Na Danièle nọ yawu doayinugo wutu, e depá na mi dọ, “Ma jẹtukla bo ylọ ponọ lẹ blo, yé ko tofi!” To godo mítọn tlolo, mọto de glin do hotẹli lọ nukọn. Nukunwhiwhe kleun de godo, awhànfuntọ lẹ wle mímẹ awe lẹ. Amọ́ n’dopẹ́ dọ avase Danièle tọn zọ́n bọ n’penugo nado bẹ wema delẹ na mẹmẹsunnu de.

To whenue yé plan mí jei ponọ-pámẹ, n’lẹnnupọndo dona daho he n’tindo nado dà asi adọgbotọ podọ gbigbọnọ mọnkọ ji. Ehe yin dopo poun to dotẹnmẹ hundote susu he yẹn po Danièle po tindo nado wazọ́n dopọ lẹ mẹ. Mì gbọ ma basi zẹẹmẹ nuhewutu mí yì dla otò he mẹ azọ́n yẹwhehodidọ tọn mítọn tin to alọhẹndotenamẹ glọ te lẹ pọ́n na mì.

N’yin jiji to whẹndo he yin Katoliki akonka de mẹ to 1930, to Croix, yèdọ tòpẹvi de to agewaji France tọn. Whẹndo mítọn nọ yì amísa to osẹ lẹpo mẹ, podọ otọ́ ṣie do azọngban susu to ṣọṣi lọ mẹ. Ṣigba, whenue n’do nudi owhe 14, nujijọ de zọ́n bọ n’doayi yẹnuwiwa sinsẹ̀n tọn go.

Awhànpa Allemagne tọn wá whèsla do France to wẹkẹ-whàn awetọ whenu. To yẹwhehodidọ etọn lẹ mẹ, yẹwhenọ mítọn nọ na mí tuli whẹwhẹ nado nọgodona gandudu Vichy tọn he nọ yiavùnlọna Nazi lẹ. Nuhe e nọ dọ lẹ nọ hẹn mí jọsi. Taidi mẹsusu to France, mí nọ dotó ladio BBC to nuglọ, ehe nọ na linlin lẹ sọn awhànpa Gbekọndopọ tọn lẹ dè. To ojlẹ de godo, yẹwhenọ lọ diọ-gbè to ajiji mẹ, bo basi tito amísa pẹdido tọn de tọn na kọdetọn dagbe he awhànpa Gbekọndopọ tọn lẹ tindo to septembre 1944. E paṣa mi taun. Enẹ zọ́n bọ n’masọ nọ dejido nukọntọ sinsẹ̀n tọn lẹ go ba.

Ojlẹ kleun de to awhàn lọ godo, otọ́ ṣie kú. Mẹdaho ṣie yọnnu ko wlealọ bo to Belgique, enẹwutu n’mọdọ azọngban ṣie wẹ nado penukundo onọ̀ ṣie go. N’mọ azọ́n do azọ́nwhé de he nọ bayi avọ̀. Ogán ṣie po visunnu etọn lẹ po yin Katoliki akonka. Dile etlẹ yindọ sọgodo ṣie to azọ́nwhé yetọn di nue na yọ́n, n’na pannukọn whlepọn de to madẹnmẹ.

Mẹdaho ṣie yọnnu Simone, he ko lẹzun Kunnudetọ wá dla mí pọ́n to 1953. E yí Biblu etọn zan po azọ́nyinyọnẹn po nado de nuplọnmẹ lalo Ṣọṣi Katoliki tọn delẹ taidi olọnzomẹ, Atọ̀n-to-Dopomẹ po jọmaku alindọn tọn po gbà. To tintan whenu,  n’dọnnu hẹ ẹ dọ Biblu Katoliki tọn he e ma yizan wutu wẹ, ṣigba e ma dẹn bọ n’wá kudeji dọ nugbo dọna mi wẹ e te. To nukọn mẹ, e hẹn zinjẹgbonu Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn hoho lẹ wá na mi bọ n’yí jejejininọ do hia yé to zánmẹ to abò ṣie mẹ. N’yawu mọnukunnujẹemẹ dọ nugbo lọ wẹ; ṣigba n’dibu dọ nudide bibasi nado sẹ̀n Jehovah na zọ́n bọ azọ́n na gbledo mi.

Na osun kleun delẹ, n’gbẹ́ zindonukọn nado to Biblu po Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn lẹ po plọn na dee. To godo mẹ, n’de nado yì Plitẹnhọ Ahọluduta tọn de mẹ. Ninọmẹ owanyi tọn he to agun lọ mẹ yinuwado ji e taun. To whenue n’ko plọn Biblu po mẹmẹsunnu numimọnọ de po na osun ṣidopo godo, n’yí baptẹm to septembre 1954. E ma dẹn bọ e vivi na mi nado mọdọ onọ̀ ṣie po nọviyọnnu ṣie pẹvi po lẹzun Kunnudetọ.

E blawu dọ onọ̀ ṣie kú to osẹ kleun delẹ jẹnukọnna plidopọ akọjọpli tọn 1958 tọn he yin bibasi to New York, ehe n’tindo lẹblanulọkẹyi nado yì. To whenue n’lẹkọ, n’masọ do azọngban whẹndo tọn de ba, enẹwutu n’jo agbasazọ́n ṣie do bo bẹ gbehosọnalitọ jẹeji. To ojlẹ lọ mẹ, n’biọ họntọn mẹ hẹ mẹmẹyọnnu gbehosọnalitọ zohunhunnọ de he nọ yin Danièle Delie, mẹhe wá lẹzun asi vivẹ́ ṣie to mai 1959.

Danièle ko bẹ sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn jẹeji to glètoho Bretagne tọn mẹ, ehe dẹn do owhé etọn gbè. E do hudo adọgbigbo tọn nado dọyẹwheho to lẹdo Katoliki tọn enẹ mẹ, podọ nado zingbejizọnlin po kẹkẹ tata po yì glètoho lẹ mẹ. Taidi yẹn, numọtolanmẹ niyaniya-yinyin tọn nọ whàn ewọ lọsu taun; mí ma yọ́n obá he mẹ opodo lọ sọgan ko sẹpọ jẹ. (Mat. 25:13) Gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn etọn gọalọna mí nado sinyẹnlin to lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn lọ mẹ.

Azán delẹ to alọwle mítọn godo, mí yin azọ́ndena do azọ́n lẹdo tọn mẹ. Mí diọada nado zan gbẹzan he to jlẹkaji. Agun tintan he mí dlapọn bẹ wẹnlatọ 14 hẹn, podọ mẹmẹsunnu lẹ ma do alọnu sọmọ nado yí mí do whégbè. Enẹwutu, mí nọ mlọn oplò ji to Plitẹnhọ Ahọluduta tọn mẹ. Mí ma nọ vò sọmọ, amọ́ e nọ wà dagbe na nẹgbé-hú mítọn lẹ taun!

Mahopọnna dọ tito mítọn lẹ nọ ján, Danièle diọada ganji sọgbe hẹ azọ́n tomẹyiyi tọn. E nọ saba biọ dọ ewọ ni nọtepọn mi to mọto pẹvi mítọn mẹ to opli mẹho lẹ tọn madonukun lẹ whenu, ṣigba e ma nọ wule gbede. Owhe awe poun wẹ mí yizan to azọ́n lẹdo tọn mẹ, ehe mẹ mí plọn lehe e yin nujọnu na asu po asi po lẹ sọ nado nọ yí ahundopo do dọhodopọ bosọ nọ wazọ́n dopọ.—Yẹwh. 4:9.

To 1962, mí yin oylọ-basina nado yì klasi 37tọ Wehọmẹ Giliadi tọn na osun ao to Brooklyn, New York. Asu po asi po 13 wẹ to míwu wehọmẹvi 100 lọ lẹ mẹ, enẹwutu mí mọdọ lẹblanulọkẹyi de wẹ mí tindo nado yì dopọ. N’gbẹ́ nọ flin gbẹdido mítọn hẹ mẹhe taidi dòtin yise tọn lẹ, enẹ wẹ Frederick Franz, Ulysses Glass, po Alexander H. Macmillan po.

To azọ́nplọnmẹ mítọn whenu, mí yin tulina nado wleawuna nugopipe ayididonugo tọn. To sibigbe whèmẹ delẹ to whenue klasi lọ ko fó, azọ́nplọnmẹ  mítọn nọ biọ dọ mí ni yì disa gbọn New York City. Mí yọnẹn dọ to lundi, mí na basi tẹnpọn de he sinai do nue mí mọ lẹ ji. Mí nọ saba lẹkọ to sibigbe whèjai lẹ po nuṣikọ po, amọ́ anademẹtọ mítọn he yin mẹdezejotọ de to Bẹtẹli, nọ kàn kanbiọ taun-taun delẹ sè na mí nido flin nuagokun he tẹnpọn lọ gán bẹhẹn lẹ. To sibigbe dopo, mí zingbejizọnlin gbọn tòdaho lọ mẹ to whèmẹ lọ blebu. Mí dla nupọntẹn de pọ́n to fie mí plọnnu gando zannu dovlomẹ tọn he nọ gbò miyọ́n gbọn agahomẹ di sùnvi lẹ go. Mí dla onú hoho-sẹdotẹn whenuho tọn États-Unis tọn pọ́n, bo plọnnu gando vogbingbọn he to kanlin de he taidi oló po oló lọsu po ṣẹnṣẹn go. To whenue mí lẹkọwa Bẹtẹli, anademẹtọ mítọn kanse mí dọ, “Todin, vogbingbọn tẹwẹ tin to zannu dovlomẹ tọn voovo he nọ gbò miyọ́n gbọn agahomẹ lẹ ṣẹnṣẹn?” Agbọ́ ko pé Danièle sọmọ bọ e gblọn dọ, “Zannu dovlomẹ tọn delẹ sin adú nọ dite hú devo lẹ tọn!”

E paṣa mí taun dọ mí yin azọ́ndena do alahọ France tọn mẹ, fie mí sẹ̀n dopọ te na owhe 53 linlán. To 1976, n’yin pipà taidi anadenanutọ Wedegbẹ́ Alahọ tọn bosọ yin azọ́ndena nado nọ dla otò Aflika po Ṣẹnṣẹn Whèzẹtẹn tọn po lẹ pọ́n, fie azọ́n yẹwhehodidọ tọn mítọn yin alọhẹndotena kavi yin aliglọnna te. Ehe zọ́n bọ mí zingbejizọnlin yì Gabon, fie mí tindo numimọ he go mí donù to bẹjẹeji lọ te. Nado dọ hójọhó, n’ma nọ mọ to whedepopenu dọ n’pegan na azọngban madonukun enẹlẹ. Ṣigba, Danièle yin alọgọ họakuẹ de na mi diblayin to azọ́ndenamẹ ṣie lẹpo mẹ.

Sọn bẹjẹeji, mí yiwanna gbẹzan Bẹtẹli tọn mítọn. Danièle he plọn Glẹnsigbe to osun atọ́n gblamẹ whẹpo do yì Giliadi, wá lẹzun lẹdogbedevomẹtọ owe mítọn lẹ tọn azọ́nyọnẹntọ de. Mí mọ pekọ taun to azọ́n Bẹtẹli tọn mítọn mẹ, amọ́ mahẹ tintindo to azọ́n agun tọn lẹ mẹ sọ hẹn mí tindo ayajẹ humọ. N’gbẹ́ flin whenue yẹn po Danièle po do pinpán dòglọ tọn Paris tọn to zánmẹ, nuṣikọna mí ṣigba mí jaya dọ mí deanana plọnmẹ Biblu he to nukọnyi lẹ dopọ. Amọ́, e blawu dọ diọdo ajiji agbasalilo tọn de glọnalina Danièle nado yin zohunhunnọ dile e na ko jlo do.

To 1993, yè mọ azọ̀n kansẹẹ anọ́ tọn de na ẹn. Nukunpedomẹgo dotowhé tọn lọ vẹawu taun bosọ bẹ mẹzizẹ hẹn. To owhe 15 godo, yè sọ mọ kansẹẹ devo na ẹn, he sinyẹn taun hú diẹ. Ṣigba, e yiwanna azọ́n lẹdogbedevomẹ tọn etọn sọmọ bọ e tẹnpọn nado gọ̀ azọ́n etọn bẹ to whenue ninọmẹ etọn pọnte.

Mahopọnna awutu sinsinyẹn Danièle tọn, e ma tlẹ wá ayiha mẹ na mí gbede nado tọ́n sọn Bẹtẹli. Etomọṣo, nado yin awutunọ to Bẹtẹli yin avùnnukundiọsọmẹnu de, titengbe eyin mẹdevo lẹ ma mọnukunnujẹ lehe ninọmẹ lọ sinyẹn sọ mẹ. (Howh. 14:13) Etlẹ yin to whenue Danièle tindo owhe 70 linlán, nukunmẹ etọn he dọnmẹdogo po whanpẹ jọwamọ tọn etọn po ma nọ do nue to wiwà ẹ to agbasa mẹ hia. E ma nọ to lewu gando ede go. Kakatimọ, e nọ na ayidonugo alọgigọna mẹdevo lẹ. E yọnẹn dọ todidoai na mẹhe to awufiẹsa mẹ lẹ sọgan gọalọna yé taun. (Howh. 17:17) Danièle ma dọ gbede dọ emi yin ayinamẹtọ, amọ́ e nọ yí numimọ etọn zan nado gọalọna mẹmẹyọnnu susu ma nado dibuna kansẹẹ-zọ̀n.

 Mí sọ dona pehẹ avùnnukundiọsọmẹnu yọyọ lẹ. Whenue Danièle masọ penugo nado wazọ́n na whenu-gigọ́ ba, e wà nue go e pé lẹpo nado nọgodona mi to aliho susu lẹ mẹ. E dovivẹnu susu nado hẹn ogbẹ̀ bọawuna mi, ehe gọalọna mi nado zindonukọn taidi anadenanutọ Wedegbẹ́ Alahọ tọn na owhe 37. Di apajlẹ, e nọ saba wleawuna nulẹpo na mí nido dù whèmẹ núdùdù dopọ to họmẹ bosọ gbọjẹ vude to azán lẹpo ji.—Howh. 18:22.

To whepoponu, Danièle nọ hẹn pọndohlan dagbe go gando ogbẹ̀ go. To ojlẹ de godo, yè sọ mọ kansẹẹ-zọ̀n na ẹn whla atọ̀ntọ. Ninọmẹ ehe hẹn mí vọgán pete. Nukunpedomẹgo dotowhé tọn sinsinyẹn he e mọyi lẹ yinuwadeji sọmọ bọ e nọ vẹawuna ẹn taun to whedelẹnu nado zinzọnlin. E biọlanmẹna mi sinsinyẹn whenue hodidọ tata wá vẹawuna asi yiwanna ṣie he yin lẹdogbedevomẹtọ azọ́nyọnẹntọ de.

Dile mí tlẹ jẹflumẹ pete, mí zindonukọn nado to dẹ̀ho po nujikudo lọ po dọ Jehovah ma na dike gbede mí ni jiya zẹ̀ nuhe mí sọgan doakọnna go. (1 Kọl. 10:13) Mí nọ tẹnpọn to whelẹponu nado yọ́n pinpẹn alọgọ he Jehovah nọ na mí gbọn Ohó etọn, dotozọ́nwatọ Bẹtẹli tọn lẹ, po godonọnamẹ owanyinọ whẹndo gbigbọmẹ tọn mítọn po tọn gblamẹ.

Mí nọ saba biọ anademẹ Jehovah tọn nado yọ́n nukunpedomẹgo dotowhé tọn he mí dona kẹalọyi. To ojlẹ de mẹ, mí ma mọ nukunpedomẹgo depope yí. Doto he penukundo Danièle go na owhe 23 ma gán dọ taun nuhewutu ewọ do nọ bu do ede to nukunpedomẹgo dopodopo godo. Mọjanwẹ e ma gán sọ na ayinamẹ aliho devo tọn. Mí mọdọ mí yin jijodo na míde bo to nuhà gando lehe nulẹ na yì do go. To whenẹnu, doto kansẹẹ-zọ́nwatọ de yigbe nado penukundo Danièle go. E taidi dọ Jehovah deali de nado gọalọna mí nado pehẹ magbọjẹ mítọn lẹ.

Mí plọn nado pehẹ magbọjẹ lẹ gbọn gbẹninọ sọgbe hẹ azán dopodopo dali. Dile Jesu dọ do, “tukla azán dopodopo tọn ko pé na ẹn.” (Mat. 6:34) Pọndohlan dagbe tintindo po fànfún didọ po sọ gọalọ. Di apajlẹ, to whenue Danièle ko nọ matin nukunpedomẹgo dotowhé tọn na osun awe, e dọna mi po fànfún po dọ, “A yọnẹn an, n’ma ko mọ dee mẹ dole pọ́n!” (Howh. 17:22) Mahopọnna awufiẹsa etọn, e nọ mọ awuvivi to ohàn Ahọluduta lọ tọn lẹ pinplọn po ogbè he yiaga bo do nujikudo hia po mẹ.

Pọndohlan dagbe etọn gọalọna mi nado pehẹ avùnnukundiọsọmẹnu ṣie titi lẹ. Nado dọ hójọhó, to owhe 57 he alọwle mítọn basi lẹ gblamẹ, e penukundo nuhudo ṣie voovo lẹ go. E ma tlẹ jlo na do lehe yè nọ sọ̀ azìn do tata hia mi! Todin he e masọ sọgan wà nude ba, n’dona plọn lehe yè nọ klọ panu, nọ yàn avọ̀, po lehe yè nọ dà onú kleunkleun delẹ do po. N’ko hẹn kọfo delẹ gbà to ojlẹ enẹlẹ mẹ, amọ́ n’mọ ayajẹ susu to onú ehelẹ wiwà mẹ nado hẹn homẹ etọn hùn. *

Eyin n’flin ojlẹ he wayi lẹ, n’sọgan dọ dọ n’mọ nuplọnmẹ yọ́n-na-yizan lẹ yí sọn avùnnukundiọsọmẹnu he nuhahun agbasalilo po mẹhowhe po tọn hẹnwa na mí lẹ mẹ. Tintan, alọnu mítọn ma dona ján sọmọ bọ mí ma na wlebòna alọwlemẹ yiwanna mítọn. Mí dona yí owhe he mẹ mí gbẹ́ tindo huhlọn susu te lẹ zan ganji nado penukundo mẹyiwanna mítọn go. (Yẹwh. 9:9) Awetọ, mí ma dona nọ hànu zẹjlẹgo gando onú flinflin lẹ go; e ma yinmọ, mí sọgan nọ yí nukunpẹvi do pọ́n dona he sin vivi dù mí te egbesọegbesọ lẹ.—Howh. 15:15.

Eyin n’lẹnnupọndo gbẹzan sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn mítọn ji, n’nọ kudeji dọ Jehovah dona mí tlala hú nuhe mí sọgan lẹn. N’nọ tindo numọtolanmẹ salmu-kantọ lọ tọn nkọ mẹhe dọmọ: “Jehovah ko yinuwa hẹ mi po homẹdagbe po.”—Salm. 116:7.