Yì hosọ lẹ ji

Yì todowhinnu hosọ lẹ tọn ji

HOSỌ OPLỌN TỌN 41

Etẹwẹ Mí Gán Plọn sọn Wekanhlanmẹ Awe Pita Tọn lẹ Mẹ

Etẹwẹ Mí Gán Plọn sọn Wekanhlanmẹ Awe Pita Tọn lẹ Mẹ

“Yẹn ma na wọn nado nọ flinnu mì to whepoponu gando onú ehelẹ go.”—2 PITA 1:12.

OHÀN 127 Omẹ Nankọ He E Jẹ Dọ Yẹn Ni Yin

BLADOPỌ a

1. Ojlẹ kleun de jẹnukọnna okú apọsteli Pita tọn, etẹwẹ e yin gbigbọdo nado wà?

 APỌSTELI Pita yọnẹn dọ emi na kú to madẹnmẹ. Pita sẹ̀n Jehovah po nugbonọ-yinyin po na owhe susu lẹ, e hodo Jesu bo bẹ azọ́n yẹwhehodidọ tọn jẹeji to mẹhe ma yin Ju lẹ ṣẹnṣẹn bosọ sẹ̀n taidi dopo to hagbẹ anademẹtọ lọ mẹ. Amọ́, sinsẹ̀nzọn Pita tọn ma nọte do finẹ. To nudi owhe 62-64 W.M., e yin gbigbọdo nado kàn wekanhlanmẹ awe delẹ, enẹ wẹ owe 1 Pita po 2 Pita po tọn. Nukundido Pita tọn wẹ yindọ wekanhlanmẹ ehelẹ na gọalọna Klistiani lẹ to okú etọn godo.—2 Pita 1:12-15.

2. Naegbọn wekanhlanmẹ Pita tọn lẹ do wá do ganmẹ taun?

2 Pita kàn wekanhlanmẹ gbọdo etọn lẹ to ojlẹ de mẹ whenue yisenọ hatọ etọn lẹ “yin hinhẹn blawu gbọn whlepọn voovo lẹ dali.” (1 Pita 1:6) Mẹylankan lẹ to tintẹnpọn nado hẹn nuplọnmẹ lalo po walọyizan mawé lẹ po biọ agun Klistiani tọn mẹ. (2 Pita 2:1, 2, 14) To ojlẹ de godo, Klistiani he nọ nọ̀ Jelusalẹm lẹ na do numimọ “opodo nulẹpo tọn,” enẹ wẹ yindọ awhànpa Lomunu lẹ tọn na và tòdaho enẹ gọna titonu Ju lẹ tọn sudo. (1 Pita 4:7) Matin ayihaawe, wekanhlanmẹ Pita tọn lẹ gọalọna Klistiani lẹ nado mọ nuhe yé gán wà nado doakọnna whlepọn he yé to pipehẹ to alọnu gọna sọgodo tọn lẹ. b

3. Naegbọn mí dona gbadopọnna wekanhlanmẹ gbọdo Pita tọn lẹ?

3 Dile etlẹ yindọ Klistiani owhe kanweko tintan tọn lẹ wẹ Pita do wekanhlanmẹ etọn lẹ hlan, Jehovah dike bọ kandai ehelẹ tin to Ohó Etọn mẹ. Enẹwutu, mílọsu lẹ gán mọaleyi sọn wekanhlanmẹ ehelẹ mẹ to egbehe. (Lom. 15:4) Na taidi Klistiani ehelẹ, mílọsu to gbẹnọ to aihọn he nọ ze walọ mawé daga de mẹ, podọ mí sọ nọ pehẹ whlepọn he gán hẹn ẹn vẹawuna mí nado sẹ̀n Jehovah lẹ. Humọ to madẹnmẹ, mí na do numimọ nukunbibia daho de tọn he sinyẹn hú dehe hẹn opodo wá na titonu Ju lẹ tọn. Mí mọ nuflinmẹ họakuẹ delẹ to wekanhlanmẹ Pita tọn awe lẹ mẹ. Wekanhlanmẹ ehelẹ na gọalọna mí nado to nukundo azán Jehovah tọn zọnmii, nọ duto obu gbẹtọ tọn ji podọ nado wleawuna owanyi sisosiso na ode awetọ. Nuflinmẹ enẹlẹ gán sọ gọalọna mẹho agun tọn lẹ nado mọ lehe yé na nọ penukundo nuhudo lẹngbọpa lọ tọn lẹ go do po kọdetọn dagbe po.

NỌ TO NUKUNDO E ZỌNMII

4. Dile 2 Pita 3:3, 4 dohia do, etẹwẹ gán dán yise mítọn?

4 Mẹhe ma do yise to dọdai Biblu tọn lẹ mẹ lẹ wẹ lẹdo mí. Nukundiọsọmẹtọ lẹ gán nọ ṣàn mí kò na mí ko yí zohunhun do lá na owhe susu lẹ dọ opodo lọ ko to unklẹn wutu. Mẹdelẹ sọalọakọ́n dọ e ma na wá gbede. (Hia 2 Pita 3:3, 4.) Eyin mẹhe mí dọyẹwheho na de, azọnwatọgbẹ́ de, kavi hagbẹ whẹndo tọn de dọ ohó mọnkọ de, enẹ gán dán yise mítọn. Pita basi zẹẹmẹ nuhe gán gọalọna mí tọn.

5. Etẹwẹ na gọalọna mí nado hẹn pọndohlan he sọgbe lọ go gando vivọnu aihọn ehe tọn go? (2 Pita 3:8, 9)

5 E gán taidi na mẹdelẹ dọ Jehovah to gbandọn nado hẹn aihọn ylankan ehe wá opodo. Nuhe Pita dọ lẹ gán gọalọna mí nado hẹn pọndohlan he sọgbe lọ go, na yé flinnu mí dọ nukun he Jehovah nọ yí do pọ́n ojlẹ lẹ gbọnvo taun na gbẹtọvi lẹ tọn. (Hia 2 Pita 3:8, 9.) Na Jehovah, owhe fọtọ́n taidi azán dopo. Jehovah nọ fahomẹ bo ma jlo dọ mẹdepope ni yin vivasudo. Amọ́ whenue azán Jehovah tọn na wá, aihọn ehe na wá opodo. Lẹblanulọkẹyi nankọ die he mí tindo nado yí ojlẹ he pò lọ zan nado dekunnuna gbẹtọ lẹ sọn akọta lẹpo mẹ.

6. Nawẹ mí nọ hẹn azán Jehovah tọn “do ayiha mẹ gligli” gbọn? (2 Pita 3:11, 12)

6 Pita dotuhomẹna mí nado hẹn azán Jehovah tọn “do ayiha mẹ gligli.” (Hia 2 Pita 3:11, 12.) Gbọnna? Egbesọegbesọ eyin e yọnbasi, mí na wà dagbe nado nọ lẹnayihamẹpọn do dona aihọn yọyọ lọ tọn lẹ ji. Yí nukun homẹ tọn do pọ́n dewe dile a to jẹhọn dagbe gbọ́n, to núdùdù hunsindagbe tọn lẹ dù bo to kuavọdona mẹyiwanna he to finfọnsọnku lẹ bosọ to nuplọn mẹhe nọgbẹ̀ to owhe kanweko susu lẹ die wayi gando hẹndi dọdai Biblu tọn lẹ tọn go. Ayihamẹlinlẹnpọn mọnkọ na gọalọna we nado to nukundido mẹ bosọ kudeji dọ azán godo tọn lẹ mẹ wẹ mí to gbẹnọ te. Na mí “ko yọ́n ehe jẹnukọn” gando sọgodo mítọn go wutu, mẹplọntọ lalo lẹ ‘ma na hẹn mí buali.’—2 Pita 3:17.

NỌ DUTO OBU GBẸTỌ TỌN JI

7. Nawẹ obu gbẹtọ tọn gán yinuwado mí ji gbọn?

7 Dile mí hẹn azán Jehovah tọn do ayiha mẹ gligli, mí nọ yin whinwhàn nado lá wẹndagbe lọ na mẹdevo lẹ. Amọ́ to ninọmẹ delẹ mẹ, mí gán nọ whleawu nado dọho. Etẹwutu? Mí gán joawuna obu gbẹtọ tọn na ojlẹ de. Nuhe jọ do Pita go niyẹn. To ozán he mẹ Jesu yin whẹdana te, Pita gboawupo nado do ede hia taidi dopo to devi Jesu tọn lẹ mẹ, podọ e tlẹ mọ́n ewọ whlasusu. (Mat. 26:69-75) Ṣigba apọsteli ehe dopolọ penugo bo dọ po nujikudo po to nukọn mẹ dọ: “Mì dibuna nuhe nọ dobuna yé blo, podọ mì sọ biọ bẹwlu mẹ blo.” (1 Pita 3:14) Hogbe Pita tọn lẹ hẹn mí kudeji dọ mí gán duto obu gbẹtọ tọn ji.

8. Etẹwẹ gán gọalọna mí nado duto obu gbẹtọ tọn ji? (1 Pita 3:15)

8 Etẹwẹ gán gọalọna mí nado duto obu gbẹtọ tọn ji? Pita dọna mí dọmọ: “Mì klan Klisti do wiwe taidi Oklunọ to ahun mìtọn lẹ mẹ.” (Hia 1 Pita 3:15.) Ehe dohia dọ mí dona nọ lẹnayihamẹpọn do otẹn gọna huhlọn Oklunọ podọ Ahọlu mítọn Klisti Jesu tọn ji. Eyin ahun towe gbàdo kavi a dibu whenue dotẹnmẹ de hundote nado lá wẹndagbe lọ na mẹdevo lẹ, flin Ahọlu mítọn. Yí nukun homẹ tọn do pọ́n ẹn to gánzinpo ji to olọn mẹ bọ angẹli madosọha lẹ lẹdo e. Flindọ ‘aṣẹ lẹpo ko yin nina ẹn to olọn mẹ podọ to aigba ji,’ podọ ewọ na tin “po [hiẹ] po to azán lẹpo gbè kakajẹ vivọnu titonu lọ tọn.” (Mat. 28:18-20) Pita na tuli mí nado “nọ wleawu to whepoponu” nado yiavùnlọna yise mítọn. Be e na jlo we nado dekunnu to azọ́n mẹ, to wehọmẹ kavi to aliho mayin aṣa tọn devo lẹ mẹ ya? Lẹnnupọn jẹnukọn do whenue a gán penugo nado wàmọ ji, enẹgodo wleawuna nuhe a na dọ. Hodẹ̀ bo biọ adọgbigbo, bosọ deji dọ Jehovah na gọalọna we nado duto obu gbẹtọ tọn ji.—Owalọ 4:29.

“MÌ TINDO OWANYI SISOSISO”

Pita kẹalọyi mẹplọnlọ Paulu tọn. Wekanhlanmẹ awe he Pita kàn lẹ plọn mí nado nọ do owanyi hia mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po (Pọ́n hukan 9tọ)

9. To gbèdopo, nawẹ Pita gboawupo nado do owanyi hia gbọn? (Sọ pọ́n yẹdide lọ.)

9 Pita plọn lehe yè nọ do owanyi hia do. E to finẹ whenue Jesu dọmọ: “Gbedide yọyọ de wẹ yẹn to nina mì dọ, mì ni yiwanna ode awetọ; kẹdẹdile yẹn ko yiwanna mì do, dọ mìlọsu ni yiwanna ode awetọ.” (Joh. 13:34) Mahopọnna enẹ, to nukọn mẹ Pita joawuna kọgbidinamẹ bo gbẹ́ nado dùnú dopọ hẹ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu etọn he ma yin Ju lẹ po. Apọsteli Paulu ylọ nuhe Pita wà dọ “yẹnuwiwa.” (Gal. 2:11-14) Pita kẹalọyi mẹplọnlọ enẹ bosọ plọnnu sọn e mẹ. To wekanhlanmẹ etọn awe lẹ mẹ, e zinnudeji dọ mí ma dona nọ tindo owanyi na mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po kẹdẹ gba, amọ́ dọ mí sọ dona nọ do owanyi enẹ hia.

10. Etẹwẹ nọ gọalọna mí nado wleawuna “owanyi mẹmẹsunnu tọn matin yẹnuwiwa”? Basi zẹẹmẹ. (1 Pita 1:22)

10 Pita dọ dọ mí dona tindo “owanyi mẹmẹsunnu tọn matin yẹnuwiwa” na sinsẹ̀n-basitọ hatọ lẹ. (Hia 1 Pita 1:22.) Owanyi mọnkọ nọ wá sọn ‘tonusisena nugbo lọ’ mẹ. Nugbo ehe bẹ nuplọnmẹ lọ hẹn dọ “Jiwheyẹwhe ma yin mẹnukuntahopọntọ.” (Owalọ 10:34, 35) Mí ma gán setonuna gbedide Jesu tọn gando owanyi go eyin mí nọ do owanyi hia mẹdelẹ to agun lọ mẹ bo ma ka nọ do e hia mẹdevo lẹ. Na nugbo tọn, mí gán vẹ́ hẹ mẹdelẹ hugan mẹdevo lẹ dile Jesu wà do. (Joh. 13:23; 20:2) Amọ́, Pita flinnu mí dọ mí dona dovivẹnu nado tindo “owanyi na pipli mẹmẹsunnu lẹ tọn,” yèdọ haṣinṣan he nọ nọ̀ hagbẹ whẹndo tọn lẹ ṣẹnṣẹn nkọ de na mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po.—1 Pita 2:17.

11. Etẹwẹ e nọ biọ nado ‘yiwanna mẹdevo lẹ sisosiso sọn ahun mẹ wá’?

11 Pita dotuhomẹna mí nado nọ “yiwanna ode awetọ [mítọn] sisosiso sọn ahun mẹ wá.” To lẹdo hodidọ tọn ehe mẹ, nado yiwanna mẹde “sisosiso” nọ biọ dọ mí ni yì zẹ̀ owanyi jọwamọ tọn mítọn go. Di apajlẹ, etẹwẹ lo eyin mẹmẹsunnu de ṣinuwa do mí kavi gbleawuna mí to aliho de mẹ? Ayilinlẹn mítọn gán yin nado yiahọsu kakati nado do owanyi hia. Amọ́ Pita plọn sọn Jesu dè dọ ahọsuyiyi ma nọ hẹn homẹ Jiwheyẹwhe tọn hùn. (Joh. 18:10, 11) Pita wlan dọmọ: “Mì nọ yí oylan do sú oylan họ́ blo kavi ozun do sú ozun họ́ blo. Kakatimọ, mì nọ yí dona do suahọ.” (1 Pita 3:9) Dike owanyi sisosiso ni nọ whàn we nado nọ jọmẹ bosọ nọ doyẹyigona mẹhe tlẹ gán ko ṣinuwa do we lẹ.

12. (a) Onú devo tẹwẹ owanyi sisosiso na whàn mí nado wà? (b) Etẹwẹ a jlo na dovivẹnu bo wà dile video lọ Wlebòna Nunina Họakuẹ Pọninọ Tọn dohia do?

12 To wekanhlanmẹ tintan Pita tọn mẹ, e yí hodidọ lọ “owanyi sisosiso” zan. Owanyi mọnkọ nọ ṣinyọnnudo e ma yin ylando kleun delẹ poun gba, amọ́ “ylando susugege.” (1 Pita 4:8) Vlavo Pita na ko flin nuhe Jesu plọn ẹn to owhe delẹ die wayi gando jonamẹ go. To ojlẹ lọ mẹ, Pita gán ko lẹn dọ emi nọ tlúalọ taun whenue e dọ dọ emi na jona mẹmẹsunnu emitọn “kakajẹ whla ṣinawe.” Amọ́, Jesu plọn ẹn bosọ plọn mílọsu lẹ ga dọ nado jonamẹ “kakajẹ whla 77” zẹẹmẹdo dọ jonamẹ ma do dogbó. (Mat. 18:21, 22) Eyin a mọdọ e vẹawuna emi nado yí ayinamẹ ehe do yizan mẹ, ma gbọjọ blo! Devizọnwatọ Jehovah tọn mapenọ lẹpo wẹ e ko vẹawuna to ojlẹ delẹ mẹ nado jonamẹ. Nujọnu lọ todin wẹ nado ze afọdide he yin dandan tọn depope nado jona mẹmẹsunnu towe podọ nado basi jijọho hẹ ẹ. c

MẸHO AGUN TỌN LẸ EMI, MÌ NỌ YÌN LẸNGBỌPA LỌ

13. Etẹwẹ gán nọ hẹn ẹn vẹawuna mẹho agun tọn lẹ nado penukundo mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu yetọn lẹ po go?

13 E họnwun dọ Pita ma wọn nuhe Jesu dọna ẹn to fọnsọnku etọn godo dọmọ: “Nọ yìn lẹngbọ pẹvi ṣie lẹ.” (Joh. 21:16) Eyin mẹho agun tọn de wẹ a yin, a yọnẹn dọ anademẹ enẹlẹ gando go we ga. Amọ́, e gán vẹawuna mẹho de nado mọ whenu nado penukundo azọndenamẹ titengbe ehe go. Jẹnukọn whẹ́, mẹho lẹ dona nọ penukundo whẹndo yetọn titi lẹ go to agbasa-liho, to numọtolanmẹ-liho podọ to gbigbọ-liho. Yé sọ nọ yin nukọntọ to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mẹ podọ to awuwiwlena adà opli po plidopọ lẹ tọn po mẹ bosọ nọ ze yé donukọnnamẹ. Mẹdelẹ to yé mẹ sọ nọ wazọ́n hẹ Wedegbẹ́ Whẹgbọtọ Dotowhé tọn kavi gọalọna azọnwatẹn họgbigbá tọn (service local développement/construction, LDC). Alọnu mẹho lẹ tọn nọ ján taun!

Eyin alọnu mẹho agun tọn owanyinọ lẹ tọn tlẹ ján, yé nọ ze yede jo nado yìn lẹngbọpa Jiwheyẹwhe tọn (Pọ́n hukan 14, 15tọ)

14. Etẹwẹ gán whàn mẹho agun tọn lẹ nado nọ yìn lẹngbọpa lọ? (1 Pita 5:1-4)

14 Pita na tuli mẹho hatọ etọn lẹ nado nọ “yìn lẹngbọpa Jiwheyẹwhe tọn.” (Hia 1 Pita 5:1-4.) Eyin mẹho agun tọn de wẹ a yin, mí yọnẹn dọ a yiwanna mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu towe lẹ po bosọ jlo na penukundo yé go. Amọ́ to whedelẹnu, a gán nọ mọdọ alọnu emitọn ján gbau kavi agbọ́ ko pé emi gbau nado hẹn azọ́ndenamẹ enẹ di. Etẹwẹ a gán wà? Nọ dọ ahunmẹdunamẹnu towe lẹpo na Jehovah. Pita wlan dọmọ: “Eyin mẹde to lizọnyi, gbọ e ni nọ wàmọ sọgbe hẹ huhlọn he Jiwheyẹwhe nọ namẹ.” (1 Pita 4:11) Mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu towe lẹ po gán to pipehẹ nuhahun he ma gán mọ pọngbọ mlẹnmlẹn to titonu ehe mẹ lẹ. Amọ́ flindọ “lẹngbọhọtọ-gán lọ” Jesu Klisti gán gọalọna yé zẹ̀ nuhe a gán wà go. E gán wàmọ to egbehe podọ to aihọn yọyọ lọ mẹ. Nuhe Jiwheyẹwhe biọ to mẹho agun tọn lẹ si poun wẹ nado yiwanna mẹmẹsunnu yetọn lẹ, nado nọ yìn yé podọ nado lẹzun “apajlẹ na lẹngbọpa lọ.”

15. Nawẹ mẹho agun tọn de penukundo lẹngbọpa lọ go gbọn? (Sọ pọ́n yẹdide lọ.)

15 William he yin mẹho agun tọn ojlẹ dindẹn tọn de mọnukunnujẹ nujọnu-yinyin azọ́n lẹngbọhọtọ tọn mẹ. Whenue COVID-19 bẹjẹeji, ewọ po mẹho hatọ etọn lẹ po yí do basi yanwle nado nọ dọho hẹ mẹhe to pipli yetọn mẹ lẹ dopodopo to osẹ lẹpo mẹ. E basi zẹẹmẹ dọmọ: “Susu mẹmẹsunnu lẹ tọn wẹ nọ to yede ṣo to whégbè podọ linlẹn yetọn lẹ gán yawu yì onú agọ̀ lẹ ji.” Whenue yisenọ hatọ de to pipehẹ nuhahun lẹ, William nọ dotoaina ẹn po sọwhiwhe po nado yọ́n nuhudo po ahunmẹdunamẹnu etọn lẹ po. To whenẹnu, e nọ mọ nudọnamẹ tangan lẹ he nọ saba yin video lẹ sọn nọtẹn Intẹnẹt tọn mítọn ji nado gọalọna yisenọ hatọ lọ. E dọmọ: “Azọ́n lẹngbọhọtọ tọn yin dandan todin hugan gbede pọ́n. Mí nọ dovivẹnu susu nado gọalọna gbẹtọ lẹ nado plọnnu gando Jehovah go; mí dona dovivẹnu dopolọ nado penukundo lẹngbọpa lọ go bo gọalọna lẹngbọ Jehovah tọn lẹ nado gbọṣi nugbo lọ mẹ.”

DIKE JEHOVAH NI DOTANA AZỌ́NPLỌNMẸ TOWE

16. Aliho tẹlẹ mẹ wẹ mí gán yí nuhe mí plọn sọn wekanhlanmẹ Pita tọn mẹ lẹ do yizan mẹ te?

16 Mí ko dọhodo nuplọnmẹ delẹ poun ji sọn wekanhlanmẹ gbọdo Pita tọn awe lẹ mẹ. Vlavo a ko doayi adà delẹ he mẹ a jlo na basi vọjlado te go. Di apajlẹ, be e na jlo we nado lẹnayihamẹpọn whẹwhẹ do dona aihọn yọyọ lọ tọn lẹ ji dogọ ya? Be a ko yí do basi yanwle nado nọ dekunnu to azọ́nmẹ, to wehọmẹ kavi to aliho mayin aṣa tọn devo lẹ mẹ ya? Be a mọ aliho delẹ he mẹ a gán do owanyi sisosiso hia mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu towe lẹ po to gigọ́ mẹ dogọ te ya? Mẹho agun tọn lẹ emi, be mì ko magbe nado penukundo lẹngbọ Jehovah tọn lẹ go sọn ojlo mẹ wá podọ po zohunhun po ya? Mẹdetiti gbigbejepọn ahundopo tọn gán zọ́n bọ a na doayi awugbopo towe delẹ go, amọ́ ma gbọjọ blo. ‘Homẹdagbenọ wẹ Oklunọ’ podọ e na gọalọna we nado basi vọjlado. (1 Pita 2:3) Pita hẹn mí kudeji dọ: ‘Jiwheyẹwhe lọsu titi na dotana azọ́nplọnmẹ mìtọn. E na hẹn mì lodo, e na hẹn mì yin huhlọnnọ, e na hẹn mì nọtegli.’—1 Pita 5:10.

17. Eyin mí to vivẹnudo zọnmii bosọ na dotẹnmẹ Jehovah nado plọnazọ́n mí, etẹwẹ na yin kọdetọn lọ?

17 To gbèdopo, Pita tindo numọtolanmẹ lọ dọ emi ma jẹ nado to apá na Visunnu Jiwheyẹwhe tọn. (Luku 5:8) Amọ́ po alọgọ owanyinọ Jehovah gọna Jesu tọn po, Pita zindonukọn taidi hodotọ Klisti tọn. Ehe zọ́n bọ Pita yin alọkẹyi nado “biọ Ahọluduta madopodo Oklunọ po Mẹwhlẹngántọ mítọn Jesu Klisti po tọn mẹ.” (2 Pita 1:11) Ahọsumẹ nankọ die! Eyin a to vivẹnudo zọnmii dile Pita wà do bosọ dike na Jehovah ni plọnazọ́n we, hiẹ lọsu na mọ ahọsumẹ ogbẹ̀ madopodo tọn yí. A na jẹ ‘yanwle yise towe tọn kọ̀n, yèdọ whlẹngán towe.’—1 Pita 1:9.

OHÀN 109 Mì Yiwanna Ode Awetọ sọn Ahun mẹ Wá

a To hosọ ehe mẹ, mí na mọ lehe nuhe mí plọn sọn wekanhlanmẹ Pita tọn mẹ lẹ gán gọalọna mí nado doakọnna whlepọn lẹ do. Humọ, mẹho agun tọn lẹ nasọ mọ alọgọ gando lehe yé gán hẹn azọngban lẹngbọhọtọ tọn yetọn di do go.

b E yọnbasi dọ Klistiani he nọ Palẹstine lẹ ni ko mọ wekanhlanmẹ Pita tọn awe lẹ yí jẹnukọnna mẹgbeyinyan Lomunu lẹ tọn tintan sọta Jelusalẹm to owhe 66 W.M.

c To jw.org ji, pọ́n video lọ Wlebòna Nunina Họakuẹ Pọninọ Tọn.