizọn lọ.
8 Mí sọgan hodo apajlẹ Klisti tọn gbọn ayiha kinkan nado hùn dotẹnmẹ wẹndagbe lilá tọn lẹ dote to whedepopenu, podọ to fidepope he e yọnbasi te dali. Mí nọ to gbesisọ mẹ nado yí nuhe nọ hẹn awuvivi wá na mí lẹ do sanvọ́ nado tindo mahẹ to azọ́n wẹndagbe-jijlá tọn lọ mẹ. (Malku 6:31-34; 1 Pita 2:21) To agun mẹ, mẹdelẹ nọ penugo nado sẹ̀n taidi gbehosọnalitọ titengbe, whepoponu tọn kavi alọgọtọ tọn lẹ. Mẹdevo lẹ ko plọn ogbè devo kavi sẹtẹn yì fie nuhudo wẹnlatọ tọn sù te lẹ. Ṣigba, wẹnlatọ Ahọluduta lọ tọn he pò lẹ, yèdọ mẹhe to nuhe go yé pé lẹpo wà lẹ, nọ yí adà daho de wà to azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ mẹ. Depope he whẹho lọ yin, Jehovah ma nọ biọ nude to mí si hugan nuhe mí sọgan wà. E jlo dọ mímẹpo ni duvivi sinsẹ̀nzọn wiwe mítọn tọn dile mí to “wẹndagbe gigonọ Jiwheyẹwhe ayajẹnọ lọ tọn” lá.—1 Tim. 1:11; Deut. 30:11.
9. (a) Nawẹ Paulu ze azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ do otẹn tintan mẹ gbọn etlẹ yin to whenue ewọ dona wà agbasazọ́n de? (b) Sọgbe hẹ Owalọ lẹ 28:16, 30, 31, pọndohlan tẹwẹ Paulu tindo gando lizọnyizọn lọ go?
9 Apọsteli Paulu ze apajlẹ dagbe de dai, na nuhe dù lizọnyizọn lọ yiylọdọ nujọnu hugan to gbẹzan etọn mẹ. Whenue e to Kọlinti to gbejizọnlin mẹdehlan tọn etọn awetọ whenu, akuẹ he pò to e si ma jẹ fide, bọ e to dandannu glọ nado wazọ́n gòhọ gbigbá tọn na ojlẹ de. Ṣigba, Paulu ma yí gòhọ gbigbá do dó yanwle etọn tintan to gbẹ̀mẹ. E wà azọ́n ehe nado penukundo ede go to lizọnyizọn lọ mẹ bo gbọnmọ dali penugo nado lá wẹndagbe lọ na Kọlintinu lẹ “vọnu.” (2 Kọl. 11:7) Dile Paulu tlẹ to dandannu glọ nado wà agbasazọ́n de, e zindonukọn nado ze lizọnyizọn lọ do otẹn tintan mẹ, podọ e nọ dọyẹwheho to Gbọjẹzangbe lẹpo. To whenue ninọmẹ Paulu tọn pọnte, ewọ penugo nado na ayidonugo yẹwhehodidọ dogọ. Ewọ “jẹ alọnu etọn hẹn ján ji petepete to ohó lọ didọ mẹ bo to kunnudena Ju lẹ nado dohia dọ Jesu wẹ Klisti lọ.” (Owalọ 18:3-5; 2 Kọl. 11:9) To nukọn mẹ, whenue Paulu yin súsú do owhé de gbè to Lomu na owhe awe, ewọ dekunnuna mẹhe wá dla ẹ pọ́n lẹ bosọ kàn wekanhlanmẹ lẹ. (Hia Owalọ lẹ 28:16, 30, 31.) Paulu magbe ma nado dike nudepope ni fẹayihasẹna ẹn to lizọnyizọn etọn mẹ. E wlan dọmọ: “To whenuena e yindọ míwlẹ tindo lizọnyizọn ehe . . . , mí ma gbọjọ.” (2 Kọl. 4:1) Taidi Paulu, eyin etlẹ biọ dọ mí ni yí whenu zan na agbasazọ́n de, mí gbẹ́ sọgan ze azọ́n Ahọluduta lọ tọn do otẹn tintan mẹ to gbẹ̀mẹ.
Aliho susu mẹ wẹ mí sọgan hẹn lizọnyizọn mítọn di to gigọ́ mẹ te (Pọ́n hukan 10, 11tọ)
10, 11. Nawẹ mí sọgan hẹn lizọnyizọn mítọn di to gigọ́ mẹ gbọn eyin mí tindo nuhahun agbasalilo tọn?
10 Eyin mí masọ penugo nado nọ dọyẹwheho sọn họndekọn jẹ họndekọn, na mẹhowhe kavi nuhahun agbasalilo tọn de wutu, mí sọgan duvivi adà lizọnyizọn lọ tọn devo lẹ tọn. Wẹndagbe-jlatọ owhe kanweko tintan tọn lẹ nọ yì gbẹtọ lẹ dè to fidepope he yé te. Yé nọ yí dotẹnmẹ he hundote lẹpo zan nado dọho gando nugbo lọ go—sọn whédegbè jẹ whédegbè, to gbangba, podọ to aliho mayin aṣa tọn mẹ—yèdọ to fidepope he yé “mọ” gbẹtọ lẹ te. (Owalọ 17:17; 20:20) Eyin mí masọ penugo nado nọ zinzọnlin susu ba, mí sọgan nọ sinai to nọtẹn gbangba tọn de, fie mí sọgan dọyẹwheho na aligbọntọ lẹ te. Kavi mí sọgan nọ dọyẹwheho to aliho mayin aṣa tọn mẹ, nọ kàn wekanhlanmẹ lẹ, kavi dọyẹwheho gbọn alokan ji. Aliho yẹwhehodidọ tọn enẹlẹ yiyizan ko hẹn ayajẹ po pekọ mayọnjlẹ po wá na wẹnlatọ susu he ninọmẹ yetọn nọ glọnalina yé taun lẹ.
11 A sọgan hẹn lizọnyizọn towe di to gigọ́ mẹ, eyin a tlẹ to pipehẹ nuhahun agbasalilo tọn lẹ. Sọ lẹnnupọndo apajlẹ apọsteli Paulu tọn ji. E dọmọ: “To nulẹpo mẹ, yẹn tindo huhlọn lọ gbọn mẹlọ he nọ na mi huhlọn dali.” (Flp. 4:13) Paulu do hudo huhlọn enẹ tọn whenue e to azọ̀njẹ to gbejizọnlin mẹdehlan tọn de whenu. E basi zẹẹmẹ na Galatianu lẹ dọmọ: “Azọ̀njijẹ ṣie to agbasa mẹ wẹ hùn dotẹnmẹ dote na mi to tintan whenu nado lá wẹndagbe lọ na mì.” (Gal. 4:13) Mọdopolọ, nuhahun agbasalilo tọn towe lẹ sọgan hùn dotẹnmẹ lẹ dote na we nado lá wẹndagbe lọ na mẹdevo lẹ, taidi doto lẹ, nukunpedomẹgotọ dotowhé tọn lẹ gọna mẹdevo he to alọgọ to finẹ lẹ. Susu to omẹ ehelẹ mẹ wẹ nọ to azọ́nmẹ to whenue wẹnlatọ lẹ yì owhé yetọn lẹ gbè.
LEHE A SỌGAN HẸN GBẸZAN TOWE BỌAWU DO
12. Etẹwẹ e zẹẹmẹdo dọ nukun towe ni “tin to fidopo”?
12 Jesu dọmọ: “Nukun wẹ miyọ́ngbán agbasa tọn. Enẹwutu, eyin nukun towe tin to fidopo [kavi “bọawu,” Odò.], agbasa towe pete na gọ́ na hinhọ́n.” (Mat. 6:22) Etẹ na dọ e te? Nuhe dọ e te wẹ yindọ, mí dona hẹn gbẹzan mítọn bọawu kavi ze ayiha do yanwle kavi lẹndai dopo ji, ma nado yin ayihafẹsẹna. Jesu lọsu ze apajlẹ dai gbọn ayiha etọn zize do lizọnyizọn lọ ji to gbẹzan etọn mẹ dali, podọ e plọn devi etọn lẹ nado nọ ze ayiha do Jehovah sinsẹ̀n po Ahọluduta Etọn po ji. Mí nọ hodo apajlẹ Jesu tọn gbọn lizọnyizọn Klistiani tọn lọ zizedo otẹn tintan mẹ to gbẹzan mítọn mẹ dali, enẹ wẹ “nado to Ahọluduta lọ po dodowiwa [Jiwheyẹwhe tọn] po dín whẹ́.”—Mat. 6:33.
13. Etẹwẹ sọgan gọalọna mí nado ze ayiha do lizọnyizọn Klistiani tọn mítọn ji?
13 Aliho dopo nado ze ayiha do lizọnyizọn mítọn ji wẹ nado hẹn gbẹzan mítọn bọawu, bo gbọnmọ dali penugo nado nọ mọ whenu dogọ nado gọalọna mẹdevo lẹ na yé nido wá yọ́n Jehovah bosọ yiwanna ẹn. * Di apajlẹ, be mí gán vọ́ tito-basina azọ́n gànmẹ mítọn lẹ nado sọgan nọ yí whenu zan dogọ to lizọnyizọn lọ mẹ to sẹmẹsẹmẹ ya? Be mí gán dekanpona mahẹ tintindo to ayidedai he sọgan nọ dù whenu mítọn lẹ mẹ ya?
14. Vọjlado tẹlẹ wẹ asu po asi po de basi nado na ayidonugo lizọnyizọn lọ dogọ bo yí whenu susu zan to e mẹ?
14 Nuhe mẹho agun tọn de he nọ yin Elias po asi etọn po wà niyẹn. Asu lọ dọmọ: “To ojlẹ lọ mẹ, mí ma penugo nado yin gbehosọnalitọ, amọ́ fide ján mí ka dona bẹsọn. Enẹwutu, mí ze afọdide kleunkleun delẹ nado yidogọna whenu he mí nọ yizan to lizọnyizọn lọ mẹ. Di apajlẹ, mí jẹ wédona akuẹ ji, jẹ kandepona ayidedai delẹ he mí wá mọ di nuhe ma yin dandan tọn ji, podọ mí biọ to azọ́ngán mítọn lẹ si nado basi vọjlado vude na azọ́n gànmẹ mítọn lẹ. Taidi kọdetọn de, mí penugo nado nọ dekunnu to whèjai lẹ, nọ deanana plọnmẹ Biblu susu dogọ, bo tlẹ sọ nọ tọ́n na kunnudegbe to osẹ ṣẹnṣẹn lẹ whla awe to osun dopo mẹ. Lehe mí duvivi etọn do sọ!”
LEHE A SỌGAN HẸN NUGOPIPE YẸWHEHODIDỌ PO MẸPINPLỌN PO TỌN TOWE PỌNTE DO
Nuhe mí plọn to opli osẹ ṣẹnṣẹn tọn ji lẹ yíyí-do-yizan mẹ nọ gọalọna mí nado to nukọnyi zọnmii to lizọnyizọn mítọn mẹ (Pọ́n hukan 15, 16tọ) *
15, 16. Sọgbe hẹ 1 Timoti 4:13, 15, nawẹ mí sọgan to nugopipe yẹwhehodidọ tọn mítọn hẹn pọnte dogọ gbọn? (Sọ pọ́n apotin lọ “ Yanwle Delẹ He Gán Gọalọna Mi Nado Hẹn Lizọnyizọn Ṣie Di to Gigọ́ Mẹ.”)
15 Aliho devo nado hẹn lizọnyizọn mítọn di to gigọ́ mẹ dogọ wẹ nado hẹn nugopipe mítọn to azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ mẹ pọnte. Agbasazọ́n mẹdelẹ tọn nọ biọ dọ yé ni nọ to azọ́nplọnmẹ he yinukọn lẹ mọyi nado hẹn azọ́nyinyọnẹn po nugopipe yetọn lẹ po pọnte dogọ. Nudopolọ wẹ e yin na wẹnlatọ Ahọluduta lọ tọn lẹ. Mí dona zindonukọn nado to nuplọn gando lehe mí na yọnazọ́n ẹn dogọ to lizọnyizọn mítọn mẹ do go.—Howh. 1:5; hia 1 Timoti 4:13, 15.
16 Ṣigba, nawẹ mí sọgan to nukọnyi zọnmii to lizọnyizọn mítọn mẹ gbọn? Gbọn ayidonugo sọwhiwhe tọn nina anademẹ he mí nọ mọyi to sẹmẹsẹmẹ to opli Gbẹzan po Lizọnyizọn po tọn whenu lẹ dali. To opli ehe whenu, mí nọ mọ azọ́nplọnmẹ nujọnu tọn yí, ehe nọ gọalọna mí nado to nugopipe mítọn hẹn pọnte vudevude to lizọnyizọn lọ mẹ. Di apajlẹ, whenue azinponọ to ayinamẹ na wehọmẹvi lẹ, mí sọgan mọ nudọnamẹ delẹ yí he na gọalọna mí nado hẹn lizọnyizọn mítọn pọnte. Mí sọgan yí nudọnamẹ enẹlẹ do yizan mẹ to whenue mí wá to wẹndagbe lá na mẹde. Mí sọgan biọ alọgọ nugopọntọ pipli kunnudegbe tọn mítọn tọn, kavi biọ to ewọ kavi wẹnlatọ numimọnọ devo, gbehosọnalitọ de, kavi nugopọntọ lẹdo tọn si nado wazọ́n hẹ mí to lizọnyizọn lọ mẹ. Dile mí to Azọ́nwanu Mẹpinplọn tọn mítọn lẹ dopodopo yizan po azọ́nyinyọnẹn po dogọ do, mọ wẹ mí na duvivi yẹwhehodidọ po mẹpinplọn mítọn po tọn dogọ do niyẹn.
17. Ale tẹlẹ wẹ a na mọ eyin a nọ hẹn lizọnyizọn towe di to gigọ́ mẹ?
17 Lẹblanulọkẹyi nankọ die dọ Jehovah na mí dotẹnmẹ lọ nado yin “azọ́nwatọ hatọ” etọn lẹ! (1 Kọl. 3:9) Eyin mí nọ “mọdona nuhe yin nujọnu hugan lẹ,” bo nọ ze ayiha do lizọnyizọn Klistiani tọn mítọn ji, mí na “yí ayajẹ do sẹ̀n Jehovah.” (Flp. 1:10; Salm. 100:2) Taidi dopo to lizọnyizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ, a sọgan kudeji dọ ewọ na na we huhlọn he sin hudo a do nado hẹn lizọnyizọn towe di to gigọ́ mẹ mahopọnna avùnnukundiọsọmẹnu kavi aliglọnnamẹnu he a gán pehẹ lẹ. (2 Kọl. 4:1, 7; 6:4) Vlavo ninọmẹ towe nọ hẹn yọnbasi na we nado tindo mahẹ vude kavi susu to lizọnyizọn lọ mẹ, a sọgan “tindo whẹwhinwhẹ́n nado jaya” eyin a nọ hẹn lizọnyizọn lọ di po alindọn towe lẹpo po. (Gal. 6:4) Eyin a nọ hẹn lizọnyizọn towe di to gigọ́ mẹ, a na dohia dọ a yiwanna Jehovah po gbẹtọvi hatọ towe po. “Gbọn ehe wiwà dali, hiẹ na whlẹn dewe po mẹhe nọ dotoaina we lẹ po gán.”—1 Tim. 4:16.
OHÀN 58 Họntọn Jijọho Tọn lẹ Dindinmọ
^ huk. 5 Mí ko yin azọ́ndena nado dọyẹwheho wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn podọ nado hẹn gbẹtọ lẹ zun devi. To hosọ ehe mẹ, mí na gbadopọnna lehe mí sọgan hẹn lizọnyizọn mítọn di to gigọ́ mẹ do mahopọnna ninọmẹ sinsinyẹn mítọn lẹ. Mí nasọ plọn lehe mí sọgan tindo kọdetọn dagbe bosọ mọaleyi dogọ sọn azọ́n yẹwhehodidọ tọn mítọn mẹ do.
^ huk. 4 ZẸẸMẸ HOGBE LẸ TỌN: Lizọnyizọn Klistiani tọn mítọn bẹ azọ́n yẹwhehodidọ po mẹpinplọn po tọn, ohọ̀ titobasinanu lọ tọn lẹ gbigbá po nukunpipedo yé go po, gọna azọ́n kọgbọ tọn to nugbajẹmẹji lẹ whenu hẹn.—2 Kọl. 5:18, 19; 8:4.
^ huk. 13 Pọ́n afọdide ṣinawe delẹ he yin sislẹ to apotin lọ “Lehe Hiẹ Sọgan Zan Gbẹzan Jlẹkaji Tọn Do” mẹ, to Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn juillet 2016 tọn mẹ, weda 10.
^ huk. 62 ZẸẸMẸ YẸDIDE LẸ TỌN: Mẹmẹyọnnu de to wadohia gọyìpọn de tọn basi to opli osẹ ṣẹnṣẹn tọn de whenu. Enẹgodo, to whenue azinponọ lọ to ayinamẹ na, mẹmẹyọnnu lọ to kandai basi do alọnuwe etọn Mẹpinplọn mẹ. To nukọn mẹ, to sẹfifo, e yí nuhe e plọn to opli ji lẹ do yizan mẹ to kunnudegbe.
