1. Avùnnukundiọsọmẹnu tẹwẹ susu mítọn ko pehẹ?

 BE A ko ze yanwle gbigbọmẹ tọn de dai bọ e to awuvẹna we nado jẹ e kọ̀n wẹ ya? b Eyin mọ wẹ, e ma yin hiẹ ṣo wẹ e to mọ na. Di apajlẹ, Philip jlo na hẹn aliho he mẹ e nọ hodẹ̀ te pọnte dogọ bosọ nọ hodẹ̀ whẹwhẹ, amọ́ e vẹawuna ẹn nado mọ whenu nado nọ hodẹ̀. Yanwle Erika tọn wẹ nado nọ wá opli sinsẹ̀nzọn kunnudegbe tọn do ganmẹ; amọ́ diblayin opli ehe lẹpo wẹ e nọ gbọwhenu wá. Tomáš tẹnpọn whlasusu nado hia Biblu blebu. E dọmọ: “Nulọ poun wẹ yindọ n’ma nọ duvivi Biblu hihia ṣie tọn. Whla atọ̀n wẹ n’tẹnpọn nado hia Biblu, amọ́ to ojlẹ dopodopo mẹ, owe Levitiku tọn ji janwẹ n’nọ jẹ bo nọ doalọte.”

2. Naegbọn mí ma dona gbọjọ, eyin mí ma ko jẹ yanwle gbigbọmẹ tọn de kọ̀n?

² Eyin a tindo yanwle de to alọnu he kọ̀n a ma ko jẹ, jaale bo ma gbọjọ blo. Etlẹ yin yanwle kleunkleun lẹ kọ̀n jijẹ nọ saba biọ whenu po vivẹnudido sinsinyẹn po. Nugbo lọ dọ a gbẹ́ tindo ojlo nado jẹ yanwle towe kọ̀n nọ dohia dọ a yọ́n pinpẹn haṣinṣan towe hẹ Jehovah tọn bosọ jlo na na ẹn dagbe hugan towe. Vivẹnudido towe lẹ nọ sù to nukun Jehovah tọn mẹ. Na nugbo tọn, e ma nọ donukun dọ a ni wà nuhe zẹ̀ nugopipe towe go. (Salm. 103:14; Mika 6:8) Enẹwutu, yanwle towe dona sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe, enẹ wẹ sọgbe hẹ ninọmẹ towe. Eyin mọ wẹ, etẹwẹ a gán wà nado jẹ e kọ̀n? Mì gbọ mí ni dọhodo ayinamẹ delẹ ji.

3. Naegbọn ojlo sinsinyẹn do yin nujọnu?

³ Mẹwhinwhàn nọ yí adà titengbe de wà nado jẹ yanwle gbigbọmẹ tọn lẹ kọ̀n. Mẹhe tindo ojlo vẹkuvẹku na yanwle de, nọ wà nuhe go e pé lẹpo nado jẹ e kọ̀n. Ojlo lọ nado jẹ yanwle de kọ̀n gán yin yiyijlẹdo jẹhọn he nọ sisẹ́ tọjihun de nado jẹ fie e jei go. Eyin jẹhọn lọ zindonukọn bo to yìnyìn, e yọnbasi dọ tọjihun-kùntọ lọ ni jẹ fie e jei. Podọ eyin jẹhọn lọ sinyẹn, e tlẹ gán yawu jẹ filọ. Mọdopolọ, lehe ojlo mítọn sinyẹn sọ, mọ wẹ e yọnbasi dogọ dọ mí ni jẹ yanwle mítọn lẹ kọ̀n do niyẹn. David, yèdọ mẹmẹsunnu de sọn Salvador dọmọ: “Eyin a tindo ojlo sinsinyẹn, a na nọ vánkan dogọ. A ma na dike nudepope ni glọnalina we nado jẹ yanwle towe kọ̀n.” Enẹwutu, etẹwẹ a gán wà nado tindo ojlo dogọ?

4. Etẹ go wẹ mí gán nọ hodẹ̀ gando? (Filipinu lẹ 2:13) (Sọ pọ́n yẹdide lọ.)

⁴ Nọ hodẹ̀ nado tindo ojlo dogọ. Jehovah gán yí gbigbọ etọn zan nado whàn we na a nido jẹ yanwle towe kọ̀n. (Hia Filipinu lẹ 2:13.) To whedelẹnu, mí nọ ze yanwle de dai na mí yọnẹn dọ mí dona wàmọ wutu, podọ dọ nudagbe de wẹ enẹ yin. Amọ́, mí gán nọma tindo ojlo lọ nugbonugbo nado jẹ e kọ̀n. Nuhe jọ do mẹmẹyọnnu de he nọ yin Norina bo wá sọn Ouganda go niyẹn. E ze yanwle lọ dai nado deanana plọnmẹ Biblu de, dile etlẹ yindọ e ma tindo ojlo, na e mọdọ emi ma pegan nado plọnmẹ wutu. Etẹwẹ gọalọna ẹn? E dọmọ: “N’jẹ bibiọ Jehovah ji to azán dopodopo ji dọ ni gọalọna mi nado tindo ojlo dogọ nado deanana plọnmẹ Biblu de. To kọndopọmẹ hẹ odẹ̀ ṣie lẹ, n’dovivẹnu nado hẹn nugopipe mẹpinplọn tọn ṣie pọnte. To osun delẹ godo, n’doayi e go dọ ojlo ṣie nado deanana plọnmẹ Biblu de sinyẹn dogọ. To owhe enẹ dopolọ mẹ, n’bẹ plọnmẹ Biblu awe jẹeji.”

5. Etẹlẹ ji wẹ mí gán nọ lẹnayihamẹpọndo nado yidogọna ojlo mítọn nado jẹ yanwle mítọn lẹ kọ̀n?

⁵ Nọ lẹnayihamẹpọn do nuhe Jehovah ko wà na we lẹ ji. (Salm. 143:5) Apọsteli Paulu lẹnayihamẹpọn do nukundagbe majẹhẹ he Jehovah dohia ẹ ji, podọ ehe whàn ẹn nado wazọ́n sinsinyẹn na Jehovah. (1 Kọl. 15:9, 10; 1 Tim. 1:12-14) Mọdopolọ, lehe a nọ lẹnayihamẹpọndo nuhe Jehovah ko wà na we lẹ ji sọ, mọ wẹ a na yin whinwhàn dogọ nado jẹ yanwle towe kọ̀n do niyẹn. (Salm. 116:12) Pọ́n nuhe gọalọna mẹmẹyọnnu de to Honduras nado jẹ yanwle etọn kọ̀n bo lẹzun gbehosọnalitọ whepoponu tọn. E dọmọ: “N’lẹnnupọndo obá he mẹ Jehovah yiwanna mi jẹ ji. E dọ̀n mi wá omẹ etọn lẹ mẹ. E nọ penukundo go e bosọ nọ basi hihọ́na mi. Ayihamẹlinlẹnpọn mọnkọ hẹn owanyi he n’do na ẹn sinyẹn deji bosọ yidogọna ojlo ṣie nado lẹzun gbehosọnalitọ.”

6. Nudevo tẹwẹ gán gọalọna mí nado yidogọna ojlo mítọn?

⁶ Nọ ze ayiha do dona he yanwle towe lẹ kọ̀n jijẹ na hẹnwa na we ji. Doayi nuhe gọalọna Erika he ji mí dọhodo wayi go nado jẹ yanwle  etọn ma nado nọ gbọwhenu kọ̀n. E dọmọ: “N’doayi e go dọ nususu nọ gbọ go e eyin n’gbọwhenu na lizọnyizọn lọ. Amọ́, eyin n’yawu wá, n’nọ penugo bo nọ dọnudo mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu lẹ po bosọ nọ yí whenu zan hẹ yé. N’sọ nọ penugo bo nọ dotoaina ayinamẹ dagbe he na gọalọna mi nado duvivi lizọnyizọn ṣie tọn bosọ hẹn ẹn pọnte lẹ.” Erika ze ayiha do ale he wiwá do gànmẹ nọ hẹnwa lẹ ji, podọ e jẹ yanwle etọn kọ̀n. Dona tẹlẹ ji wẹ a gán nọ ze ayiha do? Eyin yanwle towe gando Biblu hihia kavi dẹ̀hiho go, lẹnnupọndo lehe mọwiwà na hẹn haṣinṣan towe hẹ Jehovah lodo dogọ do ji. (Salm. 145:18, 19) Eyin yanwle towe wẹ nado wleawuna jẹhẹnu Klistiani tọn de, nọ ze ayiha do lehe enẹ gán hẹn haṣinṣan towe hẹ mẹdevo lẹ pọnte dogọ do ji. (Kol. 3:14) Naegbọn a ma na basi kandai whẹwhinwhẹ́n he a tindo nado jẹ yanwle towe kọ̀n lẹpo tọn? Nọ gbadopọnna kandai enẹ whẹwhẹ. Tomáš he ji mí dọhodo wayi dọmọ: “Lehe whẹwhinwhẹ́n he n’tindo nado jẹ yanwle ṣie de kọ̀n lẹ sù sọ, mọ wẹ e nọ yọnbasi na mi dogọ ma nado yawu jogbe do niyẹn.”

7. Etẹwẹ gọalọna Julio po asi etọn po nado jẹ yanwle yetọn kọ̀n?

⁷ Nọ yí whenu zan dopọ hẹ mẹhe na na we tuli nado jẹ yanwle towe kọ̀n lẹ. (Howh. 13:20) Pọ́n nuhe gọalọna Julio po asi etọn po nado jẹ yanwle yetọn nado gbloadana lizọnyizọn yetọn kọ̀n. E dọmọ: “Mí de họntọn he na na mí tuli nado jẹ yanwle mítọn kọ̀n lẹ, podọ mí nọ dọho hẹ yé gandego. Susu yetọn wẹ ko jẹ yanwle mọnkọ lẹ kọ̀n, enẹwutu, yé gán na mí ayinamẹ dagbe lẹ. Họntọn mítọn lẹ sọ nọ kanse mí lehe tito mítọn lẹ to yìyì do, podọ yé nọ na mí tuli whenue mí do hudo etọn.”

8. Etẹwẹ gán jọ eyin whenue mí tindo ojlo kẹdẹ wẹ mí nọ wazọ́n do yanwle mítọn ji? (Sọ pọ́n yẹdide lọ.)

⁸ Amọ́ nado dọ hójọhó, mímẹpo wẹ ma nọ tindo ojlo to whedelẹnu. Be ehe dohia dọ mí ma gán dovivẹnu bo jẹ yanwle mítọn kọ̀n wẹ ya? Paali. Di apajlẹ: Jẹhọn gán yin huhlọn tangan he na sisẹ́ tọjihun de nado jẹ fie e jei. Amọ́, jẹhọn ma nọ yìn po huhlọn po to whelẹponu, podọ to whedelẹnu, jẹhọn gán nọma yìn paali. Be ehe dohia dọ tọjihun-kùntọ lọ ma gán yinukọn ba wẹ ya? E ma yinmọ dandan. Di dohia, tọjihun delẹ nọ do zomọ; devo lẹ nọ do azẹ̀. Tọjihun-kùntọ lọ gán yí onú ehelẹ zan nado to nukọnyi kaka bo jẹ fie e jei. Ojlo mítọn gán yin yiyijlẹdo jẹhọn go; mí gán nọma tindo ojlo jẹ obá dopolọ mẹ to whelẹponu. Podọ to whedelẹnu, e gán di na mí dọ mí ma tindo ojlo paali nado jẹ yanwle mítọn kọ̀n. Enẹwutu, eyin whenue mí mọdọ mí do ojlo kẹdẹ wẹ mí nọ wazọ́n do yanwle mítọn ji, mí gán nọma jẹ e kọ̀n gbede. Amọ́, kẹdẹdile tọjihun-kùntọ de nọ mọ aliho devo lẹ nado jẹ fie e jei do, mí gán gbẹ́ to azọ́nwa nado jẹ yanwle mítọn kọ̀n, etlẹ yin to whenue mí ma tindo ojlo. Eyin ehe tlẹ biọ dọ mí ni domẹplọnlọ míde go, vivẹnudido lọ lẹ ma na yin to ovọ́  mẹ. Whẹpo mí nido dọhodo nuhe mí gán wà ji, mì gbọ mí ni gbadopọnna kanbiọ de he gán fọndote.

9. Be e ylan nado to azọ́nwa do yanwle de ji whenue mí ma tindo ojlo nado wàmọ wẹ ya? Basi zẹẹmẹ.

⁹ Jehovah nọ jlo dọ mí ni sẹ̀n emi po ayajẹ po, podọ sọn ojlo mẹ wá. (Salm. 100:2; 2 Kọl. 9:7) Enẹwutu, be mí dona zindonukọn bo to vivẹnudo nado jẹ yanwle gbigbọmẹ tọn de kọ̀n eyin e ma tlẹ jlo mí wẹ ya? Lẹnnupọndo apajlẹ apọsteli Paulu tọn ji. E dọmọ: “Yẹn nọ to mẹplọnlọ sinsinyẹn do agbasa ṣie [go] bo nọ hẹn ẹn di afanumẹ de.” (1 Kọl. 9:25-27; Odò.) Paulu hẹn ede po huhlọn po nado wà nuhe Jehovah biọ, etlẹ yin to whenue e ma jlo e nado wàmọ. Be Jehovah kẹalọyi sinsẹ̀nzọn Paulu tọn ya? Gbau! Podọ Jehovah dona ẹn na vivẹnudido etọn lẹ.—2 Tim. 4:7, 8.

10. Ale tẹlẹ wẹ nọ wá sọn vivẹnudido nado jẹ yanwle de kọ̀n mẹ, etlẹ yin to whenue mí ma tindo ojlo?

¹⁰ Mọdopolọ, homẹ Jehovah tọn nọ hùn nado mọdọ mí to vivẹnudo nado jẹ yanwle mítọn kọ̀n, etlẹ yin whenue mí mọdọ mí ma tindo ojlo nado wàmọ. Homẹ etọn nọ hùn, na dile etlẹ yindọ mí ma nọ wàmọ to whelẹponu na mí yiwanna azọ́n enẹ wutu, e yọnẹn dọ owanyi he mí do na ẹn wẹ nọ whàn mí nado wà ẹ. Kẹdẹdile Jehovah dona Paulu do, E na dona mílọsu na vivẹnudido mítọn lẹ. (Salm. 126:5) Podọ, dile mí to dona Jehovah tọn mọ, ojlo mítọn tlẹ gán jẹ sinsinyẹn ji dogọ. Mẹmẹyọnnu de sọn Pologne he nọ yin Lucyna dọmọ: “To whedelẹnu, n’ma nọ jlo na tọ́n na lizọnyizọn lọ, titengbe whenue agbọ́ pé mi. Etomọṣo eyin n’tọ́n, nunina jiawu de wẹ ayajẹ he n’nọ mọ nọ yin na mi.” Enẹwutu, mì gbọ mí ni pọ́n nuhe mí gán wà eyin mí ma tindo ojlo.

11. Nawẹ Jehovah gán gọalọna mí nado yidogọna mawazẹjlẹgo mítọn gbọn?

¹¹ Nọ hodẹ̀ bo nọ biọ mawazẹjlẹgo. Mawazẹjlẹgo yin nugopipe lọ nado deanana numọtolanmẹ po nuyiwa mẹtọn lẹ po. Hogbe lọ nọ saba bẹ linlẹn lọ nado glọnalina míde ma nado wà nuhe ylan hẹn. Amọ́, e sọ nọ biọ mawazẹjlẹgo nado whàn míde nado wà nuhe sọgbe, titengbe eyin azọ́n de vẹawu, kavi eyin mí ma tindo ojlo. Flindọ, mawazẹjlẹgo yin adà sinsẹ́n gbigbọ tọn de, enẹwutu, nọ biọ Jehovah dọ ni yí gbigbọ wiwe etọn do gọalọna we nado wleawuna jẹhẹnu titengbe enẹ. (Luku 11:13; Gal. 5:22, 23) David he go mí donù wayi dọ lehe odẹ̀ gọalọna ẹn do. E jlo na nọ basi oplọn mẹdetiti tọn etọn to gbesisọ mẹ dogọ. E dọmọ: “N’nọ biọ Jehovah dọ ni gọalọna mi nado wleawuna mawazẹjlẹgo. Po alọgọ etọn po, n’penugo bo bẹ tito nupinplọn tọn dagbe de jẹeji bosọ nọ wàmọ to gbesisọ mẹ.”

12. Nawẹ nunọwhinnusẹ́n he to Yẹwhehodọtọ 11:4 mẹ gando yanwle gbigbọmẹ tọn lẹ go gbọn?

¹² Ma nọtepọn whenue nulẹpo na yì linsinlinsin blo. To aihọn ehe mẹ, nulẹpo gán nọma yì dile mí jlo do. Eyin mí donukun dọ nulẹpo ni yì ganji, mí gán nọma jẹ yanwle mítọn kọ̀n pọ́n gbede. (Hia Yẹwhehodọtọ 11:4.) Mẹmẹsunnu de he nọ yin Dayniel dọmọ: “Nulẹpo ma nọ yì linsinlinsin gbede. Mí ma dona donukun enẹ, mí dona jẹ azọ́n ji poun wẹ.” Mẹmẹsunnu Paul he wá sọn Ouganda sọ donù whẹwhinwhẹ́n devo he wutu mí ma dona nọ yí nulẹ do gbẹ̀n asajikàn go, e dọmọ: “Eyin mí bẹjẹeji mahopọnna avùnnukundiọsọmẹnu lẹ, mí nọ na dotẹnmẹ Jehovah nado dona mí.”—Mal. 3:10.

13. Ale tẹlẹ wẹ to e mẹ nado bẹjẹeji po yanwle flinflin lẹ po?

¹³ Nọ bẹjẹeji dẹẹdẹ. Mí gán nọma tindo ojlo, na yanwle mítọn taidi nuhe vẹawu taun nado jẹ e kọ̀n wutu. Eyin mọ wẹ e te na we, be a gán má yanwle towe do flinflin ya? Eyin yanwle towe wẹ nado wleawuna jẹhẹnu de, naegbọn a ma na lẹnnupọndo lehe a na do e hia vudevude do ji whẹ́? Eyin yanwle towe wẹ nado hia  Biblu blebu, be a gán jẹ whenu kleunkleun delẹ de dovo ji nado nọ hia ẹ ya? E vẹawuna Tomáš he ji mí dọhodo to bẹjẹeji nado jẹ yanwle etọn nado hia Biblu to owhe dopo mẹ kọ̀n. E dọmọ: “N’doayi e go dọ adà he n’de nado hia lọ nọ sù gbau. Enẹwutu, n’de nado tẹnpọn whladopo dogọ, amọ́ todin, n’basi tito nado nọ hia adà weta de tọn egbesọegbesọ, bo nọ lẹnayihamẹpọn deji. Ehe zọ́n bọ n’jẹ vivi nuhihia ṣie tọn dù ji.” Dile Tomáš to vivi Biblu hihia etọn tọn dù dogọ, e jẹ whenu susu yizan ji nado nọ hia ẹ. To godo mẹ, e hia Biblu blebu. c

14. Aliglọnnamẹnu tẹlẹ wẹ mí gán pehẹ?

¹⁴ E blawu dọ mahopọnna lehe mí tindo ojlo kavi domẹplọnlọ míde go sọ, mí gán gbẹ́ pehẹ aliglọnnamẹnu lẹ. Di apajlẹ, “nujijọ madonukun” lẹ gán hò whenu he mí na yizan nado wazọ́n do yanwle mítọn ji lẹ yí sọn mí si. (Yẹwh. 9:11; Odò.) Mí gán pehẹ nuhahun de he na zọ́n bọ mí na gbọjọ bo ma na do huhlọn sọmọ. (Howh. 24:10) Agbasa mape mítọn gán sisẹ́ mí nado yinuwa to aliho de mẹ he gán hẹn ẹn vẹawuna mí nado jẹ yanwle mítọn kọ̀n. (Lom. 7:23) Kavi e gán yindọ agbọ́ wẹ pé mí poun. (Mat. 26:43) Etẹwẹ gán gọalọna mí nado duto aliglọnnamẹnu de ji?

15. Eyin mí pehẹ aliglọnnamẹnu lẹ, be ehe dohia dọ e ma gán pà mí wẹ ya? Basi zẹẹmẹ. (Salmu lẹ 145:14)

¹⁵ Nọ flindọ aliglọnnamẹnu de ma nọ dohia dọ e ma gán pà we. Biblu dọ dọ mí gán nọ pehẹ nuhahun kavi awusinyẹnnamẹnu lẹ whẹwhẹ. Amọ́, e sọ hẹn ẹn họnwun dọ mí gán tẹnpọn bo jẹ yanwle mítọn kọ̀n, titengbe po alọgọ Jehovah tọn po. (Hia Salmu lẹ 145:14.) Mẹmẹsunnu Philip he go mí donù wayi dọ gando kọdetọn dagbe tintindo go dọmọ: “Kọdetọn dagbe tintindo ma sinai do whla nẹmu he n’gboawupo ji. Kakatimọ, e nọ sinai do whla nẹmu he n’dovivẹnu nado jẹ yanwle ṣie kọ̀n ji.” David he hó mí dọ wayi dọmọ: “N’nọ tẹnpọn ma  nado pọ́n nuhahun lẹ hlan taidi aliglọnnamẹnu, amọ́ taidi dotẹnmẹ de nado dohia Jehovah obá he mẹ n’yiwanna ẹn jẹ.” Mọwẹ, eyin a zindonukọn mahopọnna aliglọnnamẹnu lẹ, a na dohia Jehovah dọ a jlo na hẹn homẹ etọn hùn. Lehe homẹ Jehovah tọn dona ko hùn do sọ whenue e mọ bọ a to vivẹnudo zọnmii nado jẹ yanwle towe kọ̀n!

16. Etẹwẹ aliglọnnamẹnu de gán plọn mí?

¹⁶ Nọ pọ́n aliglọnnamẹnu lẹ hlan taidi dotẹnmẹ de nado plọnnu. Nọ lẹnnupọndo nuhe hẹn ẹn wá ji, bo kanse dewe dọ: ‘Etẹwẹ n’gán wà nado dapana ehe to whedevonu?’ (Howh. 27:12) Amọ́ to whedelẹnu, aliglọnnamẹnu lẹ gán dohia dọ yanwle mítọn ma sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe dile mí lẹn do. Eyin a mọdọ ehe gando gowe, vọ́ dogbapọnna yanwle towe nado pọ́n eyin e gbẹ́ to jlẹkaji sọgbe hẹ ninọmẹ towe. d Jehovah ma na mọdọ a gboawupo eyin a ma jẹ yanwle he zẹ̀ huhlọn towe go de kọ̀n.—2 Kọl. 8:12.

17. Naegbọn mí ma dona wọn nuhe mí ko penugo bo wà lẹ?

¹⁷ Ma wọn yanwle he kọ̀n a ko jẹ lẹ blo. Biblu dọ dọ: “Jiwheyẹwhe ma yin mawadodonọ nado wọn azọ́n mìtọn.” (Heb. 6:10) Enẹwutu, hiẹ lọsu ma dona wọn azọ́n towe lẹ. Nọ lẹnnupọndo nuhe a ko penugo bo wà lẹ ji, vlavo họntọnjiji hẹ Jehovah, hodidọ na mẹdevo lẹ gando ewọ go, kavi baptẹm yíyí. Dile a ko yinukọn bo jẹ yanwle gbigbọmẹ tọn lẹ kọ̀n wayi do, a gán to nukọnyi zọnmii nado jẹ yanwle alọnu tọn de kọ̀n.—Flp. 3:16.

18. Etẹwẹ mí dona nọ flin nado wà dile mí to vivẹnudo nado jẹ yanwle mítọn kọ̀n? (Sọ pọ́n yẹdide lọ.)

¹⁸ Po alọgọ Jehovah tọn po, a gán jẹ yanwle towe lẹ kọ̀n kẹdẹdile homẹ tọjihun-kùntọ de tọn nọ hùn nado jẹ fie e jei do. Amọ́ flindọ, tọjihun-kùntọ susu sọ nọ duvivi gbejizọnlin lọ tọn. Mọdopolọ, nọ tẹnpọn nado mọ lehe Jehovah to alọgọna we do, podọ ehe na zọ́n bọ a na nọ jaya dile a to vivẹnudo nado jẹ yanwle towe kọ̀n. (2 Kọl. 4:7) Eyin a ma hònúpla, a na mọ dona he tlẹ sọ klo humọ lẹ yí.—Gal. 6:9.