1. Sọgbe hẹ owe Osọhia tọn, etẹwẹ Satani to wiwà na omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ?

 OWE Osọhia tọn dehia dọ Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn ko yin didoai to olọn mẹ, bọ Satani ko yin yinyàn sọn dọ́n. (Osọ. 12:1-9) Nujijọ enẹ zọ́n bọ mẹhe to olọn mẹ lẹ vò, amọ́ e hẹn nuhahun wá na mẹhe to aigba ji lẹ. Etẹwutu? Na Satani to homẹgble do mẹhe to Jehovah sẹ̀n po nugbonọ-yinyin po to aigba ji lẹ go, bosọ to ogbé yetọn yàn wutu.—Osọ. 12:12, 15, 17.

2. Etẹwẹ na gọalọna mí nado nọtegli?

² Nawẹ mí gán nọtegli sọta mẹgbeyinyan Satani tọn lẹ gbọn? (Osọ. 13:10) Dopo to nuhe na gọalọna mí lẹ mẹ wẹ nado yọ́n nuhe sọgodo bẹhẹn. Di apajlẹ, to owe Osọhia tọn mẹ, apọsteli Johanu basi zẹẹmẹ dona he sin vivi mí na dù to madẹnmẹ delẹ tọn. Dopo to dona enẹlẹ mẹ wẹ yindọ, kẹntọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ na yin vivasudo. Todin, mì gbọ mí ni gbadopọnna lehe owe Osọhia tọn basi zẹẹmẹ kẹntọ enẹlẹ tọn do, gọna nuhe na jọ do yé go.

3. Etẹwẹ yin delẹ to ohia he owe Osọhia tọn yizan lẹ mẹ?

³ Wefọ tintan owe Osọhia tọn dohia dọ “ohia lẹ,” yèdọ hogbe yẹhiadonu tọn lẹ wẹ yin yiyizan nado basi zẹẹmẹ nudọnamẹ lọ lẹ tọn. (Osọ. 1:1) Kẹntọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ yin zẹẹmẹ basina to yẹhiadonu-liho. Gbekanlin susu lẹ wẹ yin nùdego to owe ehe mẹ. Di apajlẹ, e donù “gbekanlin de he to tintọ́n sọn  hùmẹ” go. E tindo “azò ao podọ ota ṣinawe.” (Osọ. 13:1) Enẹgodo, e donù “gbekanlin devo [he] to tintọ́njẹgbonu sọn aigba mẹ” go. Gbekanlin enẹ nọ dọho di dlagọni de bo “nọ hẹn miyọ́n jẹte sọn olọn.” (Osọ. 13:11-13) Enẹgodo, mí mọ gbekanlin devo de, enẹ wẹ “gbekanlin vẹẹ ṣẹ́ṣẹ́ de” he galọtọ de to kùnkùn. Gbekanlin atọ̀n ehelẹ nọtena mẹhe ko yin kẹntọ Jehovah Jiwheyẹwhe po Ahọluduta etọn po tọn sọn ojlẹ dindẹn die lẹ. Enẹwutu, nujọnu wẹ e yin dọ mí ni yọ́n mẹhe yé yin.—Osọ. 17:1, 3.

4, 5. Nawẹ nuhe to Daniẹli 7:15-17 mẹ gọalọna mí nado mọnukunnujẹ nuhe ohia ehelẹ zẹẹmẹdo mẹ gbọn?

⁴ Whẹpo mí nido yọ́n mẹhe kẹntọ ehelẹ yin, mí dona mọnukunnujẹ nuhe hogbe yẹhiadonu tọn ehelẹ zẹẹmẹdo mẹ. Aṣli lọ nado mọnukunnujẹ yé mẹ wẹ nado dike Biblu lọsu ni basi zẹẹmẹ ede tọn. Susu to ohia he to owe Osọhia tọn mẹ lẹ mẹ ko yin zẹẹmẹ basina to owe Biblu tọn devo lẹ mẹ. Di apajlẹ, yẹwhegán Daniẹli kudlọ de he mẹ ‘gbekanlin daho-gbó ẹnẹ tọ́njẹgbonu sọn hùmẹ’ te. (Dan. 7:1-3) Daniẹli basi kandai nuhe yé zẹẹmẹdo tọn na mí. Gbekanlin daho-gbó lọ lẹ nọtena “ahọlu” ẹnẹ kavi gandudu ẹnẹ. (Hia Daniẹli 7:15-17.) Zẹẹmẹ he họnwun enẹ gọalọna mí nado mọnukunnujẹemẹ dọ gbekanlin he yin zẹẹmẹ basina to owe Osọhia tọn mẹ lẹ dona sọ to alọdlẹndo gandudu lẹ.

⁵ Todin, mì gbọ mí ni gbadopọnna delẹ to ohia he yin zẹẹmẹ basina to owe Osọhia tọn mẹ lẹ mẹ. Dile mí to mọwà, mí na mọ lehe Biblu gọalọna mí nado mọnukunnujẹ zẹẹmẹ ohia enẹlẹ tọn mẹ do. Mí na bẹjẹeji po gbekanlin debọdo-dego delẹ po. Jẹnukọn whẹ́, mí na dindona mẹhe yé nọtena. Enẹgodo, mí na mọ nuhe jọ do yé go. Gbọngodo, mí na dọhodo nuhe nujijọ ehelẹ zẹẹmẹdo na mí ji.

6. Etẹwẹ gbekanlin he tindo ota ṣinawe bo yin nùdego to Osọhia 13:1-4 mẹ nọtena?

⁶ Etẹwẹ gbekanlin he tindo ota ṣinawe lọ nọtena? (Hia Osọhia 13:1-4.) Mí doayi e go dọ gbekanlin ehe tindo awusọhia opọ̀ de tọn nkọ, amọ́ afọ etọn lẹ taidi beali de tọn bọ onù etọn taidi kinnikinni de tọn, podọ e tindo azò ao. Dile mí mọ do to hukan 4tọ mẹ, gbekanlin ẹnẹ he yin nùdego to Daniẹli weta 7tọ mẹ lẹ lọsu tindo awusọhia ehelẹ ga. Amọ́, to owe Osọhia tọn mẹ, gbekanlin dopo wẹ tindo awusọhia ehe lẹpo, e ma yin gbekanlin voovo ẹnẹ. Gbekanlin ehe ma nọtena gandudu dopo poun, kavi ahọluigba aihọn tọn de. Mí hia dọ e to gandu “do hẹnnu lẹ, gbẹtọ lẹ, ogbè lẹ po akọta lẹpo po ji.” Enẹwutu, e dona ko to alọdlẹndo gandudu lẹpo. (Osọ. 13:7) Podọ, gbekanlin ehe dona nọtena gandudu aihọn tọn lẹpo he ko paṣẹ do gbẹtọvi lẹ ji to whenuho gblamẹ. *—Yẹwh. 8:9.

7. Etẹwẹ ota ṣinawe gbekanlin lọ tọn lẹ dopodopo nọtena?

⁷ Etẹwẹ ota ṣinawe lọ lẹ dopodopo nọtena? Gblọndo lọ tin to Osọhia weta 17tọ mẹ, ehe basi zẹẹmẹ boṣiọ gbekanlin he yin nùdego to Osọhia weta 13tọ mẹ tọn lọ tọn. To Osọhia 17:10 mẹ, mí hia dọ: “Ahọlu ṣinawe wẹ: Atọ́n ko jai, dopo to ote bọ dopo he pò ma ko wá todin gba; ṣigba to whenue e na wá, ojlẹ gli de wẹ e dona gbọṣi aimẹ na.” To gandudu he Satani ko yizan lẹpo mẹ, ṣinawe wẹ yin yiyijlẹdo “ota” lẹ go, na yé tindo huhlọn taun wutu. Gandudu ehelẹ wẹ ahọluigba aihọn tọn he ko yinuwado omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ji to aliho sinsinyẹn mẹ. To ojlẹ apọsteli Johanu tọn mẹ, atọ́n to yé mẹ ko dugan do aihọn lọ ji wayi, enẹ wẹ Egipti, Asilia,  Babilọni, Medo-Pẹlsia, po Glẹki po. Lomu he yin huhlọn aihọn tọn ṣidopotọ gbẹ́ to gandu whenue Johanu mọ osọhia lọ. Gandudu tẹwẹ na yin ṣinawetọ podọ huhlọn aihọn tọn godo tọn, kavi ota godo tọn lọ?

8. Mẹnu wẹ ota ṣinawetọ gbekanlin lọ tọn nọtena?

⁸ Dile mí na mọ do, dọdai he to owe Daniẹli tọn mẹ lẹ gọalọna mí nado yọ́n nuhe ota ṣinawetọ podọ godo tọn gbekanlin lọ tọn nọtena. Huhlọn aihọn tọn tẹwẹ to gandu to ojlẹ opodo tọn ehe mẹ, enẹ wẹ to “azán Oklunọ tọn” gbè? (Osọ. 1:10) Huhlọn Aihọn Tọn He Yin Anglo-Amérique wẹ, ehe bẹ Grande-Bretagne po États-Unis d’Amérique po hẹn. Enẹwutu, mí gán wá tadona kọ̀n dọ Anglo-Amérique wẹ ota ṣinawetọ gbekanlin he yin nùdego to Osọhia 13:1-4 mẹ lọ tọn.

9. Mẹnu wẹ gbekanlin he tindo “azò awe he taidi lẹngbọvu de tọn” lọ nọtena?

⁹ Osọhia weta 13tọ dọna mí dọ ota ṣinawetọ ehe, enẹ wẹ Huhlọn Aihọn Tọn He Yin Anglo-Amérique sọ nọ yinuwa taidi gbekanlin he tindo “azò awe he taidi lẹngbọvu de tọn, ṣigba e jẹ hodọ ji taidi dlagọni de.” Osọhia weta 16 po 19tọ po ylọ gbekanlin ehe dọ “yẹwhegán lalo.” (Osọ. 16:13; 19:20) To numimọ he Johanu mọ lọ mẹ, gbekanlin ehe “nọ basi ohia daho lẹ, bo tlẹ nọ hẹn miyọ́n jẹte sọn olọn wá aigba ji to gbẹtọvi lẹ nukunmẹ.” (Osọ. 13:11-15) Daniẹli donù onú mọnkọ de go, enẹ wẹ yindọ, Huhlọn Aihọn Tọn He Yin Anglo-Amérique na “hẹn vasudo sinsinyẹn wá.” (Dan. 8:19, 23, 24, Odò.) Nuhe jọ to Wẹkẹ-Whàn II whenu pẹẹ niyẹn. Lẹnunnuyọnẹntọ Grande-Bretagne po États-Unis po tọn lẹ wẹ wleawuna bọmbu dahodaho awe he yí adà titengbe de wà nado hẹn awhàn enẹ wá vivọnu to lẹdo ohù Pacifique tọn mẹ. Na nugbo tọn, Huhlọn Aihọn Tọn He Yin Anglo-Amérique hẹn “miyọ́n jẹte sọn olọn wá aigba ji.”

10. Etẹwẹ “boṣiọ gbekanlin lọ tọn” nọtena? (Osọhia 13:14, 15; 17:3, 8, 11)

¹⁰ Enẹgodo, mí mọ gbekanlin devo. Gbekanlin ehe diblayin nudopolọ hẹ gbekanlin he tindo ota ṣinawe lọ, amọ́ ewọ tindo sinmẹ vẹẹ ṣẹ́ṣẹ́. E yin yiylọdọ “boṣiọ gbekanlin lọ tọn,” bo yin zẹẹmẹ basina taidi ‘ahọlu ṣinatọ̀ntọ de.’ * (Hia Osọhia 13:14, 15; 17:3, 8, 11.) “Ahọlu” ehe yin nùdego taidi dehe tin, bo wá busẹ, bosọ wá sọawuhia to godo mẹ. Lehe zẹẹmẹ ehe sọgbe hẹ Plidopọ Akọta lẹ tọn, he nọ yiavùnlọna gandudu aihọn tọn lẹ do sọ! To tintan whenu, e nọ yin yiylọdọ Alẹnu Akọta lẹ tọn. Enẹgodo, e busẹ sọn aimẹ to Wẹkẹ-Whàn II whenu. To nukọn mẹ, e sọ sọawuhia whladopo dogọ, bo yin yiylọdọ Plidopọ Akọta lẹ tọn.

11. Etẹwẹ gbekanlin lọ lẹ na fọndote, podọ naegbọn mí ma do whẹwhinwhẹ́n depope nado dibuna yé?

¹¹ Gbọn nujijla oklọ tọn gbekanlin ehelẹ tọn dali, yé na fọ́n nukundiọsọmẹ dote sọta Jehovah po omẹ etọn lẹ po. To yẹhiadonu-liho, ‘yé na bẹ ahọlu aigba fininọ lẹpo tọn lẹ pli’ dopọ na awhàn Amagẹdọni tọn, ehe yin “azán daho Jiwheyẹwhe Ganhunupotọ lọ tọn.” (Osọ. 16:13, 14, 16) Amọ́, mí ma do whẹwhinwhẹ́n depope nado dibu. Jiwheyẹwhe daho mítọn, Jehovah na yawu yinuwa nado whlẹn mẹhe nọ nọgodona gandudu etọn lẹ.—Ezek. 38:21-23.

12. Etẹwẹ na jọ do gbekanlin lọ lẹpo go?

¹² Etẹwẹ jọ do gbekanlin lọ lẹpo go? Osọhia 19:20 na gblọndo lọ dọmọ: “Gbekanlin lọ yin wiwle gọna yẹwhegán lalo he basi ohia lẹ to nukọn etọn, yèdọ ehe e yí do klọ mẹhe mọ ohia gbekanlin lọ tọn yí lẹ po mẹhe nọ sẹ̀n boṣiọ etọn lẹ po. Yé omẹ awe lẹ yin dindọn dlan  gbẹ̀te do agbàdo miyọ́n tọn he yí whèmi do to jiji lọ mẹ.” Enẹwutu, to whenue gbekanlin ehelẹ gbẹ́ to gandu wẹ kẹntọ Jiwheyẹwhe tọn ehelẹ na yin vivasudo kakadoi.

13. Nuhahun tẹwẹ Klistiani lẹpo na pehẹ sọn gandutọ aihọn tọn lẹ dè?

¹³ Etẹwẹ ehe zẹẹmẹdo na mí? Taidi Klistiani lẹ, mí dona yin nugbonọ na Jiwheyẹwhe po Ahọluduta etọn po. (Joh. 18:36) Na ehe nido pà mí, mí dona gbọṣi kada na nuhe dù whẹho tonudidọ tọn aihọn ehe tọn lẹ. Amọ́, e gán vẹawuna mí taun nado hẹn kadaninọ mọnkọ go, na gandudu aihọn tọn lẹ na biọ godonọnamẹ mlẹnmlẹn mítọn to ohó po walọ po mẹ. Mẹhe nọ joawuna kọgbidinamẹ yetọn lẹ nọ mọ ohia gbekanlin lọ tọn yí. (Osọ. 13:16, 17) Amọ́, mẹdepope he mọ ohia enẹ yí ma na mọ nukundagbe Jehovah tọn, podọ e na ba ogbẹ̀ madopodo pò. (Osọ. 14:9, 10; 20:4) Enẹwutu, lehe e yin nujọnu do sọ dọ dopodopo mítọn ni nọ kada mlẹnmlẹn mahopọnna kọgbidinamẹ aṣẹpatọ lẹ tọn!

14. Dile Osọhia 17:3-5 dohia do, nupaṣamẹ tẹwẹ apọsteli Johanu mọ bọdego?

¹⁴ Hia Osọhia 17:3-5. Apọsteli Johanu dọ dọ emi mọ nudevo he ‘paṣa emi tlala.’ Etẹwẹ yin nulọ? Yọnnu de to dopo to gbekanlin ylankan lọ lẹ mẹ kùn. E yin zẹẹmẹ basina taidi “galọtọ daho,” de podọ e yin yiylọdọ “Babilọni Daho lọ.” E tindo “kọndopọ fẹnnuwiwa zanhẹmẹ tọn” hẹ “ahọlu aigba ji tọn lẹ.”—Osọ. 17:1, 2, 6.

15, 16. Mẹnu wẹ yin “Babilọni Daho lọ,” podọ nawẹ mí wagbọn do yọnẹn?

¹⁵ Mẹnu wẹ yin “Babilọni Daho lọ”? Yọnnu ehe ma gán nọtena titobasinanu tonudidọ tọn de, na e yin zẹẹmẹ basina taidi mẹhe nọ tindo kọndopọ zanhẹmẹ tọn hẹ nukọntọ aihọn lọ tọn lẹ. (Osọ. 18:9) Na nugbo tọn, e nọ tẹnpọn nado deanana gandutọ ehelẹ, bo nọ kùn yé to yẹhiadonu-liho. Humọ, e ma gán nọtena ajọwatọ nukunkẹnnọ he to aihọn Satani tọn mẹ lẹ. Omẹ ehelẹ yin zẹẹmẹ basina to fidevo to owe Osọhia tọn mẹ taidi “ajọwatọ aigba ji tọn lẹ.”—Osọ. 18:11, 15, 16.

¹⁶ To Owe-wiwe lẹ mẹ, hogbe lọ “ayọdetọ,” gán dlẹnalọdo mẹhe nọ sọalọakọ́n dọ emi to Jiwheyẹwhe sẹ̀n, amọ́ bo nọ doalọ to boṣiọ-sinsẹ̀n mẹ kavi nọ lẹzun họntọn aihọn tọn to linlẹn de mẹ lẹ. (1 Otàn. 5:25; Jak. 4:4) To vogbingbọn mẹ, mẹhe nọ sẹ̀n Jiwheyẹwhe po nugbonọ-yinyin po lẹ nọ yin alọdlẹndo taidi mẹhe to “wiweji” kavi to “alọji.” (2 Kọl. 11:2; Osọ. 14:4) Babilọni hohowhenu tọn yin ahọnkan sinsẹ̀n lalo tọn de. Enẹwutu, Babilọni Daho lọ dona nọtena sinsẹ̀n lalo wunmẹ lẹpo. Na nugbo tọn, ewọ wẹ sinsẹ̀n lalo lẹpo to pọmẹ.—Osọ. 17:5, 18; pọ́n hosọ lọ “Etẹwẹ Yin Babilọni Daho Lọ?” to jw.org ji.

17. Etẹwẹ na jọ do Babilọni Daho lọ go?

¹⁷ Etẹwẹ na jọ do Babilọni Daho lọ go? Osọhia 17:16, 17 na gblọndo kanbiọ enẹ tọn dole: “Azò ao he hiẹ mọ lẹ gọna gbekanlin lọ, ehelẹ wẹ na gbẹwanna galọtọ lọ bo na hẹn ẹn zun ovọ́ bo nasọ hẹn ẹn jẹmẹ́, yé na dù olàn etọn bo nasọ yí miyọ́n do fiọ ẹ gbidigbidi. Na Jiwheyẹwhe wẹ yí i do ahun yetọn mẹ nado hẹn linlẹn etọn di.” Mọwẹ, Jehovah na sisẹ́ akọta lẹ nado yí gbekanlin vẹẹ ṣẹ́ṣẹ́ lọ, enẹ wẹ Plidopọ Akọta lẹ tọn zan nado yangbé sinsẹ̀n lalo lẹpo to pọmẹ tọn bo và ẹ sudo mlẹnmlẹn.—Osọ. 18:21-24.

18. Nawẹ mí gán hẹn ẹn diun dọ mí ma tindo mimá depope hẹ Babilọni Daho lọ gbọn?

¹⁸ Etẹwẹ ehe zẹẹmẹdo na mí? Mí dona tẹdo “wunmẹ sinsẹ̀n-bibasi tọn he wé bo ma yin hinhẹnflu sọn pọndohlan Jiwheyẹwhe” mítọn tọn mẹ lọ go. (Jak. 1:27) Mí ma na jlo gbede dọ nuplọnmẹ lalo lẹ, hùnwhẹ kosi tọn lẹ, nujinọtedo walọ dagbe tọn he yìdo lẹ, gọna  afinyọnnuwiwa Babilọni Daho lọ tọn lẹ ni yinuwado mí ji! Podọ, mí na zindonukọn nado to avase na gbẹtọ lẹ nado “tọ́n sọn e mẹ,” ehe na zọ́n bọ yé ma na tindo mimá hẹ ẹ to whẹhuhu etọn lẹ mẹ to Jiwheyẹwhe nukọn.—Osọ. 18:4.

19. Mẹnu wẹ “dlagọni daho de he tindo sinmẹ miyọ́nnọ” lọ yin?

¹⁹ Owe Osọhia tọn sọ donù “dlagọni daho de he tindo sinmẹ miyọ́nnọ” go. (Osọ. 12:3) Dlagọni ehe funawhàn hẹ Jesu po angẹli etọn lẹ po. (Osọ. 12:7-9) E nọ yangbé omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn bosọ nọ na huhlọn gandudu gbẹtọvi tọn lẹ. (Osọ. 12:17; 13:4) Mẹnu wẹ yin dlagọni ehe? “Odàn hoho lọ, he nọ yin yiylọdọ Lẹgba podọ Satani” wẹ. (Osọ. 12:9; 20:2) Ewọ wẹ mẹlọ he to anadena kẹntọ Jehovah tọn he pò lẹpo.

20. Etẹwẹ na jọ do dlagọni lọ go?

²⁰ Etẹwẹ jọ do dlagọni lọ go? Osọhia 20:1-3 basi zẹẹmẹ dọ Satani na yin zizedlan odò mapote mẹ, ehe nọtena ninọmẹ mẹhe yin ginglọndo gànmẹ de tọn nkọ. To ojlẹ enẹ gblamẹ, Satani ‘ma nasọ klọ akọta lẹ ba kakajẹ vivọnu owhe 1 000 lọ tọn.’ To godo mẹ, Satani po aovi etọn lẹ po na yin zizedlan “agbàdo miyọ́n po whèmi po tọn” lọ mẹ, enẹ wẹ yindọ yé na yin vivasudo kakadoi. (Osọ. 20:10) Saa yí nukun homẹ tọn do pọ́n aihọn de he mẹ Satani po aovi etọn lẹ po ma tin te ba. Ojlẹ ayidego tọn nankọ die ehe na yin!

21. Naegbọn homẹ mítọn dona hùn do nuhe mí hia to owe Osọhia tọn mẹ lẹ go?

²¹ Lehe e yin tulinamẹnu do sọ nado mọnukunnujẹ zẹẹmẹ ohia he yin kinkandai to owe Osọhia tọn mẹ lẹ tọn mẹ! Gbọnvona dọ mí penugo bo yọ́n kẹntọ Jehovah tọn lẹ, mí sọ mọ nuhe na jọ do yé go. Mọwẹ, “ayajẹnọ wẹ mẹhe nọ hia po ogbè lélé po, podọ mẹhe nọ sè ohó dọdai ehe tọn lẹ”! (Osọ. 1:3) Amọ́, to whenue kẹntọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ na ko yin didesẹ, dona tẹlẹ wẹ gbẹtọvi nugbonọ lẹ na duvivi etọn? Mí na dọhodo ehe ji to hosọ godo tọn hosọ debọdo-dego tọn ehelẹ mẹ.