1. Ninọmẹ sinsinyẹn tẹ mẹ wẹ Davidi mọ ede te?

 DAVIDI to hinhọ̀n pé nado whlẹn ogbẹ̀ ede tọn. Sauli he yin ahọlu huhlọnnọ Islaeli tọn ko magbe nado hù i. To whenue Davidi do hudo núdùdù tọn, e nọte to tòdaho Nobi tọn mẹ bo biọ akla atọ́n poun to Ahimelẹki yẹwhenọ lọ dè. (1 Sam. 21:1, 3) To nukọn mẹ, ewọ po sunnu etọn lẹ po họ̀n whlá do oslò de mẹ. (1 Sam. 22:1) Etẹwẹ hẹn Davidi biọ ninọmẹ ehe mẹ?

2. Nawẹ Sauli ze ede do owù daho mẹ gbọn? (1 Samuẹli 23:16, 17)

² Sauli to awuwhàn Davidi sinsinyẹn, na e diyin bosọ duto awhàn susu ji wutu. Sauli sọ yọnẹn ga dọ tolivivẹ emitọn ko zọ́n bọ Jehovah gbẹ́ emi dai, bo ko de Davidi nado yin ahọlu he na bọdego. (Hia 1 Samuẹli 23:16, 17.) Etomọṣo, taidi ahọlu Islaeli tọn, Sauli tindo awhànpa daho de gọna mẹsusu devo lẹ he to godona ẹn, enẹwutu Davidi dona họ̀n nado whlẹn ogbẹ̀ ede tọn. Be Sauli lẹndọ emi gán glọnalina Jiwheyẹwhe nado hẹn Davidi zun ahọlu nugbonugbo wẹ ya? (Isa. 55:11) Biblu ma dọ, amọ́ nudopo họnwun: Owù daho mẹ wẹ Sauli to ede zedo. Mẹhe nọ hoavùn sọta Jiwheyẹwhe lẹ nọ ṣíawhàn janwẹ!

3. Etẹwẹ yin numọtolanmẹ Davidi tọn mahopọnna ninọmẹ etọn?

³ Davidi yin dawe whiwhẹnọ de. E ma de nado lẹzun ahọlu Islaeli tọn. Jehovah wẹ de azọ́n ehe na ẹn. (1 Sam. 16:1, 12, 13) Sauli wá mọ Davidi taidi kẹntọ de bo to okú etọn dín  klinkán-klinkán. Amọ́, Davidi ma dowhẹ Jehovah na owù he mẹ e mọ ede te; mọ e ma wule na e ma do núdùdù susu bosọ nọ dọ́ oslò de mẹ wutu. Kakatimọ, e taidi dọ whenue e whlá do oslò enẹ mẹ wẹ e pà ohàn pipà tọn dagbedagbe he mẹ wefọ he ji hosọ mítọn sinai do lọ yin didesọn, he dọmọ: “Nudagbe depope ma na whèdo mẹhe nọ dín Jehovah lẹ.”—Salm. 34:10.

4. Kanbiọ tẹlẹ wẹ mí na gbadopọnna, podọ naegbọn yé do yin nujọnu?

⁴ To egbehe, devizọnwatọ Jehovah tọn susu wẹ do numimọ whèdomẹ núdùdù po dandannu gbẹ̀mẹ tọn devo lẹ po tọn. * Ehe yin nugbo titengbe to ojlẹ azọ̀n bẹplamẹ tọn lọ COVID-19 whenu. Humọ, po “nukunbibia daho” he to unklẹn lọ po, mí gán donukun nuhahun he tlẹ sinyẹn humọ lẹ. (Mat. 24:21) Po nugbo enẹlẹ po to ayiha mẹ, mì gbọ mí ni na gblọndo kanbiọ ẹnẹ ehelẹ tọn: Linlẹn tẹ mẹ wẹ ‘nudagbe depope ma whèdo’ Davidi te? Naegbọn mí dona plọn nado nọ do pekọ? Naegbọn mí gán deji dọ Jehovah na penukundo mí go? Podọ, nawẹ mí gán wleawudai todin na sọgodo gbọn?

5, 6. Nawẹ Salmu lẹ 23:1-6 gọalọna mí nado mọnukunnujẹ nuhe na dọ Davidi te mẹ whenue e dọ dọ “nudagbe depope ma na whèdo” devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ gbọn?

⁵ Etẹ na dọ wẹ Davidi te whenue e dọ dọ “nudagbe depope ma na whèdo” devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ? Mí gán do linlẹn de eyin mí gbadopọnna hodidọ mọnkọ he to Salmu lẹ 23tọ mẹ. (Hia Salmu lẹ 23:1-6.) Davidi bẹ salmu enẹ jẹeji po hogbe ehelẹ po: “Jehovah wẹ Lẹngbọhọtọ ṣie. Yẹn ma na jẹdò nudepope tọn.” To wefọ salmu lọ tọn he pò lẹ mẹ, Davidi donù nuhe sin nuhọakuẹ-yinyin nọ dẹn-to-aimẹ nugbonugbo delẹ go, yèdọ dona gbigbọmẹ tọn susugege he e to vivi etọn dù na e kẹalọyi Jehovah taidi Lẹngbọhọtọ etọn wutu. Jehovah nọ plan Davidi “gbọn ali dodowiwa tọn lẹ ji,” podọ E yí nugbonọ-yinyin do  nọgodona ẹn to ojlẹ dagbe po ylankan lẹ po mẹ. Davidi mọnukunnujẹemẹ dọ gbẹzan emitọn to fie ‘amakikọ Jehovah tọn sù te’ ma na vò sọn nuhahun si. To whedelẹnu, e gán gbọjọ, na e taidi mẹhe to zọnlinzin “gbọn agbàdo zinvlu gọ́ngọ́n tọn mẹ” bo na pehẹ kẹntọ lẹ wẹ nkọ. Amọ́, na Jehovah wẹ yin Lẹngbọhọtọ Davidi tọn wutu, e ma “na dibuna owù depope.”

⁶ Todin, mí ko mọ gblọndo na kanbiọ mítọn he dọ: Linlẹn tẹ mẹ wẹ ‘nudagbe depope ma whèdo’ Davidi te? Eyin yè pọ́n nulẹ hlan to gbigbọ-liho, e do nuhe sin hudo e do lẹpo. Ayajẹ etọn ma sinai do nutindo agbasa tọn lẹ ji. Davidi tindo pekọ to nuhe Jehovah wleawu etọn na ẹn lẹ mẹ. Nude masọ yin nujọnu na ẹn hugan dona po hihọ́ Jiwheyẹwhe etọn tọn po.

7. Sọgbe hẹ Luku 21:20-24, ninọmẹ sinsinyẹn tẹwẹ Klistiani owhe kanweko tintan tọn he to Jude lẹ pehẹ?

⁷ Hogbe Davidi tọn lẹ dohia mí lehe e yin nujọnu do sọ nado nọ do pọndohlan jlẹkaji tọn gando agbasanu lẹ go. Ayihaawe ma tin dọ mí gán nọ duvivi nutindo agbasa tọn depope he mí tindo lẹ tọn, amọ́ mí ma dona nọ ze gbẹzan mítọn sinai do yé ji. Ehe yin nugbo titengbe de he mẹ Klistiani owhe kanweko tintan tọn he nọ nọ̀ Jude lẹ wá mọnukunnujẹ. (Hia Luku 21:20-24.) Jesu na yé avase dọ ojlẹ lọ ja bọ ‘awhànpa lẹ na lẹdo tòdaho Jelusalẹm tọn pé.’ To whenue enẹ jọ, yé dona “jẹ hinhọ̀n ji yì osó lẹ ji.” Yé na whlẹn ogbẹ̀ yetọn eyin yé họ̀n, amọ́ e na biọ avọ́sinsan susu to yé si. To owhe delẹ die, Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn dọmọ: “Yé jo ogle lẹ po owhé lẹ po do, bo ma tlẹ bẹ nutindo yetọn lẹ pli sọn ohọ̀ yetọn lẹ mẹ gba. To jidide zizedo hihọ́-basinamẹ po godonọnamẹ Jehovah tọn po mẹ, yé ze sinsẹ̀n-bibasi etọn do nukọn na onú devo lẹ depope he sọgan taidi nujọnu.”

8. Onú titengbe tẹwẹ mí gán plọn sọn nuhe jọ do Klistiani owhe kanweko tintan tọn he nọ nọ̀ Jude lẹ go mẹ?

⁸ Nuhọakuẹ tẹwẹ mí gán plọn sọn nuhe jọ do Klistiani owhe kanweko tintan tọn he nọ nọ̀ Jude lẹ go mẹ? Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn he ṣẹṣẹ yin nùdego lọ dọmọ: “Whlepọn lẹ sọgan tin to nukọn gando lehe mí nọ pọ́n nutindo agbasa tọn lẹ hlan gbọn go; be yé yin onú titengbe hugan lẹ wẹ, kavi be whlẹngán he na wá na mẹhe tin to adà Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹpo wẹ yin nujọnu hugan lọ ya? Mọwẹ, hinhọnyi mítọn sọgan bẹ awusinyẹnnamẹnu kavi nuhẹnbu delẹ hẹn. Mí dona wleawufo nado wà nudepope he yin dandannu, dile hagbẹ mítọn owhe kanweko tintan whenu tọn he họnyi sọn Jude  . . . lẹ wà do.” *

9. Tuli tẹwẹ a mọyi sọn ayinamẹ apọsteli Paulu tọn na Heblu lẹ mẹ?

⁹ Be a gán yí nukun homẹ tọn do pọ́n lehe e na ko vẹawuna Klistiani enẹlẹ do nado jo diblayin nutindo yetọn lẹpo do bo bẹ gbẹzan yọyọ de jẹeji ya? E biọ yise to yé si nado ganjẹ Jehovah go nado mọ dandannu yetọn lẹ. Amọ́, yé ma yin kọgbẹ́ e go. Owhe atọ́n jẹnukọn whẹpo Lomunu lẹ do dosla lẹdo Jelusalẹm, apọsteli Paulu na ayinamẹ họakuẹ de Heblu lẹ, e dọmọ: “Mì gbọ aliho gbẹninọ tọn mìtọn ni tin matin wanyina akuẹ, na mì ni tindo pekọ po nuhe mì tindo lẹ po. Na ewọ ko dọmọ: ‘Yẹn ma na jo mì do gbede podọ yẹn ma na gbẹ́ mì dai gbede.’ Na mí nido sọgan gọ́ na adọgbigbo bo dọmọ: ‘Jehovah wẹ alọgọtọ ṣie; yẹn ma na dibu. Etẹwẹ gbẹtọ sọgan wà na mi?’” (Heb. 13:5, 6) Matin ayihaawe, e bọawu dogọ na mẹhe ylọ ayinamẹ Paulu tọn dọ nujọnu jẹnukọnna mẹgbeyinyan Lomunu lẹ tọn lẹ nado diọada bo zan gbẹzan jlẹkaji tọn de to owhé yọyọ yetọn gbè. Yé kudeji dọ Jehovah na penukundo nuhudo dandan tọn yetọn  lẹ go. Hogbe Paulu tọn lẹ hẹn mí deji dọ mí gán do nujikudo dopolọ.

10. “Aṣli” tẹwẹ Paulu má hẹ mí?

¹⁰ Paulu na ayinamẹ mọnkọ Timọti, podọ to linlẹn he gbloada mẹ mílọsu lẹ to egbehe. E dọmọ: “Enẹwutu, eyin mí tindo núdùdù po avọ̀ po, onú ehelẹ ni pekọna mí.” (1 Tim. 6:8) Be ehe dohia dọ mí ma gán duvivi núdùdù dagbe lẹ tọn, do ohọ̀ he to jlẹkaji de kavi nọ họ̀ avọ̀ yọyọ lẹ sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ wẹ ya? E ma yin nuhe dọ Paulu te niyẹn. Nuhe dọ e te wẹ yindọ mí dona do pekọ to onú agbasa tọn depope he mí do mẹ. (Flp. 4:12) “Aṣli” Paulu tọn niyẹn. Haṣinṣan mítọn hẹ Jiwheyẹwhe wẹ nuhe họakuẹ na mí hugan, e ma yin nutindo agbasa tọn mítọn depope.—Hab. 3:17, 18.

11. Etẹwẹ mí plọn gando pekọ tintindo go sọn nuhe Mose dọna Islaelivi lẹ mẹ?

¹¹ Pọndohlan mítọn gando nuhe mí do hudo etọn lẹ go gán gbọnvona Jehovah tọn. Lẹnnupọndo nuhe Mose dọna Islaelivi lẹ ji whenue yé ko yí owhe 40 zan to danfafa ji godo dọmọ: “Jehovah Jiwheyẹwhe mìtọn ko dona mì to nuhe mì wà lẹpo mẹ. Ewọ yọnẹn ganji dogbọn gbejizọnlin mìtọn to danfafa daho ehe ji dali. Jehovah Jiwheyẹwhe mìtọn ko tin hẹ mì to owhe 40 ehe lẹpo gblamẹ bọ mì ma jẹdò nudepope tọn.” (Deut. 2:7) To owhe 40 enẹlẹ gblamẹ, Jehovah na Islaelivi lẹ manna nado dù. Avọ̀ yetọn lẹ, enẹ wẹ avọ̀ he yé do whenue yé tọ́n sọn Egipti lẹ ma dohó paali.  (Deut. 8:3, 4) Dile etlẹ yindọ mẹdelẹ gán pọ́n enẹ hlan taidi awuwledainanu jlẹkaji tọn de, Mose flinnu Islaelivi lẹ dọ nuhe yé do hudo etọn lẹpo wẹ yé tindo. Homẹ Jehovah tọn na hùn eyin mí gán plọn nado nọ do pekọ, enẹ wẹ nado nọ yọ́n pinpẹn, etlẹ yin onú kleun he e nọ wleawu etọn na mí lẹ tọn bo nọ pọ́n yé hlan di dona de bosọ nọ dopẹ́ yetọn na ẹn.

12. Etẹwẹ dohia dọ Davidi dejido Jehovah go bọ e ma yin do ede go?

¹² Davidi yọnẹn dọ nugbonọ wẹ Jehovah, podọ e nọ hò mẹhe yiwanna Ẹn lẹ tọn pọ́n sisosiso. Dile etlẹ yindọ ogbẹ̀ Davidi tọn to owù mẹ whenue e pà Salmu 34tọ, e yí nukun yise tọn do mọ “angẹli Jehovah tọn” bọ e dosla “lẹdo” e. (Salm. 34:7) Davidi gán ko to angẹli Jehovah tọn yijlẹdo awhànfuntọ de go he dosla do fide bo to aṣeji whelẹponu gando kẹntọ etọn lẹ go. Dile etlẹ yindọ awhànfuntọ huhlọnnọ de wẹ Davidi lọsu yin bọ Jehovah ko sọ dopà na ẹn dọ e na lẹzun ahọlu, e ma dejido nugopipe etọn nado yí akòtopẹ́ do dlan zannu kavi nado yí ohí do gbawhàn kẹntọ etọn lẹ tọn go. (1 Sam. 16:13; 24:12) Davidi dejido Jiwheyẹwhe go bo kudeji dọ angẹli Jehovah tọn ‘nọ whlẹn mẹhe dibusi Ewọ lẹ gán.’ Nugbo wẹ dọ to egbehe, mí ma nọ donukun dọ mí na yin hihọ́-basina to azọ́njiawu-liho. Amọ́, mí yọnẹn dọ mẹdepope he ze jidide etọn do Jehovah mẹ, ma na jiya awugble tẹgbẹ tọn de tọn.

13. Naegbọn mí gán taidi mẹhe ma to hihọ́ glọ lẹ whenue Gọgi Magọgi tọn na yangbé mítọn, amọ́ whẹwhinwhẹ́n tẹwẹ mí do ma nado dibu? (Pọ́n yẹdide he to wepa ji.)

¹³ To sọgodo he to yakẹ, jidide mítọn to nugopipe Jehovah tọn nado basi hihọ́na mí mẹ na yin whiwhlepọn. Ogbẹ̀ mítọn na taidi nuhe to owù mẹ whenue Gọgi Magọgi tọn, he yin bẹplidopọ akọta lẹ tọn de na yangbé omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn. E na biọ dọ mí ni kudeji dọ Jehovah gán whlẹn mí gán, podọ e na wàmọ. To nukun akọta lẹ tọn mẹ, mí na taidi lẹngbọ lẹ he ma do mẹhe na basi hihọ́na yé. (Ezek. 38:10-12) Mí ma na hẹn awhànfunnu lẹ kavi yin azọ́nplọn nado funawhàn. Akọta lẹ na mọdọ e bọawu dọ alọ yetọn ni plá mí. Yé ma na mọ nuhe mọ mí te po nukun yise tọn po, enẹ wẹ pipli angẹli lẹ tọn he dosla lẹdo omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ, bo wleawufo nado yiavùnlọna mí. E họnwun dọ akọta lẹ ma gán mọ yé, na yé ma nọ pọ́n nulẹ hlan to gbigbọ-liho wutu. Lehe e na paṣa yé do sọ whenue awhànpa olọn tọn lẹ na yiavùnlọna mí!—Osọ. 19:11, 14, 15.

14. Afọdide tẹlẹ wẹ mí gán ze todin nado wleawudaina sọgodo?

¹⁴ Etẹwẹ mí gán wà todin nado wleawudaina sọgodo? Jẹnukọn whẹ́, mí dona tindo pọndohlan he sọgbe gando agbasanu lẹ go, bo yọnẹn dọ to gbèdopo e na biọ dọ mí ni jo nuhe mí do lẹ do. Mí sọ dona nọ do pekọ bo nọ mọ ayajẹ daho hugan to haṣinṣan mítọn hẹ Jehovah mẹ. Lehe mí to Jiwheyẹwhe yọnẹn sọ, mọ wẹ mí na deji dogọ do niyẹn dọ e penugo nado basi hihọ́na mí whenue Gọgi Magọgi tọn na yangbé mítọn.

15. Nujijọ he wayi tẹlẹ wẹ gọalọna Davidi nado yọnẹn dọ Jehovah ma na hẹn emi jẹflumẹ gbede?

¹⁵ Mì gbọ mí ni lẹnnupọndo nudevo he gọalọna Davidi bo gán gọalọna mílọsu nado wleawudaina whlepọn lẹ ji. Davidi dọmọ: “Mì dọ́pọ́n bo mọdọ Jehovah yọ́n; ayajẹnọ wẹ mẹlọ he nọ dín fibẹtado to ewọ mẹ.” (Salm. 34:8) Hogbe enẹlẹ basi zẹẹmẹ nuhewutu Davidi yọnẹn dọ emi gán dejido godonọnamẹ Jehovah tọn go tọn. Davidi nọ saba dejido Jehovah go, podọ Jiwheyẹwhe etọn ma hẹn ẹn jẹflumẹ pọ́n gbede. Whenue Davidi gbẹ́ yin jọja,  e pé avùn hẹ Goliati gángánsu lọ he yin Filistinu de bo dọna awhànfuntọ huhlọnnọ enẹ dọmọ: “Jehovah na jo we do alọ ṣie mẹ to egbé.” (1 Sam. 17:46) To nukọn mẹ, Davidi wadevizọn na ahọlu Sauli, mẹhe tẹnpọn whlasusu nado hù i. Amọ́, “Jehovah tin hẹ” Davidi. (1 Sam. 18:12) Na Davidi ko do numimọ lehe Jehovah gọalọna ẹn wayi do tọn wutu, e yọnẹn dọ emi gán dejido Ewọ go to whlepọn he emi to pipehẹ to alọnu lẹ mẹ.

16. Aliho yọ́n-na-yizan tẹlẹ mẹ wẹ mí gán ‘dọ́’ dagbewà Jehovah tọn ‘pọ́n’ te?

¹⁶ Lehe mí nọ lẹhlan Jehovah nado mọ anademẹ lẹ todin sọ, mọ wẹ mí na deji dogọ do nugopipe etọn nado whlẹn mí to sọgodo go do niyẹn. E nọ biọ yise po ojlo po nado dejido Jehovah go bo biọgbè azọ́nmẹyimẹdotọ mítọn nado yì plidopọ lẹ kavi nado biọ dọ vọjlado delẹ ni yin bibasi gando azọ́n gànmẹ mítọn go na mí nido penugo bo nọ yì opli lẹpo bosọ nọ yí whenu zan dogọ to lizọnyizọn lọ mẹ. Mí ni dọ dọ azọ́nmẹyimẹdotọ mítọn gbẹ́ obiọ mítọn dai bọ azọ́n gble do mí. Be mí tindo yise dọ Jehovah ma na jo mí do kavi gbẹ́ mí dai gbede, podọ dọ e na penukundo nuhudo dandan tọn mítọn lẹ go to whelẹponu ya? (Heb. 13:5) Susu mẹhe to sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn mẹ lẹ tọn wẹ gán donù numimọ delẹ go he do lehe Jehovah gọalọna yé do hia whenue yé do hudo etọn te hugan. Nugbonọ wẹ Jehovah.

17. Etẹwẹ yin hosọ owhe tọn mítọn na 2022, podọ naegbọn hosọ enẹ do sọgbe?

¹⁷ Na Jehovah to adà mítọn mẹ wutu, mí ma do whẹwhinwhẹ́n depope nado dibu na azán he to nukọn ja lẹ. Jiwheyẹwhe mítọn ma na gbẹ́ mí dai gbede dile e na dẹnsọ bọ mí na ze ojlo etọn wiwà do otẹn tintan mẹ to gbẹzan mítọn mẹ. Nado flinnu mí dọ nujọnu wẹ e yin dọ mí ni wleawudai todin na ojlẹ awusinyẹn tọn he to nukọn ja lẹ bosọ deji dọ Jehovah ma na gbẹ́ mí dai gbede, Hagbẹ Anademẹtọ lọ de Salmu lẹ 34:10 taidi hosọ owhe tọn mítọn na 2022, ehe dọmọ: “Nudagbe depope ma na whèdo mẹhe nọ dín Jehovah lẹ.”