Katoliki akonka wẹ Papa po Mama po yin. Amọ́ whenue yé plọn to Biblu mẹ dọ yinkọ Jiwheyẹwhe tọn wẹ Jehovah, yé omẹ awe lẹ lẹzun Kunnudetọ Jehovah tọn zohunhunnọ lẹ. Papa masọ nọ yí atin do pà yẹdide Jesu tọn lẹ ba. Kakatimọ, e yí azọ́nyinyọnẹn whlẹpipa tọn etọn zan nado diọ ohọ̀ odò tọn owhé mítọn tọn zun Plitẹnhọ Ahọluduta tọn tintan to San Juan del Monte, yèdọ lẹdo de he sẹpọ Manille he yin tatọ́-tònọ Philippines tọn.

To whenue n’yin jiji to 1952 godo, mẹjitọ ṣie lẹ jẹ nuplọnmẹ gbigbọmẹ tọn dagbedagbe lẹ plọn mi ji, dile yé ko to wiwà do na mẹdaho ṣie sunnu ẹnẹ lẹ gọna mẹdaho ṣie yọnnu atọ̀n lẹ. Dile n’to whinwhẹ́n, otọ́ ṣie na mi tuli nado nọ hia weta Biblu tọn dopo egbesọegbesọ, podọ e plọn owe yẹwhehọluduta tọn voovo lẹ hẹ mi. Sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ, mẹjitọ ṣie lẹ nọ basi oylọna nugopọntọ tomẹyitọ lẹ po afọzedaitọ alahọ tọn lẹ po nado wá owhé mítọn gbè. Taidi whẹndo de, mí nọ mọ ayajẹ daho po tulinamẹ po yí sọn numimọ he mẹmẹsunnu ehelẹ nọ má hẹ mí lẹ mẹ, podọ ehe whàn mímẹpo nado ze lizọnyizọn lọ do otẹn tintan mẹ to gbẹzan mítọn mẹ.

Ogú yise tọn de wẹ mẹjitọ ṣie lẹ jodo na mi. To whenue onọ̀ vivẹ́ ṣie jẹazọ̀n bo kú godo, yẹn po Papa po bẹ gbehosọnalitọ jẹeji dopọ to 1971. Amọ́ to 1973 whenue n’do owhe 20, otọ́ ṣie kú. Mẹjitọ ṣie lẹ he n’hẹnbu zọ́n bọ n’jẹflumẹ bosọ do numọtolanmẹ ṣokẹdẹninọ tọn. Amọ́ todido he to Biblu mẹ, ehe “yin nujikudo tọn bosọ lodo” lọ gọalọna mi nado nọtegli bosọ hẹn mi dote to numọtolanmẹ-liho podọ to gbigbọ-liho. (Heb. 6:19) Ojlẹ kleun de to okú otọ́ ṣie tọn godo, n’kẹalọyi azọ́ndenamẹ lọ nado sẹ̀n taidi gbehosọnalitọ titengbe to lopo Coron tọn ji, ehe to olá, to lẹdo Palawan tọn mẹ.

Owhe 21 wẹ n’do whenue n’wá Coron. Taidi dẹpẹ he whẹ́n to tòdaho de mẹ, e paṣa mi nado mọ lopo de fie miyọ́n lẹtliki tọn, pọnpi-sin, kavi mọto po  kẹkẹ po ma gbayipe te. Mahopọnna dọ mẹmẹsunnu kleun delẹ to finẹ, n’ma do gbehosọnalitọ-gbẹ́ depope, podọ yẹn ṣo wẹ dona dekunnu to whedelẹnu. To osun tintan lọ mẹ, n’jẹdò whẹndo po họntọn ṣie lẹ po tọn taun. To zánmẹ, dile n’to sunwhlẹvu lẹ pọnhlan to agahomẹ, dasin nọ to wiwá yì do mi. E nọ jlo mi dọ n’ma tọ́n sọn azọ́ndenamẹ ṣie mẹ bo lẹkọyi whé.

To ojlẹ ṣokẹdẹninọ tọn enẹlẹ gblamẹ, n’nọ dọ nuhe to ahun ji na mi lẹ na Jehovah. N’nọ flin linlẹn tulinamẹ tọn he n’ko hia to Biblu po owe mítọn lẹ po mẹ lẹ. Salmu lẹ 19:14 nọ saba wá ayiha ṣie mẹ. N’mọdọ Jehovah na yin “Osé ṣie po Mẹfligọtọ ṣie po” eyin n’nọ lẹnayihamẹpọn do nuhe nọ hẹn homẹ hùn in lẹ ji, taidi azọ́n po jẹhẹnu etọn lẹ po. Hosọ lọ “Vous n’êtes jamais seul” a he tọ́n to Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn de mẹ gọalọna mi taun. N’hia ẹ whlasusu. To linlẹn de mẹ, n’nọ to ṣokẹdẹ po Jehovah po to ojlẹ enẹlẹ mẹ, podọ ehe zọ́n bọ n’mọ dotẹnmẹ hundote họakuẹ lẹ nado hodẹ̀, plọnnu bo lẹnayihamẹpọn.

Ojlẹ kleun de to whenue n’wá Coron godo, n’yin pipà di mẹho agun tọn. Na yẹn ṣo wẹ yin mẹho wutu, n’jẹ anadena Wehọmẹ Lizọnyizọn Yẹwhehọluduta tọn he nọ yin bibasi to sẹmẹsẹmẹ lọ ji, gọna Opli Sinsẹ̀nzọn tọn, Oplọn Agunwe po Oplọn Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn po. N’sọ nọ na hodidọ na mẹlẹpo lẹ to osẹ lẹpo mẹ. Onú dopo họnwun, n’masọ do whenu nado mọ dee to ṣokẹdẹ ba!

N’duvivi lizọnyizọn kọdetọn dagbenọ de tọn to Coron bọ delẹ to Biblu plọntọ ṣie lẹ mẹ wá yí baptẹm to godo mẹ. Amọ́, avùnnukundiọsọmẹnu lẹ ma hán. To whedelẹnu, n’dona zinzọnlin na odaa azán dopo tọn whẹpo do yì aigba-denamẹ lọ ji, bo ma tlẹ nọ yọ́n fie n’na dọ́ eyin n’jẹ dọ́n. Aigba-denamẹ agun lọ tọn sọ bẹ lopo pẹvipẹvi susu hẹn. N’nọ saba do zohún nado zingbejizọnlin to yujẹhọn ohù ji tọn lẹ mẹ nado jẹ dọ́n, dile etlẹ yindọ n’ma yọ́n sinlìn! To avùnnukundiọsọmẹnu ehe lẹpo mẹ, Jehovah basi hihọ́na mi bosọ hẹn mi dote. To nukọn mẹ, n’wá mọdọ Jehovah to awuwledaina mi wẹ nado pehẹ avùnnukundiọsọmẹnu he sinyẹn hugan mọ lẹ to azọ́ndenamẹ ṣie he na bọdego mẹ.

To 1978, n’yin azọ́ndena do Papouasie-Nouvelle-Guinée to agewaji Australie tọn. Otò he mẹ osó sù te de wẹ, podọ e dibla do gbigblo dopolọ hẹ Espagne. E paṣa mi taun nado mọdọ nudi gbẹtọ livi atọ̀n he to finẹ lẹ nọ do ogbè 800 linlán. N’dopẹ́ dọ suhugan mẹlẹ tọn gán do ogbè flusọ́ Mélanésie-nù lẹ tọn de he nọ saba yin yiylọdọ Tok Pisin.

Na ojlẹ de, n’yin didohlan agun Glẹnsigbe tọn mẹ to Port Moresby he yin tatọ́-tònọ lọ. Amọ́ to enẹgodo, n’sẹtẹn yì agun Tok Pisin gbè tọn de mẹ podọ n’jẹ ogbè lọ plọn ji to klasi ogbè pinplọn tọn de. N’yí nuhe n’to pinplọn to klasi lọ zan to azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ mẹ. Ehe gọalọna mi nado yawu plọn ogbè lọ. E ma dẹn bọ n’penugo nado nọ na hodidọ na mẹlẹpo to Tok Pisin gbè mẹ. E paṣa mi taun dọ whenue n’wá Papouasie-Nouvelle-Guinée godo, e ma tlẹ pé owhe dopo bọ n’yin azọ́ndena nado sẹ̀n taidi nugopọntọ lẹdo tọn na agun Tok Pisin gbè tọn lẹ to lẹdo gblagada susu mẹ.

Na agun lọ lẹ dẹn do yede wutu, n’dona basi tito na plidopọ lẹdo tọn susu bosọ zingbejizọnlin susu. To tintan whenu, n’nọ mọ dee to ṣokẹdẹ taun to lẹdo he n’ma jẹakọ hẹ de mẹ—otò yọyọ de, ogbè  yọyọ de po aṣa yọyọ lẹ po. N’ma gán nọ zingbejizọnlin gbọn aigba ji, na osó lẹ sù taun bọ lẹdo lọ yin póde-dòde wutu. Enẹwutu, n’dona nọ do agahun diblayin to osẹ lẹpo mẹ. To whedelẹnu, yẹn ṣo wẹ nọ do agahun pẹvi he ma yọ́n sọmọ de. N’mọdọ gbejizọnlin enẹlẹ nọ dobuna mi dile e nọ yindo dai eyin n’do zohún!

Omẹ vude poun wẹ do alokan, enẹwutu n’nọ yí wekanhlanmẹ lẹ zan nado dọhodopọ hẹ agun lẹ. N’nọ saba jẹ lẹdo delẹ mẹ whẹpo wekanhlanmẹ ṣie lẹ do nọ wá bọ n’dona kàn fie kunnudetọ lẹ te sè mẹlẹ. Amọ́, whedepopenu he n’mọ mẹmẹsunnu lẹ, yé nọ do pinpẹn nutọn po owanyi po hia mi sọmọ bọ n’nọ flin nuhewutu n’to vivẹnu ehe lẹpo do. N’mọ godonọnamẹ Jehovah tọn to aliho susu mẹ podọ haṣinṣan ṣie hẹ ewọ lodo dogọ.

To opli tintan he n’basi to lopo he sẹpọ huto de he nọ yin Bougainville ji, asu po asi po de dọnsẹpọ mi po nukiko yẹsẹ de po bo kanse mi dọ, “A flin mí din an?” N’flindọ n’dekunnuna asu po asi po ehe whla tintan he n’wá Port Moresby. N’jẹ Biblu plọn hẹ yé ji bo wá ze oplọn lọ na mẹmẹsunnu lẹdo lọ tọn de to nukọn mẹ. Todin, yé omẹ awe lẹ ko yí baptẹm! Ehe yin dopo to dona susu he n’mọyi to owhe atọ̀n he n’yizan to Papouasie-Nouvelle-Guinée lẹ mẹ.

Whẹpo n’do tlọ́n Coron to 1978, n’dukosọna Adel, yèdọ mẹmẹyọnnu whanpẹnọ de he tindo gbigbọ avọ́sinsan tọn. Gbehosọnalitọ whepoponu tọn wẹ e yin bọ e sọ to ovi etọn awe lẹ, Samuel po Shirley po plọn whẹ́n. To ojlẹ dopolọ mẹ, e nọ penukundo onọ̀ etọn mẹhomẹ lọ go. To mai 1981, n’lẹkọyi Philippines nado wlealọ hẹ Adel. To alọwle mítọn godo, mí basi gbehosọnalitọ whepoponu tọn bosọ penukundo whẹndo lọ go dopọ.

To 1983, dile etlẹ yindọ n’do whẹndo de, n’vọ́ yin pipà taidi gbehosọnalitọ titengbe bo yin azọ́ndena do Lopo Linapacan tọn ji to lẹdo Palawan tọn mẹ. Whẹndo lọ blebu sẹtẹn yì lẹdo he to olá enẹ mẹ, yèdọ fie Kunnudetọ depope ma te. To nudi owhe dopo godo, onọ̀ Adel tọn kú. Etomọṣo, mí hẹn alọnu mítọn ján to lizọnyizọn lọ mẹ, podọ ehe hẹn mí dote to ojlẹ aluẹmẹninọ tọn lọ mẹ. Mí jẹ anadena plọnmẹ Biblu he to nukọnzindo susu ji to Linapacan sọmọ bọ to ojlẹ kleun de godo, mí do hudo Plitẹnhọ Ahọluduta tọn pẹvi de tọn. Enẹwutu, mílọsu gbá dopo. Owhe atọ̀n poun to whenue mí wá godo, homẹ mítọn hùn nado mọdọ gbẹtọ 110 wẹ wá Oflin, bọ susu yetọn wá zindonukọn bo yí baptẹm to whenue mí ko tọ́n sọn finẹ godo.

To 1986, n’yin azọ́ndena do lopo Culion tọn ji, yèdọ fie mẹhe to pòzọ̀n jẹ lẹ tin te. To enẹgodo, Adel lọsu sọ yin pipà taidi gbehosọnalitọ titengbe. To tintan whenu, mí nọ hànu nado dekunnuna mẹhe pòzọ̀n ko hẹn agbasa gble na lẹ. Amọ́, wẹnlatọ lẹdo lọ tọn lẹ hẹn mí deji dọ mẹhe nọ jẹazọ̀n mọnkọ lẹ nọ mọ nukunpedomẹgo yí, podọ owù matin sọmọ dọ yé ni domẹ awutu lọ. Delẹ to mẹhe nọ jẹazọ̀n ehelẹ mẹ nọ yì opli lẹ to owhé mẹmẹyọnnu de tọn gbè. E ma dẹn bọ mí diọada bo nọ voawu dogọ nado má todido Biblu tọn hẹ omẹ ehelẹ he nọ mọdọ Jiwheyẹwhe po gbẹtọ lẹ po ko gbẹ́ emi dai. Homẹhunnu wẹ e yin nado mọdọ  mẹhe to azọ̀n sinsinyẹn jẹ sọmọ lẹ nọ jaya to todido lọ mẹ dọ to gbèdopo, yé na tindo agbasalilo pipé.—Luku 5:12, 13.

Nawẹ ovi mítọn lẹ diọada gbọn to Culion? Yẹn po Adel po basi oylọna mẹmẹyọnnu jọja awe sọn Coron nado wá gọ́ na mí, na ovi mítọn lẹ nido tindo họntọn dagbe lẹ. Samuel, Shirley po mẹmẹyọnnu jọja awe ehelẹ po duvivi lizọnyizọn kọdetọn dagbenọ de tọn ga bo nọ plọnnu hẹ ovi susu bọ yẹn po Adel po nọ plọnnu hẹ mẹjitọ ovi lọ lẹ tọn. Na nugbo tọn, e wá jẹ fide bọ mí nọ plọnnu hẹ whẹndo 11. E ma dẹn bọ, mí nọ plọnnu hẹ Biblu plọntọ he to nukọnyi susu sọmọ bọ mí penugo bo do agun yọyọ de ai!

To bẹjẹeji, yẹn ṣo wẹ yin mẹho agun tọn to lẹdo lọ mẹ. Enẹwutu, wekantẹn alahọ tọn biọ to asi e nado nọ deanana opli sẹmẹsẹmẹ tọn lẹ na wẹnlatọ ṣinatọ̀n he to Culion lẹ, podọ to enẹgodo nado wà nudopolọ na wẹnlatọ ṣinẹnẹ he to gbétatò de he nọ yin Marily mẹ lọ lẹ, ehe dẹn do finẹ na gbejizọnlin gànhiho atọ̀n tọn gbọn tọjihun mẹ. To whenue mí fó pli to finẹ, whẹndo mítọn nọ zinzọnlin gbọn lẹdo osó tọn de mẹ na gànhiho susu nado deanana plọnmẹ Biblu lẹ to gbétatò de he nọ yin Halsey mẹ.

To godo mẹ, jideji tin to Marily po Halsey po sọmọ bọ mí gbá Plitẹnhọ Ahọluduta tọn do lẹdo awe enẹlẹ mẹ. Kẹdẹdile e yin do to Linapacan, mẹmẹsunnu lẹ po jlodotọ lẹ po wẹ wleawu suhugan azọ́nwanu lẹ tọn bosọ gọalọ to azọ́n lọ mẹ. Ohọ̀ he to Marily gán hẹn gbẹtọ 200, podọ yè gán gbloada na ẹn, ehe zọ́n bọ mí gán basi plidopọ lẹ to finẹ.

To 1993, whenue ovi lẹ ko whẹ́n, yẹn po Adel po bẹ azọ́n lẹdo tọn jẹeji to Philippines. Enẹgodo to 2000, n’yì Wehọmẹ Azọ́nplọnmẹ Devizọnwiwa tọn nado mọ azọ́nplọnmẹ yí taidi mẹplọntọ de na wehọmẹ enẹ. N’mọdọ n’ma pegan na azọngban lọ, amọ́ Adel nọ saba na mi tuli. E nọ flin mi dọ Jehovah na na mi huhlọn nado hẹn azọ́ndenamẹ yọyọ ehe di. (Flp. 4:13) Numimọ mẹ wẹ Adel to hodọna mi sọn, na ewọ lọsu to azọ́ndenamẹ etọn hẹndi mahopọnna dọ e to ahidi hẹ nuhahun agbasamalo tọn lẹ.

 To 2006, whenue n’gbẹ́ yin mẹplọntọ, yè mọ azọ̀n Parkinson tọn na Adel. Mí biọ bẹwlu mẹ! Whenue n’dọna Adel dọ mí ni doalọtena azọ́ndenamẹ mítọn nado penukundego, e gblọn dọmọ, “Jaale, dín doto de he na penukundo go e, podọ n’yọnẹn dọ Jehovah na gọalọna mí nado zindonukọn.” Na owhe ṣidopo he bọdego lẹ, Adel zindonukọn to sinsẹ̀nzọn etọn na Jehovah mẹ matin lewuwu. To whenue e ma gán sọ zinzọnlin ba, e nọ dekunnu to kẹkẹvi sẹkunọ tọn etọn mẹ. Whenue e vẹawuna ẹn nado dọho, e nọ na gblọndo to hogbe dopo kavi awe mẹ to opli lẹ ji. Kakajẹ whenue Adel kú to 2013, e nọ saba mọ wekanhlanmẹ pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn tọn lẹ yí whẹwhẹ na apajlẹ dagbe akọndonanu tọn etọn tọn. N’ko yí owhe 30 linlán zan dopọ hẹ Adel, yèdọ gbẹdohẹmẹtọ nugbonọ podọ owanyinọ de, enẹwutu whenue e damlọn to okú mẹ, numọtolanmẹ awubla po ṣokẹdẹninọ po tọn sọ gbaṣinyọ́n mi whladopo dogọ.

Adel ko jlo dọ ma zindonukọn to azọ́ndenamẹ ṣie mẹ, enẹwutu nuhe n’wà niyẹn. N’zindonukọn nado nọ hẹn alọnu ṣie ján, ehe gọalọna mi nado duto numọtolanmẹ ṣokẹdẹninọ tọn ṣie ji. Sọn 2014 jẹ 2017, n’yin azọ́ndena nado dla agun Tagalog-gbè tọn lẹ pọ́n to otò he mẹ azọ́n mítọn yin alọhẹndotena te lẹ. Enẹgodo, n’dla agun Tagalog-gbè tọn lẹ pọ́n to Taïwan, États-Unis po Canada po. To 2019, n’deanana klasi Wehọmẹ Wẹndagbe-Jlatọ Ahọluduta lọ tọn lẹ tọn do Glẹnsigbe mẹ, to Inde po Thaïlande po. N’ko mọ ayajẹ susu to azọ́ndenamẹ ehe lẹpo mẹ. Ayajẹ ṣie nọ jideji dogọ eyin n’na ayidonugo sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn to gigọ́ mẹ.

To azọ́ndenamẹ yọyọ dopodopo mẹ, n’nọ wá yiwanna mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu he n’dukosọna lẹ po, enẹwutu e ma nọ bọawu gbede nado jo yé do. To ojlẹ enẹlẹ mẹ, n’ko plọn nado nọ dejido Jehovah go mlẹnmlẹn. N’ko do numimọ godonọnamẹ etọn tọn whlasusu, podọ ehe gọalọna mi nado yí ahun lẹpo do kẹalọyi diọdo depope he wá. To alọnu, gbehosọnalitọ titengbe wẹ n’yin to Philippines. N’ma jẹdò nudepope tọn to agun yọyọ ṣie mẹ, ehe ko lẹzun whẹndo de he nọ nọgodona mi bosọ nọ penukundo go e. Homẹ ṣie sọ nọ hùn taun nado mọ lehe Samuel po Shirley po to apajlẹ yise tọn onọ̀ yetọn tọn hodo do.—3 Joh. 4.

Mọwẹ, n’ko pehẹ whlepọn susu to gbẹzan ṣie mẹ, dopo to yé mẹ wẹ nado to mimọ bọ asi vivẹ́ ṣie jẹ awutu sinsinyẹn de bo nọ awufiẹsa mẹ kaka bo kú. N’sọ dona diọada sọgbe hẹ ninọmẹ yọyọ susu. Amọ́, n’ko mọdọ Jehovah “ma dẹn do dopodopo mítọn.” (Owalọ 17:27) Alọ Jehovah tọn “ma whete gbau” nado gọalọ bosọ hẹn devizọnwatọ etọn lẹ lodo, etlẹ yin to lẹdo he to olá lẹ mẹ. (Isa. 59:1) Jehovah, yèdọ Osé ṣie ko tin hẹ mi to gbẹzan ṣie blebu mẹ, podọ n’yọ́n pinpẹn etọn na ẹn taun. N’ma to dee ṣo gbede.