Nujijọ dobu enẹ diọ gbẹzan ṣie, na bẹsọn whenẹnu wẹ n’jẹ Mẹdatọ lọ dín ji. Amọ́, whẹpo ma do dọ nue jọ bọdego to ozán enẹ mẹ na mì, mì gbọ ma dọhona mì do nujijọ vuwhenu ṣie tọn delẹ ji he yinuwado nulẹnpọn ṣie ji bo wleawuna ahun ṣie nado dín Jiwheyẹwhe.

N’yin jiji to 1937 to Guesnain, yèdọ tòpẹvi de he mẹ akán nọ yin kùnkùn te to agewaji France tọn. N’plọn azọ́n sinsinyẹn wiwà sọn baba ṣie he yin akán-kùntọ de dè. N’sọ plọn sọn e dè nado yiwanna whẹdida dodo, ehe nọ whàn ẹn nado yinuwado akán-kùntọ lẹ tamẹ, mẹhe nọ doakọnna ninọmẹ azọ́nwiwa tọn he vẹawu taun lẹ. Na Baba ṣie jlo na hẹn ninọmẹ yetọn pọnte wutu, e biọ ogbẹ́ he nọ yiavùnlọna jlọjẹ akán-kùntọ lẹ tọn mẹ. Podọ, yẹnuwiwa he go e doayi to yẹwhenọ lẹdo lọ tọn lẹ dè sọ nọ doadi na ẹn taun. Susu yetọn wẹ onú ma ylan na; ṣogan, yé nọ biọ núdùdù po akuẹ po akán-kùntọ lẹ, mẹhe nọ wà bo nọ dù whẹpo do nọ mọ dandannu gbẹ̀mẹ tọn lẹ. Baba ṣie gbẹwanna walọ yẹwhenọ lọ lẹ tọn sọmọ bọ e ma plọn mi nudepope gando sinsẹ̀n go. Nado dọ hójọhó, mí ma tlẹ dọho gando Jiwheyẹwhe go pọ́n.

 Dile n’to whinwhẹ́n, yẹnlọsu jẹ wangbẹna whẹdida mawadodo ji sinsinyẹn. Whẹdida mawadodo ehe bẹ wangbẹna he mẹdelẹ nọ do na jonọ he to France lẹ hẹn. N’nọ hò bọlu hẹ ovi jonọ lẹ tọn bosọ nọ yiwanna gbẹdido hẹ yé. Podọ, Pologne- nu wẹ onọ̀ ṣie, e ma yin France-nu. N’nọ jlo vẹkuvẹku dọ jijọho ni tin to mẹhe wá sọn akọ̀ voovo mẹ lẹ ṣẹnṣẹn, podọ dọ yé ni nọ yin nuyiwa hẹ to aliho dopolọ mẹ.

N’yin yiylọ biọ awhàn mẹ to 1957. Nue zọ́n niyẹn bọ n’wá yì tọ́n to osó Algérie tọn lẹ ji to ozán enẹ mẹ dile n’ko dọ do wayi. To whenue n’ko dawhá dọ “Jiwheyẹwhe E! Whlẹn mi!” godo, kẹtẹkẹtẹ gbémẹ tọn de wẹ n’wá mọ, e ma yin awhànfuntọ kẹntọ de! Lehe agbọ́ ṣie jẹdò do sọ! Etomọṣo, nujijọ enẹ gọna awhàn lọ lọsu hẹn mi nado lẹnnupọn sisosiso dogọ do zẹẹmẹ ogbẹ̀ tọn ji. Naegbọn mí do to ogbẹ̀? Be Jiwheyẹwhe nọ hò mítọn pọ́n ya? Be jijọho tẹgbẹ tọn na wá tin gbèdopo ya?

To nukọn mẹ, whenue n’yì dla mẹjitọ ṣie lẹ pọ́n, n’dukosọna Kunnudetọ Jehovah tọn de. E na mi vọkan Biblu tọn dopo, ehe n’jẹ hihia ji to whenue n’lẹkọyi Algérie. Wefọ he yinuwado ji e taun delẹ wẹ Osọhia 21:3, 4. Wefọ lọ lẹ dọmọ: “Gòhọ Jiwheyẹwhe tọn tin to gbẹtọvi lẹ dè . . . Ewọ nasọ súnsún dasin lẹpo sẹ̀ sọn nukun yetọn mẹ, okú ma nasọ tin ba, mọjanwẹ aluẹmẹninọ kavi avi kavi awufiẹsa ma nasọ tin ba.” * Hogbe ehelẹ paṣa mi taun. N’kanse dee dọ, ‘Be yé gán jọ nugbonugbo a?’ To ojlẹ lọ mẹ, dibla yindọ n’ma yọ́n nudepope gando Jiwheyẹwhe po Biblu po go wẹ.

To whenue n’tlọ́n awhàn-zọ́n mẹ to 1959, n’dukosọna Kunnudetọ de he nọ yin François, mẹhe plọn mi nugbo Biblu tọn susu. Di apajlẹ, e dohia mi to Biblu mẹ dọ Jiwheyẹwhe tindo yinkọ mẹdetiti tọn de, enẹ wẹ Jehovah. (Salm. 83:18) E sọ bayi zẹẹmẹ na mi dọ Jiwheyẹwhe na hẹn whẹdida dodo wá aigba ji bo na lilẹ́ aigba zun paladisi de, podọ e na hẹn hogbe he to Osọhia 21:3, 4 mẹ lẹ di.

Nuplọnmẹ enẹlẹ sọgbe to nukun ṣie mẹ, bosọ mọ ahun ṣie. Amọ́, n’sọ gblehomẹ sinsinyẹn do yẹwhenọ lẹ go bosọ jlo na de yé gbà, na nue yé nọ plọnmẹ lẹ ma to Biblu mẹ wutu! E taidi dọ linlẹn otọ́ ṣie tọn lẹ gbẹ́ to nuyiwa do ji e, bọ n’ma nọ kuahun paali. N’jlo na yí nude wà to afọdopolọji!

François gọna họntọn yọyọ ṣie devo he yin Kunnudetọ lẹ gọalọna mi nado duto dee ji. Yé bayi zẹẹmẹ na mi dọ azọ́n mítọn taidi Klistiani ma yin nado dawhẹ, amọ́ nado na mẹlẹ todido gbọn wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn lilá na yé dali. Azọ́n he Jesu wà bosọ dena hodotọ etọn lẹ niyẹn. (Mat. 24:14; Luku 4:43) N’sọ dona plọn nado nọ yí homẹdagbe po zinzin po do dọhona gbẹtọ lẹ mahopọnna nuyise yetọn lẹ. Biblu dọ dọ: “Afanumẹ Oklunọ tọn ma dona nọ hoavùn, ṣigba ewọ dona nọ wà dẹẹdẹ hlan mẹlẹpo.”—2 Tim. 2:24.

N’bayi diọdo he jẹ lẹ bo yí baptẹm taidi Kunnudetọ Jehovah tọn de to plidopọ lẹdo tọn de ji to 1959. To finẹ, n’dukosọna mẹmẹyọnnu jọja de he nọ yin Angèle, podọ onú etọn jẹ ṣie ji taun.  N’jẹ agun he mẹ e nọ yì opli te dlapọn ji, podọ mí wlealọ to 1960. Na nugbo tọn, yọnnu jijọ dagbenọ de wẹ, yèdọ asi dagbe de, podọ nunina họakuẹ de sọn Jehovah dè.—Howh. 19:14.

To owhe lẹ gblamẹ, n’ko plọn onú titengbe susu sọn mẹmẹsunnu he whèwhín bosọ tindo numimọ lẹ dè. Dopo to nuplọnmẹ titengbe enẹlẹ mẹ wẹ yindọ, nado do kọdetọn dagbe to azọ́ndenamẹ he kàn dẹpẹ biọ depope mẹ, mí dona yin whiwhẹnọ bosọ yí nue Howhinwhẹn lẹ 15:22 dọ do yizan mẹ, e dọmọ: “Gbọn ayinamẹtọ susu gblamẹ wẹ nuwadotana dagbe nọ tin.”

To 1964, n’jẹ mimọ ji dọ nugbo taun wẹ ohó gbọdo enẹlẹ yin. To owhe enẹ mẹ, n’bẹ azọ́n lẹdo tọn jẹeji bo nọ dla agun lẹ pọ́n nado na tuli mẹmẹsunnu lẹ bosọ hẹn yé lodo to gbigbọ-liho. Amọ́, owhe 27 poun wẹ n’do to ojlẹ lọ mẹ, bo masọ do numimọ sọmọ. Enẹwutu, n’ṣì nususu wà. Amọ́, n’tẹnpọn nado plọnnu sọn yé mẹ. Hú popolẹpo, n’plọn nuhọakuẹ susu sọn “ayinamẹtọ” azọ́nyọnẹntọ podọ numimọnọ lẹ dè.

N’gbẹ́ nọ flin nujijọ de. To whenue n’ko dla agun de pọ́n to Paris godo, mẹmẹsunnu he whèwhín de kanse mi eyin emi gán mọ mi bleun. N’dọ, “gbau.”

E kanse mi dọ “Louis, mẹnu lẹ wẹ nọ do hudo doto de tọn?”

N’gblọn dọ “awutunọ lẹ.”

E dọmọ: “Nugbo a dọ. Amọ́, n’doayi e go dọ suhugan whenu towe tọn wẹ a nọ yizan hẹ mẹhe to ganji to gbigbọ-liho lẹ, taidi hẹ anadenanutọ to pipli mẹho lẹ tọn mẹ. Mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu susu po wẹ to agun mítọn mẹ he ko gbọjọ, yin mẹyọyọ kavi nọ kuwinyan. E na vivi na yé taun eyin a nọ yí whenu zan dopọ hẹ yé bo tlẹ nọ yì owhe yetọn gbè nado yì dùnú.”

Ayinamẹ mẹmẹsunnu vivẹ́ enẹ tọn sọgbe bosọ họakuẹ taun. Owanyi he e do na lẹngbọ Jehovah tọn lẹ yinuwado ji e sisosiso. Enẹwutu, n’hò goyiyi ṣie do apadopo bo jẹ nue e dọna mi lọ wà ji to afọdopolọji. N’nọ dopẹ́ na Jehovah na mẹmẹsunnu mọnkọ lẹ.

To owhe 1969 po 1973 tọn po mẹ, n’yin dide nado deanana Azọ́nwatẹn Núdùdù-Họsa tọn to plidopọ akọjọpli tọn awe ji to Colombes, to Paris. To plidopọ daho 1973 tọn ji, gbẹtọ nudi 60 000 wẹ yè dona na núdùdù na azán atọ́n! E ma yin nuzedo adò ji bọ yọpọvu sẹ̀ miyọ́n do!  Amọ́, whladopo dogọ, aṣli lọ nado do kọdetọn dagbe wẹ nue Howhinwhẹn lẹ 15:22 dọ, enẹ wẹ nado nọ kàn ayinamẹ biọ gbẹtọ numimọnọ lẹ. N’dín ayinamẹ sọn sunnu he whèwhín bo do numimọ to whẹho enẹ mẹ lẹ dè. Delẹ to yé mẹ yin olàn-sàtọ, glesi, nudàtọ po nuhọ̀tọ lẹ po. To pọmẹ, mí penugo bo hẹn azọ́ndenamẹ he sẹhundaga enẹ di.

To 1973, yẹn po asi e po yin oylọ-bayina nado wá sẹ̀n to Bẹtẹli France tọn. Amọ́, azọ́ndenamẹ ṣie tintan to finẹ sọ yin avùnnukundiọsọmẹnu daho devo. N’dona nọ kàn ayiha nado do owe mítọn lẹ hlan otò Aflika tọn de mẹ he nọ yin Cameroun, fie azọ́n mítọn yin alọhẹndotena te sọn 1970 jẹ 1993. Whladopo dogọ, whẹho lọ gbàhundona mi. Vlavo na mẹmẹsunnu he to anadena azọ́n mítọn to France to ojlẹ lọ mẹ doayi e go wutu, e na mi tuli bo dọmọ: “Mẹmẹsunnu mítọn he to Cameroun lẹ do hudo núdùdù gbigbọmẹ tọn sinsinyẹn. Gbọ mí ni na núdùdù yé!” Podọ, mí ka na yé núdùdù nugbo.

N’zingbejizọnlin susu yì otò he pé dogbó hẹ Cameroun lẹ mẹ nado bayi opli hẹ mẹho agun tọn he wá sọn otò enẹ mẹ lẹ. Mẹmẹsunnu adọgbotọ, podọ zinzintọ enẹlẹ gọalọna mi nado bayi tito he jẹ lẹ na núdùdù gbigbọmẹ tọn nido nọ yin didohlan Cameroun to gbesisọ mẹ. Jehovah dona vivẹnudido mítọn lẹ. Na nugbo tọn, na nudi owhe 20, omẹ etọn lẹ ma jẹdò zinjẹgbonu Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn po Lizọnyizọn Ahọluduta Tọn Mítọn po tọn pọ́n to osun de mẹ.

Tlolo he yẹn po Angèle po jẹ yìyì ji wẹ n’doayi jẹhẹnu gbigbọmẹ tọn etọn lẹ go. Jẹhẹnu enẹlẹ tlẹ sọ wá họnwun dogọ to alọwle mítọn godo. Di apajlẹ, to gbeegbe mí wlealọ sin zánmẹ, e biọ to asi e nado hodẹ̀ gando ojlo mítọn nado sẹ̀n Jehovah taidi asu po asi po to sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn mẹ go. Jehovah ka sè odẹ̀ mítọn.

Angèle ko sọ gọalọna mi nado nọ dejido Jehovah go dogọ. Di apajlẹ, to whenue mí yin  oylọ-bayina to 1973 nado wá sẹ̀n to Bẹtẹli, n’whleawu na n’yiwanna azọ́n lẹdo tọn wutu. Amọ́, Angèle flinnu mi dọ mí ko klan gbẹzan mítọn lẹ do wiwe na Jehovah. Be mí ma dona wà nudepope he titobasinanu etọn biọ to mí si ya? (Heb. 13:17) N’kọngbedopọ mlẹnmlẹn hẹ nue e dọ! Enẹwutu, mí yì Bẹtẹli madọngbàn. Na ojlẹ gaa he mí yizan dopọ lẹpo, zinzin, wunza po jẹhẹnu gbigbọmẹ tọn asi ṣie tọn lẹ po ko hẹn alọwle mítọn lodo bo ko sọ gọalọna mí nado bayi nudide dagbe lẹ.

Todin he agbasa mítọn ko yigodo, Angèle gbẹ́ to asi dagbe po godonọnamẹtọ de po yin. Di apajlẹ, nado yì wehọmẹ yẹwhehọluduta tọn lẹ, ehe susu yetọn nọ yin bibayi to Glẹnsigbe mẹ, yẹn po Angèle po dovivẹnu sinsinyẹn nado hẹn nugopipe mítọn pọnte to ogbè enẹ mẹ. Mí kọnawudopọ hẹ agun Glẹnsigbe tọn de, dile etlẹ yindọ mí ko do nudi owhe 75 to ojlẹ lọ mẹ. Na azọngban ṣie lẹ taidi hagbẹ Wedegbẹ́ Alahọ France tọn wutu, e ma bọawuna mi paali nado plọn ogbè devo. Amọ́, yẹn po Angèle po gọalọna mínọzo. Todin he mí ko do owhe 80 linlán, mí zindonukọn nado nọ wleawuna opli mítọn lẹ to Glẹnsigbe po Flansegbe po mẹ. Mí sọ nọ dovivẹnu nado do mahẹ to opli lẹ po lizọnyizọn lọ po mẹ to pọmẹ hẹ agun mítọn dile e gán yọnbayi do. Jehovah ko dona vivẹnudido mítọn lẹ nado plọn Glẹnsigbe.

Mí mọ dona mayọnjlẹ de yí to 2017. Yẹn po Angèle po do lẹblanulọkẹyi lọ nado yì Wehọmẹ Hagbẹ Wedegbẹ́ Alahọ Tọn lẹ po Asi Yetọn lẹ po tọn to Nọtẹn Wepinplọn Watchtower tọn to Patterson, New York.

Na nugbo tọn, Jehovah wẹ Nuplọnmẹtọ Daho lọ. (Isa. 30:20) Enẹwutu, e ma yin nupaṣamẹ de dọ omẹ etọn lẹ, yèdọ mẹho po jọja po nọ mọ nuplọnmẹ dagbe hugan lọ yí! (Deut. 4:5-8) N’ko sọ doayi e go dọ jọja he nọ dotoaina Jehovah gọna mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu numimọnọ lẹ po lẹ nọ yinukọn ganji to gbigbọ-liho bosọ nọ wá do kọdetọn dagbe to whenue yé whẹ́n. Howhinwhẹn lẹ 9:9 flinnu mí dọ: “Plọnnu nuyọnẹntọ, ewọ nasọ yọnnuin dogọ. Plọnnu dodonọ, ewọ nasọ hẹn oyọnẹn etọn jideji.”

To whedelẹnu, n’nọ flin ozán he dobu enẹ to osó Algérie tọn lẹ ji to nudi owhe 60 die wayi. N’ma yọnẹn paali dọ nudagbe planplan enẹlẹ to sẹdotẹnmẹ na mi to gbẹzan ṣie mẹ. N’ko plọn nususu sọn mẹdevo lẹ dè! Na nugbo tọn, Jehovah ko na yẹn po Angèle po gbẹzan ayajẹnọ de he tindo pekọ. Enẹwutu, mí ko magbe ma nado doalọte gbede nado nọ to nuplọn sọn Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn dè, podọ sọn mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu numimọnọ he yiwanna ẹn lẹ po dè.