1. Naegbọn mí gán dọ dọ e sọgbe dọ Ablaham ni do todido?

 JEHOVAH dopà na họntọn etọn Ablaham dọ gbọn kúnkan etọn gblamẹ wẹ akọta aigba ji tọn lẹpo na yin didona te. (Jen. 15:5; 22:18) Na Ablaham tindo yise he dolido to Jiwheyẹwhe mẹ wutu, e kudeji dọ opagbe Jiwheyẹwhe tọn na mọ hẹndi. Etomọṣo, whenue Ablaham do owhe 100 bọ Sala tindo owhe 90, asu po asi po nugbonọ enẹ ma ko ji visunnu de janwẹ. (Jen. 21:1-7) Ṣogan Biblu dọmọ: “[Ablaham] tindo yise he sinai do todido ji, dọ ewọ na lẹzun otọ́ akọta susu tọn to kọndopọ mẹ hẹ nuhe ko yin didọ.” (Lom. 4:18) A yọnẹn dọ todido Ablaham tọn mọ hẹndi. E lẹzun otọ́ na visunnu he e ko to nukundo sọn ojlẹ dindẹn die lọ, enẹ wẹ Isaki. Etẹ ji wẹ nujikudo Ablaham tọn sinai do?

2. Naegbọn Ablaham do kudeji dọ opagbe Jiwheyẹwhe tọn na mọ hẹndi?

² Na Ablaham tindo haṣinṣan mẹdetiti tọn pẹkipẹki de hẹ Jehovah wutu, e “tindo nujikudo mlẹnmlẹn dọ nuhe [Jiwheyẹwhe] ko dopagbe etọn” lẹ na mọ hẹndi. (Lom. 4:21) Jehovah kẹalọyi Ablaham bo lá ẹ di dodonọ na yise etọn wutu. (Jak. 2:23) Dile Lomunu lẹ 4:18 dohia do, yise Ablaham tọn tindo kanṣiṣa hẹ todido etọn. Todin mì gbọ mí ni gbadopọnna nuhe apọsteli Paulu dọ gando todido go, dile e yin kinkandai do to Lomunu lẹ weta 5tọ mẹ.

3. Zẹẹmẹ tẹwẹ Paulu basi gando todido go?

 ³ Paulu basi zẹẹmẹ nuhewutu mí gán kudeji dọ “todido [mítọn] ma nọ hẹn flumẹjijẹ wá” tọn. (Lom. 5:5) E sọ gọalọna mí nado mọnukunnujẹ lehe todido Klistiani tọn mítọn gán lodo do mẹ. Dile mí to dogbapọnna afọdide he Paulu slẹ to Lomunu lẹ 5:1-5 mẹ lẹ, lẹnnupọndo numimọ towe titi ji. Gbọnmọ dali, e yọnbasi dọ a ni doayi e go dọ dile ojlẹ to yìyì, todido Klistiani tọn towe ko sọ họnwun dogọ. Dogbapọn mítọn nasọ do lehe a gán hẹn todido towe lodo dogọ hugan lehe e te do todin hia. Jẹnukọn whẹ́, mì gbọ mí ni gbadopọnna todido gigonọ he Paulu dọ dọ e ma na hẹn flumẹjijẹ wá lọ.

4. Etẹwẹ yin hodọdeji to Lomunu lẹ 5:1, 2 mẹ?

⁴ Hia Lomunu lẹ 5:1, 2. Paulu kàn hogbe enẹlẹ hlan agun he to Lomu. Mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu he to finẹ lẹ po ko plọnnu gando Jehovah po Jesu po go bo do yise yetọn hia bosọ lẹzun Klistiani lẹ. Gbọnmọ dali ‘Jiwheyẹwhe lá yé di dodonọ gbọn yise dali,’ podọ e yí gbigbọ wiwe do de yé. Na nugbo tọn, yé tindo todido nujọnu tọn he jiawu taun lọ.

5. Todido tẹwẹ mẹyiamisisadode lẹ tindo?

⁵ To nukọn mẹ, Paulu kanwehlan Klistiani yiamisisadode he to Efesu lẹ gando todido he kọ̀n yé yin yiylọdo go. Todido enẹ bẹ “ogú de [he] omẹ wiwe lẹ” na mọyi hẹn. (Efe. 1:18) Podọ, Paulu sọ dohia Kolosinu lẹ fie todido yetọn na mọ hẹndi te. E ylọ ẹ dọ “todido he yin whiwhla do olọn mẹ na mì lọ.” (Kol. 1:4, 5) Enẹwutu, todido Klistiani yiamisisadode lẹ tọn wẹ yindọ yé na yin finfọnsọnku do olọn mẹ nado nọgbẹ̀ kakadoi, fie yé na dugán hẹ Klisti te.—1 Tẹs. 4:13-17; Osọ. 20:6.

6. Etẹwẹ mẹmẹsunnu yiamisisadode de dọ gando todido etọn go?

⁶ Klistiani yiamisisadode lẹ nọ yọ́n pinpẹn todido enẹ tọn. Mẹmẹsunnu Frederick Franz he yin dopo to yé mẹ, dọ po ahundopo po dọmọ: “Todido mítọn do jide, podọ e na yin hinhẹndi to gigọ́ mẹ na gbẹtọ 144000 lẹpo he yin apadewhe lẹngbọpa pẹvi lọ tọn zẹ̀ obá  he mẹ mí tlẹ lẹn jẹ go.” To 1991, whenue Mẹmẹsunnu Franz ko sẹ̀n Jiwheyẹwhe po nugbonọ-yinyin po na owhe susu godo, e yigbe dọmọ: “[Mí] gbẹ́ yọ́n pinpẹn todido enẹ tọn taun. . . . Lehe mí to nukundo e dẹnsọ, mọ wẹ mí nọ to pinpẹn etọn yọnẹn dogọ do niyẹn. Nude wẹ he e jẹ dọ yè ni nọtepọn, eyin e tlẹ biọ dọ mí ni wàmọ na owhe livi dopo. N’nọ to pinpẹn todido mítọn ehe tọn yọnẹn dogọ hugan gbede pọ́n.”

7, 8. Todido tẹwẹ mẹsusu tindo? (Lomunu lẹ 8:20, 21)

⁷ Suhugan mẹhe to Jehovah sẹ̀n to egbehe lẹ tọn wẹ do todido he gbọnvona enẹ de. Todido he Ablaham tindo lọ wẹ, yèdọ todido nado nọgbẹ̀ kakadoi to Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn glọ. (Heb. 11:8-10, 13) Paulu kanwe gando kọdetọn jiawu he to tepọn mẹhe tindo todido enẹ lẹ go. (Hia Lomunu lẹ 8:20, 21.) Etẹwẹ yinuwado jiwe hugan, whla tintan he a plọnnu do opagbe Biblu tọn gando sọgodo go ji? Be nugbo lọ dọ a na wá lẹzun mẹpipe to gbèdopo bo ma nasọ yin ylandonọ ba wẹ ya? Kavi e vivi na we taun nado sè dọ mẹyiwanna towe he ko kú lẹ na vọ́ wá nọgbẹ̀ whladopo dogọ to paladisi mẹ to aigba ji? Ehe zọ́n bọ a to nukundo nususu “to dodonu todido tọn ji.”

⁸ Vlavo mí tindo todido nado duvivi ogbẹ̀ madopodo tọn to olọn mẹ kavi to aigba ji wẹo, todido jiawu de wẹ mí tindo he nọ na mí whẹwhinwhẹ́n nado jaya. Podọ todido mítọn he nọ hẹn mí gọ́ na ayajẹ tlẹ gán lodo dogọ. Nuhe Paulu wlan bọdego basi zẹẹmẹ lehe enẹ gán jọ do tọn. Mì gbọ mí ni gbadopọnna nuhe e kàn gando todido mítọn go. Mọwiwà na hẹn mí kudeji dogọ dọ todido mítọn na fọ́n bo to sinsinyẹn deji, podọ e ma na hẹn mí jẹflumẹ gbede.

9, 10. Dile apajlẹ Paulu tọn dohia do, etẹwẹ Klistiani lẹ dona donukun? (Lomunu lẹ 5:3) (Sọ pọ́n yẹdide lọ lẹ.)

⁹ Hia Lomunu lẹ 5:3. Doayi e go dọ nukunbibia gán zọ́n bọ mí na wleawuna todido he lodo dogọ de. Enẹ gán paṣa mí. Na nugbo tọn, hodotọ Klisti tọn lẹpo wẹ gán donukun  nukunbibia. Lẹnnupọndo apajlẹ Paulu tọn ji. E dọna mẹhe to Tẹsalonika lẹ dọmọ: “Whenue mí tin to mì dè, mí ko nọ dọna mì jẹnukọn dọ mí na jiya nukunbibia tọn, podọ nuhe ko jọ lọ niyẹn.” (1 Tẹs. 3:4) Podọ, e wlan hlan Kọlintinu lẹ dọmọ: ‘Mẹmẹsunnu lẹ emi, na mí ma jlo dọ mìwlẹ ni to wunvi mẹ gando nukunbibia he mí pehẹ lẹ go. Mí ma tlẹ yọnẹn dọ mí na gán.’—2 Kọl. 1:8; 11:23-27.

¹⁰ To linlẹn de mẹ, Klistiani lẹ lọsu gán donukun nukunbibia to egbehe. (2 Tim. 3:12) Bọ hiẹ lo? Whenue a tindo yise to Jesu mẹ bo lẹzun hodotọ etọn, be a ko pehẹ nukunbibia ya? Họntọn lẹ po hẹnnumẹ lẹ po gán ko ṣàn we kò. Yé tlẹ gán ko diọnukunsọ we sinsinyẹn. Be gbemima towe nado nọ dọ nugbo to whẹho lẹpo mẹ ko hẹn nuhahun wá na we to azọ́nmẹ wẹ ya? (Heb. 13:18) Be a ko pehẹ nukundiọsọmẹ aṣẹpatọ lẹ tọn na a má todido towe hẹ mẹdevo lẹ wutu wẹ ya? Amọ́, mahopọnna nukunbibia wunmẹ depope he mí pehẹ, Paulu dọ dọ mí dona nọ jaya. Etẹwutu?   

11. Naegbọn mí dona magbe nado doakọnna whlepọn depope?

¹¹ Mí gán jaya whenue mí to jujugbọn nukunbibia mẹ na kọdetọn he e nọ hẹnwa lẹ wutu. Dile Lomunu lẹ 5:3 dọ do, “nukunbibia nọ hẹn akọndonanu wá.” Klistiani lẹpo wẹ na pehẹ nukunbibia, enẹwutu Klistiani lẹpo wẹ dona wleawuna akọndonanu. Mí dona magbe nado doakọnna whlepọn depope he mí gán pehẹ. Gbọnmọ dali kẹdẹ wẹ mí na penugo nado mọ hẹndi todido mítọn tọn. Mí ma na jlo nado taidi mẹhe Jesu tindo to ayiha mẹ, whenue e to hodọ gando okún he flẹ jẹ osé-yigba ji lẹ go. To tintan whenu, yé yí ayajẹ do kẹalọyi ohó lọ, amọ́ ‘to whenue nukunbibia po homẹkẹn po ko fọ́n godo,’ yé dahli. (Mat. 13:5, 6, 20, 21) Na nugbo tọn, pipehẹ nukundiọsọmẹ po whlepọn lẹ po ma nọ bọawu kavi yin awuvivinu, amọ́ akọndidona yé nọ hẹn ale tẹgbẹ tọn lẹ wá. Gbọnna?

12. Ale tẹwẹ mí nọ mọyi eyin mí doakọnna whlepọn lẹ?

¹² Devi Jakọbu zinnudo ale he akọndidona whlepọn lẹ nọ hẹnwa lẹ ji. E dọmọ: “Mì gbọ akọndonanu ni wazọ́n etọn dotana, na mìwlẹ nido sọgan sọgbe bosọ pegan mlẹnmlẹn bo ma jẹdò nudepope tọn.” (Jak. 1:2-4) Jakọbu basi zẹẹmẹ akọndonanu tọn taidi dọ e do adà de kavi azọ́n de nado wà wẹ nkọ. Azọ́n tẹwẹ akọndonanu nọ wà? E gán gọalọna we nado wleawuna homẹfa, yise po jidide do Jiwheyẹwhe go po jẹ obá he yiaga taun de mẹ. Amọ́, akọndonanu sọ nọ hẹn ale titengbe devo wá na mí.

13, 14. Etẹwẹ nọ jọ eyin mí doakọnnanu, podọ taidi kọdetọn de, etẹwẹ nọ jọ do todido mítọn go? (Lomunu lẹ 5:4)

¹³ Hia Lomunu lẹ 5:4. Paulu dọ dọ akọndonanu nọ hẹn “ninọmẹ he yin alọkẹyi wá.” Akọndonanu towe nọ dekọtọn do nukundagbe Jehovah tọn tintindo mẹ. Ehe ma zẹẹmẹdo dọ homẹ Jehovah tọn nọ hùn eyin a to pipehẹ whlepọn kavi nuhahun lẹ. Nuhe Jiwheyẹwhe nọ kẹalọyi wẹ hiẹ lọsu. Akọndonanu towe nọ dekọtọn do ninọmẹ he yin alọkẹyi mẹ. Dona mayọnjlẹ nankọ die!—Salm. 5:12.

¹⁴ Flindọ Ablaham doakọnna whlepọn lẹ bo mọ nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn yí. Jehovah pọ́n ẹn hlan di họntọn Etọn bosọ hia ẹ di dodonọ. (Jen. 15:6; Lom. 4:13, 22) E gán yinmọ na mílọsu. E ma yin azọ́n susu he mí wà to sinsẹ̀nzọn Jiwheyẹwhe tọn mẹ kavi lẹblanulọkẹyi he mí do lẹ wẹ nọ zọ́n bọ mí nọ do nukundagbe etọn. E nọ do nukundagbe etọn hia mí kiki eyin mí doakọnnanu po nugbonọ-yinyin po. Podọ mahopọnna owhe, ninọmẹ kavi nugopipe mítọn, mímẹpo wẹ gán doakọnnanu. Be a to akọndona whlepọn de po nugbonọ-yinyin po to alọnu wẹ ya? Eyin mọ wẹ,  homẹ towe ni hùn to yinyọnẹn mẹ dọ a do nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn. Nugbo lọ dọ mí do nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn gán yinuwado mí ji sinsinyẹn. E gán hẹn todido mítọn lodo.

15. Nuagokun devo tẹ ji wẹ Paulu dọhodo, podọ naegbọn enẹ gán paṣa mẹdelẹ?

¹⁵ Dile Paulu dohia do, mí nọ mọ nukundagbe Jehovah tọn, eyin mí doakọnna whlepọn lẹ po kọdetọn dagbe po. Doayi lehe Paulu zindonukọn to hodọdopọ lọ mẹ do go, e dọmọ: “Ninọmẹ he yin alọkẹyi, to godo mẹ, nọ hẹn todido wá, podọ todido ma nọ hẹn flumẹjijẹ wá.” (Lom. 5:4, 5) Ehe gán paṣa mẹdelẹ. Etẹwutu? Na dile Paulu dọ wayi do to Lomunu lẹ 5:2 mẹ, e dohia dọ Klistiani he to Lomu lẹ ko do todido de, enẹ wẹ “todido to gigo Jiwheyẹwhe tọn mẹ.” Enẹwutu, mẹde gán kanse dọ, ‘Eyin Klistiani enẹlẹ ko do todido de, naegbọn Paulu vọ́ wá donù todido go to nukọn mẹ to hodọdopọ etọn mẹ?’

16. Nawẹ todido mẹde tọn nọ jẹ lilodo dogọ ji gbọn? (Sọ pọ́n yẹdide lọ lẹ.)

¹⁶ Mí gán mọnukunnujẹ nuhe Paulu dọ mẹ, eyin mí nọ hẹn do ayiha mẹ dọ todido mítọn gán lodo dogọ. Di apajlẹ: Be a flin whla tintan he a sèhó gando todido jiawu he to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ go ya? To ojlẹ lọ mẹ, a gán ko lẹndọ odlọ de poun wẹ linlẹn lọ nado nọgbẹ̀ kakadoi to paladisi mẹ to aigba ji yin. Amọ́, dile a to akọjẹ hẹ Jehovah po opagbe Biblu tọn lẹ po, a wá kudeji dogọ dọ opagbe ehe na mọ hẹndi.

17. Nawẹ todido towe nọ to dolo dogọ to klandowiwe po baptẹm towe po godo gbọn?

¹⁷ Etlẹ yin to klandowiwe po baptẹm towe po godo, todido towe fọ́n bo to dolo dogọ, dile a to nususu plọn dogọ bosọ to whinwhẹ́n to gbigbọ-liho. (Heb. 5:13–6:1) E yọnbasi dọ a ni ko do numimọ nuhe yin didọ to Lomunu lẹ 5:2-4 mẹ tọn. A ko pehẹ nukunbibia voovo lẹ, amọ́ a ko doakọnna yé bosọ mọ nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn. Na a kudeji dọ emi do nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn wutu, a sọ tindo  whẹwhinwhẹ́n he pọnte de todin nado donukun dọ emi na mọ nuhe e dopà etọn lẹ. Todido towe ko lodo dogọ todin hugan tintan whenu tọn. E ko họnwun na we bosọ họakuẹ na we dogọ. E nọ yinuwado ji we sisosiso, yèdọ do adà gbẹzan towe tọn lẹpo ji, bosọ nọ diọ aliho he mẹ a nọ yinuwa hẹ whẹndo towe te, lehe a nọ basi nudide towe lẹ do, podọ etlẹ yin lehe a nọ yí whenu towe zan do.

18. Jidide tẹwẹ Jehovah na mí?

¹⁸ Apọsteli lọ yí nuagokun titengbe de dogọ, na nuhe dù todido he mí nọ wleawuna whenue mí mọ nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn yí godo. E na we nujikudo dọ todido towe na mọ hẹndi. Naegbọn mí gán tindo jidide sọmọ? Paulu na nujikudo gbọdo ehe Klistiani lẹ dọmọ: “Todido ma nọ hẹn flumẹjijẹ wá; na ahun mítọn ko yin hinhẹn gọ́ po owanyi Jiwheyẹwhe tọn po gbọn gbigbọ wiwe he ko yin nina mí lọ gblamẹ.” (Lom. 5:5) A do whẹwhinwhẹ́n lẹpo nado kudo todido enẹ ji, enẹ wẹ todido towe.

19. Nujikudo tẹwẹ a gán tindo gando todido towe go?

¹⁹ Lẹnnupọndo opà he Jehovah do na Ablaham, gọna lehe Jiwheyẹwhe kẹalọyi ewọ bosọ ylọ ẹ dọ họntọn Emitọn do ji. Todido Ablaham tọn ma yin ovọ́. Biblu dọmọ: “To whenuena Ablaham ko yí sọwhiwhe do nọte godo, e mọ opagbe ehe yí.” (Heb. 6:15; 11:9, 18; Lom. 4:20-22) E họnwun dọ todido etọn ma hẹn flumẹjijẹ wá na ẹn. Mọdopolọ, a gán kudeji dọ eyin a hẹn nugbonọ-yinyin towe go, todido towe na yin ahọsuna. Todido towe do jide; e na hẹn ayajẹ wá na we, e ma yin flumẹjijẹ! (Lom. 12:12) Paulu wlan dọmọ: “Na Jiwheyẹwhe he nọ namẹ todido ni yí ayajẹ po jijọho lẹpo po do gọ́ mì mẹ gbọn jidide mìtọn do ewọ go dali, na mì nido sọgan sudeji to todido mẹ gbọn huhlọn gbigbọ wiwe tọn dali.”—Lom. 15:13.