Be Hiẹ Yọnẹn Ya?
Be ofán papilus tọn nọ yin yiyizan to ojlẹ Biblu tọn mẹ nado gbá tọjihun lẹ ya?
Ofán Papilus tọn lẹ
MẸSUSU yọnẹn dọ papilus wẹ yin nuyizan tangan he ji yè nọ kannu do to Egipti hohowhenu tọn. Glẹkinu lẹ po Lomunu lẹ po lọsu nọ kannu do ofán papilus tọn ji. * Amọ́, mẹsusu ma yọnẹn dọ gbọnvona dọ yè nọ kannu deji, yè sọ nọ yí i zan nado gbá tọjihun lẹ ga.
Tọjihun papilus tọn wunmẹ awe he yin mimọ to yọwhé Egipti tọn de mẹ
Hugan owhe 2 500 die, yẹwhegán Isaia wlan dọ mẹhe nọ nọ̀ “agbegbe tọ̀sisa Etiopia tọn lẹ tọn ji” lẹ do “dẹ́mẹnu lẹ hlan gbọn ohù ji, yèdọ gbọn tọ̀sisa lẹ ji to ohún he yè yí ofán papilus tọn do basi lẹ mẹ.” To nukọn mẹ, yẹwhegán Jelemia dọ dọdai dọ whenue Medianu lẹ po Pẹlsianu lẹ po na tọ́nawhàn tòdaho Babilọni tọn, yé na fiọ “tọjihun papilus tọn” Babilọninu lẹ tọn nado glọnalina yé nado họ̀ngán.—Isa. 18:1, 2; Jel. 51:32.
Biblu yin Ohó gbọdo Jiwheyẹwhe tọn, enẹwutu, e ma paṣa Biblu plọntọ lẹ dọ dodinnanutọ dòkuntọ lẹ mọ nudelẹ he dohia dọ papilus nọ yin yiyizan nado gbá tọjihun lẹ to ojlẹ Biblu tọn mẹ. (2 Tim. 3:16) Etẹlẹ wẹ yé mọ? Yé mọ kunnudenu gigọ́ he dohia dọ papilus nọ yin yiyizan nado gbá tọjihun lẹ to Egipti.
NAWẸ YÈ NỌ YÍ PAPILUS DO GBÁ TỌJIHUN GBỌN?
Yẹdide voovo he yè mọ to yọwhé Egipti tọn lẹ mẹ do lehe yè nọ gbò ofán papilus tọn lẹ bo nọ yí yé do gbá tọjihun lẹ do hia. Sunnu lẹ nọ gbò ofán papilus tọn lẹ, nọ blá yé do kọnu-kọnu, bo nọ wá blá ofán-kọ̀ lọ lẹ dopọ. Getin papilus tọn nọ do agosu atọ̀n. Enẹwutu, eyin yè blá yé tánun-tánun, yé nọ pàn dopọ ganji bosọ nọ ló. Sọgbe hẹ owe lọ A Companion to Ancient Egypt, tọjihun he yè yí ofán do bayi de nọ dite na mẹtlu 17 bọ yè gán yí azẹ̀ ao jẹ wiawe do kùn in to awà etọn dopodopo ji.
Yẹdide adógo tọn Egipti tọn de he do lehe yè nọ yí papilus do gbá tọjihun do hia
NAEGBỌN TỌJIHUN-GBÁTỌ LẸ DO NỌ YÍ PAPILUS ZAN?
Papilus susu wẹ nọ wú to Agbàdo Nile tọn mẹ. Humọ, e ma nọ vẹawu sọmọ nado yí papilus do gbá tọjihun lẹ. Etlẹ yin to whenue atin wá lẹzun nuyizan tangan he yè do nọ gbá tọjihun lẹ, e taidi dọ whèhutọ lẹ po gbéyantọ lẹ po zindonukọn nado nọ yí tọjihun he yè yí papilus do bayi lẹ zan.
Tọjihun papilus tọn hohowhenu tọn lẹ nọ aimẹ na ojlẹ dindẹn. Sọgbe hẹ nue wekantọ Glẹkinu lọ Plutarque he nọgbẹ̀ to ojlẹ apọsteli lẹ tọn mẹ dọ, mẹsusu gbẹ́ jẹakọ hẹ tọjihun papilus tọn lẹ to ojlẹ etọn mẹ.
^ huk. 3 Ofán papilus tọn nọ wú do ogbà lẹ mẹ, podọ do fie otọ̀ ma nọ sà po awuyiya po te lẹ. E gán dite na mẹtlu atọ́n bọ odò etọn nọ gblo na nudi centimètre fọtọ̀n.
