1, 2. Basi zẹẹmẹ lehe nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ gán tindo zẹẹmẹ na mí dogọ do tọn whenue ninọmẹ mítọn lẹ diọ.

 ASISUNỌ yọyọ de po asi yọyọ whanpẹnọ etọn po nọ dotoai po sọwhiwhe po to alọwle-zán yetọn gbè, dile hodidọ sinai do Biblu ji de to yinyin nina do alọwle ji. Nunọwhinnusẹ́n he nọ yin hodọdeji to hodidọ enẹ mẹ lẹ ma nọ yin nuyọyọ na yé. Amọ́, bẹsọn gbenẹgbe, nudọnamẹ lọ lẹ na tindo zẹẹmẹ na yé dogọ. Etẹwutu? Na yé na jẹ yé yizan ji taidi asu po asi po de wutu.

² Nudopolọ wẹ nọ jọ whenue asu po asi po Klistiani de lẹzun mẹjitọ lẹ. To owhe lẹ gblamẹ, yé gán ko nọ sè hodidọ lẹ gando ovi lẹ pinplọn whẹ́n go. Amọ́ todin, nunọwhinnusẹ́n enẹlẹ na tindo zẹẹmẹ yọyọ de na yé. Yelọsu na tindo ovi de he yé na plọn whẹ́n. Azọngban daho nankọ die! Matin ayihaawe, ninọmẹ yọyọ lẹ gán diọ pọndohlan mítọn gando nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn he mí ko jẹakọ hẹ ganji delẹ go. Ehe yin dopo to whẹwhinwhẹ́n he wutu sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn lẹ nọ hia Owe-wiwe lẹ bosọ nọ lẹnayihamẹpọn do yé ji ‘to gbẹzan yetọn lẹpo mẹ’ lẹ mẹ, kẹdẹdile e yin bibiọ to ahọlu Islaeli tọn lẹ si nado nọ wà do.—Deut. 17:19.

3. Etẹ ji wẹ mí na dọhodo to hosọ ehe mẹ?

³ Mẹjitọ lẹ emi, dopo to lẹblanulọkẹyi daho hugan he Klistiani de gán tindo lẹ mẹ wẹ mì do, enẹ wẹ nado plọnnu ovi mìtọn lẹ gando Jehovah go. Amọ́, mì nọ jlo na wà nususu hú nado plọn yé nugbo delẹ gando Jiwheyẹwhe mítọn go poun. Mì nọ jlo na gọalọna ovi mìtọn lẹ nado yiwanna ẹn sisosiso. Etẹwẹ mì gán wà nado do owanyi na Jehovah do ahun ovi  mìtọn lẹ tọn mẹ? To hosọ ehe mẹ, mí na dọhodo nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn ẹnẹ he gán gọalọna mì mẹjitọ lẹ ji. (2 Tim. 3:16) Mí nasọ mọ lehe mẹjitọ Klistiani delẹ ko mọaleyi sọn ayinamẹ Biblu tọn lẹ yíyí-do-yizan mẹ do mẹ.

4. Nunọwhinnusẹ́n tẹwẹ gán gọalọna mẹjitọ lẹ nado do owanyi na Jehovah do ahun ovi yetọn lẹ tọn mẹ? (Jakọbu 1:5)

⁴ Nunọwhinnusẹ́n 1: Mì nọ dín anademẹ Jehovah tọn. Mì nọ biọ Jehovah dọ ni na mì nuyọnẹn he mì do hudo etọn nado gọalọna ovi mìtọn nado yiwanna ewọ. (Hia Jakọbu 1:5.) Jehovah wẹ pegan hugan nado na ayinamẹ. Whẹwhinwhẹ́n susu lẹ wẹ zọ́n. Mí ni lẹnnupọndo awe delẹ ji. Tintan, Jehovah wẹ do numimọ daho hugan taidi mẹjitọ de. (Salm. 36:9) Podọ awetọ, ayinamẹ nuyọnẹn tọn he e nọ na lẹ nọ hẹn ale wá to whepoponu.—Isa. 48:17.

5. (a) Etẹwẹ titobasinanu Jehovah tọn wleawuna nado gọalọna mẹjitọ lẹ? (b) Dile e yin didohia to video lọ mẹ do, etẹwẹ a plọn sọn aliho he mẹ Mẹmẹsunnu po Mẹmẹyọnnu Amorim po plọn ovi yetọn lẹ whẹ́n te mẹ?

⁵ Gbọn Ohó po titobasinanu etọn po gblamẹ, Jehovah wleawuna núdùdù gbigbọmẹ tọn sinai do Biblu ji susugege he gán gọalọna mì nado plọn ovi mìtọn lẹ nado yiwanna ewọ lẹ. (Mat. 24:45) Di apajlẹ, mì gán mọ ayinamẹ dagbe susu to hosọ debọdo-dego lọ lẹ “Alọgọ Na Whẹndo Lẹ” mẹ, ehe ko nọ yin zinzinjẹgbonu sọn owhe susu lẹ die to Fọ́n! mẹ, bosọ tin-to-aimẹ to nọtẹn Intẹnẹt tọn mítọn ji to alọnu. Humọ, video susu yin awuwlena do jw.org ji he bẹ hokansemẹ po nupinpọ́n-do-plọnnu lẹ po hẹn he gán gọalọna mẹjitọ lẹ nado nọ yí ayinamẹ Jehovah tọn lẹ do yizan mẹ dile yé to ovi yetọn lẹ plọn whẹ́n. *—Howh. 2:4-6.

6. Numọtolanmẹ tẹwẹ otọ́ de tindo gando anademẹ he ewọ po asi etọn po nọ mọyi sọn titobasinanu Jehovah tọn dè lẹ go?

⁶ Mẹjitọ susu wẹ ko do pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn hia na alọgọ he Jehovah wleawuna gbọn titobasinanu etọn gblamẹ lẹ. Otọ́ de he nọ yin Joe yigbe dọmọ: “Ovi atọ̀n pinplọn whẹ́n to nugbo lọ mẹ ma yin jẹkẹ́. Yẹn po asi e po nọ hodẹ̀ hlan Jehovah to whepoponu nado biọ alọgọ etọn. Podọ, mí nọ saba doayi e go dọ hosọ de kavi video de nọ wá do gànmẹ  nado gọalọna mí nado pehẹ ninọmẹ de he mí pannukọn. Aṣa mítọn wẹ nado nọ dín anademẹ Jehovah tọn.” Joe po asi etọn po mọdọ awuwledainanu enẹlẹ to alọgọna ovi yetọn lẹ nado dọnsẹpọ Jehovah.

7. Naegbọn e do yin nujọnu dọ mẹjitọ lẹ ni nọ wà nuhe go yé pé lẹpo nado ze apajlẹ dagbe dai? (Lomunu lẹ 2:21)

⁷ Nunọwhinnusẹ́n 2tọ: Mì nọ plọnmẹ gbọn apajlẹ zizedai dali. Ovi lẹ nọ doayi mẹjitọ yetọn lẹ go taun, podọ yé nọ saba hodo apajlẹ yetọn. Na nugbo tọn, mẹjitọ pipé de ma tin. (Lom. 3:23) Etomọṣo, mẹjitọ nuyọnẹntọ lẹ nọ wà nuhe go yé pé lẹpo nado ze apajlẹ dagbe dai na ovi yetọn lẹ. (Hia Lomunu lẹ 2:21.) Otọ́ de dọ gando ovi lẹ go dọmọ: “Yé taidi sékanfun he nọ yawu dọ̀n osin.” E yidogọ dọmọ: “Yé na dọna mí eyin apajlẹ mítọn ma tin to kọndopọ mẹ hẹ nuhe mí nọ tẹnpọn nado plọn yé lẹ.” Enẹwutu, eyin mí jlo dọ ovi mítọn lẹ ni yiwanna Jehovah, owanyi he mílọsu tindo na ewọ dona sinyẹn bosọ họnwun.

8, 9. Etẹwẹ a plọn sọn nuhe Andrew po Emma po dọ lẹ mẹ?

⁸ Aliho susu mẹ wẹ mẹjitọ lẹ gán plọn ovi yetọn lẹ nado yiwanna Jehovah te. Doayi nuhe mẹmẹsunnu owhe 17 mẹvi de he nọ yin Andrew dọ go dọmọ: “Mẹjitọ ṣie lẹ nọ zinnudo nujọnu-yinyin dẹ̀hiho tọn ji to whelẹponu. Papa nọ hodẹ̀ hẹ mi to ozán lẹpo mẹ, eyin yẹnlọsu tlẹ ko hodẹ̀ na dee. Mẹjitọ ṣie lẹ nọ flinnu mí to whepoponu dọ: ‘Mì gán dọhona Jehovah whla nẹmu he mì jlo.’ Enẹ zọ́n bọ n’nọ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n dẹ̀hiho, podọ todin, n’nọ voawu taun nado hodẹ̀ hlan Jehovah, n’sọ nọ mọ ẹn di Otọ́ owanyinọ de.” Mẹjitọ lẹ emi, mì ma nọ yí nukunpẹvi do pọ́n obá he mẹ owanyi mìlọsu titi tọn na Jehovah gán yinuwado ovi mìtọn lẹ ji jẹ gbede blo.

⁹ Sọ lẹnnupọndo apajlẹ Emma tọn ji. Whenue otọ́ etọn jo whẹndo lọ do, e jo ahọ́ daho de do he onọ̀ etọn dona sú. Emma dọmọ: “Whlasusu wẹ Mama do nuhahun akuẹ tọn, amọ́ whelẹponu wẹ e nọ dọ lehe Jehovah nọ penukundo devizọnwatọ etọn lẹ go, bosọ nọ na yé nuhe sin hudo yé do lẹ do tọn. Aliho gbẹninọ tọn etọn dohia mi dọ e do nujikudo enẹ nugbonugbo. Mama nọ yinuwa sọgbe hẹ nuhe e nọ plọn mi lẹ.” Etẹwẹ yin nuplọnmẹ lọ? Mẹjitọ lẹ gán nọ plọnmẹ gbọn apajlẹ yetọn gblamẹ etlẹ yin to ninọmẹ sinsinyẹn lẹ mẹ.—Gal. 6:9.

10. Dotẹnmẹ hundote tẹlẹ wẹ mẹjitọ Islaelivi susu nọ tindo nado dọhodopọ hẹ ovi yetọn lẹ? (Deutelonomi 6:6, 7)

¹⁰ Nunọwhinnusẹ́n 3tọ: Mì nọ dọho hẹ ovi mìtọn lẹ whẹwhẹ. Jehovah na anademẹ Islaelivi hohowhenu tọn lẹ nado nọ plọnnu ovi yetọn lẹ gando ewọ go whẹwhẹ. (Hia Deutelonomi 6:6, 7.) Mẹjitọ enẹlẹ tindo dotẹnmẹ hundote susu to azán lọ gblamẹ nado dọho hẹ ovi yetọn lẹ bosọ do owanyi na Jehovah do ahun yetọn mẹ. Di apajlẹ, jọja sunnu Islaelivi de gán yí gànhiho susu lẹ zan nado gọalọna otọ́ etọn nado do jinukun kavi bẹ oji wá whé. Nọviyọnnu etọn gán yí whenu susu zan to azán lọ gblamẹ nado gọalọna onọ̀ etọn nado tọ̀ avọ̀, lọ̀n avọ̀, bosọ wà whégbè-zọ́n devo lẹ. Dile mẹjitọ po ovi lẹ po to azọ́nwa dopọ, yé gán dọhodo whẹho titengbe susu lẹ ji. Di apajlẹ, yé gán dọhodo jẹhẹnu Jehovah tọn he yin dagbewà ji, bo lẹnnupọndo lehe ewọ to alọgọna whẹndo yetọn do ji.

11. Dotẹnmẹ hundote tẹwẹ mẹjitọ Klistiani lẹ tindo nado dọhodopọ hẹ ovi yetọn lẹ?

¹¹ To egbehe, nulẹ ko diọ. To otò susu mẹ, mẹjitọ po ovi lẹ po ma gán nọ zan whenu dopọ to azán lọ gblamẹ. Mẹjitọ lẹ gán to azọ́nmẹ bọ ovi lẹ gán to wehọmẹ. Enẹ nọ zọ́n bọ mẹjitọ lẹ dona nọ dín dotẹnmẹ hundote lẹ nado dọhodopọ hẹ ovi yetọn lẹ. (Efe. 5:15, 16; Flp. 1:10) Sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn nọ hùn dotẹnmẹ mọnkọ de dote. Mẹmẹsunnu jọja de he nọ yin  Alexander dọmọ: “Otọ́ ṣie nọ basi tito sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn to whepoponu, podọ e ma nọ dike nudepope ni glọnalina mí nado yí whenu ehe zan dopọ. To nupinplọn lọ godo, mí nọ dọhodopọ taun.”

12. Etẹwẹ tatọ́ whẹndo tọn de dona nọ hẹn do ayiha mẹ to sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn whenu?

¹² Eyin tatọ́ whẹndo tọn de wẹ a yin, etẹwẹ a gán wà nado hẹn sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn zun awuvivinu de na ovi towe lẹ? Naegbọn a ma na plọn owe yọyọ dagbedagbe mítọn Duvivi Ogbẹ̀ Tọn Kakadoi! hẹ ovi towe lẹ? Nupinplọn enẹ na hùn dotẹnmẹ hodọdopọ nujọnu tọn lẹ dote na mì. Na ojlo towe wẹ yindọ ovi towe lẹ ni vò bo dọ numọtolanmẹ po ahunmẹdunamẹnu yetọn lẹ po wutu, ma nọ yí ojlẹ he yin didedovo na sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn zan nado mọhodọdo yé go kavi wọhẹ yé blo. Podọ, nọ tẹnpọn ma nado gblehomẹ, eyin ovi towe lẹ dọho de he ma sọgbe hẹ nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ. Kakatimọ, homẹ towe ni nọ hùn dọ yé dọ nuhe yé lẹn taun lẹ tọ́n, podọ nọ na yé tuli nado nọ voawu bo dọho. A gán gọalọna ovi towe lẹ kiki eyin a yọ́n nuhe yin numọtolanmẹ yetọn taun lẹ.

13. Dotẹnmẹ hundote devo tẹlẹ wẹ mẹjitọ lẹ tindo nado gọalọna ovi yetọn lẹ nado dọnsẹpọ Jehovah?

¹³ Mẹjitọ lẹ emi, mì nọ dín dotẹnmẹ hundote lẹ to azán lọ gblamẹ nado gọalọna ovi mìtọn lẹ nado dọnsẹpọ Jehovah. E ma biọ dọ mì ni nọtepọn tito Biblu pinplọn tọn de whẹpo do plọnnu yé gando Jiwheyẹwhe owanyinọ mítọn go. Doayi nuhe onọ̀ de he nọ yin Lisa dọ go dọmọ: “Mí gọalọna ovi mítọn lẹ nado mọ kanṣiṣa he tin to Jehovah po nudida lẹ po ṣẹnṣẹn. Di apajlẹ, eyin avún mítọn wà nude he do nukiko na ovi lẹ, mí nọ dọna yé dọ enẹ dohia dọ Mẹdatọ mítọn yin ayajẹnọ bosọ yiwanna ogbẹ̀, dile e te do na mílọsu.”

14. Naegbọn e do yin nujọnu dọ mẹjitọ lẹ ni nọ gọalọna ovi yetọn lẹ nado yí nuyọnẹn do de họntọn yetọn lẹ? (Howhinwhẹn lẹ 13:20)

¹⁴ Nunọwhinnusẹ́n 4tọ: Mì nọ gọalọna ovi mìtọn lẹ nado jihọntọn dagbe lẹ. Ohó Jiwheyẹwhe tọn hẹn ẹn họnwun dọ họntọn mítọn lẹ nọ yinuwado mí ji vlavo to aliho dagbe kavi ylankan mẹ. (Hia Howhinwhẹn lẹ 13:20.) Mẹjitọ lẹ emi, be mì yọ́n họntọn ovi mìtọn lẹ tọn lẹ ya? Be mì ko mọ yé pọ́n bosọ yí whenu zan dopọ hẹ yé ya? Etẹwẹ mì gán wà nado  gọalọna ovi mìtọn lẹ nado nọ jihọntọn hẹ mẹhe yiwanna Jehovah lẹ? (1 Kọl. 15:33) Mì gán gọalọna yé nado nọ basi nudide dagbe lẹ, eyin mì nọ basi oylọna mẹhe to dagbe wà to gbigbọ-liho delẹ nado wá kọnawudopọ hẹ mì to nuwiwa whẹndo tọn mìtọn lẹ whenu.—Salm. 119:63.

15. Etẹwẹ mẹjitọ lẹ gán wà nado gọalọna ovi yetọn lẹ nado jihọntọn dagbe lẹ?

¹⁵ Lẹnnupọndo apajlẹ otọ́ de he nọ yin Tony tọn ji. E basi zẹẹmẹ nuhe ewọ po asi etọn po ko wà nado gọalọna ovi yetọn lẹ nado jihọntọn dagbe lẹ tọn dọmọ: “To owhe lẹ gblamẹ, yẹn po asi e po ko basi oylọna mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu he do owhe voovo bọ ninọmẹ yetọn sọ gbọnvo lẹ po wá owhé mítọn gbè. Mí nọ dùnú dopọ bosọ nọ basi sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn dopọ. Aliho dagbe hugan de niyẹn nado yọ́n mẹhe yiwanna Jehovah bosọ to sinsẹ̀n ẹn po ayajẹ po lẹ. Dona de wẹ e yin na mí dọ mí yí nugopọntọ lẹdo tọn lẹ, mẹdehlan lẹ, po mẹdevo lẹ po do owhé mítọn gbè. Numimọ, zohunhun po gbigbọ mẹde-yído-sanvọ́ tọn yetọn po ko yinuwado ovi mítọn lẹ ji sisosiso bo ko sọ gọalọna yé nado dọnsẹpọ Jehovah.” Mẹjitọ lẹ emi, mì magbe nado gọalọna ovi mìtọn lẹ nado tindo gbẹdohẹmẹtọ dagbe lẹ.

16. Etẹwẹ mì na wà eyin ovi mìtọn de dọ dọ emi ma jlo na sẹ̀n Jehovah?

¹⁶ Etẹwẹ mì na wà, eyin mahopọnna vivẹnudido mìtọn lẹpo, dopo to ovi mìtọn lẹ mẹ dọ dọ emi ma jlo na sẹ̀n Jehovah? Mì ma wá tadona kọ̀n dọ mì ma yí adà mìtọn taidi mẹjitọ wà blo. Jehovah ko na mímẹpo, etlẹ yin ovi mìtọn, nunina mẹdekannujẹ nudide bibasi tọn, yèdọ nugopipe lọ nado de eyin vlavo mí na sẹ̀n Jiwheyẹwhe kavi lala. Eyin ovi mìtọn basi dide nado jo Jehovah do, mì ma hẹn todido lọ bu dọ e na lẹkọwa to gbèdopo blo. Mì flin apajlẹ visunnu he danbú lọ tọn. (Luku 15:11-19, 22-24) Dẹpẹ enẹ ko danbú pete, amọ́ wagbọ-wagbọ etọn, e lẹkọwa. Mẹdelẹ gán dọ dọ, “apajlẹ de poun wẹ enẹ yin. Be e ka gán jọ nugbonugbo a?” Gbau! Na nugbo tọn, nuhe jọ do dẹpẹ de he nọ yin Elie go niyẹn.

17. Nawẹ numimọ Elie tọn na mì tuli gbọn?

 ¹⁷ Elie dọ gando mẹjitọ etọn lẹ go dọmọ: “Yé wà nuhe go yé pé lẹpo nado do owanyi na Jehovah po Ohó etọn Biblu po do ahun ṣie mẹ. Ṣigba to whenue n’biọ owhe aflanmẹ tọn mẹ, n’jẹ atẹṣi ji.” Elie jẹ gbẹzan awe zan ji, podọ mẹjitọ etọn lẹ wà nuhe go yé pé lẹpo nado gọalọna ẹn to gbigbọ-liho, amọ́ e ma kẹalọyi. Whenue e ko tlọ́n whégbè godo, e doalọ to walọ ylankan lẹ mẹ. Etomọṣo to whedelẹnu, e nọ dọhodo Biblu ji hẹ dopo to họntọn etọn lẹ mẹ. Elie dọmọ: “Lehe n’nọ dọhona họntọn ṣie gando Jehovah go do sọ, mọ wẹ n’nọ lẹnnupọn gando Jehovah go do niyẹn. Vudevude, okún nugbo Biblu tọn he tin to ahun ṣie mẹ lẹ—enẹ wẹ okún he mẹjitọ ṣie lẹ ko dovivẹnu nado do lẹ—jẹ whinwhẹ́n ji.” To nukọn mẹ, Elie lẹkọwa nugbo mẹ. * Yí nukun homẹ tọn do pọ́n lehe e na ko vivi na mẹjitọ etọn lẹ do dọ yé ko dovivẹnu nado plọn ẹn sọn ovu whenu nado yiwanna Jehovah!—2 Tim. 3:14, 15.

18. Numọtolanmẹ tẹwẹ a nọ tindo gando mẹjitọ he nọ dovivẹnu nado plọn ovi yetọn lẹ nado yiwanna Jehovah lẹ go?

¹⁸ Mẹjitọ lẹ emi, lẹblanulọkẹyi jiawu de ko yin zizedo alọmẹ na mì, enẹ wẹ nado plọn whẹndo sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn he na bọdego whẹ́n. (Salm. 78:4-6) Ehe ma yin azọngban vlẹkẹsẹ de, podọ po ahundopo po wẹ mí pà mì na vivẹnudido madoalọte mìtọn lẹ nado gọalọna ovi mìtọn lẹ! Eyin mì zindonukọn nado to nuhe go mì pé lẹpo wà nado gọalọna ovi mìtọn lẹ nado yiwanna Jehovah, bosọ nọ pọ́n yé go whẹ́n to mẹplọnlọ po tudohomẹnamẹ etọn lẹ po mẹ, mì gán kudeji dọ homẹ Otọ́ owanyinọ olọn mẹ tọn mítọn tọn na hùn.—Efe. 6:4.