Yì hosọ lẹ ji

Yì todowhinnu hosọ lẹ tọn ji

C. Joseph F. Rutherford gọna mẹmẹsunnu devo lẹ to whenue yé yì dla Europe pọ́n

1920—E Ko Yì Owhe Kanweko Todin

1920—E Ko Yì Owhe Kanweko Todin

TO BẸJẸEJI owhe 1920 tọn, omẹ Jehovah tọn lẹ mọ huhlọn yí nado wazọ́n he to nukọn na yé lọ. To 1920, hosọ owhe tọn he yé de wẹ “OKLUNỌ wẹ huhlọn po ohàn ṣie po.”—Salm. 118:14, Biblu Gun Alada.

Jehovah na huhlọn yẹwhehodọtọ zohunhunnọ ehelẹ nugbonugbo. To owhe enẹ gblamẹ, sọha owe-mátọ lẹ, enẹ wẹ gbehosọnalitọ lẹ tọn jideji sọn 225 wá 350. Podọ, whla tintan niyẹn he wẹnlatọ 8 000 linlán na linlin azọ́n he yé wà tọn hlan tatọ́-tẹnnọ. Jehovah dona yé bọ mẹsusu kẹalọyi owẹ̀n lọ po ayajẹ po.

YÉ DO ZOHUNHUN AYIDEGO TỌN HIA

To 21 mars 1920, Joseph F. Rutherford he to anadena azọ́n Biblu Plọntọ lẹ tọn to whenẹnu, na hodidọ de he hosọ etọn yin “Gbẹtọ Livi Susu He to Gbẹnọ Todin lẹ Ma Na Kú Gbede Ba.” Biblu Plọntọ lẹ wà nuhe go yé pé lẹpo nado ylọ jlodotọ susu wá nujijọ enẹ tẹnmẹ. Yé haya dopo to nupọntẹn daho hugan New York City tọn lẹ mẹ, bo má oylọ-basinamẹwe nudi 320 000.

Hójlawema de he to linlin na gando hodidọ he hosọ etọn yin “Gbẹtọ Livi Susu He to Gbẹnọ Todin lẹ Ma Na Kú Gbede Ba” go

Mẹhe wá lẹ zẹ̀ nuhe yé donukun go. Gbẹtọ 5 000 linlán wẹ gọ́ nupọntẹn lọ, bọ 7 000 devo lẹ ma mọ otẹn. Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn ylọ nujijọ ehe dọ “dopo to pipli dopọ Biblu Plọntọ Akọjọpli tọn lẹ tọn mẹ he tindo kọdetọn dagbe hugan.”

Mẹsusu wá yọ́n Biblu Plọntọ lẹ dogọ, dọ yewlẹ wẹ nọ lá dọ “gbẹtọ livi susu he to gbẹnọ todin lẹ ma na kú gbede ba.” To ojlẹ enẹ mẹ, yé ma ko yọnẹn dọ wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn dona yin lilá jẹ obá he gbloada humọ mẹ. Etomọṣo, zohunhun yetọn jẹna ayidego. Ida Olmstead he jẹ opli lẹ yì ji to 1902 flin dọmọ: “Mí yọnẹn dọ dona mayọnjlẹ lẹ to sẹdotẹnmẹ na gbẹtọvi lẹpo, podọ mí ma gboawupo gbede nado lá wẹndagbe ehe na mẹhe mí dukosọ hẹ to lizọnyizọn lọ mẹ lẹ.”

MÍLỌSU JẸ OWE MÍTỌN LẸ ZINJẸGBONU JI

Nado hẹn ẹn diun dọ núdùdù gbigbọmẹ tọn tin-to-aimẹ, mẹmẹsunnu he to Bẹtẹli lẹ lọsu jẹ owe mítọn delẹ zinjẹgbonu ji. Yé họ̀ azọ́nwanu wezinzin tọn delẹ bo ze yé do ohọ̀ he yé haya de mẹ to lẹdo 35 Myrtle Avenue tọn mẹ, to Brooklyn, New York he ma dẹn do Bẹtẹli.

Leo Pelle po Walter Kessler po bẹ sinsẹ̀nzọn yetọn to Bẹtẹli jẹeji to janvier 1920. Walter flin dọmọ: “To whenue mí wá, nugopọntọ wezintẹn lọ tọn pọ́n mí bo dọna mí dọ, ‘Gànhiho dopo daa wẹ mì do nado wazọ́n delẹ jẹnukọnna núdùdù whemẹ tọn.’ E deazọ́nna mí nado bẹ pali he mẹ owe te lẹ sọn ohọ̀ dòglọ tọn de mẹ wá aga.”

Leo flin nuhe jọ to wunkẹngbe bo dọmọ: “Azọ́ndenamẹ mítọn wẹ nado nọ klọ adó ohọ̀ he to petlezìn tintan glọ lẹ tọn. N’ma ko wazọ́n he hẹnmẹ kudiho sọmọ de pọ́n. Amọ́ azọ́n Oklunọ tọn wẹ, podọ enẹwutu wẹ n’do yí nukun nujọnu tọn do pọ́n ẹn.”

Maṣinu he yin yiyizan nado zín Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn jẹgbonu

To osẹ kleun de gblamẹ, lizọnyizọnwatọ zohunhunnọ he ze yede jo lẹ jẹ Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn zinjẹgbonu ji. Vọkan Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn 1er février 1920 tọn fọtọ́n donu kandeko wẹ yin zinzinjẹgbonu po maṣinu wezinzin tọn he to petlezìn tintan ji lọ po. To ojlẹ dopolọ mẹ, mẹmẹsunnu lẹ ze maṣinu wezinzin tọn de do ohọ̀ dòglọ tọn lọ mẹ, bo do yinkọ na ẹn dọ Cuirassé kavi Bato-awhànfunfun tọn. Yé jẹ L’Âge d’Or lọsu detọ́n ji bẹsọn zinjẹgbonu 14 avril 1920 tọn ji. E họnwun dọ Jehovah dona vivẹnudido azọ́nwatọ ojlo dagbenọ ehelẹ tọn.

“Azọ́n Oklunọ tọn wẹ, podọ enẹwutu wẹ n’do yí nukun nujọnu tọn do pọ́n ẹn”

“MÌ GBỌ MÍ NI NỌ JIJỌHO MẸ”

Omẹ nugbonọ Jehovah tọn lẹ gọjẹ azọ́n ji podọ haṣinṣan yetọn lodo dogọ. Ṣigba, Biblu Plọntọ delẹ ko jo titobasinanu lọ do to ojlẹ awusinyẹn tọn he wá aimẹ sọn 1917 jẹ 1919. Etẹwẹ sọgan yin wiwà nado gọalọna yé?

Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn 1er avril 1920 tọn, bẹ hosọ lọ “Mì Gbọ Mí Ni Nọ Jijọho Mẹ” hẹn. E dotuhomẹnamẹ to aliho he whànmẹ de mẹ dọmọ: “Mí kudeji dọ . . . mẹdepope he tindo gbigbọ Oklunọ tọn . . . na desọn ojlo mẹ nado wọnji nuhe ko wayi lẹ go, . . . nado nọ kọndopọ mẹ bosọ zindonukọn taidi agbasa dopo.”

Mẹsusu wẹ yinuwa sọgbe hẹ hogbe tulinamẹ tọn enẹlẹ. Asu po asi po de wlan dọmọ: “E họnwun na mí dọ nuṣiwa wẹ e yin to owhe he wayi lẹ mẹ nado blá alọ dogo to whenuena mẹdevo lẹ to azọ́n [yẹwhehodidọ tọn] lọ wà. . . . Ojlo mítọn wẹ yindọ mí ni masọ yin hinhẹn buali gbede ba blo.” Azọ́nwatọ he vọ́ huhlọn mọyi ehelẹ tindo azọ́n susu nado wà.

MÍ MÁ OWE LỌ “ZG”

To 21 juin 1920, Biblu Plọntọ lẹ bẹ nujijla daho de jẹeji nado má owe lọ “ZG,” yèdọ zinjẹgbonu owe lọ Le mystère accompli * tọn de he tindo wepa bibọ de. Vọkan susu owe ehe tọn wẹ yin sisẹdo to whenue owe lọ masọ yin alọkẹyi sọgbe hẹ osẹ́n to 1918.

Wẹnlatọ lẹpo, e ma yin gbehosọnalitọ lẹ kẹdẹ, wẹ yin tulina nado má owe lọ. “To agun lẹpo mẹ, mẹdepope he ko yí baptẹm bo penugo nado do mahẹ to e mẹ dona wàmọ po homẹhunhun po. Mì gbọ aṣagbe mẹdopodopo tọn todin ni yin: ‘Onú dopo he n’to wiwà wẹ’—nado do ZG gbonu.” Edmund Hooper flindọ, na mẹsusu, nujijla enẹ wẹ yin whla tintan he yé do mahẹ to azọ́n họndekọn jẹ họndekọn tọn mẹ to aliho nujọnu tọn mẹ. E yidogọ dọmọ: “Na nugbo tọn, mí jẹ nukunnumọjẹ nue e zẹẹmẹdo mẹ dọ azọ́n lọ na wá gbloada zẹ̀ nuhe mí lẹn lẹpo go ji.”

AZỌ́N LỌ VỌ́ YIN TITO-BASINA TO EUROPE

Na e vẹawu nado má nudọnamẹ lẹ hẹ Biblu Plọntọ he to otò voovo mẹ lẹ to Wẹkẹ-Whàn tintan whenu wutu, Mẹmẹsunnu Rutherford jlo nado na tuli mẹmẹsunnu ehelẹ podọ nado vọ́ tito-basina azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ. Enẹwutu, to 12 août 1920, ewọ po mẹmẹsunnu ẹnẹ devo lẹ po bẹ gbejizọnlin gaa de jẹeji yì Grande-Bretagne, Europe continentale po Moyen-Orient po.

Mẹmẹsunnu Rutherford to Égypte

To whenue Mẹmẹsunnu Rutherford dla Grande-Bretagne pọ́n, Biblu Plọntọ lẹ basi plidopọ daho atọ̀n gọna opli voovo 12. Sọha mẹhe wá lẹ tọn yì nudi 50 000. Nado basi bladopọ dlapọn lọ tọn Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn dọmọ: “Họntọn lẹ mọ kọfanamẹ yí bosọ yin hinhẹn lodo. Yé vẹ́ taun dogọ, bosọ nọ do owanyi hia yede to sinsẹ̀nzọn lọ mẹ, podọ susu mẹhe to awubla mẹ lẹ tọn wẹ gọ́ na ayajẹ.” To Paris, Mẹmẹsunnu Rutherford sọ vọ́ hodidọ de na do hosọ lọ “Gbẹtọ Livi Susu He to Gbẹnọ Todin lẹ Ma Na Kú Gbede Ba” ji. To whenue hodidọ lọ bẹjẹeji, ohọ̀ lọ mẹ gọ́ bo ján. Gbẹtọ 300 wẹ jlo nado mọ nudọnamẹ dogọ yí.

Wema de he to nujijla basi gando hodidọ he yin nina to nupọntẹn Royal Albert Hall tọn mẹ go to Londres

To osẹ he bọdego lẹ mẹ, mẹmẹsunnu delẹ dla Athènes, Caire, po Jerusalem po pọ́n. Nado doafọna mẹhe do ojlo hia to ofi enẹlẹ, Mẹmẹsunnu Rutherford hùn agbànhọ owe lẹ tọn de do Ramallah, sẹpọ Jerusalem. Enẹgodo, e lẹkọyi Europe bo do Azọ́nwatẹn de ai to Europe centrale, bosọ basi tito na owe lẹ nido nọ yin zinzinjẹgbonu to finẹ.

WHẸDIDA MAWADODO DE YIN DIDEGBÀ

Jei vivọnu owhe 1920 tọn, Biblu Plọntọ lẹ de sọha 27tọ L’Âge d’Or tọn tọ́n, yèdọ zinjẹgbonu vonọtaun de he de homẹkẹn he yin dido Biblu Plọntọ lẹ to owhe 1918 gblamẹ lọ gbà. Maṣinu wezinzin tọn he yè sù-yín na dọ “Bato-awhànfunfun tọn” lọ nọ wazọ́n to okle po zán po nado zín vọkan linlinnamẹwe ehe tọn hugan livi ẹnẹ jẹgbonu.

Yẹdide Emma Martin tọn

Mẹhe nọ yí linlinnamẹwe ehe lẹ hia nujijọ he paṣamẹ de to e mẹ gando Emma Martin go. Mẹmẹyọnnu Martin yin gbehosọnalitọ de to San Bernardino, to Californie. To 17 mars 1918, ewọ po mẹmẹsunnu atọ̀n delẹ po, yèdọ E. Hamm, E. J. Sonnenburg, po E. A. Stevens po yì opli Biblu Plọntọ lẹ tọn de tẹnmẹ he bẹ omẹ kleun de hẹn.

Dawe de tin to mẹplidopọ lẹ mẹ he ma wá nado plọn Biblu. E yigbe to godo mẹ dọmọ: “N’yì opli enẹ . . . na azọ́nwatẹn whẹ̀yidọtọ tọn otò tọn do mi hlan wutu. N’wá po yanwle lọ po nado mọ kunnudenu whẹsadokọnamẹ tọn lẹ.” E mọ “kunnudenu” he dín e te, enẹ wẹ owe lọ Le mystère accompli. To azán kleun delẹ godo, Mẹmẹyọnnu Martin po mẹmẹsunnu atọ̀n lọ lẹ po yin wiwle. Yè sawhẹdokọna yé dọ yé gbàsẹ́n otò tọn he gando nuyiyiwa taidi amẹ́ lẹ go, na yé má vọkan owe he ma yin alọkẹyi lọ tọn lẹ pé wutu.

Emma po họntọn etọn lẹ po yin whẹgbledo bọ yè dawhẹna yé nado sẹ̀ngàn na owhe atọ̀n. To 17 mai 1920, dotẹnmẹ depope masọ tin na yé nado vọ́ whẹ̀ylọ ba, podọ yé yin súsú do gànpamẹ. Amọ́, e ma dẹn bọ nulẹ wá diọ do dagbe ji.

To 20 juin 1920, Mẹmẹsunnu Rutherford dọ numimọ yetọn to plidopọ daho de ji to San Francisco. Aliho he mẹ yè yinuwa hẹ Klistiani ehelẹ te vẹna mẹplidopọ lẹ taun, sọmọ bọ yé kanwehlan togán États-Unis tọn. Yé wlan dọmọ: “Mí lẹndọ owhẹ̀ he yin didá na . . . whési Martin . . . sọgbe hẹ Osẹ́n he gando nuyiwa taidi amẹ́ go lọ ma sọgbe . . . Mí mọdọ . . . nuyiwa kanyinylan tọn de wẹ e yin . . . dọ ahọluzọnwatọ lẹ yí aṣẹpipa yetọn zan . . . nado do omọ̀ na . . . whési Martin . . . bosọ sawhẹdokọna ẹn to enẹgodo na e nido yin wiwle do gànpamẹ.”

To wunkẹngbe tlolo, Togán Woodrow Wilson, diọ owhẹ̀ he yin didá na Mẹmẹyọnnu Martin, gọna Mẹmẹsunnu Hamm, Sonnenburg, po Stevens po to afọdopolọji. Owhẹ̀ agọ̀ he yin didá na yé nado sẹ̀ngàn lọ yin hùzẹdeji.

Jei vivọnu owhe 1920 tọn, Biblu Plọntọ lẹ tindo whẹwhinwhẹ́n susu nado jaya. Azọ́n lọ to adàgblo deji zọnmii to tatọ́-tẹnnọ, podọ hugan gbede pọ́n, Klistiani nugbo lẹ yí zohunhun do to lilá dọ Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn wẹ yin pọngbọ lọ na nuhahun gbẹtọvi lẹ tọn. (Mat. 24:14) Owhe he bọdego, enẹ wẹ 1921, tlẹ sọ yin owhe ayidego tọn taun de he mẹ nugbo Ahọluduta lọ tọn yin lilá te.

^ huk. 18 Le mystère accompli wẹ yin bladopọ ṣinawetọ owe lọ Études des Écritures tọn. “ZG” yin zinjẹgbonu owe lọ tọn he tindo wepa bibọ de bo yin didetọ́n taidi Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn 1er mars 1918 tọn. Wekun “Z” nọtena Zion’s Watch Tower (enẹ wẹ Le Phare de la Tour de Sion to Flansegbe mẹ), bọ wekun “G” he yin ṣinawetọ to wekun Glẹnsigbe tọn lẹ mẹ, dohia dọ bladopọ ṣinawetọ wẹ.