1923—E Ko Yì Owhe Kanweko Todin
ATỌ̀HỌ̀-NUHIHỌ́ LỌ TỌN 1er janvier 1923 tọn dọ dọ: “Nuhe mí to nukundo to owhe 1923 tọn mẹ lẹ na na tulimẹ taun. Enẹwutu, lẹblanulọkẹyi jiawu de wẹ mí do nado dekunnuna . . . aihọn he to kọgbidinamẹ glọ lọ bosọ dohia gbẹtọ lẹ dọ azán dagbe hugan de ko to yakẹ.” Na nugbo tọn, owhe ehe yin ojlẹ tulinamẹ tọn de na Biblu Plọntọ lẹ, dile sinsẹ̀n-bibasi yetọn gọna azọ́n yẹwhehodidọ tọn yetọn jẹ pọninọ he yè do nọ yọ́n sinsẹ̀n-bibasi nugbo lọ to egbehe dohia ji.
OPLI LẸ YIDOGỌNA PỌNINỌ
To owhe lọ gblamẹ, titobasinanu lọ basi diọdo delẹ he yidogọna pọninọ sinsẹ̀n-bibasi tọn he to Biblu Plọntọ lẹ ṣẹnṣẹn. Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn jẹ nudọnamẹ delẹ zinjẹgbonu ji he nọ basi zẹẹmẹ wefọ Biblu tọn he yé nọ gbadopọnna to opli sẹmẹsẹmẹ tọn lẹ ji tọn, ehe whenu yé nọ hodẹ̀, nọ pagigona Jiwheyẹwhe bosọ nọ na numimọ lẹ te. Humọ, Biblu Plọntọ lẹ wleawuna sunzanhiawe de he bẹ todohukanji wefọ he na yin dogbapọnna to osẹ dopodopo mẹ lẹ tọn hẹn gọna ohàn de he gán yin jiji to oplọn mẹdetiti tọn po sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn po whenu.
To opli yetọn lẹ ji, Biblu Plọntọ lẹ nọ na “numimọ lẹ,” enẹ wẹ numimọ he yé do to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mẹ, nọ dopẹna Jehovah, nọ jihàn, kavi tlẹ nọ hodẹ̀. Eva Barney, he yí baptẹm to 1923 whenue e do owhe 15 flindọ: “Eyin a jlo na na numimọ de, a na fọnṣite bo na bẹjẹeji dole, ‘N’jlo na dopẹna Oklunọ na dagbe he e wà na mi lẹpo.’” Mẹmẹsunnu delẹ nọ yiwanna nado na numimọ. Mẹmẹyọnnu Barney zindonukọn dọmọ: “Nuhe go Mẹmẹsunnu mẹhomẹ vivẹ́ Godwin nọ jlo na dopẹna Oklunọ gando lẹ ma whè. Amọ́ eyin asi etọn mọdọ agbọ́ etọn jẹ mẹmẹsunnu he to anadena opli lọ pé ji, e nọ dọ̀n okàn he to awù etọn go bọ e nọ nabọẹ bo nọ sinai.”
To sunmẹsunmẹ, agun dopodopo nọ basi opli vonọtaun de he whenu yé nọ hodẹ̀, pagigona Jiwheyẹwhe bosọ nọ na numimọ lẹ te. Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn 1er avril 1923 basi zẹẹmẹ opli ehe tọn dole: “Madoawe opli lọ tọn dona nọ yin yiyizan nado na numimọ he gando lizọnyizọn lọ go lẹ podọ nado na tuli azọ́nwatọ lẹ. . . . Mí kudeji dọ opli he nọ na tulimẹ ehelẹ na dọ̀n họntọn lẹ sẹpọ yede dogọ.”
Charles Martin, yèdọ wẹnlatọ owhe 19 mẹvi de he wá sọn Vancouver to Canada plọn nususu to opli ehelẹ ji. E wá dọ to nukọn mẹ dọmọ: “Finẹ wẹ n’plọn te whla tintan nuhe n’na nọ dọ to whenue n’to yẹwhehodọ sọn họndekọn jẹ họndekọn. Sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ, mẹde nọ na numimọ he e do to azọ́n họndekọn jẹ họndekọn tọn mẹ. Ehe gọalọna mi nado yọ́n nuhe n’na dọ gọna lehe n’na duto aliglọnnamẹnu voovo lẹ ji do.”
AZỌ́N YẸWHEHODIDỌ TỌN YIDOGỌNA PỌNINỌ
“Azán yẹwhehodidọ tọn lẹ” sọ yidogọna pọninọ titobasinanu lọ tọn. Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn
1er avril 1923 tọn lá dọmọ: “Na nuwadopọ nido tin . . . , mardi 1er mai 1923 yin dide taidi azán yẹwhehodidọ tọn de na mẹlẹpo. Nudopolọ wẹ e sọ yin na mardi tintan osun he bọdego lẹ dopodopo tọn . . . Hagbẹ agun lọ tọn dopodopo dona yí adà de wà to azọ́n lọ mẹ.”Biblu Plọntọ jọja lẹ lọsu doalọ to azọ́n ehe mẹ. Hazel Burford he do owhe 16 poun to ojlẹ lọ mẹ flindọ: “Bulletin nọ bẹ hodọdopọ hẹ whétọ lẹ he mí dona plọn do tamẹ lẹ hẹn. a To pọmẹ hẹ baba-daho ṣie, n’nọ doalọ to nuwiwà ehe lẹpo mẹ po zohunhun po.” Amọ́, Mẹmẹyọnnu Burford pehẹ nukundiọsọmẹ sọn mẹhe go e ma vẹ̀do lẹ dè. E dọmọ: “Mẹmẹsunnu mẹhomẹ vivẹ́ de jẹagọdo sinsinyẹn dọ ma dọhona mẹlẹ. To ojlẹ lọ mẹ, mẹdelẹ ma mọnukunnujẹemẹ dọ Biblu Plọntọ lẹpo kakajẹ ‘jọja sunnu po jọja yọnnu lẹ po’ ji wẹ dona nọ pagigona Mẹdatọ Daho mítọn.” (Salm. 148:12, 13) Amọ́ Mẹmẹyọnnu Burford ma jogbe. To nukọn mẹ, e wá yì Klasi awetọ Wehọmẹ Giliadi tọn bosọ sẹ̀n taidi mẹdehlan to Panama. To godo mẹ, mẹmẹsunnu enẹlẹ wá jla pọndohlan yetọn do gando jọja lẹ go na nuhe dù lizọnyizọn lọ.
PLIDOPỌ LẸ YIDOGỌNA PỌNINỌ MẸMẸSUNNU LẸ TỌN
Plidopọ lẹdo tọn po plidopọ daho lẹ po lọsu yidogọna pọninọ mẹmẹsunnu lẹ tọn. Plidopọ daho ehelẹ susu wẹ nọ tindo azán yẹwhehodidọ tọn di dehe yin bibasi to Winnipeg to Canada. To 31 mars, “Nujijla Vonọtaun Winnipeg Tọn” yin bibasi to plidopọ daho ehe whenu, bọ e yin bibiọ to plidopọ-watọ lẹpo si nado doalọ to e mẹ. Azán yẹwhehodidọ tọn ehelẹ nkọ zọ́n bọ jideji wá tin to nukọn mẹ. To 5 août, nudi gbẹtọ 7000 wẹ wá plidopọ daho devo ji to Winnipeg. To ojlẹ lọ mẹ, ehe wẹ yin sọha plidopọ-watọ lẹ tọn he yiaga hugan to Canada.
Plidopọ daho ayidego tọn hugan he omẹ Jehovah tọn lẹ basi to 1923 wá aimẹ to Los Angeles, Californie bẹsọn 18 jẹ 26 août. To osẹ he jẹnukọnna plidopọ daho lọ lẹ mẹ, linlinwe lẹ basi nujijla gando nujijọ lọ go, podọ Biblu Plọntọ lẹ má oylọ-basinamẹwe 500000 linlán. Nukinkan nujijla lọ
tọn lẹ sọ yin titẹ́ do ahihun po mọto mẹdetiti tọn lẹ po go.To samedi 25 août, Mẹmẹsunnu Rutherford na hodidọ de he hosọ etọn yin “Lẹngbọ lẹ po Gbọgbọẹ lẹ Po,” ehe mẹ e dohia te hezeheze dọ “lẹngbọ lẹ” yin gbẹtọ dodonọ he do ninọmẹ ahun mẹ tọn he jẹ nado nọgbẹ̀ to paladisi mẹ to aigba ji lẹ. E sọ donù gbemima de go he hosọ etọn yin “Avase De.” Gbemima ehe de mẹhe nọ ylọ yede dọ hodotọ Klisti tọn lẹ gbà, bosọ na tuli gbẹtọ ahunjijlọnọ lẹ nado klán yede sọn “Babilọni Daho lọ” go. (Osọ. 18:2, 4) To nukọn mẹ, Biblu Plọntọ zohunhunnọ lẹ to pọmẹ má vọkan gbemima ehe tọn livi susu lẹdo aihọn pé.
“Nuwadopọ ehe na dọ̀n họntọn lẹ sẹpọ yede dogọ”
To azán godo tọn plidopọ daho lọ tọn ji, gbẹtọ 30000 linlán wẹ dotoaina togunmẹho Mẹmẹsunnu Rutherford tọn he hosọ etọn yin “Akọta Lẹpo to Zọnlinzin Jei Amagẹdọni, Ṣigba Gbẹtọ Livi Susu He to Gbẹnọ Todin lẹ Ma Na Kú Gbede Ba.” Na Biblu Plọntọ lẹ mọdọ gbẹtọ na sù wutu, yé haya nupọntẹn Coliseum Los Angeles tọn he ṣẹṣẹ yin gbigbá lọ. Na mẹmẹsunnu lẹ jlo dọ mẹlẹpo ni sènu ganji wutu, yé yí zomọ gbezeyiaga tọn nupọntẹn lọ tọn zan, ehe yin nuyọyọ de to ojlẹ lọ mẹ. Gbẹtọ susu humọ sọ doto tito lọ to ladio ji.
JIDEJI LẸDO AIHỌN PÉ
To owhe 1923 tọn mẹ, jideji ayidego tọn tin gando azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ go to Aflika, Europe, Inde, podọ to Hùwaji Amelika tọn. To Inde, mẹmẹsunnu A. J. Joseph dona penukundo asi etọn po ovi ṣidopo po go, ṣogan bo nọ gọalọ nado wleawuna linlinwe lẹ do Hindi-gbè, Tamil-gbè, Telugu-gbè po Urdu-gbè po mẹ.
To Sierra Leone, Biblu Plọntọ delẹ he nọ yin Alfred Joseph po Leonard Blackman po kanwehlan tatọ́-tẹnnọ mítọn to Brooklyn, New York nado biọ alọgọ. To 14 avril 1923, yé mọ gblọndo. Alfred dọmọ: “To sibigbe zánmẹ dopo, mẹde ylọ mi to alokan ji to ajiji mẹ.” E sè ogbè daho de he kanse e dọ, “Mìlẹ wẹ kanwehlan Azọnwatẹn Watch Tower tọn bo biọ dọ yẹwhehodọtọ lẹ ni wá gọalọna emi an?” Alfred gblọn dọ “mọwẹ.” Mẹlọ yidogọ dọ, “Eyọ́n, yẹn wẹ yé dohlan.” William R. Brown wẹ to hodọ. Gbenẹgbe wẹ e wá sọn lopo Caraïbes tọn lẹ ji to pọmẹ hẹ asi etọn Antonia gọna viyọnnu jọja yetọn lẹ Louise po Lucy po. Ojlẹ kleun de to enẹgodo, mẹmẹsunnu lẹ mọ jonọ lọ lẹ.
Alfred zindonukọn bo dọmọ: “To wunkẹngbe afọnnu, yẹn po Leonard po to nupinplọn sẹmẹsẹmẹ tọn mítọn basi to whenue dawe jànun-jànun
de wá ohọ̀n lọ ji. Mẹmẹsunnu Brown wẹ. E do zohunhun na nugbo lọ sọmọ bọ e jlo na na togunmẹho de to wunkẹngbe tlolo.” To nuhe ma pé osun dopo gblamẹ, Mẹmẹsunnu Brown do owe he e hẹnwa lẹpo gbonu. To ojlẹ kleun de godo, e mọ owe 5000 devo lẹ yí, amọ́ e ma dẹn bọ yè tlẹ sọ do hudo owe susu humọ tọn. Amọ́, mẹlẹ ma yọ́n Mẹmẹsunnu Brown taidi wesatọ de gba. To sinsẹ̀nzọn he e wà na Jehovah po zohunhun po na owhe susu lẹ gblamẹ, e nọ saba donù Owe-wiwe lẹ go to togunmẹho etọn lẹ mẹ sọmọ bọ mẹlẹ sù-yín na ẹn dọ Brown Biblu.To ojlẹ enẹ mẹ, tẹnmẹ wá whè to wekantẹn alahọ tọn he to Barmen to Allemagne, podọ awhànpa France tọn to adánsin nado tọ́nawhàn tòdaho lọ. Biblu Plọntọ lẹ mọ ohọ̀ daho de to Magdeburg, ehe taidi nọtẹn he yọ́n taun na azọ́n wezinjẹgbonu tọn yetọn lẹ. To 19 juin, mẹmẹsunnu lẹ blá agbàn azọ́nwanu wezinzin tọn po nuzinzan devo lẹ po tọn fó bo sẹtẹn jẹ Bẹtẹli yọyọ lọ mẹ to Magdeburg. To wunkẹngbe tlolo he tatọ́ tẹnnọ mítọn sè dọ tẹnsisẹ lọ ko fó, linlinwe lẹ lá dọ France ko gbawhàn tòdaho Barmen tọn. Mẹmẹsunnu lẹ mọdọ tẹnsisẹ lọ yin kunnudenu de dọ Jehovah dona yé bosọ basi hihọ́na yé.
To Brésil, George Young he zingbejizọnlin yì fisusu nado lá wẹndagbe lọ do alahọ yọyọ de ai bo jẹ Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn zinjẹgbonu ji to Portugal-gbè mẹ. To osun kleun delẹ poun gblamẹ, e do owe 7000 linlán gbonu. Gbejizọnlin etọn wá Brésil sọ hùn dotẹnmẹ dagbe de dote na Sarah Ferguson. E ko to Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn hia sọn 1899, amọ́ e ma ko penugo pọ́n gbede nado basi dohia klandowiwe etọn tọn gbọn baptẹm yíyí to osin mẹ dali. To osun kleun delẹ godo, Mẹmẹyọnnu Ferguson po ovi etọn ẹnẹ lẹ po wá penugo to godo mẹ nado ze afọdide titengbe ehe.
“MÍ NỌ TO AYAJẸ DILE MÍ TO YÌYÌ”
Jei vivọnu owhe lọ tọn, kọdetọn pọninọ Biblu Plọntọ lẹ tọn yin nùdego to Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn 15 décembre 1923 tọn mẹ to Glẹnsigbe mẹ dọmọ: “E bọawu nado mọdọ agun lẹ . . . tin to ninọmẹ dagbe mẹ to gbigbọ-liho . . . Mì gbọ mí ni blagbajana míde bo yí zohunhun po gbemima yọyọ de po do zindonukọn to owhe he ja lọ mẹ, bosọ nọ to ayajẹ dile mí to yìyì.”
Owhe he bọdego na yin owhe ayidego tọn na Biblu Plọntọ lẹ. Mẹmẹsunnu he to Bẹtẹli lẹ ko to azọ́nwa na osun susu do aigba de ji to Staten Island, ehe ma dẹn do tatọ́-tẹnnọ yetọn to Brooklyn. Ohọ̀ he yé gbá do nọtẹn yọyọ enẹ lẹ yin tadona to bẹjẹeji 1924 tọn, podọ yé gọalọ nado kọ̀n mẹmẹsunnu lẹ dopọ bosọ lá wẹndagbe lọ to aliho he ma ko yọnbasi pọ́n gbede lẹ mẹ.
a He nọ yin yiylọ todin dọ Nuplọnwe Opli Gbẹzan po Lizọnyizọn po Tọn.