1. Etẹwẹ Jehovah dotuhomẹna mí nado wà?

JEHOVAH nọ tindo homẹhunhun to owanyi nugbo mẹ. (Hos. 6:6) E yí homẹdagbe do na tuli devizọnwatọ etọn lẹ nado nọ wà nudopolọ. Gbọn yẹwhegán Mika gblamẹ, Jiwheyẹwhe mítọn dotuhomẹna mí “nado yiwanna owanyi nugbo.” (Mika 6:8, Odò.) E họnwun dọ whẹpo enẹ nido pà mí, mí dona yọ́n nuhe owanyi nugbo zẹẹmẹdo.

2. Etẹwẹ yin adà owanyi nugbo tọn delẹ?

² Etẹwẹ yin owanyi nugbo? Hodidọ lọ “owanyi nugbo” sọawuhia nudi whla 230 to Owe Wiwe lẹ—Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn mẹ. Etẹwẹ e zẹẹmẹdo? Sọgbe hẹ “Zẹẹmẹ Hogbe Biblu Tọn lẹ Tọn” he to lẹdogbedevomẹ enẹ mẹ, e nọ dlẹnalọdo “owanyi he sinai do gbemima, tenọgli, nugbonọ-yinyin po haṣinṣan pẹkipẹki po ji. E nọ saba yin yiyizan gando owanyi he Jiwheyẹwhe tindo na gbẹtọvi lẹ go, ṣigba e sọ bẹ owanyi he gbẹtọvi lẹ nọ dohia to yede ṣẹnṣẹn hẹn ga.” Jehovah wẹ apajlẹ dagbe hugan owanyi nugbo tọn. To hosọ ehe mẹ, mí na dọhodo lehe Jehovah nọ do owanyi nugbo hia gbẹtọvi lẹ do ji. To hosọ he bọdego mẹ, mí na gbadopọnna lehe míwu devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ gán hodo apajlẹ etọn bo nọ do owanyi nugbo hia ode awetọ do.

3. Nawẹ Jehovah de ede hia Mose gbọn?

³ Ojlẹ kleun de to whenue Islaelivi lẹ ko tlọ́n Egipti godo, Jehovah de ede hia Mose bo dọhona ẹn gando oyín Etọn po jẹhẹnu etọn delẹ po go. E dọmọ: “Jehovah, Jehovah, Jiwheyẹwhe lẹblanunọ podọ awuvẹmẹtọ, mẹhe nọ whleawu nado gblehomẹ bosọ gọ́ na owanyi nugbo po nugbo po, mẹhe nọ do owanyi  nugbo hia omẹ fọtọ́n susu lẹ bo nọ jo nuṣiwa, sẹ́nhẹngba po ylando po namẹ.” (Eks. 34:6, 7) Po hogbe he whànmẹ taun ehelẹ po gando jẹhẹnu Etọn lẹ go, Jehovah de onú titengbe de hia Mose na nuhe dù owanyi nugbo Etọn. Etẹwẹ yin nulọ?

4, 5. (a) Zẹẹmẹ tẹwẹ Jehovah basi gando ede go? (b) Kanbiọ tẹlẹ wẹ mí na gbadopọnna?

⁴ Jehovah ma do ede hia di mẹhe tindo owanyi nugbo poun gba, amọ́ taidi mẹhe “gọ́ na owanyi nugbo.” Zẹẹmẹ ehe sọawuhia hugan whla ṣidopo to Biblu mẹ. (Sọh. 14:18; Nẹh. 9:17; Salm. 86:15; 103:8; Joẹ. 2:13; Jona 4:2) To fie e sọawuhia te lẹpo, e ma nọ dlẹnalọdo gbẹtọvi lẹ gbede, amọ́ Jehovah kẹdẹ. Be e ma jẹna ayidego dọ Jehovah lọsu zinnudo owanyi nugbo etọn ji to aliho jiawu mọnkọ mẹ ya? Ayihaawe ma tin dọ owanyi nugbo yin nujọnu to nukun etọn mẹ. * Abajọ, Ahọlu Davidi yin whinwhàn nado dọmọ: “Jehovah E, owanyi nugbo towe yiaga jẹ olọn . . . Lehe owanyi nugbo towe họakuẹ do sọ, Jiwheyẹwhe E! Gbẹtọvi lẹ nọ dín fibẹtado to oyẹ̀ awà towe lẹ tọn glọ.” (Salm. 36:5, 7) Taidi Davidi, be mí nọ yọ́n pinpẹn owanyi nugbo Jiwheyẹwhe tọn sisosiso ya?

⁵ Nado hẹn nukunnumọjẹnumẹ mítọn gando owanyi nugbo go siso dogọ, mì gbọ mí ni gbadopọnna kanbiọ awe delẹ: Mẹnu lẹ wẹ Jehovah nọ do owanyi nugbo hia? Podọ, nawẹ mí gán mọaleyi sọn azọ́n owanyi nugbo tọn Jehovah tọn lẹ mẹ gbọn?

6. Mẹnu lẹ wẹ Jehovah nọ do owanyi nugbo hia?

⁶ Mẹnu lẹ wẹ Jehovah nọ do owanyi nugbo hia? Biblu dohia dọ mí gán yiwanna nususu lẹ taidi “glelilẹ,” “ovẹn po amì po,” “mẹplọnlọ,” “oyọnẹn,” “nuyọnẹn,” po mọmọ po sọyi. (2 Otàn. 26:10; Howh. 12:1; 21:17; 29:3) Amọ́, owanyi nugbo ma nọ yin didohia onú lẹ gbede; gbẹtọ lẹ kẹdẹ wẹ e nọ yin didohia. Ṣigba, Jehovah ma nọ do owanyi nugbo hia mẹdepope poun. E nọ do e hia mẹhe tindo haṣinṣan vonọtaun de hẹ ewọ lẹ. Jiwheyẹwhe mítọn nọ yin nugbonọ na họntọn etọn lẹ. E tindo lẹndai jiawu de na yé, podọ ewọ ma na gbẹ́ yé dai.

7. Nawẹ Jehovah ko do owanyi hia gbẹtọvi lẹ to paa mẹ gbọn?

⁷ Jehovah ko do owanyi hia gbẹtọvi lẹ to paa mẹ. Jesu dọna dawe de he nọ yin Nikodẹmi dọmọ: “Jiwheyẹwhe yiwanna aihọn lọ [gbẹtọvi lẹ] sọmọ bọ e namẹ Visunnu detọ́n dopo akàn etọn, na mẹdepope he do yise hia to ewọ mẹ ma nado yin vivasudo adavo nado tindo ogbẹ̀ madopodo.”—Joh. 3:1, 16; Mat. 5:44, 45.

8, 9. (a) Naegbọn Jehovah do nọ do owanyi nugbo hia devizọnwatọ etọn lẹ? (b) Etẹwẹ mí na gbadopọnna todin?

 ⁸ Dile mí ko dọ do wayi, Jehovah nọ do owanyi nugbo hia mẹhe tindo haṣinṣan dagbe de hẹ ẹ lẹ kẹdẹ, enẹ wẹ devizọnwatọ etọn lẹ. Nuhe Ahọlu Davidi po yẹwhegán Daniẹli po dọ lẹ hẹn ehe họnwun. Di apajlẹ, Davidi dọmọ: “Zindonukọn to owanyi nugbo towe didohia mẹhe yọ́n we lẹ mẹ.” “Owanyi nugbo Jehovah tọn na gbọṣi aimẹ kakadoi na mẹhe nọ dibusi i lẹ.” Podọ Daniẹli dọmọ: ‘Jehovah E, Jiwheyẹwhe nugbo lọ, he nọ do owanyi nugbo hia mẹhe yiwanna ẹn bo nọ yìn gbedide etọn lẹ.’ (Salm. 36:10; 103:17; Dan. 9:4) Sọgbe hẹ ohó gbọdo ehelẹ, Jehovah nọ do owanyi nugbo hia devizọnwatọ etọn lẹ na yé yọ́n ewọ, nọ dibusi i, nọ yiwanna ẹn bosọ nọ yìn gbedide etọn lẹ wutu. Jehovah nọ do owanyi nugbo etọn hia omẹ etọn lẹ kẹdẹ, enẹ wẹ sinsẹ̀n-basitọ nugbo etọn lẹ.

⁹ Whẹpo mí do jẹ Jehovah sẹ̀n ji, mí ko mọ owanyi he e nọ dohia gbẹtọvi lẹ to paa mẹ. (Salm. 104:14) Amọ́, taidi sinsẹ̀n-basitọ etọn lẹ, mí sọ nọ mọaleyi sọn owanyi nugbo etọn mẹ. Na nugbo tọn, Jehovah hẹn devizọnwatọ etọn lẹ deji dọmọ: “Owanyi nugbo ṣie ma na yin didesẹ sọn [mì] dè.” (Isa. 54:10) Dile Davidi lọsu do numimọ etọn do, “Jehovah na yinuwa hẹ nugbonọ etọn to aliho vonọtaun de mẹ.” (Salm. 4:3) Nawẹ mí dona nọ yinuwa gbọn gando aliho vonọtaun he mẹ Jehovah to nukunpedo mí go te go? Salmu-kantọ lọ dọmọ: “Mẹdepope he yọnnuin na nọ na ayidonugo onú ehelẹ bo nasọ nọ yí sọwhiwhe do lẹnnupọndo azọ́n owanyi nugbo tọn Jehovah tọn lẹ ji.” (Salm. 107:43) Po ayinamẹ gbọdo ehe po to ayiha mẹ, mì gbọ mí ni gbadopọnna aliho atọ̀n delẹ he mẹ devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ nọ mọaleyi sọn azọ́n owanyi nugbo tọn etọn lẹ mẹ te.

10. Nawẹ owanyi nugbo Jiwheyẹwhe tọn he nọ gbọṣi aimẹ kakadoi lọ nọ gọalọna mí gbọn? (Salmu lẹ 31:7)

¹⁰ Owanyi nugbo Jiwheyẹwhe tọn na gbọṣi aimẹ kakadoi. Adà titengbe owanyi  nugbo tọn ehe yin nùdego whla 26 to Salmu lẹ 136tọ mẹ. Wefọ bẹjẹeji tọn lọ dọmọ: “Mì nọ dopẹna Jehovah, na ewọ yọ́n; owanyi nugbo etọn na gbọṣi aimẹ kakadoi.” (Salm. 136:1) Hàngbèpli lọ “na owanyi nugbo etọn na gbọṣi aimẹ kakadoi” sọawuhia to wefọ 2 jẹ 26tọ mẹ. Dile mí to wefọ salmu ehe tọn lẹ hia, aliho voovo he mẹ Jehovah nọ do owanyi nugbo etọn hia te lẹ ma gán nọma jiawu na mí. Hàngbèpli lọ “na owanyi nugbo etọn na gbọṣi aimẹ kakadoi” hẹn mí deji dọ owanyi Jiwheyẹwhe tọn na omẹ etọn lẹ ma nọ diọ. Lehe e na tulimẹ do sọ nado yọnẹn dọ Jehovah ma nọ yawu gbẹ́ devizọnwatọ etọn lẹ dai! Kakatimọ, e nọ yin nugbonọ na mẹhe to sinsẹ̀n ẹn lẹ bo ma nọ gbẹkọ yé go, titengbe to ojlẹ awusinyẹn tọn lẹ mẹ. Lehe mí nọ mọaleyi do: Yinyọnẹn dọ Jehovah nọ yin nugbonọ na mí nọ na mí ayajẹ po huhlọn he mí do hudo etọn po, nado duto ayimajai mítọn lẹ ji bo to zọnlinzin to aliho ogbẹ̀ tọn lọ ji zọnmii.—Hia Salmu lẹ 31:7.

11. Sọgbe hẹ Salmu lẹ 86:5, etẹwẹ nọ whàn Jehovah nado jonamẹ?

¹¹ Owanyi nugbo Jiwheyẹwhe tọn nọ whàn ẹn nado jonamẹ. Eyin Jehovah doayi e go dọ ylanwatọ de lẹnvọjọ bo gbẹ́ aliho gbẹninọ tọn ylankan etọn dai, owanyi nugbo nọ whàn Ẹn nado jona ẹn. Salmu-kantọ Davidi dọ gando Jehovah go dọmọ: “E ma yinuwa hẹ mí sọgbe hẹ ylando mítọn lẹ, mọjanwẹ e ma sayana mí sọgbe hẹ nuṣiwa mítọn lẹ do niyẹn.” (Salm. 103:8-11) Davidi lọsu plọn sọn numimọ awubla tọn lẹ mẹ lehe numọtolanmẹ whẹhuhu tọn gán lẹzun agbàn pinpẹn de to kọ̀ji namẹ do. Amọ́, e sọ plọn dọ Jehovah nọ “wleawu nado jonamẹ.” Etẹwẹ nọ whàn Jehovah nado jonamẹ? Gblọndo lọ tin to Salmu lẹ 86:5 mẹ. (Hia.) Mọwẹ, dile Davidi dọ do to odẹ̀ de mẹ, Jehovah nọ jonamẹ, na e sù to owanyi nugbo mẹ hlan mẹhe nọ dawhá ylọ ẹ lẹpo wutu.

12, 13. Etẹwẹ na gọalọna mí eyin mí nọ do numọtolanmẹ whẹhuhu tọn sinsinyẹn na nuṣiwa mítọn he ko wayi lẹ wutu?

¹² To whenue mí waylando de, e sọgbe bo tlẹ sọ yọ́n dọ nuhe mí wà lọ ni vẹna mí. E gán whàn mí nado lẹnvọjọ bo ze afọdide lẹ nado vọ́ nuhe mí ṣiwà lẹ jlado. Amọ́, devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn delẹ nọ do numọtolanmẹ whẹhuhu tọn zẹjlẹgo, na nuṣiwa yetọn he wayi lẹ wutu. Ahun yetọn nọ to whẹgbledo yé dọ Jehovah ma gán jona yé gbede, mahopọnna obá  he mẹ yé ko lẹnvọjọ jẹ. Eyin a to pipehẹ numọtolanmẹ mọnkọ lẹ, nupinplọn gando ojlo Jiwheyẹwhe tọn nado do owanyi nugbo etọn hia devizọnwatọ etọn lẹ go na gọalọna we.

¹³ Lehe mí nọ mọaleyi do: Mahopọnna dọ mí yin mapenọ, mí gán yí ayajẹ do sẹ̀n Jehovah po ayihadawhẹnamẹnu wiwe de po. Ehe yọnbasi, na “ohùn Jesu Visunnu etọn tọn nọ klọ́ mí wé sọn ylando lẹpo mẹ” wutu. (1 Joh. 1:7) Eyin a gbọjọ na awugbopo towe de wutu, nọ flindọ Jehovah nọ desọn ojlo mẹ, mọwẹ e nọ to jejeji nado jona ylanwatọ he lẹnvọjọ de. Doayi kanṣiṣa he Davidi dohia to owanyi nugbo po jonamẹ po ṣẹnṣẹn go. E wlan dọmọ: “Dile olọn yiaga hú aigba do, mọ wẹ owanyi nugbo etọn dohlan mẹhe nọ dibusi i lẹ klo do. Dile whèzẹtẹn dẹn do whèyihọ do, mọ wẹ ewọ hẹn sẹ́nhẹngba mítọn lẹ dẹn do mí do.” (Salm. 103:11, 12) Na nugbo tọn, Jehovah nọ “jonamẹ to gigọ́ mẹ” sọn ojlo mẹ wá.—Isa. 55:7.

14. Nawẹ Davidi basi zẹẹmẹ aliho he mẹ owanyi nugbo Jiwheyẹwhe tọn nọ basi hihọ́na mí te tọn gbọn?

¹⁴ Owanyi nugbo Jiwheyẹwhe tọn nọ basi hihọ́na mí to gbigbọ-liho. To odẹ̀ he Davidi hò hlan Jehovah de mẹ, e dọmọ: “Fiwhiwhlá de wẹ hiẹ yin na mi; hiẹ na nọ basi hihọ́na mi sọn ayimajai mẹ. Hiẹ na yí awhágbe ayajẹ tundote tọn lẹ do lẹdo mi pé. . . . Mẹhe dejido Jehovah go nọ yin lilẹdope gbọn owanyi nugbo Etọn dali.” (Salm. 32:7, 10) Dile adó he lẹdo tòdaho hohowhenu tọn de nọ basi hihọ́na tòmẹnu etọn lẹ do, mọ wẹ azọ́n owanyi nugbo tọn Jehovah tọn lẹ nọ lẹdo mí bo nọ basi hihọ́na mí to gbigbọ-liho sọn owù he gán whlé tenọgligo-hinhẹn mítọn pọ́n lẹ mẹ do niyẹn. Humọ, owanyi nugbo Jehovah tọn nọ whàn ẹn nado dọ̀n mí wá ede dè.—Jel. 31:3.

15. Kanṣiṣa tẹwẹ tin to owanyi nugbo Jehovah tọn po figángán de po ṣẹnṣẹn?

¹⁵ Davidi yí nuyijlẹdonugo devo zan nado basi zẹẹmẹ hihọ́ he omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ nọ duvivi etọn tọn. E dọmọ: “Jiwheyẹwhe wẹ fibẹtado he tindo hihọ́ de na mi, yèdọ Jiwheyẹwhe he nọ do owanyi nugbo hia mi.” Davidi sọ dọ gando Jehovah go dọmọ: “Ewọ wẹ nọ do owanyi nugbo hia mi bo yin figángán ṣie, yèdọ fibẹtado he tindo hihọ́ de na mi podọ whlẹngántọ ṣie, awọ̀yinu ṣie podọ Mẹhe yẹn ko yí do basi bẹtẹn ṣie.” (Salm. 59:17; 144:2) Naegbọn Davidi do yí owanyi nugbo Jehovah tọn jlẹdo fibẹtado po figángán de po go? Mahopọnna fihe mí nọ nọ̀ to aigba ji, dile e na dẹnsọ bọ mí na to devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ yin, ewọ na to hihọ́ he sin hudo mí do basi na mí, na mí nido wlebòna haṣinṣan he mí tindo po e po. Jidenamẹ enẹ dopolọ wẹ to Salmu lẹ 91tọ mẹ. Mẹhe kàn salmu enẹ dọmọ: “Yẹn na dọna Jehovah dọmọ: ‘Hiẹ wẹ fibẹtado po figángán ṣie po.’” (Salm. 91:1-3, 9, 14) Mose yí nuyijlẹdonugo mọnkọ de zan nado dohia dọ Jehovah nọ basi hihọ́na mí. (Salm. 90:1, Odò.) Humọ, jei vivọnu gbẹzan etọn tọn, e basi nuyijlẹdonugo he whànmẹ devo. E dọmọ: “Fibẹtado de wẹ Jiwheyẹwhe yin sọn ojlẹ hohowhenu tọn lẹ mẹ, awà madopodo etọn lẹ tin to oglọ na we.” (Deut. 33:27) Etẹwẹ hodidọ lọ “awà madopodo etọn lẹ tin to oglọ na we” plọn mí gando Jehovah go?

16. Aliho awe tẹlẹ mẹ wẹ mí nọ yin didona te? (Salmu lẹ 136:23)

¹⁶ To whenue Jehovah yin Fibẹtado mítọn, mí nọ mọ míde to hihọ́ glọ. Amọ́, azán delẹ gán tin he ji mí nọ jẹflumẹ te bọ e nọ vẹawuna mí nado duto ninọmẹ enẹ ji. To ojlẹ mọnkọ lẹ mẹ, etẹwẹ Jehovah na wà na mí? (Hia Salmu lẹ 136:23.) Ewọ na yí awà etọn do oglọ na mí, bo jlọ mí dote po homẹdagbe po, bosọ gọalọna mí nado gọ̀ jẹgangan. (Salm. 28:9; 94:18) Lehe mí nọ mọaleyi do: Yinyọnẹn dọ mí gán dejido godonọnamẹ Jiwheyẹwhe tọn go to whepoponu nọ flinnu mí dọ mí tindo dona etọn to aliho awe mẹ. Tintan, mí tindo fibẹtado he do hihọ́  de mahopọnna fie mí nọ nọ̀. Awetọ, Otọ́ owanyinọ olọn mẹ tọn mítọn nọ hò mítọn pọ́n sisosiso.

17. Jidide tẹwẹ mí gán do? (Salmu lẹ 33:18-22)

¹⁷ Dile mí ko gbadopọnna do wayi, whenue mí pehẹ whlepọn de, mí gán kudeji dọ Jehovah na yinuwado ota mítọn mẹ, bo na mí godonọnamẹ he mí do hudo etọn nado hẹn tenọgli mítọn go. (2 Kọl. 4:7-9) Yẹwhegán Jelemia dọmọ: “Owanyi nugbo Jehovah tọn wẹ zọ́n bọ mí ma ko dọ̀n, na lẹblanu etọn ma nọ vọ̀ gbede.” (Avi. 3:22) Mí gán deji dọ owanyi nugbo Jehovah tọn na gbọṣi mí ji, na dile salmu-kantọ lọ na mí jide do, “nukun Jehovah tọn tin to mẹhe nọ dibusi i lẹ ji, yèdọ mẹhe nọ nọtepọn owanyi nugbo etọn lẹ.”—Hia Salmu lẹ 33:18-22.

18, 19. (a) Etẹwẹ mí jlo na hẹn do ayiha mẹ? (b) Etẹ ji wẹ mí na dọhodo to hosọ he bọdego mẹ?

¹⁸ Etẹwẹ mí jlo na hẹn do ayiha mẹ? Whẹpo mí do jẹ Jehovah sẹ̀n ji, mí ko mọ owanyi he e nọ dohia gbẹtọvi lẹ to paa mẹ. Amọ́, taidi sinsẹ̀n-basitọ etọn lẹ, mí sọ nọ mọaleyi sọn owanyi nugbo etọn mẹ ga. Owanyi enẹ wẹ whàn Jehovah nado yí awà hihọ́-basinamẹ tọn etọn lẹ ṣinyọ́n mí ji. Ewọ na gọalọna mí nado gbọṣi e dè, bosọ hẹn lẹndai etọn gando mí go di. E jlo dọ ni pà mí! (Salm. 46:1, 2, 7) Enẹwutu, mahopọnna whlepọn depope he mí gán pehẹ, Jehovah na na mí huhlọn he mí do hudo etọn nado hẹn tenọgli mítọn go.

¹⁹ Mí ko mọ lehe Jehovah nọ do owanyi nugbo hia devizọnwatọ etọn lẹ do. Podọ, e nọ donukun dọ mílọsu ni nọ do owanyi nugbo hia ode awetọ. Nawẹ mí gán wàmọ gbọn? Hosọ he bọdego na dọhodo whẹho titengbe enẹ ji.