1. Nawẹ Biblu basi zẹẹmẹ owanyi nugbo tọn gbọn?

 “MIYỌ́N [owanyi tọn] nọ ji po huhlọn po, yèdọ miyọ́n Jah tọn. Agbówhẹn osin tọn lẹ ma sọgan ṣimiyọ́n owanyi tọn, mọjanwẹ tọ̀sisa lẹ ma sọgan sà ẹ yì do niyẹn.” b (Ohàn 8:6, 7) Zẹẹmẹ dagbedagbe nankọ die gando owanyi nugbo go! Hogbe ehelẹ bẹ nugbo jidevọnamẹ tọn de hẹn na asu po asi po lẹ: Mì gán do owanyi nugbo na ode awetọ.

2. Etẹwẹ asu po asi po de gán wà nado hẹn ẹn diun dọ owanyi yetọn ma na miọn?

² Eyin vlavo asu po asi po de na do owanyi nugbo na ode awetọ dile yé togbẹ̀ dẹnsọ kavi lala, yelọsu si wẹ e na sọn. Di apajlẹ, miyọ́n he yin fiflọ de gán to jiji madoalọte, kiki eyin yè nọ to nake do e mẹ. Amọ́, eyin yè ma penukundo miyọ́n lọ go, e gán wá ṣí to godo mẹ. Mọdopolọ, owanyi he to asu po asi po ṣẹnṣẹn gán lodo kakadoi, kiki eyin yé nọ penukundo haṣinṣan yetọn go. To whedelẹnu, asu po asi po de gán mọdọ owanyi yetọn to didepò, titengbe eyin yé to ahidi hẹ nuhahun akuẹ tọn, agbasalilo tọn kavi avùnnukundiọsọmẹnu ovi lẹ pinplọn whẹ́n tọn. Enẹwutu eyin a ko wlealọ, nawẹ a gán hẹn “miyọ́n Jah tọn” dote to alọwle towe mẹ gbọn? To hosọ ehe mẹ, mí na gbadopọnna aliho atọ̀n delẹ he mẹ mì gán to haṣinṣan mìtọn hẹn lodo zọnmii bosọ duvivi alọwle ayajẹnọ de tọn te. c

3. Nawẹ haṣinṣan pẹkipẹki de tintindo hẹ Jehovah nọ gọalọna asu po asi po de nado hẹn owanyi yetọn dote gbọn? (Yẹwhehodọtọ 4:12) (Sọ pọ́n yẹdide lọ.)

³ Nado hẹn “miyọ́n Jah tọn” dote, asu po asi po lẹ dona nọ dovivẹnu nado tindo haṣinṣan he lodo de hẹ Jehovah. Nawẹ haṣinṣan ehe gán gọalọna alọwle yetọn gbọn? Eyin asu po asi po de nọ ylọ haṣinṣan yetọn hẹ Otọ́ olọn mẹ tọn yetọn dọ nujọnu, yé na wleawufo nado yí ayinamẹ etọn do yizan mẹ, podọ ehe na gọalọna yé nado dapana nuhahun he gán zọ́n bọ owanyi yetọn na ode awetọ na miọn lẹ bosọ duto yé ji. (Hia Yẹwhehodọtọ 4:12.) Gbẹtọ gbigbọnọ lẹ sọ nọ vánkan nado hodo apajlẹ Jehovah tọn bosọ wleawuna jẹhẹnu etọn nkọ lẹ taidi homẹdagbe, homẹfa po jonamẹ po. (Efe. 4:32–5:1) Eyin asu po asi po de nọ do jẹhẹnu mọnkọ lẹ hia, enẹ nọ zọ́n bọ owanyi yetọn na ode awetọ nọ jideji po awubibọ po. Mẹmẹyọnnu Lena he ko wlealọ sọn owhe 25 linlán die dọmọ: “E nọ bọawu nado yiwanna gbẹtọ gbigbọnọ de bosọ si i.”

4. Naegbọn Jehovah do de Josẹfu po Malia po nado yin mẹjitọ Mẹsia lọ tọn lẹ?

⁴ Lẹnnupọndo apajlẹ Biblu tọn de ji. Whenue Jehovah jlo na de mẹjitọ Mẹsia lọ tọn lẹ, Josẹfu po Malia po wẹ E de to kunkán Davidi tọn blebu mẹ. Etẹwutu? Yewu omẹ awe lẹ wẹ do haṣinṣan mẹdetiti tọn de hẹ Jehovah, podọ Jehovah sọ yọnẹn dọ owanyi yetọn na emi ji wẹ haṣinṣan alọwle tọn yetọn na sinai do. Asu po asi po lẹ emi, etẹwẹ mì gán plọn sọn Josẹfu po Malia po dè?

5. Etẹwẹ asu lẹ gán plọn sọn Josẹfu dè?

⁵ Josẹfu wleawufo nado hodo anademẹ Jehovah tọn, podọ ehe zọ́n bọ e yin asu dagbe de. E whè gbau to ninọmẹ voovo atọ̀n delẹ mẹ, e mọ anademẹ lẹ yí sọn Jiwheyẹwhe dè gando whẹndo etọn go. To ninọmẹ lọ lẹ dopodopo mẹ, e yawu setonu, etlẹ yin to whenue e biọ dọ ewọ ni basi diọdo ayidego tọn lẹ. (Mat. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) Na e hodo anademẹ Jiwheyẹwhe tọn wutu, Josẹfu basi hihọ́na Malia, nọgodona ẹn bosọ penukundo nuhudo etọn lẹ go. Yí nukun homẹ tọn do pọ́n lehe nuyiwa Josẹfu tọn lẹ dona ko hẹn owanyi po sisi he Malia do na ẹn po siso dogọ do sọ! Asu lẹ emi, mì gán hodo apajlẹ Josẹfu tọn eyin mì nọ dín anademẹ sinai do Biblu ji lẹ nado penukundo whẹndo mìtọn go. d Gbọn ayinamẹ ehelẹ yiyizan dali, eyin etlẹ biọ dọ mì ni basi diọdo susu, mì na do owanyi hia asi mìtọn bosọ hẹn haṣinṣan alọwle tọn mìtọn lodo. Mẹmẹyọnnu de to Vanuatu he ko wlealọ sọn owhe 20 linlán die dọmọ: “Eyin asu ṣie dín anademẹ Jehovah tọn bosọ yí i do yizan mẹ, sisi he n’do na ẹn nọ jideji. N’nọ mọ dee to hihọ́ mẹ bosọ nọ dejido nudide etọn lẹ go.”

6. Etẹwẹ asi lẹ gán plọn sọn Malia dè?

 ⁶ Malia tindo haṣinṣan mẹdetiti tọn de hẹ Jehovah; yise etọn ma sinai do nuhe Josẹfu nọ wà lẹ ji. E yọ́n Owe-wiwe lẹ ganji. (Luku 1:46) e E sọ nọ de whenu dovo nado lẹnayihamẹpọn. (Luku 2:19, 51) Ayihaawe ma tin dọ gbigbọnọ-yinyin Malia tọn zọ́n bọ e yin asi dagbe de. To egbehe, asi susu lẹ nọ dovivẹnu nado hodo apajlẹ Malia tọn. Di apajlẹ, mẹmẹyọnnu de he nọ yin Emiko dọmọ: “Whenue n’yin tlẹnnọ, n’do tito gbigbọmẹ tọn ṣie titi lẹ. Amọ́ to alọwle godo, na asu ṣie wẹ nọ hodẹ̀ do ota míwu omẹ awe lẹ tọn mẹ bosọ nọ nọ̀ nukọn na nuwiwa gbigbọmẹ tọn mítọn lẹ wutu, n’doayi e go dọ yise ṣie wá sinai do nuhe e nọ wà lẹ ji. N’wá mọdọ n’dona nọ hẹn agbàn dee titi tọn na nuhe dù haṣinṣan ṣie hẹ Jehovah. Enẹwutu todin, n’nọ de whenu dovo nado nọ dee ṣo hẹ Jiwheyẹwhe ṣie, yèdọ nado nọ hodẹ̀, nọ hia Owe-wiwe lẹ bosọ nọ lẹnayihamẹpọn do linlẹn etọn lẹ ji.” (Gal. 6:5) Asi lẹ emi, dile mì zindonukọn nado to haṣinṣan mìtọn hẹ Jehovah hẹn lodo, asu mìtọn lẹ na tlẹ sọ tindo whẹwhinwhẹ́n dogọ nado pà mì bosọ yiwanna mì.—Howh. 31:30.

7. Etẹwẹ asu po asi po lẹ gán plọn sọn Josẹfu po Malia po dè na nuhe dù sinsẹ̀n-bibasi to pọmẹ?

⁷ Josẹfu po Malia po sọ wazọ́n dopọ nado hẹn haṣinṣan yetọn hẹ Jehovah lodo. Yé mọnukunnujẹemẹ dọ nujọnu wẹ e yin nado nọ basi sinsẹ̀n hlan Jehovah dopọ taidi whẹndo de. (Luku 2:22-24, 41; 4:16) E gán ko vẹawuna yé nado wàmọ, titengbe dile whẹndo lọ to adàgblo, amọ́ yé wà nuhe go yé pé. Apajlẹ dagbe nankọ die ehe yin na asu po asi po lẹ to egbehe! Taidi Josẹfu po Malia po, eyin mì tindo ovi lẹ, e gán nọ vẹawu nado yì opli lẹ kavi nado nọ de whenu dovo na sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn. E tlẹ gán sọ vẹawu dogọ nado nọ mọ whenu nado plọnnu dopọ kavi nado hodẹ̀ dopọ taidi asu po asi po. Etomọṣo, mì nọ flindọ eyin mì nọ sẹ̀n Jehovah dopọ, mì na dọnsẹpọ ewọ bosọ vẹ́ hẹ ode awetọ dogọ. Enẹwutu, mì nọ ze sinsẹ̀n-bibasi hlan ewọ do otẹn tintan mẹ.

8. Etẹwẹ asu po asi po de he to nuhahun do to alọwle yetọn mẹ gán wà nado mọaleyi to gigọ́ mẹ sọn sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn yetọn mẹ?

⁸ Etẹwẹ lo eyin mì to nuhahun tindo to alọwle mìtọn mẹ? Linlẹn lọ nado nọ nọpọ́ na sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn gán nọma dọnmẹ sọmọ. Eyin mọ wẹ, mì gán bẹjẹeji po nuwiwa awuvivi tọn he ma nọ yí whenu sọmọ lẹ po, yèdọ nuwiwa de he ji mìmẹ awe lẹ kọngbedopọ nado dọhodo. Afọdide ehe gán hẹn haṣinṣan mìtọn gọna ojlo mìtọn nado doalọ to onú gbigbọmẹ tọn lẹ mẹ dopọ taidi asu po asi po de lodo dogọ.

9. Naegbọn asu po asi po de dona nọ yí whenu zan dopọ hẹ ode awetọ?

⁹ Asu po asi po lẹ emi, mì gán sọ hẹn owanyi mìtọn dote eyin mì nọ yí whenu zan dopọ. Eyin mì nọ wàmọ, mì ma na dẹn do ode awetọ, yèdọ to linlẹn mìtọn lẹ mẹ, podọ to numọtolanmẹ-liho. (Jen. 2:24) Pọ́n nuhe go Lilia po Ruslan po doayi ojlẹ vude to alọwle yetọn godo, to owhe 15 linlán die wayi. Lilia dọmọ: “Mí wá mọdọ mí ma na nọ mọ whenu sọmọ na ode awetọ dile mí lẹn do. Agbasazọ́n, whégbè-zọ́n, podọ ovi lẹ to nukọn mẹ wẹ nọ dù whenu mítọn lẹpo to azán dopodopo ji. Mí wá mọdọ eyin mí ma nọ mọ whenu na míde taidi asu po asi po, mí gán nọma sọ vẹ́ hẹ ode awetọ ba.”

10. Nawẹ asu po asi po lẹ gán yí nunọwhinnusẹ́n he to Efesunu lẹ 5:15, 16 mẹ do yizan mẹ gbọn?

¹⁰ Etẹwẹ asu po asi po lẹ gán wà nado hẹn ẹn diun dọ yé nọ yí whenu zan dopọ? Mì gán nọ de whenu dovo kavi nọ basi tito nado nọ yí  whenu zan dopọ hẹ ode awetọ. (Hia Efesunu lẹ 5:15, 16.) Mẹmẹsunnu de to Nigéria he nọ yin Uzondu dọmọ: “Whenue n’to tito basi na nuwiwa ṣie lẹ, n’nọ de whenu he yẹn po asi ṣie po na yizan dopọ taidi asu po asi po dovo, podọ n’nọ tẹnpọn nado na ayidonugo ojlẹ enẹ.” (Flp. 1:10) Pọ́n lehe Anastasia, yèdọ asi nugopọntọ lẹdo tọn de tọn to Moldavie nọ yí whenu etọn zan to aliho dagbe hugan mẹ do. E dọmọ: “N’nọ tẹnpọn nado penukundo nuwiwa mẹdetiti tọn ṣie lẹ go to whenue azọngban asu ṣie tọn lẹ hẹn alọnu etọn ján. Gbọnmọ dali, mí gán yí whenu zan dopọ to godo mẹ.” Amọ́, etẹwẹ lo eyin tito mìtọn lẹ nọ hẹn ẹn vẹawuna mì nado nọ mọ whenu he mì na yizan dopọ?

11. Etẹlẹ wẹ Akuila po Pliskila po nọ wà dopọ?

¹¹ Asu po asi po lẹ gán plọnnu sọn apajlẹ Akuila po Pliskila po tọn mẹ, yèdọ asu po asi po de he Klistiani dowhenu tọn susu yiwanna. (Lom. 16:3, 4) Dile etlẹ yindọ Biblu ma na nudọnamẹ susu gando alọwle yetọn go, e dohia dọ yé nọ wazọ́n dopọ, nọ dọyẹwheho bosọ nọ gọalọna mẹdevo lẹ dopọ. (Owalọ 18:2, 3, 24-26) Na nugbo tọn, whedepopenu he Biblu donù Akuila po Pliskila po go, e nọ donù yé go dopọ janwẹ.

12. Etẹwẹ asu po asi po de gán wà nado nọ yí whenu zan dogọ hẹ ode awetọ? (Sọ pọ́n yẹdide lọ.)

¹² Nawẹ asu po asi po lẹ gán nọ hodo apajlẹ Akuila po Pliskila po tọn gbọn? Lẹnnupọndo onú planplan he hiẹ po alọwlemẹ towe po dona nọ wà lẹ ji. Be mì gán nọ penukundo delẹ to onú enẹlẹ mẹ go dopọ kakati nido yin vòkán-vòkán ya? Di apajlẹ, Akuila po Pliskila po dọyẹwheho dopọ. Be mì nọ basi tito to gbesisọ mẹ nado nọ wà nudopolọ ya? Akuila po Pliskila po sọ nọ wazọ́n dopọ. Hiẹ po alọwlemẹ towe po gán nọma do agbasazọ́n dopolọ, amọ́ be mì gán nọ wà whégbè-zọ́n lẹ dopọ ya? (Yẹwh. 4:9) Eyin mì nọ gọalọna ode awetọ nado penukundo azọ́n de go, mì na nọ mọ mìde di azọ́nwatọgbẹ́ lẹ bosọ nọ do dotẹnmẹ dogọ nado dọhodopọ. Robert po Linda po ko wlealọ sọn owhe 50 linlán die. Robert dọmọ: “Nado dọ hójọhó, mí ma nọ do whenu sọmọ nado yizan dopọ na ayidedai. Amọ́, whenue n’to panu klọ bọ asi e to yé súnsún, kavi eyin n’to kọho bo to nukunpedo jipa mítọn go bọ asi e wá nado wazọ́n hẹ mi, e nọ vivi na mi taun. Nulẹ wiwà dopọ nọ dọ̀n mí sẹpọ ode awetọ dogọ. Owanyi mítọn fọ́n bo to sinsinyẹn deji.”

13. Etẹwẹ asu po asi po de dona wà na pọninọ nujọnu tọn nido tin to ṣẹnṣẹn yetọn?

¹³ Amọ́, mì nọ flindọ nado topọ poun gán nọma ko pé na ogbè mìtọn nido topọ. Asi de to Brésil dọmọ: “To egbehe, po ayihafẹsẹnamẹnu planplan he tin lẹ po, n’wá mọdọ mí gán jai jẹ omọ̀ lọ mẹ nado nọ lẹndọ mí to whenu yizan dopọ, na mí nọ nọ̀ ohọ̀ dopolọ mẹ wutu. N’ko plọn dọ e ma ko pé nado topọ poun. E sọ nọ biọ dọ ma na alọwlemẹ ṣie ayidonugo he e do hudo etọn.” Doayi lehe Bruno po  Tays po nọ hẹn ẹn diun dọ emi na ode awetọ ayidonugo he jẹ do go. Bruno dọmọ: “Eyin mí to whenu yizan dopọ, mí nọ bẹ alokan mítọn lẹ do apadopo bo nọ duvivi whenu he mí to yiyizan dopọ tọn.”

14. Etẹwẹ asu po asi po de gán wà eyin yé ma nọ duvivi whenu he yé nọ zan dopọ tọn?

¹⁴ Amọ́, etẹwẹ lo eyin hiẹ po alọwlemẹ towe po ma nọ duvivi whenu he mì nọ yizan dopọ tọn? Vlavo onú voovo lẹ wẹ nọ dọ̀n ayidonugo mìtọn, kavi vlavo homẹ mìtọn ma nọ hùn do ode awetọ go. Etẹwẹ mì gán wà? Lẹnnupọndo miyọ́n he go mí donù to bẹjẹeji lọ ji. E ma nọ jẹ jiji ji blẹblẹ to bẹjẹeji. Yè dona to nake yí do e mẹ vudevude. Mọdopolọ, naegbọn mì ma na bẹjẹeji gbọn whenu kleunkleun delẹ poun yiyizan dopọ egbesọegbesọ dali? Mì nọ hẹn ẹn diun dọ mì nọ wà nude he mìmẹ awe lẹ nọ yiwanna, e ma yin nude he gán hẹn nudindọn wá. (Jak. 3:18) Eyin mì bẹjẹeji vudevude, mì gán mọdọ owanyi mìtọn na ode awetọ na jideji.

15. Naegbọn sisi do yin dandan nado hẹn owanyi asu po asi po de tọn dote?

¹⁵ Sisi yin dandan to alọwle de mẹ. E taidi nake he nọ zọ́n bọ miyọ́n de nọ to jiji ganji. Eyin nake ma to miyọ́n de mẹ, e nọ yawu ṣí. Mọdopolọ, eyin asu po asi po de ma nọ si ode awetọ, owanyi yetọn gán yawu miọn. To alọ devo mẹ, asu po asi po he nọ dovivẹnu nado yinuwa hẹ ode awetọ po sisi po to kanván nado hẹn owanyi yetọn dote. Etomọṣo, nọ hẹn do ayiha mẹ dọ nujọnu lọ ma yindọ vlavo a ni lẹndọ emi nọ si alọwlemẹ emitọn, amọ́ dọ ewọ ni nọ mọdọ a nọ si emi. Penny po Aret po ko wlealọ sọn owhe 25 linlán die. Penny dọmọ: “Sisi he mí do na ode awetọ zọ́n bọ owanyi nọ tin to owhé mítọn gbè. Mí nọ voawu nado dọ numọtolanmẹ mítọn lẹ tọ́n, na mí yọnẹn dọ pọndohlan mítọn lẹ nọ họakuẹ na ode awetọ wutu.” Enẹwutu, etẹwẹ a gán wà nado gọalọna alọwlemẹ towe na e nido mọdọ a nọ na emi sisi nujọnu tọn? Lẹnnupọndo apajlẹ Ablaham po Sala po tọn lẹ ji.

16. Etẹwẹ asu lẹ gán plọn sọn apajlẹ Ablaham tọn mẹ? (1 Pita 3:7) (Sọ pọ́n yẹdide lọ.)

¹⁶ Ablaham nọ yinuwa hẹ Sala po sisi po. Linlẹn po numọtolanmẹ Sala tọn lẹ po nọ họakuẹ to nukun etọn mẹ. To gbèdopo, Sala jẹflumẹ bo dọ numọtolanmẹ etọn lẹ na Ablaham po homẹgble po bo tlẹ dowhẹ ẹ. Be Ablaham lọsu gblọnna ẹn po homẹgble po wẹ ya? Paali. E yọnẹn dọ Sala yin asi de he nọ litaina emi bosọ nọ nọgodona emi. Ablaham dotoaina ẹn bosọ tẹnpọn nado didẹ whẹho lọ. (Jen. 16:5, 6) Etẹwẹ mí gán plọn sọn e mẹ? Asu lẹ emi, mì do aṣẹ nado nọ basi nudide lẹ do whẹndo mìtọn tamẹ. (1 Kọl. 11:3) Etomọṣo, dohia owanyi tọn wẹ e na yin nado nọ lẹnnupọndo pọndohlan asi mìtọn tọn ji whẹpo do basi nudide, titengbe eyin whẹho lọ na gando ewọ lọsu go. (1 Kọl. 13:4, 5) To ojlẹ  devo lẹ mẹ, asi mìtọn gán nọ jẹflumẹ bo do hudo nado dọ numọtolanmẹ etọn lẹ tọ́n. Be mì nọ na sisi numọtolanmẹ etọn lẹ bosọ nọ dotoaina ẹn po sọwhiwhe po ya? (Hia 1 Pita 3:7.) Angela po Dmitry po ko wlealọ sọn nudi owhe 30 die. E dọ lehe asu etọn nọ yinuwa hẹ ẹ do bọ e nọ mọdọ e tindo sisi na emi, e dọmọ: “Dmitry nọ to gbesisọ mẹ to whelẹponu nado dotoaina mi eyin n’gblehomẹ kavi eyin n’jlo na dọho poun. E nọ fahomẹ hẹ mi, eyin etlẹ vẹawuna mi taun nado duto dee ji.”

17. Etẹwẹ asi lẹ gán plọn sọn apajlẹ Sala tọn mẹ? (1 Pita 3:5, 6)

¹⁷ Sala nọ na sisi Ablaham bo nọ nọgodona nudide etọn lẹ. (Jen. 12:5) To gbèdopo, Ablaham basi dide nado hẹjó jonọ madonukun delẹ. E dọna Sala nado jo nuhe wà e te do bo wleawuna akla susu na jonọ lẹ. (Jen. 18:6) Sala yawu yinuwa sọgbe hẹ nuhe Ablaham dọ. Asi lẹ emi, mì gán hodo apajlẹ Sala tọn eyin mì nọ nọgodona nudide asu mìtọn lẹ tọn. Eyin mì wàmọ, mì na hẹn haṣinṣan alọwle tọn mìtọn lodo. (Hia 1 Pita 3:5, 6.) Dmitry he ji mí dọhodo to hukan he wayi mẹ basi zẹẹmẹ nuhe asi etọn nọ wà bọ e nọ mọdọ e nọ do sisi hia emi tọn. E dọmọ: “N’yọ́n pinpẹn vivẹnu Angela tọn lẹ tọn nado nọgodona nudide ṣie lẹ, eyin pọndohlan mítọn lẹ tlẹ gbọnvo. Eyin kọdetọn lọ ma tlẹ yọ́n sọmọ, e ma nọ mọhodọdo go e.” Lehe e bọawu nado yiwanna mẹde he nọ do sisi hia mẹ do sọ!

18. Nawẹ alọwlemẹ lẹ nọ mọaleyi do eyin yé nọ dovivẹnu nado hẹn owanyi yetọn dote?

¹⁸ To egbehe, ojlo Satani tọn wẹ nado hù owanyi he to alọwle Klistiani lẹ tọn mẹ sudo. E yọnẹn dọ eyin asu po asi po de masọ yiwanna ode awetọ ba, yé nọ jẹ kinklan sọn Jehovah go ji. Amọ́, owanyi nugbo ma gán busẹ sọn aimẹ! Enẹwutu, mì gbọ owanyi he to alọwle mìtọn mẹ ni taidi dehe yin zẹẹmẹ basina to Ohàn Sọlomọni tọn mẹ. Mì magbe nado ze Jehovah do otẹn tintan mẹ to gbẹzan mìtọn mẹ, mì nọ mọ whenu na ode awetọ, bo nọ do sisi na numọtolanmẹ po nuhudo ode awetọ tọn lẹ po. Dile mì to mọwà, alọwle mìtọn na hẹn gbégbò wá na Dowatọ owanyi nugbo tọn, enẹ wẹ Jehovah, podọ taidi miyọ́n he yin nukunpedego ganji de, owanyi mìtọn na to sinsinyẹn deji kakadoi.