1. Nukun tẹwẹ Jehovah nọ yí do pọ́n whiwhẹnọ lẹ? Basi zẹẹmẹ.

JEHOVAH yiwanna whiwhẹnọ lẹ. Mẹhe yin whiwhẹnọ nugbonugbo lẹ kẹdẹ wẹ sọgan tindo haṣinṣan sisosiso podọ mẹdetiti tọn de hẹ ewọ. To alọ devo mẹ, “olá wẹ e nọ pọ́n saklanọ lẹ hlan sọn.” (Salm. 138:6) Mímẹpo wẹ nọ jlo na hẹn homẹ Jehovah tọn hùn bo duvivi owanyi sisosiso etọn tọn, enẹwutu mí tindo whẹwhinwhẹ́n dagbe lẹ nado plọn nado nọ do whiwhẹ hia.

2. Etẹwẹ mí na gbadopọnna to hosọ ehe mẹ?

² To hosọ ehe mẹ, mí na gbadopọnna gblọndo kanbiọ atọ̀n ehelẹ tọn: (1) Etẹwẹ whiwhẹ yin? (2) Naegbọn mí dona wleawuna jẹhẹnu enẹ? (3) Ninọmẹ tẹlẹ wẹ sọgan whlé whiwhẹ mítọn pọ́n? Dile mí na mọ do, eyin mí wleawuna whiwhẹ, mí nọ hẹn homẹ Jehovah tọn hùn, podọ mílọsu nọ mọaleyi.—Howh. 27:11; Isa. 48:17.

3. Etẹwẹ whiwhẹ yin?

³ Whiwhẹ zẹẹmẹdo mẹdezewhè podọ nado dapana goyiyi kavi mẹdezizedaga. Biblu dohia dọ whiwhẹnọ nọ tindo pọndohlan he sọgbe gando haṣinṣan etọn hẹ Jehovah Jiwheyẹwhe podọ hẹ gbẹtọvi hatọ etọn lẹ go. Mẹhe tindo whiwhẹ nọ kẹalọyi dọ mẹdevo lẹ yiaga hú emi to aliho de kavi devo mẹ.—Flp. 2:3, 4.

4, 5. Naegbọn mí sọgan dọ dọ whiwhẹ nujọnu tọn ma nọ sọawuhia to nukunta poun?

⁴ Mẹdelẹ nọ tindo awusọhia whiwhẹnọ tọn. Vlavo yé yin gbẹtọ abọẹ-abọẹ poun wẹ. Kavi vlavo yé nọ símẹ na aṣa he mẹ yé wá sọn po oplọn he yé mọyi po wutu. Amọ́ to ahun yetọn mẹ  dọ́n, yé sọgan nọ yigo taun. E yá wẹo kavi e dẹn wẹo, yé na do nuhe yé yin to ahun mẹ nugbonugbo hia.—Luku 6:45.

⁵ To alọ devo mẹ, mẹhe taidi nujikudonọ kavi nọ dọho madoadúdẹji lẹ ma nọ yin goyitọ dandan. (Joh. 1:46, 47) Etomọṣo, mẹhe ma nọ kuwinyan lẹ dona tin to aṣeji ma nado nọ ganjẹ nugopipe jọwamọ tọn yetọn lẹ go. Vlavo mí nọ kuwinyan kavi lala, mímẹpo wẹ dona dovivẹnu nado wleawuna ahun whiwhẹ tọn.

6. Dile 1 Kọlintinu lẹ 15:10 dohia do, etẹwẹ mí sọgan plọn sọn apajlẹ apọsteli Paulu tọn mẹ?

⁶ Mì gbọ mí ni lẹnnupọndo apajlẹ apọsteli Paulu tọn ji. Jehovah yí i zan to aliho jiawu mẹ nado do agun yọyọ lẹ ai to tòdaho voovo lẹ mẹ. Ewọ tlẹ sọgan ko wà nususu to lizọnyizọn lọ mẹ hú apọsteli Jesu Klisti tọn devo depope. Etomọṣo, Paulu ma mọdọ emi yiaga hú mẹmẹsunnu emitọn lẹ. Ewọ yí whiwhẹ do yigbe dọ: “Yẹn wẹ yin pẹvi pete to apọsteli lẹ mẹ, podọ yẹn ma jẹ nado yin yiylọdọ apọsteli de, na yẹn dohomẹkẹn agun Jiwheyẹwhe tọn wutu.” (1 Kọl. 15:9) Enẹwutu, owhẹ̀ Paulu tọn whẹ́n nado dohia dọ nukundagbe majẹhẹ Jiwheyẹwhe tọn wẹ hẹn ẹn yọnbasi na emi nado tindo haṣinṣan dagbe de hẹ Jehovah, e ma yin na jẹhẹnu he emi tindo lẹ kavi na nuhe emi wadotana lẹ wutu gba. (Hia 1 Kọlintinu lẹ 15:10.) Lehe wekanhlanmẹ Paulu tọn hlan Kọlintinu lẹ bẹ nuplọnmẹ dagbe de hẹn gando whiwhẹ go do sọ—titengbe eyin mí flindọ sunnu delẹ to agun lọ mẹ tẹnpọn nado do yede hia di mẹhe yiaga hú Paulu!—2 Kọl. 10:10.

7. Nawẹ mẹmẹsunnu he mẹsusu yọnẹn to ojlẹ mítọn mẹ de dohia dọ emi yin whiwhẹnọ gbọn?

⁷ Mẹmẹsunnu Karl F. Klein he yin dopo to Hagbẹ Anademẹtọ lọ mẹ wayi ze apajlẹ whiwhẹ tọn dagbedagbe de dai. To otàn gbẹzan tọn etọn mẹ, Mẹmẹsunnu Klein yí whiwhẹ do yigbe dọ emi diahi hẹ awugbopo po nuhahun delẹ po  to owhe lẹ gblamẹ. Di apajlẹ, to owhe 1920 lẹ gblamẹ, e mọdọ azọ́n whédegbè jẹ whédegbè tọn lọ vẹawu sọmọ bọ to whenue e do mahẹ to e mẹ whla tintan godo, e hònúpla na nudi owhe awe plipli. Enẹgodo, dile e to sinsẹ̀n to Bẹtẹli, e gblehomẹ sinsinyẹn na ojlẹ de to whenue mẹmẹsunnu de na ẹn ayinamẹ. Podọ, e sọ jiya azọ̀n apọṣimẹ sinsinyẹn tọn, ehe wá gbọ na ẹn to nukọn mẹ. Etomọṣo, e sọ mọ lẹblanulọkẹyi vonọtaun susu yí. Yí nukun homẹ tọn do pọ́n lehe e biọ whiwhẹ to mẹmẹsunnu he mẹsusu yọnẹn ehe si do nado yigbe awugbopo etọn lẹ tọn matin awuwhiwhle! Mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu po susu wẹ nọ flin Mẹmẹsunnu Klein po ayajẹ po, gọna otàn gbẹzan tọn etọn he whànmẹ bosọ bẹ hójọhó hẹn. *

8. Nawẹ 1 Pita 5:6 gọalọna mí nado mọdọ whiwhẹ nọ hẹn homẹ Jehovah tọn hùn gbọn?

⁸ Whẹwhinwhẹ́n titengbe hugan he wutu mí nọ wleawuna whiwhẹ wẹ yindọ e nọ hẹn homẹ Jehovah tọn hùn. Apọsteli Pita hẹn ehe họnwun. (Hia 1 Pita 5:6.) Owe lọ “Viens, suis-moi” basi zẹẹmẹ do hogbe Pita tọn lẹ ji dọmọ: “Goyiyi taidi adí ylankan de. E sọgan hẹn kọdetọn he ylan taun lẹ wá. Jijọ de wẹ he sọgan zọ́n bọ mẹde he tlẹ tindo nugopipe vonọtaun lẹ ma na vó nude to nukun Jiwheyẹwhe tọn mẹ. To alọ devo mẹ, whiwhẹ sọgan zọ́n bọ mẹhe ma tlẹ do nugopipe sọmọ de na họakuẹ taun na Jehovah. . . . Homẹ [Etọn] na hùn nado dona we na a yin whiwhẹnọ wutu.” * Na nugbo tọn, nudagbe tẹwẹ mí sọgan sọ jlo hú nado hẹn homẹ Jehovah tọn hùn?—Howh. 23:15.

9. Nawẹ whiwhẹ mítọn sọgan zọ́n bọ mẹdevo lẹ na dọnsẹpọ mí gbọn?

⁹ Gbọnvona dọ mí nọ hẹn homẹ Jehovah tọn hùn, mí sọ nọ mọ ale susu yí eyin mí wleawuna whiwhẹ. Whiwhẹ mítọn nọ zọ́n bọ mẹdevo lẹ nọ dọnsẹpọ mí. Nado mọnukunnujẹ ehe mẹ, nọ ze dewe do otẹn mẹdevo lẹ tọn mẹ. (Matiu 7:12) Susu mítọn wẹ ma nọ jlo sọmọ nado wanu dopọ hẹ mẹhe nọ tẹkudo linlẹn yetọn lẹ ji to whelẹponu bo ma nọ jlo na kẹalọyi linlẹn mẹdevo lẹ tọn. To vogbingbọn mẹ, awuvivinu wẹ e nọ yin na mí nado wanu dopọ hẹ yisenọ hatọ mítọn lẹ eyin yé nọ do “mẹtọnhopọn, owanyi mẹmẹsunnu tọn, awuvẹmẹ sisosiso po whiwhẹ po” hia. (1 Pita 3:8) Eyin mí dọnsẹpọ omẹ mọnkọ lẹ, e yọnbasi dọ yelọsu ni dọnsẹpọ mí dile e na dẹnsọ bọ mí na to whiwhẹnọ yin.

10. Nawẹ whiwhẹ nọ hẹn gbẹninọ bọawuna mí dogọ gbọn?

¹⁰ Whiwhẹ sọ nọ hẹn gbẹninọ bọawuna mí. Nado dọ hójọhó, mí sọgan nọ mọ nudelẹ to  gbẹ̀mẹ he taidi nuhe ma sọgbe kavi yin mawadodo. Ahọlu Sọlomọni nuyọnẹntọ lọ dọmọ: “Yẹn ko mọ bọ devi lẹ to osọ́ ji, ṣigba bọ ahọvi lẹ to afọ zọ̀n taidi devi lẹ.” (Yẹwh. 10:7) Mẹhe tindo nugopipe ayidego tọn lẹ ma nọ mọ pipà yí to whelẹponu. Podọ, mẹhe ma tindo nugopipe sọmọ lẹ nọ mọ pipà susu yí to whedelẹnu. Etomọṣo, Sọlomọni yigbe dọ nuyọnẹnnu wẹ e yin dọ mí ni kẹalọyi ninọmẹ gbẹ̀mẹ tọn lẹ kakati nado nọ ze ayiha do onú ylankan lẹ ji. (Yẹwh. 6:9) Eyin mí yin whiwhẹnọ, mí na mọdọ e na bọawuna mí dogọ nado kẹalọyi ninọmẹ gbẹ̀mẹ tọn lẹ dile yé te do, e ma yin dile mí lẹndọ yé dona nọ.

11. Nawẹ mí dona yinuwa gbọn to whenue yè na mí ayinamẹ?

¹¹ Egbesọegbesọ wẹ mí nọ tindo dotẹnmẹ hundote susu lẹ nado do whiwhẹ hia. Lẹnnupọndo ninọmẹ delẹ ji. Whenue yè na mí ayinamẹ. Mí na wà dagbe nado flindọ eyin mẹde yí whenu etọn zan nado gọ̀ mí do aliji, e yọnbasi dọ mí ko danbú sọmọ bo ma tlẹ doayi e go wutu wẹ. To ojlẹ mọnkọ lẹ mẹ, onú tintan he na wá ayiha mẹ na mí wẹ nado gbẹ́ ayinamẹ lọ dai. Mí sọgan mọhodọdo mẹhe to ayinamẹ na mí lọ kavi aliho he mẹ e wàmọ te go. Ṣigba eyin mí yin whiwhẹnọ, mí na dovivẹnu nado vọ́ ninọmẹ mítọn jlado.

12. Sọgbe hẹ Howhinwhẹn lẹ 27:5, 6, naegbọn mí dona nọ yọ́n pinpẹn mẹhe na mí ayinamẹ de tọn? Na apajlẹ.

¹² Mẹhe yin whiwhẹnọ nọ yọ́n pinpẹn ayinamẹ tọn. Di apajlẹ: Mí ni dọ dọ a to opli Klistiani tọn de ji. Whenue a ko dọho hẹ yisenọ hatọ voovo lẹ godo, dopo to yé mẹ plan we jẹla bo yí zinzin do dọna we dọ jàjá núdùdù tọn de to adú mẹ na we. Ayihaawe ma tin dọ e na jẹ winyan ji na we pẹẹde. Amọ́, be e ma na vivi na we dọ ewọ dọ ẹ na we ya? Na nugbo tọn, a tlẹ sọgan jlo dọ mẹde ni ko dọ ẹ na we jẹnukọn! Mọdopolọ, mí dona gbọn whiwhẹ dali yọ́n pinpẹn yisenọ hatọ de tọn, he yí adọgbigbo do na mí ayinamẹ de he sin nuhudo mí tindo. Mí nọ pọ́n omẹ mọnkọ hlan taidi họntọn mítọn, e ma yin kẹntọ mítọn gba.—Hia Howhinwhẹn lẹ 27:5, 6; Gal. 4:16.

13. Nawẹ mí sọgan do whiwhẹ hia to whenue mẹdevo lẹ mọ lẹblanulọkẹyi sinsẹ̀nzọn tọn lẹ yí gbọn?

¹³ Whenue mẹdevo lẹ mọ lẹblanulọkẹyi sinsẹ̀nzọn tọn yí. Mẹho agun tọn de he nọ yin Jason yigbe dọmọ: “Eyin n’mọ bọ mẹdevo lẹ mọ lẹblanulọkẹyi lẹ yí, n’nọ kanse dee to whedelẹnu nuhe zọ́n bọ e ma yin yẹn wẹ e yin didena.” Be a ko do numọtolanmẹ mọnkọ pọ́n ya? E ma yin nuṣiwa nado “to vivẹnudo” nado tindo lẹblanulọkẹyi sinsẹ̀nzọn tọn susu dogọ.  (1 Tim. 3:1) Ṣigba, mí dona payi ayilinlẹn mítọn go. Eyin mí ma tin to aṣeji, mí sọgan na dotẹnmẹ goyiyi nado doadọ̀do to ahun mítọn mẹ. Di apajlẹ, mẹmẹsunnu de sọgan jẹ linlẹn ji dọ emilẹ wẹ pegan hugan nado penukundo azọ́ndenamẹ tangan de go. Kavi asi mẹmẹsunnu de tọn sọgan nọ lẹn to ede mẹ dọ, ‘Asu ṣie pegan tlala hugan mẹmẹsunnu le-le!’ Amọ́, eyin mí yin whiwhẹnọ nugbonugbo, mí na dapana gbigbọ goyiyi tọn mọnkọ.

14. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn aliho he mẹ Mose yinuwa te mẹ to whenue mẹdevo lẹ mọ lẹblanulọkẹyi lẹ yí?

¹⁴ Mí sọgan plọnnu sọn aliho he mẹ Mose yinuwa te mẹ to whenue mẹdevo lẹ mọ lẹblanulọkẹyi lẹ yí. Mose yọ́n pinpẹn azọ́ndenamẹ he e mọyi tọn nado deanana akọta Islaeli tọn. Nawẹ Mose yinuwa gbọn to whenue Jehovah na dotẹnmẹ mẹdevo lẹ nado sẹ̀n to pọmẹ hẹ ewọ? E ma whànwu yé. (Sọh. 11:24-29) Na nude dù azọ́n whẹdidana gbẹtọ lẹ tọn, ewọ gbọn whiwhẹ dali na dotẹnmẹ mẹdevo lẹ nado nọ yí adà de wà to azọngban pinpẹn etọn ehe mẹ ga. (Eks. 18:13-24) Ehe zọ́n bọ whẹho Islaelivi he ewọ yin azọ́ndena nado nọ dawhẹna lẹ tọn nọ yawu yin nukunpedego. Enẹ dohia dọ lẹblanulọkẹyi Mose tọn lẹ ma duahunmẹna ẹn hú dagbemẹninọ mẹdevo lẹ tọn. Lehe ewọ yin apajlẹ dagbe de na mí do sọ! Mí nọ flindọ eyin mí na yọ́n-na-yizan na Jehovah nugbonugbo, whiwhẹ mítọn dona jẹnukọnna nugopipe mítọn lẹ. Dile etlẹ yindọ “Jehovah yiaga taun, e nọ doayi whiwhẹnọ lẹ go.”—Salm. 138:6.

15. Ninọmẹ yọyọ tẹlẹ wẹ mí sọgan pannukọn?

¹⁵ Whenue mí pannukọn ninọmẹ yọyọ lẹ. To owhe agọe tọn lẹ mẹ, azọ́ndenamẹ mẹhe ko wà sinsẹ̀nzọn na owhe susu delẹ tọn diọ. Di apajlẹ, to 2014, e yin bibiọ to nugopọntọ agbegbe tọn lẹ po asi yetọn lẹ po si nado sẹ̀n to sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn wunmẹ devo mẹ. Bẹsọn owhe enẹ dopolọ mẹ, nugopọntọ lẹdo tọn lẹ na nọ doalọtena azọ́ndenamẹ yetọn eyin yé  do owhe 70. Podọ mẹmẹsunnu he do owhe 80 kavi humọ lẹ ma nasọ nọ sẹ̀n to agun mẹ taidi anadenanutọ to pipli mẹho lẹ tọn mẹ ba. Humọ, to owhe he wayi lẹ mẹ, mẹsusu to whẹndo Bẹtẹli tọn mẹ yin azọ́ndena do aigba-denamẹ ji. Mẹdevo lẹ tin to dandannu glọ nado doalọtena sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn vonọtaun na nuhahun agbasalilo tọn lẹ, azọngban whẹndo tọn lẹ, kavi na ninọmẹ mẹdetiti tọn devo lẹ wutu.

16. Nawẹ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po do whiwhẹ hia gbọn dile yé to adàdiọ sọgbe hẹ ninọmẹ yọyọ yetọn lẹ?

¹⁶ E ma bọawuna mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu ehelẹ po nado basi diọdo enẹlẹ. E họnwun dọ yé yiwanna azọ́ndenamẹ hoho yetọn lẹ, ehe susu yetọn ko ze yede jo na na owhe susu lẹ. Delẹ to yé mẹ gọ́ na awubla taun dile yé to adàdiọ sọgbe hẹ ninọmẹ yọyọ yetọn lẹ. Ṣigba to nukọn mẹ, e wá má yé. Etẹwẹ gọalọna yé? Hú popolẹpo, owanyi yetọn na Jehovah wẹ. Yé yọnẹn dọ Jiwheyẹwhe wẹ emi klan emide do wiwe hlan, e ma yin hlan tẹnmẹ-yinkọ, kavi azọ́ndenamẹ de. (Kol. 3:23) Yé yí ayajẹ do zindonukọn nado to Jehovah sẹ̀n po whiwhẹ po to azọ́ndenamẹ depope mẹ. Yé ‘bẹ magbọjẹ yetọn lẹpo dlan ewọ ji,’ na yé yọnẹn dọ ewọ to yetọn hòpọn wutu.—1 Pita 5:6, 7.

17. Naegbọn mí yọ́n pinpẹn etọn dọ Ohó Jiwheyẹwhe tọn na mí tuli nado wleawuna whiwhẹ?

¹⁷ Be mí ma yọ́n pinpẹn etọn dọ Ohó Jiwheyẹwhe tọn na mí tuli nado wleawuna whiwhẹ ya? Eyin mí wleawuna jẹhẹnu dagbedagbe ehe, mí nọ hẹn ale wá na míde po mẹdevo lẹ po. Mí nọ penugo dogọ nado pehẹ avùnnukundiọsọmẹnu gbẹ̀mẹ tọn lẹ. Hú popolẹpo, mí nọ dọnsẹpọ Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn dogọ. Lehe homẹ mítọn hùn do sọ nado yọnẹn dọ dile ewọ tlẹ yin “Mẹhe Yiaga bo Yiji” lọ, e yiwanna devizọnwatọ whiwhẹnọ etọn lẹ, podọ yé nọ họakuẹ to nukun etọn mẹ!—Isa. 57:15.