1, 2. Aliho tẹ mẹ wẹ Klistiani de gán taidi petlezìn he yiaga taun de te? (1 Kọlintinu lẹ 15:58)

 TO VIVỌNU owhe 1970 lẹ tọn, ohọ̀ de he do petlezìn 60 yin gbigbá do tòdaho Tokyo tọn mẹ to Japon. Mẹsusu hanú eyin ohọ̀ enẹ na gbọṣi aimẹ to aigba sisọsisọ lẹ whenu, na aigba nọ saba sisọ to tòdaho enẹ mẹ wutu. Nawẹ e yin gbigbá gbọn? Họ̀gbatọ lẹ gbá ohọ̀ lọ to aliho de mẹ bọ e gán mù to aigba sisọsisọ de whenu, amọ́ e ma na họliai. Klistiani lẹ taidi ohọ̀ enẹ. To aliho tẹ mẹ?

² Klistiani de dona hẹn jlẹkajininọ etọn go to nujikudonọ-yinyin po hójijodo po ṣẹnṣẹn. E dona yin nujikudonọ bosọ magbe nado nọ setonuna osẹ́n po nujinọtedo Jehovah tọn lẹ po. (Hia 1 Kọlintinu lẹ 15:58.) E “nọ wleawufo nado setonu” bo masọ nọ jogbe. To alọ devo mẹ, e dona yin “lẹnpọn dagbenọ” kavi nọ johódo to whenue ninọmẹ de hẹn ẹn yọnbasi kavi tlẹ biọ do mọ. (Jak. 3:17) Klistiani de he ko plọn nado do pọndohlan jlẹkaji tọn mọnkọ na dapana aṣa lọ vlavo nado nọ tẹdo núgo majomajo kavi nado nọ joawunanu zẹjlẹgo. To hosọ ehe mẹ, mí na gbadopọnna lehe mí gán nọ yin nujikudonọ mlẹnmlẹn do. Mí nasọ dọhodo aliho atọ́n delẹ he Satani nọ yizan nado dekanpona gbemima mítọn ji, bosọ plọn lehe mí gán nọavùnte sọta vivẹnudido etọn lẹ do.

3. Osẹ́n tẹlẹ wẹ Osẹ́n-namẹtọ Daho Hugan lọ na to Owalọ lẹ 15:28, 29 mẹ?

³ Taidi Osẹ́n-namẹtọ Daho Hugan lọ, Jehovah nọ na osẹ́n he họnwun lẹ omẹ etọn lẹ to whelẹponu. (Isa. 33:22) Di apajlẹ, hagbẹ anademẹtọ owhe kanweko tintan whenu tọn doayi aliho atọ̀n delẹ he mẹ Klistiani lẹ dona setonu te go, enẹ wẹ: (1) nado nọ gbẹ́ boṣiọ sinsẹ̀n dai bo nọ basi sinsẹ̀n hlan Jehovah kẹdẹ, (2) nado nọ na sisi wiwe-yinyin ohùn tọn, podọ  (3) nado nọ setonuna nujinọtedo walọ dagbe tọn Biblu tọn he yiaga taun lẹ. (Hia Owalọ lẹ 15:28, 29.) Nawẹ Klistiani lẹ to egbehe gán setonuna Jehovah to adà tangan atọ̀n ehelẹ mẹ gbọn?

4. Nawẹ mí nọ na Jehovah mẹdezejo mlẹnmlẹn mítọn gbọn? (Osọhia 4:11)

⁴ Mí nọ gbẹ́ boṣiọ sinsẹ̀n dai bo nọ basi sinsẹ̀n hlan Jehovah kẹdẹ. Ewọ degbena Islaelivi lẹ nado ze yede jo na emi mlẹnmlẹn. (Deut. 5:6-10) Podọ whenue Lẹgba whlé Jesu pọ́n, ewọ dohia to aliho he họnwun mẹ dọ Jehovah kẹdẹ wẹ mí dona sẹ̀n. (Mat. 4:8-10) Enẹwutu, mí ma nọ sẹ̀n boṣiọ lẹ. Mí masọ nọ sẹ̀n gbẹtọvi lẹ, mọ mí ma nọ pọ́n yé hlan di yẹwhe, vlavo yé yin sinsẹ̀ngán, nukọntọ tonudidọ tọn, kavi gbẹtọ nukundeji lẹ to whẹho aihundida lanmẹyiya tọn kavi ayidedai tọn lẹ mẹ. Mí nọ nọ̀ adà Jehovah tọn mẹ gligli bo nọ basi sinsẹ̀n hlan ewọ kẹdẹ, yèdọ mẹlọ he “dá nulẹpo.”—Hia Osọhia 4:11.

5. Naegbọn mí nọ setonuna osẹ́n Jehovah tọn gando wiwe-yinyin ogbẹ̀ po ohùn po tọn go?

⁵ Mí nọ nọgodona osẹ́n Jehovah tọn gando wiwe-yinyin ogbẹ̀ po ohùn po tọn go. Etẹwutu? Na Jehovah dọ dọ ohùn nọtena ogbẹ̀, yèdọ nunina họakuẹ de sọn ewọ dè. (Lev. 17:14) Whenue Jehovah na anademẹ gbẹtọvi lẹ whla tintan nado dù olàn kanlin lẹ tọn, e degbena yé ma nado dù ohùn lọ. (Jen. 9:4) E vọ́ gbedide ehe dọ whenue e na Osẹ́n Mose tọn Islaelivi lẹ. (Lev. 17:10) Podọ e na anademẹ hagbẹ anademẹtọ owhe kanweko tintan whenu tọn nado degbena Klistiani lẹpo “nado nọla na . . . ohùn.” (Owalọ 15:28, 29) Mí nọ yí nujikudo do setonuna gbedide ehe whenue mí jlo na basi nudide gando whẹho dotowhé tọn lẹ go. b

6. Vivẹnu tẹlẹ wẹ mí nọ do nado nọgbẹ̀ sọgbe hẹ nujinọtedo yiaga walọ dagbe tọn Jehovah tọn lẹ?

⁶ Mí nọ tẹdo nujinọtedo yiaga walọ dagbe tọn Jehovah tọn lẹ go gligli. (Heb. 13:4) Apọsteli Paulu yí nuyijlẹdonugo he whànmẹ taun de zan whenue e na mí ayinamẹ nado “hù” awutugonu mítọn lẹ, enẹ wẹ nado ze afọdide nujikudo tọn lẹ nado hù aṣẹ na ojlo agbasalan tọn ylankan lẹ. Mí ma nọ pọ́n kavi wà nudepope he gán planmẹ jẹ fẹnnuwiwa zanhẹmẹ tọn kọ̀n. (Kol. 3:5; Jobu 31:1) Whenue mí pannukọn mẹtẹnpọn, mí nọ gbẹ́ linlẹn kavi nuyiwa depope he gán hẹn haṣinṣan mítọn hẹ Jiwheyẹwhe gble lẹ dai to afọdopolọji.

7. Etẹwẹ mí dona magbe nado wà, podọ etẹwutu?

⁷ Jehovah nọ donukun dọ mí ni yin tonusetọ “sọn ahun mẹ” wá. (Lom. 6:17) Anademẹ etọn lẹ nọ yin na ale mítọn to whelẹponu, podọ mí ma gán diọ osẹ́n etọn lẹ. (Isa. 48:17, 18; 1 Kọl. 6:9, 10) Mí nọ dovivẹnu nado hẹn homẹ Jehovah tọn hùn bosọ do pọndohlan dopolọ hia taidi salmu-kantọ lọ he dọmọ: “N’ko magbe nado nọ setonuna aṣẹdai towe lẹ to ojlẹ lẹpo mẹ, kakajẹ opodo.” (Salm. 119:112) Amọ́, Satani na tẹnpọn nado dekanpona gbemima mítọn. Wlẹnwin tẹlẹ wẹ e nọ yizan?

8. Nawẹ Satani nọ yí homẹkẹn zan to vivẹnudido etọn mẹ nado dekanpona gbemima mítọn gbọn?

⁸ Homẹkẹn. Lẹgba nọ yí kanyinylan po kọgbidinamẹ po zan nado dekanpona gbemima mítọn. Yanwle etọn wẹ nado ‘tlẹn mí dù,’ enẹ wẹ nado hẹn haṣinṣan mítọn hẹ Jehovah gble. (1 Pita 5:8) To owhe kanweko tintan whenu, yè sìn-adán na Klistiani lẹ, hò yé bosọ hù yé na yé magbe nado hẹn tenọgli go wutu. (Owalọ 5:27, 28, 40; 7:54-60) Satani  gbẹ́ to homẹkẹn yizan to egbehe. Ehe nọ họnwun eyin yè lẹnnupọndo lehe mẹmẹsunnu po mẹmeyọnnu mítọn lẹ po nọ yin nuyiwa hẹ po kanyinylan po to Russie podọ to otò devo lẹ mẹ do ji, gọna mẹgbeyinyan tlọlọ sọn nukundiọsọmẹtọ lẹ dè.

9. Na apajlẹ he dohia dọ mí dona nọ nọ̀ aṣeji gando kọgbidinamẹ he ma to tlọlọ lẹ go.

⁹ Kọgbidinamẹ he ma to tlọlọ lẹ. To vogbingbọn mẹ na mẹgbeyinyan tlọlọ lẹ, Satani sọ nọ yí “ayiha wintinwintin” lẹ zan. (Efe. 6:11) Pọ́n apajlẹ mẹmẹsunnu Bob tọn he yin ginglọndo dotowhé na mẹzizẹ he gẹdẹ taun de wutu. E dọna doto lẹ dọ emi ma na yigbe nado dohùn to aliho depope mẹ. Doto mẹzẹtọ lọ yigbe nado kọngbedopọ hẹ nudide etọn. Amọ́ to ozán he jẹnukọnna mẹzizẹ lọ mẹ, doto he nọ hù kànmẹ namẹ lọ wá dla Bob pọ́n whenue hagbẹ whẹndo tọn etọn lẹ ko yì whé godo. E dọna Bob dọ e yọnbasi dọ ohùn ma na yin didona ẹn, amọ́ dọ ohùn na yin hinhẹn do alọji eyin vlavo nuhudo etọn wá tin. Vlavo doto lọ lẹndọ Bob na diọlinlẹn, na hagbẹ whẹndo tọn etọn lẹ ma to finẹ wutu. Amọ́, Bob nọte gligli bosọ dohia hezeheze dọ emi ma na kẹalọyi ohùn to ninọmẹ depope mẹ.

10. Naegbọn nuyọnẹn gbẹtọvi tọn do yin omọ̀ de? (1 Kọlintinu lẹ 3:19, 20)

¹⁰ Linlẹn gbẹtọ tọn. Eyin mí nọ pọ́n nulẹ hlan sọn pọndohlan gbẹtọvi tọn mẹ, mí gán gbẹkọ Jehovah po nujinọtedo etọn lẹ po go. (Hia 1 Kọlintinu lẹ 3:19, 20.) “Nuyọnẹn aihọn ehe tọn” nọ saba whànmẹ nado joawuna ojlo agbasalan tọn lẹ. Klistiani delẹ to Pagamu po Tiatila po joawuna pọndohlan boṣiọ-sinsẹ̀n po fẹnnuwiwa po tọn he gbayipe to tòdaho enẹlẹ mẹ. Jesu na ayinamẹ sinsinyẹn agun awe enẹlẹ na yé nọ yialọ na fẹnnuwiwa zanhẹmẹ tọn wutu. (Osọ. 2:14, 20) To egbehe, mí nọ yin kọgbidina nado kẹalọyi pọndohlan agọ̀ lẹ. Hagbẹ whẹndo tọn po mẹyinyọnẹn lẹ po gán tẹnpọn nado yí numọtolanmẹ mítọn lẹ zan bo sisẹ́ mí nado jogbe. Di apajlẹ, yé gán dọ dọ nude ma ylan to e mẹ nado joawuna ojlo agọ̀ mítọn lẹ, podọ dọ nujinọtedo walọ dagbe tọn Biblu tọn lẹ ko dohó.

11. Eyin mí na nọte gligli, etẹwẹ mí dona dapana?

¹¹ To whedelẹnu, mí gán nọ lẹndọ anademẹ he Jehovah nọ na mí lẹ ma ko pé. Mí tlẹ gán yin whiwhlepọn nado “yì zẹ̀ nuhe yin kinkandai lẹ go.” (1 Kọl. 4:6) Nuṣiwa sinsinyẹn enẹ mẹ wẹ sinsẹ̀ngán he nọgbẹ̀ to ojlẹ Jesu tọn mẹ lẹ jai jẹ. Na yé nọ yí gbedide gbẹtọvi tọn lẹ do gọ́ Osẹ́n lọ wutu, yé nọ doagban pinpẹn do kọ̀ji na mẹlẹ. (Mat. 23:4) Jehovah nọ na mí anademẹ he họnwun lẹ gbọn Ohó etọn po titobasinanu etọn po gblamẹ. Mí ma do whẹwhinwhẹ́n depope nado yidogọna anademẹ he e nọ wleawu etọn na mí lẹ. (Howh. 3:5-7) Enẹwutu, mí ma nọ yì zẹ nuhe yin kinkandai to Biblu mẹ go kavi ze osẹ́n lẹ dai na yisenọ hatọ lẹ gando whẹho mẹdetiti tọn lẹ go.

12. Nawẹ Satani nọ ze “oklọ ovọ́” lẹ daga gbọn?

¹² Oklọ lẹ. Satani nọ yí “oklọ ovọ́” po “onú dodonu aihọn ehe tọn lẹ” po zan nado hẹn gbẹtọ lẹ buali bosọ klan yé. (Kol. 2:8) To owhe kanweko tintan whenu, onú ehelẹ nọ bẹ tamẹnuplọnmẹ he wá sọn linlẹn gbẹtọvi tọn mẹ lẹ, nuplọnmẹ Ju lẹ tọn he ma sọgbe hẹ Owe-wiwe lẹ, po nuplọnmẹ lọ po dọ Klistiani lẹ dona yìn Osẹ́n Mose tọn hẹn. Linlẹn ehelẹ nọ doyẹklọ gbẹtọvi lẹ, na e nọ dọ̀n ayidonugo yetọn sọn Asisa nuyọnẹn nugbo lọ tọn, yèdọ Jehovah ji wutu. To egbehe, Satani nọ yí linlinnamẹnu lẹ gọna nọtẹn gbẹdido Intẹnẹt ji tọn lẹ zan nado hẹn hopàdọ lẹ po linlin lalo he nukọntọ tonudidọ tọn lẹ nọ zedaga lẹ po gbayipe. Mí mọ  onú mọnkọ susu to COVID-19 whenu. c Kunnudetọ Jehovah tọn he dotoaina anademẹ he titobasinanu mítọn na lẹ dapana ayimajai he ma yin dandan tọn he mẹhe dotoaina linlin mẹhẹnbuali tọn lẹ tindo numimọ etọn.—Mat. 24:45.

13. Naegbọn mí dona nọ nọavùnte sọta ayihafẹsẹnamẹnu lẹ?

¹³ Ayihafẹsẹnamẹnu lẹ. Mí ma dona nọ yin ayihafẹsẹna sọn nuhe yin “nujọnu hugan lẹ” ji. (Flp. 1:9, 10) Ayihafẹsẹnamẹnu lẹ gán zọ́n bọ mí na yí whenu po ayidonugo mítọn po zan to aliho he ma sọgbe mẹ, yèdọ whenu he mí gán yizan nado doafọna onú he yin alenu hugan lẹ. Nuwiwa paa gbẹ̀mẹ tọn lẹ taidi dùdù po nùnù po, ayidedai gọna agbasazọ́n gán lẹzun ayihafẹsẹnamẹnu, eyin mí dike bọ yé lẹzun nujọnu hugan lẹ na mí to gbẹ̀mẹ. (Luku 21:34, 35) Humọ, egbesọegbesọ wẹ linlin lẹ nọ gbaṣinyọ́n mí gando hunyanhunyan po whẹho tonudidọ tọn lẹ po go. Mí ma dona dike na nudindọn enẹlẹ ni fẹayihasẹna mí. Eyin e ma yinmọ, mí gán nọgodona adà de kavi devo to ahun po ayiha mítọn po mẹ. Satani nọ yí wlẹnwin he yin nùdego wayi enẹ lẹpo zan po yanwle lọ po nado dekanpona gbemima mítọn nado wà nuhe sọgbe. Mì gbọ mí ni pọ́n lehe mí gán nọavùnte sọta vivẹnudido etọn lẹ bosọ hẹn tenọgli mítọn go do.

14. Etẹwẹ yin dopo to nuhe gán gọalọna mí nado gbọṣi adà Jehovah tọn mẹ gligli lẹ mẹ?

¹⁴ Nọ lẹnnupọndo klandowiwe po baptẹm towe po ji. A ze afọdide enẹlẹ na a jlo na nọ adà Jehovah tọn mẹ wutu. Sọ vọ́ lẹnnupọndo nuhe hẹn we kudeji dọ a ko mọ nugbo lọ ji. A tindo oyọnẹn he pegan gando Jehovah go bosọ wleawuna sisi po owanyi po na ewọ taidi Otọ́ olọn mẹ tọn towe. A wleawuna yise podọ enẹ ko whàn we nado lẹnvọjọ. A yin whinwhàn sọn ahun mẹ wá nado gbẹ́ walọ he ma sọgbe lẹ dai bo nọgbẹ̀ sọgbe hẹ ojlo Jiwheyẹwhe tọn. A mọ kọgbọ whenue a mọdọ Jiwheyẹwhe ko jona emi. (Salm. 32:1, 2) A nọ yì opli lẹ bosọ jẹ onú  dagbedagbe he a ko plọn lẹ má hẹ mẹdevo lẹ ji. Taidi Klistiani he klan ede do wiwe bosọ yí baptẹm de, a to zọnlinzin to aliho ogbẹ̀ tọn lọ ji bosọ magbe ma nado tọ́n sọn e ji.—Mat. 7:13, 14.

15. Naegbọn nupinplọn po ayihamẹlinlẹnpọn po do nọ hẹn ale wá?

¹⁵ Nọ plọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn bo nọ lẹnayihamẹpọn deji. Kẹdẹdile atin de nọ lodo eyin e doadọ̀do ganji do, mí gán nọte gligli eyin yise mítọn to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ dolido. Dile atin de to whinwhẹ́n, mọ wẹ e nọ yìn adọ̀ bọ adọ̀ etọn lẹ sọ nọ hẹnai dogọ do niyẹn. Eyin mí nọ plọnnu bo nọ lẹnayihamẹpọn, mí na hẹn yise mítọn lodo, bosọ hẹn nujikudo mítọn siso dogọ dọ aliho Jiwheyẹwhe tọn lẹ wẹ yin dagbe hugan. (Kol. 2:6, 7) Nọ lẹnnupọndo lehe nuplọnmẹ, anademẹ po hihọ́-basinamẹ Jehovah tọn po ko hẹn ale wá na devizọnwatọ etọn lẹ to hohowhenu do ji. Di apajlẹ, dile angẹli de to adà tẹmpli he Ezekiẹli mọ to numimọ mẹ lọ tọn lẹ jlẹ pọ́n, yẹwhegán lọ na ẹn ayidonugo sọwhiwhe tọn. Numimọ ehe hẹn Ezekiẹli lodo, podọ e bẹ nuplọnmẹ yọ́n-na-yizan lẹ hẹn na mí na nuhe dù lehe mí gán tẹdo nujinọtedo Jehovah tọn he gando sinsẹ̀n-bibasi wiwe ṣeke go lẹ go do. d (Ezek. 40:1-4; 43:10-12) Mílọsu nọ mọaleyi eyin mí yí whenu zan nado plọnnu bosọ lẹnayihamẹpọn do onú sisosiso he to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ ji.

16. Nawẹ ahun he nọte gligli de basi hihọ́na Bob gbọn? (Salmu lẹ 112:7)

¹⁶ Wleawuna ahun he nọte gligli de. Ahọlu Davidi dọ dọ owanyi emitọn na Jehovah ma na whàngo gbede whenue e jihàn dọmọ: “Ahun ṣie nọte gligli, Jiwheyẹwhe E.” (Salm. 57:7) Mílọsu gán tindo ahun he nọte gligli de bosọ deji mlẹnmlẹn do Jehovah go. (Hia Salmu lẹ 112:7.) Lẹnnupọndo lehe ehe gọalọna Bob he go mí donù wayi do ji. Whenue e sè dọ ohùn na yin zizedo alọji bo gán wá yin yiyizan eyin nuhudo etọn tin, e gblọn to afọdopolọji dọ, eyin whẹwhinwhẹ́n depope gán tin nado do ohùn na emi, emi na tlọ́n dotowhé lọ hadopo. To nukọn mẹ, Bob dọmọ: “N’yinuwa po nujikudo mlẹnmlẹn po, podọ n’ma dibu.”

17. Etẹwẹ mí gán plọn sọn apajlẹ Bob tọn mẹ? (Sọ pọ́n yẹdide lọ.)

 ¹⁷ Bob yinuwa po nujikudo po, na e ko basi nudide etọn nado nọte gligli ojlẹ dindẹn whẹpo e do yì dotowhé wutu. Tintan, e jlo na hẹn homẹ Jehovah tọn hùn. Awetọ, e yí sọwhiwhe do plọn nuhe Biblu po owe sinai do Biblu ji mítọn lẹ po dọ gando wiwe-yinyin ogbẹ̀ po ohùn po tọn go. Atọ̀ntọ, e kudeji dọ anademẹ Jehovah tọn lẹ hihodo na hẹn dona madopodo lẹ wá na emi. Mílọsu gán tindo ahun he nọte gligli de mahopọnna whlepọn he mí gán pannukọn lẹ.

18. Etẹwẹ apajlẹ Balak tọn plọn mí na nuhe dù jidide do Jehovah go? (Pọ́n yẹdide he to wepa ji.)

¹⁸ Nọ dejido Jehovah go. Lẹnnupọndo lehe Balak do kọdetọn dagbe do ji, na e dejido anademẹ Jehovah tọn lẹ go wutu. Dile etlẹ yindọ awọ̀yinu kavi owhán depope ma gán yin mimọ to aigba lọ blebu ji, Jehovah degbena ẹn nado yì funawhàn sọta awhànpa Kenani tọn he sọawhànnu taun bọ Sisela to anadena lọ. (Whẹ. 5:8) Yẹwhegán yọnnu Debola dọna Balak nado jẹte yì aigba he to flala lọ ji nado pé Sisela po awhàn-kẹkẹ 900 etọn lẹ po. Dile etlẹ yindọ e na vẹawuna Islaelivi lẹ taun nado funawhàn sọta awhàn-kẹkẹ he nọ họ̀nwezun lẹ to aigba flala de ji, Balak setonu. Dile awhànfuntọ lọ lẹ to tejẹ sọn Osó Taboli ji, Jehovah hẹn jikun sinsinyẹn de nado ja. Awhàn-kẹkẹ Sisela tọn lẹ tlọ biọ ogbọ̀n mẹ, bọ Jehovah na awhàngbigba Balak. (Whẹ. 4:1-7, 10, 13-16) Mọdopolọ Jehovah na na mí awhàngbigba eyin mí dejido ewọ po anademẹ he e nọ na mí gbọn afọzedaitọ etọn lẹ gblamẹ po go.—Deut. 31:6.

19. Naegbọn a do jlo nado nọte gligli?

¹⁹ Vivẹnudido mítọn nado nọte gligli na zindonukọn dile e na dẹnsọ bọ mí na to gbẹnọ to titonu ehe mẹ. (1 Tim. 6:11, 12; 2 Pita 3:17) Mì gbọ mí ni ma dike homẹkẹn, kọgbidinamẹ he ma to tlọlọ, linlẹn gbẹtọvi tọn, oklọ lẹ po ayihafẹsẹnamẹnu lẹ po ni do yigọyigọ na mí gbede blo. (Efe. 4:14) Kakatimọ, mì gbọ mí ni nọ nọte gligli masẹafọ to mẹdezejo mítọn na Jehovah mẹ, bosọ zindonukọn nado nọ setonuna gbedide etọn lẹ to whepoponu. To ojlẹ dopolọ mẹ, mí sọ dona yin lẹnpọn dagbenọ. To hosọ he bọdego mẹ, mí na dọhodo lehe Jehovah po Jesu po yin apajlẹ pipé lẹnpọn dagbenọ-yinyin tọn do ji.