1, 2. (a) Nawẹ Jesu yinuwa gbọn to whenue Pita na ẹn ayinamẹ nado wàlẹblanuna ede? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.) (b) Naegbọn Jesu do yinuwa to aliho enẹ mẹ?

DEVI Jesu tọn lẹ ma sọgan yí nuhe yé to sisè lọ sè. Jesu, yèdọ mẹhe yé to nukundo dọ e na gọ̀ ahọluduta jo na Islaeli lọ dọ dọ emi na jiya bo kú to madẹnmẹ. Apọsteli Pita yihó bo dọmọ: “Wàlẹblanuna dewe, Oklunọ; ehe ma na jọ do gowe gbede.” Jesu gbẹnuna ẹn dọmọ: “Lẹ́ jẹ godo ṣie, Satani! Zannu ahlida tọn de wẹ hiẹ yin na mi, na nulẹnpọn towe ma sọgbe hẹ linlẹn Jiwheyẹwhe tọn lẹ gba, ṣigba dehe yin gbẹtọ tọn lẹ.”—Mat. 16:21-23; Owalọ 1:6.

² Po hogbe enẹlẹ po, Jesu do vogbingbọn hia to linlẹn Jiwheyẹwhe tọn lẹ po linlẹn aihọn he tin to anademẹ Satani tọn glọ tọn lẹ po ṣẹnṣẹn. (1 Joh. 5:19) Nuhe Pita dọ do gbigbọ ṣejannabi tọn aihọn tọn hia. Ṣigba, Jesu yọnẹn dọ linlẹn Otọ́ emitọn tọn gbọnvo. E yọnẹn dọ Jiwheyẹwhe jlo dọ emi ni wleawudai nado pehẹ yajiji po okú he to tepọn emi po. To gblọndo Jesu tọn na Pita mẹ, ewọ gbẹ́ linlẹn aihọn tọn dai to aliho he họnwun mẹ bo kẹalọyi Jehovah tọn.

3. Naegbọn e nọ biọ vivẹnudido sinsinyẹn nado gbẹ́ pọndohlan aihọn tọn dai bo kẹalọyi Jehovah tọn?

 ³ Bọ míwlẹ lo? Be linlẹn Jiwheyẹwhe tọn lẹ wẹ mí nọ tindo ya kavi aihọn ehe tọn lẹ? Na nugbo tọn, e yọnbasi dọ mí ko hẹn walọyizan mítọn sọgbe hẹ nubiọtomẹsi Jiwheyẹwhe tọn lẹ. Ṣigba, etẹwẹ dogbọn pọndohlan mítọn dali? Be mí to linlẹn po pọndohlan mítọn lẹ po hẹn sọgbe hẹ Jehovah tọn ya? Mọwiwà nọ biọ dọ mí ni desọn ojlo mẹ bo dovivẹnu. To alọ devo mẹ, e ma nọ biọ vivẹnudido susu nado tlọ míde do linlẹn aihọn tọn mẹ. Enẹ yinmọ, na gbigbọ aihọn tọn wẹ lẹdo mí pé wutu. (Efe. 2:2) Humọ, na aliho nulẹnpọn tọn aihọn tọn nọ saba whànmẹ nado dín ale mẹdetiti tọn wutu, e sọgan doyẹklọmẹ. Mọwẹ, pọndohlan Jehovah tọn tintindo nọ biọ vivẹnudido sinsinyẹn, ṣigba e bọawu taun nado wleawuna aihọn tọn.

4. (a) Etẹwẹ na jọ eyin mí na dotẹnmẹ aihọn nado deanana pọndohlan mítọn? (b) Nawẹ hosọ ehe na gọalọna mí gbọn?

⁴ Ṣigba, eyin mí nọ na dotẹnmẹ aihọn lọ nado deanana pọndohlan mítọn, mí na wleawuna ayilinlẹn ṣejannabi tọn gọna ojlo lọ nado jẹ míde kannu to walọyizan-liho. (Malku 7:21, 22) Enẹwutu, nujọnu wẹ e yin nado wleawuna “linlẹn Jiwheyẹwhe tọn lẹ,” kakati ni yin “gbẹtọ tọn lẹ.” Hosọ ehe na gọalọna mí. E dọhodo nuhewutu linlẹn mítọn lẹ hinhẹn sọgbe hẹ Jehovah tọn lẹ ma do nọ hò mẹdekannujẹ mítọn yí mlẹnmlẹn, ṣigba nọ hẹn ale wá na mí ji. E sọ do lehe mí sọgan nọavùnte sọta linlẹn aihọn tọn bọ e ma nado deanana mí do hia. To hosọ he bọdego mẹ, mí na gbadopọnna lehe mí sọgan nọ yọ́n pọndohlan Jehovah tọn gando whẹho voovo lẹ go bo hẹn linlẹn etọn lẹ zun mítọn do.

5. Naegbọn mẹdelẹ nọ jẹagọdo dọ mẹde ni deanana yé?

⁵ Mẹdelẹ nọ jẹagọdo dọ mẹde ni deanana linlẹn yetọn lẹ kavi yinuwado yé ji. Yé nọ dọ dọ, “Yẹnlọsu nọ lẹnnupọn.” Vlavo nue dọ yé te wẹ yindọ yelọsu wẹ nọ basi nudide yetọn titi lẹ, podọ dọ e sọgbe nado wàmọ. Yé ma jlo dọ mẹde ni deanana yé, mọ yé masọ nọ jlo na nọ mẹde glọ. *

6. (a) Mẹdekannujẹ tẹwẹ Jehovah na mí? (b) Be mẹdekannujẹ ehe yin mlẹnmlẹn wẹ ya?

⁶ Amọ́, mí sọgan kudeji dọ pọndohlan mítọn hinhẹn sọgbe hẹ Jehovah tọn ma zẹẹmẹdo dọ mí na gbẹ́ linlẹn kavi aliho nuyiwa tọn mítọn lẹpo dai gba. Dile 2 Kọlintinu lẹ 3:17 dọ do, “fie gbigbọ Jehovah tọn te, mẹdekannujẹ nọ tin to finẹ.” Mí vò nado wleawuna gbẹtọ-yinyin mítọn titi. Mí sọgan nọ tindo nuyiwanna mítọn titi lẹ bosọ nọ de nuhe mẹ mí nọ tindo ojlo te lẹ. Na nugbo tọn, aliho he mẹ Jehovah dá mí te niyẹn. Ṣigba, mí ma sọgan yí mẹdekannujẹ mítọn zan matin dogbó. (Hia 1 Pita 2:16.) Na nuhe dù nudide bibasi to dagbe po oylan po ṣẹnṣẹn, Jehovah nọ jlo dọ pọndohlan emitọn he yin didehia to Biblu mẹ ni deanana mí. Be ehe nọ hò mẹdekannujẹ mítọn yí pete wẹ ya kavi yin alenu na mí?

7, 8. Naegbọn awuwiwlena pọndohlan Jehovah tọn gando whẹho lẹ go ma do nọ hò mẹdekannujẹ mítọn yí mlẹnmlẹn? Na apajlẹ.

⁷ Lẹnnupọndo apajlẹ de ji. Mẹjitọ lẹ nọ dovivẹnu nado do nujinọtedo dagbe lẹ do ahun ovi yetọn lẹ tọn mẹ. Yé sọgan plọn yé nado nọ dọ nugbo, yin azọ́n-sinsinyẹnwatọ, podọ nado nọ hò mẹdevo lẹ tọn pọ́n. Ehelẹ ma nọ hò mẹdekannujẹ yetọn yí mlẹnmlẹn gba. Kakatimọ, awuwlena yé wẹ mẹjitọ lẹ te nado wá tindo kọdetọn dagbe to whenue yé na whẹ́n bo jẹ yede si. To whenue ovi lẹ whẹ́n bo tọ́n sọn whégbè, yé na vò nado basi nudide yetọn titi lẹ. Eyin yé de nado nọgbẹ̀ sọgbe  hẹ nujinọtedo he mẹjitọ yetọn lẹ plọn yé lẹ, e yọnbasi taun dọ yé na basi nudide he ma na wá vẹna yé to godo mẹ lẹ. Taidi kọdetọn de, yé na vò sọn nuhahun po magbọjẹ he yè nọ yí alọ mẹdetiti tọn do dín lẹ po si.

⁸ Taidi mẹjitọ dagbe de, Jehovah nọ jlo dọ ovi emitọn lẹ ni tindo gbẹzan kọdetọn dagbenọ hugan lọ dile e yọnbasi do. (Isa. 48:17, 18) Enẹwutu, e wleawuna nunọwhinnusẹ́n dodonu tọn lẹ gando walọyizan dagbe po nuyiwa mítọn hẹ mẹdevo lẹ po go. Gando whẹho mọnkọ lẹ go, ewọ biọ to mí si nado wleawuna aliho nulẹnpọn tọn etọn nkọ podọ nado nọ kẹalọyi nujinọtedo etọn lẹ. Ehe ma yin aliglọnnamẹnu de paali, kakatimọ e nọ hẹn nugopipe nulẹnpọn tọn mítọn pọnte, jideji, podọ gbloada. (Salm. 92:5; Howh. 2:1-5; Isa. 55:9) E nọ gọalọna mí nado basi nudide he nọ dekọtọn do ayajẹ mẹ lẹ, ṣogan bọ mí gbẹ́ nọ tindo mẹdekannujẹ mítọn. (Salm. 1:2, 3) Na nugbo tọn, pọndohlan Jehovah tọn tintindo yin alenu podọ awuvivinu taun!

9, 10. Etẹwẹ dohia dọ linlẹn Jehovah tọn yiaga hú aihọn tọn?

⁹ Whẹwhinwhẹ́n devo he wutu sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn lẹ nọ jlo nado hẹn pọndohlan yetọn sọgbe hẹ Jiwheyẹwhe tọn wẹ yindọ, pọndohlan etọn yiaga tlala hugan aihọn ehe tọn. Mẹdelẹ to aihọn lọ mẹ nọ na ayinamẹ lẹ gando walọ dagbe, haṣinṣan whẹndo tọn, ayajẹ tintindo to agbasazọ́n mẹ po adà gbẹzan tọn devo lẹ po go. Suhugan ayinamẹ ehelẹ tọn nọ jẹagọdo pọndohlan Jehovah tọn. Di apajlẹ, yé nọ saba na tuli gbigbọ mẹdezizedaga tọn. Nudopolọ wẹ gando alọyiyi na fẹnnuwiwa zanhẹmẹ tọn go. To whedelẹnu, yé nọ na ayinamẹ dọ gbẹdai po kinklan po bibasi na numadinu lẹ wutu yin aliho de nado tindo ayajẹ dogọ. Ayinamẹ enẹ ma sọgbe hẹ Owe-wiwe lẹ. Ṣigba, be vlavo delẹ to ayinamẹ enẹlẹ mẹ gbẹ́ sọgbe to ojlẹ mítọn mẹ ya?

¹⁰ Jesu dọmọ: “Nuyọnẹn nọ yin didohia di dodonọ gbọn azọ́n etọn lẹ dali.” (Mat. 11:19) Aihọn lọ ko yinukọn taun to azọ́n nuyọnẹn wintinwintin tọn mẹ, ṣigba e ma ko penugo nado hẹn pọngbọ wá na nuhahun titengbe he nọ glọnalina ayajẹ lẹ, taidi awhàn, akọ̀-ṣinṣinyan po sẹ́nhẹngba po. Bọ etẹwẹ lo na nuhe dù nukunpẹvi he aihọn nọ yí do pọ́n nujinọtedo walọ dagbe tọn lẹ? Mẹsusu kẹalọyi dọ ehe ma nọ hẹn pọngbọ wá na gbakija whẹndo tọn, awutu, gọna nuhahun devo lẹ, ṣigba e nọ yidogọna yé wẹ. To alọ devo mẹ, Klistiani he kẹalọyi pọndohlan Jiwheyẹwhe tọn lẹ nọ tindo haṣinṣan whẹndo tọn he pọnte, agbasalilo dagbe na wiwejininọ to walọyizan-liho wutu, gọna jijọho to pọmẹ hẹ yisenọ hatọ lẹ lẹdo aihọn pé. (Isa. 2:4; Owalọ 10:34, 35; 1 Kọl. 6:9-11) Be ehe ma dohia dọ linlẹn Jehovah tọn yiaga hú aihọn tọn ya?

11. Pọndohlan mẹnu tọn wẹ deanana Mose, podọ etẹwẹ yin kọdetọn lọ?

¹¹ Sinsẹ̀n-basitọ nugbo he yin nùdego to Biblu mẹ lẹ kẹalọyi dọ linlẹn Jehovah tọn lẹ wẹ yiaga hugan. Di apajlẹ, dile etlẹ yindọ “nuyọnẹn Egipti tọn lẹpo” yin pinplọn Mose, ewọ lẹhlan Jiwheyẹwhe nado tindo “ahun nuyọnẹn tọn” de. (Owalọ 7:22; Salm. 90:12) Ewọ sọ vẹ̀ Jehovah dọmọ: “Jaale hẹn mi yọ́n ali towe lẹ.” (Eks. 33:13) Na linlẹn Jehovah tọn lẹ deanana ẹn wutu, ewọ yí adà titengbe de wà to hẹndi lẹndai Etọn tọn mẹ, podọ e yin nùdego po yẹyi po to Owe-wiwe lẹ mẹ taidi dawe de he tindo yise ayidego tọn.—Heb. 11:24-27.

12. Etẹ ji wẹ apọsteli Paulu ze aliho nulẹnpọn tọn etọn sinai do?

¹² Apọsteli Paulu yin dawe nuyọnẹntọ de he sewé, bosọ sè e whè gbau ogbè awe. (Owalọ 5:34; 21:37, 39; 22:2, 3) Ṣogan, na nuhe dù nunọwhinnusẹ́n lẹ, e nọ gbẹ́ nuyọnẹn  aihọn tọn lẹ dai. Kakatimọ, e nọ ze aliho nulẹnpọn tọn etọn sinai do Owe-wiwe lẹ ji. (Hia Owalọ lẹ 17:2; 1 Kọlintinu lẹ 2:6, 7, 13.) Taidi kọdetọn de, Paulu duvivi lizọnyizọn kọdetọn dagbenọ de tọn bosọ to nukọnpọnhlan ahọsumẹ madopodo de.—2 Tim. 4:8.

13. Azọngban mẹnu tọn wẹ nado hẹn pọndohlan mítọn sọgbe hẹ Jehovah tọn?

¹³ Na nugbo tọn, linlẹn Jiwheyẹwhe tọn yiaga hú aihọn egbehe tọn. Gbẹninọ sọgbe hẹ linlẹn etọn lẹ na hẹn ayajẹ daho po kọdetọn dagbe po wá na mí. Ṣigba Jehovah ma nọ zín pọndohlan etọn do mí ji. “Afanumẹ nugbonọ podọ nuyọnẹntọ lọ” ma nọ deanana linlẹn mẹdopodopo tọn, mọjanwẹ mẹho lẹ ma nọ wàmọ do niyẹn. (Mat. 24:45; 2 Kọl. 1:24) Kakatimọ, Klistiani dopodopo wẹ tindo azọngban lọ nado hẹn pọndohlan etọn sọgbe hẹ Jiwheyẹwhe tọn. Nawẹ mí sọgan wàmọ gbọn?

14, 15. (a) Nado hẹn pọndohlan mítọn sọgbe hẹ Jehovah tọn, etẹ ji wẹ mí dona lẹnayihamẹpọn do? (b) Sọgbe hẹ Lomunu lẹ 12:2, naegbọn mí dona dapana linlẹn aihọn tọn lẹ yíyí do ahun mítọn mẹ? Na apajlẹ.

¹⁴ Lomunu lẹ 12:2 na mí ayinamẹ dọmọ: “Mì hodo titonu ehe ba blo, ṣigba mì yin adàdiọna gbọn ayiha mìtọn didiọ dali, na mì nido sọgan mọdona ojlo Jiwheyẹwhe tọn he yọ́n, bo yin alọkẹyi bosọ yin pipé lọ.” Hogbe gbọdo enẹlẹ dohia dọ mahopọnna nudepope he sọgan ko yinuwado linlẹn mítọn lẹ ji whẹpo mí do plọn nugbo lọ, e yọnbasi nado hẹn linlẹn mítọn lẹ sọgbe hẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ pẹkipẹki. Nugbo wẹ dọ jijọ he mí dugu etọn lẹ po numimọ he mí tindo to gbẹ̀mẹ lẹ po nọ yinuwado linlẹn mítọn lẹ ji jẹ obá de mẹ. Ṣigba, ayiha nọ diọ po awubibọ po bo sọgan to didiọ zọnmii. To paa mẹ, diọdo mọnkọ lẹ na sinai do nuhe mí nọ na dotẹnmẹ nado biọ ayiha mítọn mẹ po nuhe ji mí nọ de nado ze ayiha mítọn do lẹ po ji. Eyin mí nọ ze ayiha do aliho nulẹnpọn tọn Jehovah tọn ji kavi nọ lẹnayihamẹpọn deji, mílọsu sọgan wá mọ na míde nugbonugbo dọ pọndohlan etọn wẹ sọgbe. To whenẹnu, mí na nọ jlo to jọwamọ-liho nado hẹn linlẹn mítọn lẹ sọgbe hẹ etọn lẹ.

¹⁵ Ṣigba, doayi e go dọ nado diọ ayiha mítọn sọgbe hẹ aliho nulẹnpọn tọn Jehovah tọn, mí masọ dona nọ “hodo titonu ehe ba.” Mí dona doalọtena linlẹn po pọndohlan he jẹagọdo Jiwheyẹwhe tọn lẹ po yíyí do ayiha mítọn mẹ. Nujọnu-yinyin afọdide bẹjẹeji tọn ehe tọn sọgan yin yiyijlẹdo núdùdù go. Mẹde sọgan nọ dù núdùdù hunsindagbe tọn lẹ na e jlo nado hẹn agbasalilo etọn pọnte wutu. Ṣigba, dagbe tẹwẹ ehe na wà na ẹn eyin e sọ nọ dù núdùdù he yin hinhẹnflu lẹ whẹwhẹ? Mọdopolọ, linlẹn Jehovah tọn lẹ yíyí do ahun mítọn mẹ ma na hẹn ale dẹn-to-aimẹ wá eyin mí nọ hẹn ayiha mítọn mẹ flu po linlẹn aihọn tọn lẹ po.

16. Etẹwẹ mí dona basi hihọ́na míde sọta?

¹⁶ Be mí sọgan dapana pọndohlan aihọn tọn mlẹnmlẹn ya? Paali, mí ma sọgan tọ́n sọn aihọn lọ mẹ. Mí na nọ wá pannukọn pọndohlan etọn delẹ janwẹ. (1 Kọl. 5:9, 10) Azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ lọsu na nọ hẹn mí nado pehẹ nuyise agọ̀ lẹ. Ṣigba, dile etlẹ yindọ mí ma gán dapana linlẹn jijọ-madi-Jiwheyẹwhe tọn lẹ mlẹnmlẹn, mí ma dona nọ lẹnnupọndo yé ji kavi kẹalọyi yé. Taidi Jesu, mí dona nọ yawu gbẹ́ linlẹn he nọ nọgodona lẹndai Satani tọn lẹ dai. Humọ, mí sọgan basi hihọ́na míde ma nado hùn míde donuvo na pọndohlan aihọn tọn.—Hia Howhinwhẹn lẹ 4:23.

17. Aliho tẹlẹ mẹ wẹ mí sọgan dapana míde hunhundonuvo na pọndohlan aihọn tọn te?

¹⁷ Di apajlẹ, mí dona to aṣeji whenue mí to mẹhe na yin họntọn vivẹ́ mítọn lẹ de. Biblu na avase dọ, eyin mí dogbẹ́ pẹkipẹki hẹ mẹhe ma nọ sẹ̀n Jehovah lẹ, pọndohlan  yetọn na wá bẹpla mí. (Howh. 13:20; 1 Kọl. 15:12, 32, 33) Mí sọ dona nọ de ayidedai mítọn lẹ po sọwhiwhe po. Eyin mí nọ gbẹ́ ayidedai he nọ nọgodona nuplọnmẹ nulẹ tin yededenu tọn, danuwiwa kavi fẹnnuwiwa lẹ dai, mí na dapana pọndohlan mítọn hinhẹnflu po linlẹn he “sọta oyọnẹn Jiwheyẹwhe tọn” lẹ po.—2 Kọl. 10:5.

18, 19. (a) Naegbọn mí dona to aṣeji sọta pọndohlan aihọn tọn he nọ yin zizedaga to aliho he ma yin tlọlọ tọn mẹ lẹ? (b) Kanbiọ tẹlẹ wẹ mí dona nọ kanse míde, podọ etẹwutu?

¹⁸ Mí nasọ wà dagbe nado nọ doayi pọndohlan aihọn tọn lẹ go bo nọ gbẹ́ yé dai, eyin yé tlẹ yin zizedonukọnna mí to aliho he ma to tlọlọ sọmọ lẹ mẹ. Di apajlẹ, linlin lẹ sọgan yin zizedonukọnnamẹ to aliho de mẹ nado nọgodona pọndohlan tonudidọ tọn delẹ. Otàn delẹ sọgan nọ ze pọndohlan aihọn tọn gando yanwle po nuwadotana gbẹtọvi tọn lẹ po go daga. Sinima gọna owe delẹ nọ nọgodona linlẹn delẹ taidi ‘mẹtọn ma sà mẹ-nọvi tọn ma nọ sà,’ bo nọ do enẹ hia di nuhe sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe, fọnjlodotenamẹ bosọ sọgbe. Pọndohlan mọnkọ lẹ nọ de huhlọn pò na linlẹn Owe-wiwe lẹ tọn lọ dọ whẹndo mítọn po mílọsu po nọ tindo kọdetọn dagbe eyin mí yiwanna Jehovah hú nulẹpo. (Mat. 22:36-39) Humọ, otàn yọpọvu lẹ tọn delẹ he ma tlẹ ylan to yede mẹ sọmọ, sọgan yinuwado yé ji to aliho he ma yin tlọlọ tọn mẹ nado wá kẹalọyi walọyizan fẹnnuwiwa tọn.

¹⁹ Ehe ma zẹẹmẹdo dọ e ylan nado duvivi ayidedai dagbe lẹ tọn. Ṣigba, mí na wà dagbe nado nọ kanse míde dọ: ‘Be mí nọ doayi nuplọnmẹ aihọn tọn lẹ go eyin yé tlẹ yin zizedaga to aliho he ma yin tlọlọ tọn mẹ ya? Be mí nọ na dogbó tito televiziọn tọn he ovi mítọn lẹ podọ etlẹ yin mílọsu lẹ nọ pọ́n, kavi owe he mí nọ hia lẹ ya? Be mí nọ yí pọndohlan Jehovah tọn do gọalọna ovi mítọn lẹ nado gbẹ́ linlẹn aihọn tọn he nọ sọawuhia to nuhe yé nọ sè kavi pọ́n lẹ mẹ dai ya?’ Eyin mí nọ doayi vogbingbọn he to pọndohlan Jiwheyẹwhe tọn po aihọn tọn po ṣẹnṣẹn go, mí sọgan dapana ‘titonu ehe hihodo.’

20. Nawẹ mí sọgan yọnẹn gbọn eyin pọndohlan Jiwheyẹwhe tọn wẹ to nuyiwa do mí ji kavi aihọn tọn?

²⁰ Flindọ asisa nudọnamẹ tọn titengbe awe wẹ tin—Jehovah po aihọn he to anademẹ Satani tọn glọ po. Detẹ to yé mẹ wẹ to anadena mí? Gblọndo lọ wẹ, asisa he mẹ mí nọ mọ nudọnamẹ lẹ yí sọn. Eyin mí nọ kẹalọyi linlẹn aihọn tọn lẹ, yé na diọ pọndohlan mítọn, bo na sisẹ́ mí nado nọ lẹnnupọn bosọ nọ yinuwa to agbasa-liho. Enẹwutu wẹ e do yin nujọnu nado nọ to aṣeji gando nuhe ji mí nọ dike ayiha mítọn ni nọ to nulẹnpọn do lẹ go.

21. Adà titengbe tẹ ji wẹ mí na dọhodo to hosọ he bọdego mẹ?

²¹ Dile mí dọ do to bẹjẹeji, nado tindo pọndohlan Jehovah tọn, mí dona wà nususu hú aliginglọnna linlẹn ylankan lẹ nado hẹn ayiha mítọn flu. Mí sọ dona nọ plọn linlẹn Jiwheyẹwhe tọn lẹ po yanwle lọ po nado hẹn yé zun mítọn titi. Hosọ he bọdego na do lehe mí sọgan wàmọ dogọ do hia.