1. Etẹ go wẹ Davidi yí Jehovah jlẹdo to Salmu lẹ 18:46 mẹ?

 MÍ TO gbẹnọ to aihọn de he mẹ nuhahun madonukun lẹ gán yinuwado gbẹzan mítọn ji te kavi tlẹ diọ ẹ petepete. Mí dopẹ́ dọ mí gán lẹhlan Jehovah Jiwheyẹwhe nado mọ alọgọ! To hosọ he jẹnukọn mẹ, mí yin nuflin dọ Jehovah wẹ Jiwheyẹwhe ogbẹ̀nọ lọ bosọ to finẹ to whelẹponu nado gọalọna mí. Whenue mí do numimọ alọgọ etọn tọn, enẹ nọ vọ́ jide na mí dọ “Jehovah togbẹ̀!” (Hia Salmu lẹ 18:46.) Amọ́, tlolo he Davidi dọ dọ Jehovah togbẹ̀ godo, e sọ ylọ Jiwheyẹwhe dọ “Osé ṣie.” Naegbọn e do yí Jehovah, Jiwheyẹwhe ogbẹ̀nọ lọ jlẹdo nuhe ma do gbọfufu de go, enẹ wẹ osé de?

 2. Naegbọn mí dona do ojlo to nugbo lọ mẹ dọ Davidi ylọ Jehovah dọ “Osé ṣie”?

² To hosọ ehe mẹ, mí na dọhodo nuhewutu Jehovah do yin alọdlẹndo taidi osé de ji, gọna nuhe nuyijlẹdonugo enẹ plọn mí gando ewọ go. Mí nasọ plọn lehe mí gán nọ ganjẹ ewọ go taidi Osé mítọn do. Gbọngodo, mí na dọhodo aliho he mẹ mí gán nọ hodo apajlẹ jẹhẹnu Jehovah tọn he yin yiyijlẹdo osé de go lẹ tọn te ji.

NUHEWUTU JEHOVAH DO YIN OSÉ DE

 3. Nawẹ Biblu nọ saba yí hogbe lọ “osé” zan gbọn? (Sọ pọ́n yẹdide.)

³ Biblu yí hogbe lọ “osé” zan taidi nuyijlẹdonugo de nado gọalọna mí nado mọnukunnujẹ jẹhẹnu Jehovah tọn lẹ mẹ. Hogbe ehe nọ saba sọawuhia to wefọ Biblu tọn he nọ do Jiwheyẹwhe hia taidi mẹde he ma pé awe lẹ mẹ. Wefọ tintan he mẹ Jehovah yin alọdlẹndo taidi “Osé lọ” te wẹ Deutelonomi 32:4. To odẹ̀ de mẹ, Hanna dọ dọ, “osé depope ma tin taidi Jiwheyẹwhe mítọn.” (1 Sam. 2:2) Habakuku ylọ Jehovah dọ “Osé ṣie.” (Hab. 1:12) Mẹhe kàn Salmu lẹ 73​tọ ylọ Jiwheyẹwhe dọ “osé ahun ṣie tọn.” (Salm. 73:26) Podọ, Jehovah lọsu tlẹ dlẹnalọdo ede taidi osé de. (Isa. 44:8) Mì gbọ mí ni dọhodo jẹhẹnu  Jehovah tọn atọ̀n he taidi osé delẹ ji, bosọ pọ́n lehe mí gán yí ewọ do basi ‘Osé mítọn’ do.—Deut. 32:31.

 4. Nawẹ Jehovah yin fibẹtado de gbọn? (Salmu lẹ 94:22)

⁴ Jehovah yin fibẹtado de. Kẹdẹdile mẹde gán họ̀n whlá do osé daho de godo to yujẹhọn he dobu de whenu do, mọ wẹ Jehovah nọ basi hihọ́na mí to whenue mí pannukọn ninọmẹ he ze ogbẹ̀ mítọn do owù mẹ lẹ do niyẹn. (Hia Salmu lẹ 94:22.) E nọ whlẹn mí bosọ nọ họ́ mí sọn awugble tẹgbẹ tọn lẹ si. Podọ, e tlẹ sọ dopà nado wà humọ: To nukọn mẹ, ewọ na de nudepope he nọ bẹpla jijọho po hihọ́ mítọn po lẹ sẹ̀.—Ezek. 34:25, 26.

 5. Nawẹ Jehovah gán lẹzun Fibẹtado he taidi osé de na mí gbọn?

⁵ Aliho de he mẹ mí nọ yí Jehovah do basi Fibẹtado mítọn te wẹ nado nọ hodẹ̀ hlan ẹn. Whenue mí hodẹ̀, Jehovah nọ na mí “jijọho Jiwheyẹwhe tọn,” he nọ basi hihọ́na ayiha po ahun mítọn po. (Flp. 4:6, 7) Lẹnnupọndo apajlẹ Artem tọn ji, yèdọ mẹmẹsunnu de he yin súsú do gànpamẹ na yise etọn wutu. Hokansemẹtọ he ylanhùn taun de kanhose e whlasusu bo gbidikọna ẹn bosọ de e pò. Artem dọmọ: “Whedepopenu he hokansemẹtọ lọ jlo na kanhose mi, n’nọ to bu ji. . . . N’nọ hodẹ̀ hlan Jehovah to whepoponu. N’biọ ẹ jijọho ahun mẹ tọn po nuyọnẹn po. Wlẹnwin hokansemẹtọ lọ tọn lẹ ma gbàhundona mi. . . . Po alọgọ Jehovah tọn po, e taidi dọ n’to ote to godona adó zannu tọn de wẹ nkọ.”

 6. Naegbọn mí gán nọ ganjẹ Jehovah go to whepoponu? (Isaia 26:3, 4)

⁶ Mí gán ganjẹ Jehovah go. Taidi osé he ma nọ sẹtẹn de, Jehovah to finẹ na mí to whepoponu. Mí gán dejidego, na ewọ wẹ “Osé madopodo lọ.” (Hia Isaia 26:3, 4.) Ewọ na togbẹ̀ tẹgbẹ nado hẹn opagbe etọn lẹ di, sè odẹ̀ mítọn lẹ, bosọ na mí alọgọ he mí do hudo etọn. Mí gán sọ ganjẹ Jehovah go, na e nọ yin nugbonọ na mẹhe nọ sẹ̀n ẹn lẹ. (2 Sam. 22:26) E ma na wọn nuhe mí wà lẹ gbede, podọ e na nọ suahọ mí to whepoponu.—Heb. 6:10; 11:6.

 7. Ale tẹlẹ wẹ mí na mọyi eyin mí nọ ganjẹ Jehovah go? (Sọ pọ́n yẹdide lọ.)

⁷ Mí nọ yí Jehovah do basi Osé mítọn eyin mí nọ ganjẹ ewọ go petepete. Mí deji dọ eyin mí nọ setonuna ẹn etlẹ yin to ojlẹ he vẹawu lẹ mẹ, mí na mọaleyi. (Isa. 48:17, 18) Lehe mí to godonọnamẹ etọn mọ sọ, mọ wẹ jidide mítọn to ewọ mẹ na jideji do niyẹn. Bọ to whenẹnu, mí na wleawu dogọ nado pehẹ whlepọn he Jehovah kẹdẹ wẹ gán gọalọna mí nado jugbọn yé mẹ lẹ. To paa mẹ, to ninọmẹ he mẹ e taidi dọ wagbọn de ma tin te lẹ, mí nọ wá mọdọ mí gán ganjẹ Jehovah go to whepoponu. Vladimir dọmọ: “Ojlẹ he n’yizan to gànpamẹ lẹ gblamẹ wẹ n’vẹ́ hẹ Jehovah te hugan. N’plọn nado nọ dejido Jehovah go gligli dogọ, na n’to dee ṣo bo masọ tindo huhlọn depope do ninọmẹ lọ ji wutu.”

 8. (a) Naegbọn mí gán dọ dọ Jehovah ma nọ diọ? (b) Nawẹ mí nọ mọaleyi gbọn na Jiwheyẹwhe yin Osé mítọn wutu? (Salmu lẹ 62:6, 7)

⁸ Jehovah ma nọ diọ. Kẹdẹdi osé blibata de, Jehovah ma nọ diọ. Jẹhẹnu etọn lẹ po lẹndai  etọn po ma nọ diọ gbede. (Mal. 3:6) Whenue Jehovah pehẹ atẹṣiṣi to Edẹni mẹ, e ma diọlinlẹn. Dile apọsteli Paulu wlan do, Jehovah “ma sọgan mọ́n ede.” (2 Tim. 2:13) Ehe zẹẹmẹdo dọ mahopọnna nudepope he na to jijọ kavi nudepope he mẹdevo lẹ na wà, jẹhẹnu, lẹndai kavi nujinọtedo Jehovah tọn lẹ ma na diọ gbede. Po jidide mlẹnmlẹn po to Jiwheyẹwhe mítọn he ma nọ diọ lọ mẹ, mí gán nọ lẹhlan ewọ nado mọ whlẹngán, podọ nado mọ alọgọ nado doakọnnanu to ojlẹ sinsinyẹn lẹ mẹ.—Hia Salmu lẹ 62:6, 7.

 9. Etẹwẹ a plọn sọn numimọ Tatyana tọn mẹ?

⁹ Mí nọ yí Jehovah do basi Osé mítọn eyin mí ze ayiha do Omẹ alọpa he ewọ yin ji bosọ nọ hẹn lẹndai etọn do ayiha mẹ gbanun-gbanun. Mọwiwà gán gọalọna mí nado gbọṣi abọẹ bosọ yin nugbonọ to whlepọn lẹ whenu. (Salm. 16:8) Ehe yin nugbo to whẹho mẹmẹyọnnu de tọn mẹ he nọ yin Tatyana, yèdọ mẹhe yin ginglọndo owhé de gbè na yise etọn wutu. E dọmọ: “Yẹnṣo wẹ to filọ. To tintan whenu, e vẹawuna mi taun. N’nọ saba gbọjọ.” Amọ́, whenue e mọ lehe whlepọn etọn gando Jehovah po lẹndai Etọn po go do, e penugo nado doakọnnanu, podọ nado vọ́ huhlọn mọyi to numọtolanmẹ-liho. E dọmọ: “Nukunnumimọjẹ nuhewutu ehe do jọ mẹ gọalọna mi nado flindọ, na Jehovah tọn wutu wẹ n’do mọ dee to ninọmẹ ehelẹ mẹ. Ehe gọalọna mi ma nado ze ayiha do dee ji.”

10. Nawẹ Jehovah gán yin Osé mítọn todin gbọn?

¹⁰ To azán he to nukọn ja lẹ mẹ, mí na pehẹ whlepọn he na biọ dọ mí ni ganjẹ Jehovah go hugan gbede pọ́n lẹ. Din wẹ ojlẹ lọ nado hẹn nujikudo mítọn lodo dọ ewọ na wleawu nudepope he sin hudo mí do nado doakọnnanu po nugbonọ-yinyin po tọn. Nawẹ mí gán wàmọ gbọn? Nọ hia kandai Biblu tọn gọna numimọ Kunnudetọ Jehovah tọn egbezangbe tọn lẹ tọn. Nọ doayi lehe Jiwheyẹwhe nọ yí jẹhẹnu etọn he taidi osé lẹ zan nado nọgodona devizọnwatọ etọn lẹ do go. Nọ lẹnnupọn sisosiso do kandai enẹlẹ ji. Mọwiwà gán gọalọna we nado yí Jehovah do basi Osé towe.

NỌ DO JẸHẸNU JEHOVAH TỌN NKỌ LẸ HIA

11. Naegbọn mí nọ jlo na do jẹhẹnu Jehovah tọn he yin yiyijlẹdo osé de go lẹ hia? (Sọ pọ́n apotin lọ “ Yanwle de Na Mẹmẹsunnu Jọja Lẹ.”)

¹¹ Mí ko mọ lehe Jehovah dohia dọ emi taidi osé de do. Todin, mì gbọ mí ni gbadopọnna lehe mí gán nọ do jẹhẹnu etọn lẹ he taidi osé hia do. Lehe mí to mọwà sọ, mọ wẹ mí na penugo nado hẹn agun lọ lodo do niyẹn. Di apajlẹ, Jesu na Simọni yinkọ lọ Kefa (he lẹdogbedevomẹ etọn yin “Pita”), ehe zẹẹmẹdo “Osé.” (Joh. 1:42) Ehe dohia dọ ewọ na yin asisa homẹmimiọn tọn de bo nasọ nọ hẹn agun lọ lodo. Mẹho agun tọn lẹ yin zẹẹmẹ basina taidi “oyẹ̀ osé daho de tọn.” Enẹ do lehe yé nọ basi hihọ́na mẹhe to agun lọ mẹ lẹ do hia. (Isa. 32:2) Na nugbo tọn, agun lọ nọ mọaleyi eyin mímẹpo nọ do jẹhẹnu Jehovah tọn he yin yiyijlẹdo osé go lẹ hia.—Efe. 5:1.

12. Basi zẹẹmẹ aliho he mẹ mí gán yin fibẹtado de na mẹdevo lẹ te tọn.

 ¹² Nọ yin fibẹtado de. To whedelẹnu, mí gán penugo bo wleawuna fibẹtado jọnun de na mẹmẹsunnu mítọn lẹ whenue yujẹhọn de yìn kavi whenue hunyanhunyan kavi awhàn de fọ́n. Dile ninọmẹ “azán godo tọn lẹ” tọn fọ́n bo to yinylan deji, ayihaawe matin dọ mí na tindo dotẹnmẹ hundote dogọ nado gọalọna ode awetọ. (2 Tim. 3:1) Mí gán sọ miọnhomẹna mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po bosọ do owanyi he sin hudo yé do hia yé. Aliho dopo he mẹ mí gán wàmọ te wẹ nado nọ yí yé ganji to Plitẹnhọ Ahọluduta tọn mẹ, bo gbọnmọ dali yidogọna jijọho to agun lọ mẹ. To aihọn he mẹ mí to gbẹnọ te ehe, gbẹtọ lẹ nọ yinuwa hẹ ode awetọ po kanyinylan po, ehe gán zọ́n bọ mẹmẹsunnu mítọn lẹ na nọ mọ apọ̀ sinsinyẹn bo tlẹ nọ mọdọ yè ma yiwanna emi. Enẹwutu, eyin mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po wá opli lẹ, mí nọ jlo na wà nuhe go mí pé lẹpo na yé nido mọdọ yè yiwanna emi, dọ emi mọ kọfanamẹ yí bosọ to hihọ́ glọ.

13. Nawẹ mẹho agun tọn lẹ na taun tọn gán lẹzun fibẹtado de na mẹdevo lẹ gbọn? (Sọ pọ́n yẹdide lọ.)

¹³ Mẹho agun tọn lẹ gán lẹzun fibẹtado na mẹhe to agun lọ mẹ, bo to akọndona yujẹhọn jọnun kavi yẹhiadonu tọn lẹ. To nugbajẹmẹji kavi whẹho he biọ nukunpedomẹgo dotowhé tọn niyaniya tọn lẹ whenu, mẹho lẹ nọ ze afọdide nado basi tito alọgọ nujọnu tọn lẹ tọn. Yé sọ nọ na alọgọ gbigbọmẹ tọn. Mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu lẹ po na nọ do ojlo nado dọnsẹpọ mẹho agun tọn de, eyin mẹho lọ yin yinyọnẹn taidi mẹde he jọmẹ, nọ vẹawumẹ, bosọ nọ to gbesisọ mẹ nado dotoai namẹ. Jẹhẹnu mọnkọ lẹ nọ zọ́n bọ mẹdevo lẹ nọ mọdọ yè nọ hò emitọn pọ́n; gbọnmọ dali, e nọ bọawuna yé dogọ nado yí anademẹ sinai do Biblu ji depope he mẹho agun tọn de gán na yé do yizan mẹ.—1 Tẹs. 2:7, 8, 11.

14. Nawẹ mí gán do míde hia di mẹhe go yè gán ganjẹ gbọn?

 ¹⁴ Nọ yin mẹhe go yè gán ganjẹ. Mí nọ jlo dọ mẹdevo lẹ ni deji dọ emi gán ganjẹ mí go, titengbe to ojlẹ awusinyẹn tọn lẹ mẹ. (Howh. 17:17) Nawẹ mí gán yin yinyọnẹn taidi mẹde he go yè gán ganjẹ gbọn? Mí gán dovivẹnu nado nọ do jẹhẹnu Jiwheyẹwhe tọn nkọ lẹ hia to gbesisọ mẹ, taidi nado nọ depà mítọn, bosọ nọ wà nuhe go mí pé lẹpo nado nọ nọ̀ gànmẹ ji. (Mat. 5:37) Mí gán sọ na alọgọ he yọ́n-na-yizan whenue hudo etọn tin. Humọ, mí nọ hẹn ẹn diun dọ mí penukundo azọ́ndenamẹ lẹ go to agun mẹ sọgbe hẹ anademẹ he mí mọyi lẹ.

15. Nawẹ agun lọ nọ mọaleyi gbọn eyin mẹho lẹ yin mẹhe go yè gán dejido?

¹⁵ Mẹho agun tọn he go yè gán ganjẹ lẹ yin dona de na agun lọ. Gbọnna? Eyin wẹnlatọ lẹ yọnẹn dọ yé gán ylọ mẹho lẹ whedepopenu he yé do hudo yetọn, enẹ nọ de magbọjẹ yetọn pò. Wẹnlatọ lẹ sọ nọ mọdọ yè nọ hò emitọn pọ́n ganji eyin yé yọnẹn dọ mẹho lẹ to gbesisọ mẹ nado gọalọna emi. Podọ, dile mẹho lẹ to  ayinamẹ yetọn lẹ ze sinai do Biblu po owe afanumẹ nugbonọ lọ tọn lẹ po ji kakati nido yin do pọndohlan yetọn lẹ ji do sọ, mọ wẹ yisenọ hatọ lẹ nọ dejido yé go dogọ do niyẹn. Mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu lẹ po sọ nọ tindo whẹwhinwhẹ́n devo nado nọ dejido mẹho agun tọn he nọ hẹn aṣlihó bosọ nọ depà yetọn lẹ go.

16. Nawẹ míwlẹ po mẹdevo lẹ po nọ mọaleyi gbọn eyin mí nọ wà nuhe sọgbe to nukun Jehovah tọn mẹ?

¹⁶ Nọ wà nuhe sọgbe to nukun Jehovah tọn mẹ to whelẹponu. Mí gán tindo nuyiwadomẹji dagbe do mẹdevo lẹ ji eyin mí nọ tẹdo nuhe yin dagbe go, podọ eyin mí nọ basi nudide he sinai do nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn ji gligli lẹ. Dile yise po oyọnẹn he pegan mítọn po to jijideji sọ, mọ wẹ mí nọ nọtegligli to nugbo lọ mẹ do niyẹn. Mí nọ yawu doayi nuplọnmẹ lalo lẹ po linlẹn he ma sọgbe hẹ pọndohlan Jehovah tọn lẹ po go, podọ yé ma nọ yinuwado mí ji. (Efe. 4:14; Jak. 1:6-8) Yise mítọn to Jehovah po opagbe etọn lẹ po mẹ nọ hẹn mí dote to whenue mí sè owẹ̀n ylankan lẹ. (Salm. 112:7, 8) Mí sọ nọ penugo nado gọalọna mẹhe gán to pipehẹ whlepọn lẹ.—1 Tẹs. 3:2, 3.

17. Etẹwẹ nọ gọalọna mẹho agun tọn lẹ nado hòhuwhẹ mẹdevo lẹ?

¹⁷ Mẹho agun tọn lẹ dona yin mẹdehọ́tọ to walọ mẹ, wunzanọ, mẹhe nọ nọ̀ titoji, podọ lẹnpọn dagbenọ. Sunnu ehelẹ nọ hòhuwhẹ mẹdevo lẹ bosọ nọ hẹn agun lọ lodo eyin yé “nọ tẹdo ohó nugbo lọ go gligli.” (Titu 1:9; 1 Tim. 3:1-3) Gbọn apajlẹ po azọ́n lẹngbọhọtọ tọn yetọn po dali, mẹho lẹ nọ gọalọna wẹnlatọ lẹ nado nọ yì opli po kunnudegbe po to gbesisọ mẹ, podọ nado nọ basi oplọn mẹdetiti tọn whẹwhẹ. Eyin mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu lẹ po pehẹ ninọmẹ he kàn dẹpẹ biọ lẹ, mẹho lẹ gán wà nususu eyin yé nọ na tuli omẹ ehelẹ nado ze ayiha do Jehovah po lẹndai etọn lẹ po ji.

18. Naegbọn mí nọ jlo na pà Jehovah bosọ dọnsẹpọ ewọ hugan gbede pọ́n? (Sọ pọ́n apotin lọ “ Aliho de Nado Dọnsẹpọ Jehovah Dogọ.”)

¹⁸ To whenue mí ko gbadopọnna jẹhẹnu dagbedagbe Jehovah tọn lẹ godo, mí gán dọ taidi Ahọlu Davidi dọmọ: “Mì gbọ Jehovah, Osé ṣie, ni yin pipà.” (Salm. 144:1) Mí gán nọ ganjẹ Jiwheyẹwhe go to whelẹponu. Etlẹ yin to yọnhowhe mítọn mẹ, mí deji dọ ewọ na zindonukọn nado to alọgọna mí nado to họntọn etọn lẹ yin zọnmii, podọ mí gán dọ dọ “Ewọ wẹ Osé ṣie.”—Salm. 92:14, 15.