Paul: Mí to jejeji taun! Novembre 1985 wẹ, bọ mí to aliji jei azọ́ndenamẹ mẹdehlan tọn mítọn tintan mẹ to Libéria to Whèyihọ-Waji Aflika tọn. Agahun mítọn nọte to Sénégal. Anne dọmọ: “To gànhiho dopo linlán poun godo din, mí na jẹ Libéria!” Enẹgodo, nulila de yin bibasi dọ: “Mì mẹhe jei Libéria lẹ dona jẹte sọn agahun lọ mẹ. Mẹlẹ to tintẹnpọn nado hò gánzinpo yí to dọ́n, enẹwutu mí ma gán jẹte to finẹ.” Na azán ao he bọdego lẹ, mí nọpọ́ hẹ mẹdehlan lẹ to Sénégal bo nọ to linlin lehe agbànbẹhun lẹ nọ to oṣiọ lẹ bẹ wayi to Libéria do tọn sè, gọna lehe osẹ́n mẹglọn do whégbè tọn lẹ sọ yin hinhẹn sinyẹn deji do bọ mẹdepope he gbà osẹ́n lọ lẹ nọ yin hùhù.

Anne: Tomẹyiyi ma yin alọ mítọn whé-nú de. Na nugbo tọn, sọn ovu gbọ́n wẹ mẹlẹ yọ́n mi taidi Annie Butọnọ lọ. Ali didasa tata nọ dobuna mi! Amọ́, mí magbe nado yì azọ́ndenamẹ mítọn mẹ.

Paul: Yẹn po Anne po yin jiji to fihe dẹn na kilomẹtlu ṣinatọ̀n poun do yede to whèyihọ-waji Angleterre tọn. Mímẹ awe lẹ lẹzun gbehosọnalitọ to wehọmẹ daho godo tlolo, na mẹjitọ ṣie lẹ po onọ̀ Anne tọn po na mí tuli taun wutu. Yé yí ahun lẹpo do nọgodona ojlo mítọn nado yí sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn do basi yanwle. Whenue n’do owhe 19, n’do lẹblanulọkẹyi lọ nado yì Bẹtẹli, podọ Anne wá hopódona mi to alọwle mítọn godo to 1982.

Anne: Mí yiwanna Bẹtẹli, amọ́ ojlo mítọn to whepoponu wẹ nado sẹ̀n to fihe nuhudo sù te. Azọ́nwadopọ hẹ mẹhe ko yin mẹdehlan pọ́n whẹpo do wá Bẹtẹli lẹ hẹn ojlo enẹ sinyẹn deji. Mí hodẹ̀ gandego tlọlọ to ozán lẹpo mẹ na owhe atọ̀n, enẹwutu homẹ mítọn hùn taun whenue mí yin oylọ-basina to 1985 nado yì klasi 79​tọ wehọmẹ Giliadi tọn! Mí yin azọ́ndena do Libéria to Whèyihọ-Waji Aflika tọn.

Paul: Mí do agahun tintan he yè nagbè nado lẹkọyi Libéria. Ninọmẹ nulẹ tọn ma yọ́n paali podọ osẹ́n mẹglọn do whégbè tọn lẹ gbẹ́ pò to aimẹ. Nudidọ mọto de tọn poun ko pé nado dobuna mẹlẹ to ahi lẹ mẹ. Nado hòhuwhẹ obu mítọn, mí nọ hia adà  Salmu lẹ tọn delẹ dopọ to ozán lẹpo me. Amọ́, mí yiwanna azọ́ndenamẹ mítọn taun. Anne yin mẹdehlan to aigba-denamẹ ji, bọ yẹn to Bẹtẹli bo nọ wazọ́n dopọ hẹ John Charuk. a Numimọ etọn gọna nukunnumọjẹnumẹ he e tindo gando ninọmẹ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu lẹ po tọn go gọalọ nado plọnazọ́n mi.

Anne: Naegbọn mí yawu yiwanna Libéria sọmọ? Mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po wutu wẹ. Yé jọmẹ, nọ hùndonuvo bosọ yin nugbonọ. Mí wleawuna haṣinṣan pẹkipẹki de hẹ yé; yé lẹzun whẹndo yọyọ mítọn. Ayinamẹ yetọn lẹ na mí huhlọn to gbigbọ-liho. Lizọnyizọn lọ jiawu taun. E nọ vẹna whétọ lẹ eyin a yawu tlọ́n yé dè! Mẹlẹ nọ to hodọdo kanbiọ Owe-wiwe tọn lẹ ji to aliklan lẹpo ji. Zọnlin poun ján e biọ dọ a ni zìn jẹ yé dè bo do mahẹ to hodọdopọ lọ mẹ. Mí do plọnmẹ Biblu susu sọmọ bọ avùnnukundiọsọmẹnu de wẹ e yin nado nọ plọnnu hẹ yemẹpo. Aigba-denamẹ lọ jiawu taun!

Paul: To 1989, whenue mí ko nọ jijọho mẹ jẹ obá de mẹ na owhe ẹnẹ godo, diọdo he dobu de wá aimẹ—tòwhan sinsinyẹn de gbajẹgbonu. Gufọntọ lẹ yí lẹdo he mẹ Bẹtẹli te to 2 juillet 1990. Na osun atọ̀n, mí ma gán dọho hẹ mẹhe to otò devo mẹ lẹ, kakajẹ whẹndo mítọn lẹ po tatọ́-tẹnnọ po ji. Aṣẹglanglan-panamẹ, núdùdù whèdomẹ po zanhẹmẹ gánnugánnu po gbayipe. Hunyanhunyan lọ zindonukọn na owhe 14 bo yinuwado otò lọ blebu ji.

Anne: Mẹhe to akọ̀ delẹ mẹ lẹ nọ to avùnho bo nọ to mẹhe to akọ̀ devo mẹ lẹ hù. Awhànfuntọ he sọawhànnu taun bọ nusisọ́ yetọn nọ paṣamẹ lẹ nọ to zọnlinzin gbọn ali lẹ ji bo nọ to owhé lẹpo keje pọ́n. Delẹ to yé mẹ tlẹ nọ yí gbẹtọvi hùhù do mọ “koklo hùhù.” Oṣiọ lẹ nọ yin bibẹpli do fihe awhànfuntọ lẹ nọ gbòali namẹ te lẹ, podọ delẹ to fihe madẹn do alahọ mẹ. Kunnudetọ nugbonọ lẹ yin hùhù, ehe bẹ mẹdehlan vivẹ́ mítọn awe hẹn.

Mẹmẹsunnu mítọn lẹ ze ogbẹ̀ yetọn do owù mẹ bo whlá mẹdevo he wá sọn akọ̀ he mẹlẹ gbẹwanna bo to hùhù lẹ mẹ lẹ. Nudopolọ wẹ mẹdehlan lẹ po hagbẹ whẹndo Bẹtẹli tọn lẹ po wà. To Bẹtẹli, Kunnudetọ he sẹtẹn delẹ nọ dọ́ odò podọ mẹdevo lẹ nọpọ́ hẹ mí to ohọ̀ mítọn lẹ mẹ to aga. Whẹndo de he bẹ omẹ ṣinawe hẹn wá gọ́ na mí to ohọ̀ mítọn mẹ.

Paul: To azán dopodopo ji, awhànfuntọ lẹ nọ tẹnpọn nado biọ Bẹtẹli nado pọ́n eyin vlavo mí whlá mẹlẹ do finẹ. Mí ze tito hihọ́-basinamẹ tọn omẹ ẹnẹ tọn de dai: omẹ awe nọ to nupọn gbọn fleṣenu bọ omẹ awe nọ to họngbo ji. Eyin alọ omẹ awe he to  họngbo ji lẹ tọn to nukọn, e nọ họnwun dọ nulẹpo to yìyì ganji. Amọ́, eyin alọ yetọn lẹ to godo, e nọ họnwun dọ awhànfuntọ lọ lẹ to adán ji, enẹwutu mẹhe to nupọn gbọn fleṣenu lẹ nọ yawu yì whlá họntọn mítọn lẹ.

Anne: To osẹ susu godo, pipli awhànfuntọ lẹ tọn he to adi ji de biọ Bẹtẹli po huhlọn po. N’suhọ̀n do dee po mẹmẹyọnnu de po do awulẹpa de mẹ fie fiwhiwhlá de te na mí, yèdọ ofi kleun de he yin whiwhla do apotin nusẹdo tọn de homẹ. Mẹmẹyọnnu lọ whlá ede do e mẹ. Awhànfuntọ lọ lẹ hẹn osò yetọn lẹ bo dómọna mi wá aga. Yé húhú ohọ̀n mítọn po adán po. Paul vẹ̀ yé dọmọ, “Asi ṣie to awulẹpa mẹ.” Nùvo he gbọn apotin lọ nù biọ fiwhiwhlá lọ mẹ súsú dọnú, podọ nado gọ̀ nuhe to apotin lọ mẹ lẹ do otẹn yetọn mẹ yí whenu, enẹwutu obu jẹ ji e bọ n’jẹ sisọsisọ ji. Nawẹ n’gán tọ́n dole gbọn? N’hodẹ̀ do homẹ bo vẹ̀ Jehovah dọ ni gọalọna mi. Enẹgodo, n’hùn ohọ̀n lọ bo penugo nado yí ogbè fifá do dọnudo yé. Dopo to yé mẹ sisẹ́ mi do apadopo bo zọ̀n tlọlọ dedo apotin lọ kọ̀n bo hùn in bosọ keje nuhe to e mẹ lẹpo pọ́n. E ma gán yise dọ emi ma mọ nudepope. Enẹgodo, ewọ po omẹ etọn lẹ po sọ keje ohọ̀ devo lẹ mẹ pọ́n gọna ozà ohọ̀ lọ lẹ tọn. Amọ́, yé masọ mọ nudepope.

Paul: Na osun lẹ, mí jiya núdùdù whèdomẹ tọn. Amọ́, núdùdù gbigbọmẹ tọn wẹ whlẹn ogbẹ̀ mítọn gán. Sinsẹ̀n-bibasi afọnnu tọn Bẹtẹli tọn wẹ nọ yin “núdùdù afọnnu tọn” dopo gee mítọn, podọ mímẹpo wẹ yiwanna huhlọn he e nọ na mí.

Eyin míwlẹ po mẹdevo lẹ po ko to dandannu glọ nado tọ́n sọn alahọ mẹ, na núdùdù po osin po vọ̀ do mí wutu wẹ, mẹhe yin whiwhla do finẹ lẹ gán ko yin hùhù. To whedelẹnu, aliho he mẹ Jehovah nọ penukundo mí go te gọna ojlẹ he mẹ e nọ wàmọ te nọ jiawu. Jehovah nọ penukundo nuhudo mítọn lẹ go bo nọ gọalọna mí nado duto obu mítọn lẹ ji.

Lehe aihọn lọ to titlọ biọ zinvlu mẹ sọ, mọ wẹ hinhọ́n nugbo lọ tọn to wunhọ́n dogọ do niyẹn. Whlasusu wẹ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po họ̀n nado whlẹn ogbẹ̀ yetọn, amọ́ yé hẹn sisi mẹdetiti tọn yetọn po yise yetọn po go. Mẹdelẹ dọ dọ lehe yé yinuwa do to awhàn lọ whenu, yin “azọ́nplọnmẹ de na nukunbibia daho lọ.” Mẹho agun tọn po mẹmẹsunnu jọja lẹ po yí adọgbigbo do ze yede jo bo jẹ anadena nulẹ ji. Eyin mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu lẹ po sẹtẹn, yé ma nọ jo yede do, podọ yé nọ dọyẹwheho to aigba-denamẹ yọyọ lẹ ji bo nọ basi opli to Plitẹnhọ Ahọluduta tọn ojlẹ gli tọn he yé yí ogbé do gbá lẹ mẹ. Opli lẹ yin asisa tulinamẹ tọn daho de to ojlẹ todido matindo tọn enẹlẹ mẹ, podọ yẹwhehodidọ gọalọna Kunnudetọ lẹ nado doakọnnanu. Whenue mí to alọgọ kọgbọ tọn má, e nọ yinuwado mí ji taun nado mọdọ saki yẹwhehodidọ tọn lẹ wẹ mẹmẹsunnu lẹ nọ biọ kakati nido yin avọ̀. Mẹhe jẹflumẹ bosọ to awubla mẹ lẹ nọ dotoaina wẹndagbe lọ. E nọ paṣa yé nado mọdọ Kunnudetọ  lẹ do ayajẹ bosọ do pọndohlan dagbe; yé nọ to wunhọ́n taidi hinhọ́n to zinvlu gọ́ngọ́n enẹ mẹ. (Mat. 5:14-16) Zohunhun pipli mẹmẹsunnu lẹ tọn tlẹ zọ́n bọ delẹ to awhànfuntọ kanylantọ lọ lẹ mẹ wá lẹzun mẹmẹsunnu mítọn lẹ.

Paul: To whedelẹnu, mí to dandannu glọ nado tọ́n sọn otò lọ mẹ, whla atọ̀n na ojlẹ vude podọ whla awe na owhe dopo blebu. Mẹmẹyọnnu mẹdehlan de basi bladopọ numọtolanmẹ mítọn lẹ tọn dole: “To Giliadi, yè plọn mí dọ mí dona nọ yí ahun mítọn lẹpo do hẹn azọ́ndenamẹ mítọn di, mí sọ wàmọ. Enẹwutu, mẹmẹsunnu mítọn lẹ jijodo to ninọmẹ mọnkọ lẹ mẹ nọ di ahun mítọn didesọn azọ́ndenamẹ mítọn ji!” Mí dopẹ́ dọ, mí penugo nado nọgodona mẹmẹsunnu mítọn lẹ to Libéria sọn otò he to yakẹ lẹ mẹ.

Anne: To mai 1996, ẹnẹ to mí mẹ dedo po ohún alahọ tọn he mẹ wema vivẹ́ alahọ tọn lẹ tin te po. Mí jlo na kùnhún na kilomẹtlu 16 dasá tòdaho lọ yì fihe do hihọ́ de. Whenẹnu pẹẹ wẹ awhànfuntọ lẹ tọ́nawhàn lẹdo mítọn. Awhànfuntọ he to adán ji lẹ desòdo jẹhọn mẹ, do mí te, bo sisẹ́ mímẹ atọ̀n tọ́n bosọ kùnhún lọ po Paul po sọyi. Mí nọte to finẹ po nupaṣamẹ po. To ajiji mẹ, mí mọ Paul hlan dile e to zọnlinzin ja gbọn gbẹtọgun lọ mẹ po ohùn po to ota etọn nukọn. E paṣa mí bọ mí vẹ̀do dọ yé desòdo e wẹ sin, amọ́ mí wá mọdọ eyin mọ wẹ e ma na ko penugo bo to zọnlinzin! Awhànfuntọ de wẹ linú ota na ẹn whenue e to sisisẹ ẹ sọn mọto lọ mẹ. Mí dopẹ́ dọ e ma gbleawu sinsinyẹn.

Mọto awhànfuntọ lẹ tọn de yin ginglin do yakẹ bọ mẹhe to e mẹ lẹ to obu ji. Mí lọ́n plá ohún lọ bo tẹdego. Húnkùntọ lọ dedo po wezun po bọ mí dibla jai. Mí vẹ̀ ẹ dọ ni nọte, amọ́ na e to budi taun wutu, e ma dotoaina mí. Mí dovivẹnu bo ma jai, amọ́ whenue ohún lọ jẹ fihe e jei, mí jẹte po obu po bọ agbasakàn mítọn lẹpo to sisọsisọ.

Paul: Asigbá-alọgbá po avọ̀ vúnvún mítọn he ko kudiho lẹ po to okọ̀, mí pọ́n ode awetọ bọ e paṣa mí dọ mí gbẹ́ pò togbẹ̀. Mí mlọn jẹhọn nù to apá na agahun de he awhànfuntọ lẹ ko desòdo wluwlu, ehe wá ze mí yì Sierra Leone to wunkẹngbe. Mí dopẹ́ dọ mí pò togbẹ̀, amọ́ onú mẹmẹsunnu mítọn lẹ tọn to ahunmẹduna mí sinsinyẹn.

Anne: Whenue mí wá Bẹtẹli Freetown tọn to Sierra Leone, mí to hihọ́ glọ podọ yè penukundo mí go ganji. Amọ́, nuhe jọ wayi lẹ jẹ ayiha mẹ wá na mi ji. To okle, n’nọ to aṣeji taun bo nọ to obu ji bọ nuhe lẹdo mi lẹ nọ taidi nuhe dózin podọ odlọ. To zánmẹ, n’nọ fọ́n po odẹ́n fifá po bo nọ to sisọsisọ, bọ e nọ ṣí na mi dọ nuylankan de jlo na jọ. E nọ vẹawuna mi nado gbọ. Paul nọ gbò mi fán bo nọ hodẹ̀ hẹ mi. Mí nọ ji ohàn Ahọluduta tọn lẹ kakajẹ whenue sisọsisọ lọ doalọte. E nọ taidi dọ n’na hùnalẹ̀ bo ma gán sọ sẹ̀n taidi mẹdehlan de ba wẹ nkọ.

N’ma gán wọn nuhe jọ bọdego pọ́n gbede. To osẹ enẹ dopolọ mẹ wẹ mí mọ linlinwe awe yí. Dopo wẹ Fọ́n! 8 juin 1996 tọn. E bẹ hosọ lọ “Comment venir à bout des crises de panique” hẹn. Whenẹnu wẹ n’wá mọnukunnujẹ nuhe to wiwà mi mẹ. Awetọ wẹ Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn 15 mai 1996 tọn, ehe mẹ hosọ lọ “Où puisent-ils leur force?” tin te. Yẹdide awẹwẹ he gbleawu de tọn to Atọ̀họ̀ lọ mẹ. Hosọ lọ basi zẹẹmẹ dọ kẹdẹdile awẹwẹ de gán zindonukọn nado to núdù bo to zinzlọn mahopọnna dọ e gbleawu sinsinyẹn sọn awà do, po alọgọ gbigbọ Jehovah tọn po, mí gán zindonukọn nado to alọgọna mẹdevo lẹ eyin yè tlẹ hẹn awugblena mí to numọtolanmẹ-liho. Núdùdù sinsinyẹn he wá sọn Jehovah dè to ojlẹ he sọgbe lọ mẹ wẹ ehe yin. (Mat. 24:45) N’basi dodinnanu do whẹho lọ ji bosọ bẹ hosọ he dọhodeji lẹ pli, podọ ehe gọalọna mi. Dile ojlẹ to yìyì, numọtolanmẹ obu tọn ṣie wá depò.

Paul: Ayajẹ mítọn nọ gọfla to whedepopenu he mí jlo na lẹkọyi Libéria. Jei vivọnu owhe 2004 tọn, mí ko yí nudi owhe 20 zan to azọ́ndenamẹ mítọn mẹ. Awhàn lọ ko doalọte. Tito họ̀gbigbá tọn lẹ to yìyì to alahọ mẹ. Amọ́ to ajiji mẹ, yè biọ to mí si nado kẹalọyi azọ́ndenamẹ yọyọ de.

Whlepọn sinsinyẹn de wẹ ehe yin. Mí vẹ́ hẹ whẹndo gbigbọmẹ tọn mítọn taun—alọ tẹwẹ mí nado dù ehe? Whenue mí jo whẹndo vivẹ́ mítọn do bo yì Giliadi, mí ko mọ lehe míde zizedo alọ Jehovah tọn mẹ nọ hẹn dona lẹ wá do, enẹwutu mí yigbe. Mí yin azọ́ndena do Ghana he to yakẹ.

 Anne: Mí viavi taun dile mí to tintọ́n sọn Libéria. E paṣa mí whenue Frank, mẹmẹsunnu mẹhomẹ he yin nuyọnẹntọ de dọna mí dọmọ: “Mì dona wọn mí!” Enẹgodo, e dọ: “Mí yọnẹn dọ mì ma na wọn mí gbede, amọ́ mì dona ze ahun mìtọn lẹpo do azọ́ndenamẹ yọyọ mìtọn mẹ. Jehovah dè wẹ e wá sọn, enẹwutu mì na ayidonugo mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu he to finẹ lẹ po.” Ehe na mí huhlọn nado pehẹ avùnnukundiọsọmẹnu lọ nado gọ̀ nulẹ bẹjẹeji to fihe mẹsusu ma yọ́n mí bọ nulẹpo taidi nuyọyọ na mí te de.

Paul: Amọ́, e madẹn bọ mí wá yiwanna whẹndo yọyọ gbigbọmẹ tọn mítọn to Ghana. Kunnudetọ lẹ sù taun to finẹ! Mí plọn nususu sọn nugbonọ-yinyin gọna yise dolido họntọn yọyọ mítọn lẹ tọn mẹ. Whenue mí ko sẹ̀n to Ghana na owhe 13 godo, mí mọ azọ́ndenamẹ he paṣamẹ devo yí. Yè biọ to mí si nado sẹ̀n to alahọ Whèzẹtẹn Aflika tọn mẹ to Kenya. Dile etlẹ yindọ mí jẹdò họntọn he mí ji to azọ́ndenamẹ mítọn hoho lẹ mẹ lẹ tọn, mí yawu jihọntọn hẹ omẹ nugbonọ lẹ to Kenya. Podọ mí gbẹ́ to sinsẹ̀n to aigba-denamẹ gblagada de ji, fihe nuhudo sù te taun.

Anne: To owhe lẹ gblamẹ, n’do numimọ nuhe dobuna mi susu tọn. Ninọmẹ owù tọn kavi apọṣimẹ tọn lẹ gán yinuwado mí ji to agbasa-liho podọ to numọtolanmẹ-liho. Jehovah ma nọ basi hihọ́na mí sọn onú ehelẹ si to azọ́njiawu-liho. Eyin n’sè nudidọ osò po awhànfunnu lẹ po tọn, homẹ ṣie nọ wlu bọ alọ ṣie lẹ masọ nọ dogán ba. Amọ́, n’ko plọn nado nọ ganjẹ nuhe Jehovah wleawuna nado na mí huhlọn lẹpo go, ehe bẹ alọgọ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po tọn hẹn. Podọ n’ko mọdọ eyin mí nọ hẹn aṣa gbigbọmẹ tọn dagbe de go, Jehovah gán gọalọna mí nado gbọṣi azọ́ndenamẹ mítọn mẹ.

Paul: Mẹdelẹ gán kanse dọ, “Be mì yiwanna azọ́ndenamẹ mìtọn ya?” Otò lẹ gán yọnwhanpẹ, amọ́ whedepopenu wẹ hunyanhunyan po owùnu lẹ po gán gbajẹgbonu. Enẹwutu, etẹwẹ mí nọ yiwanna hugan to otò de mẹ? Mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu vivẹ́ lẹ po wẹ, yèdọ whẹndo mítọn. Mahopọnna dọ mí wá sọn ofi voovo, mí tindo linlẹn dopolọ. Mí nọ lẹndọ mí yin didohlan nado na tuli yé wẹ, amọ́ nugbo lọ wẹ yindọ yewlẹ wẹ nọ na huhlọn mí.

Whedepopenu he mí sẹtẹn, mí nọ mọ azọ́njiawu egbezangbe tọn de, enẹ wẹ: pipli mẹmẹsunnu lẹ tọn mítọn. Dile e na dẹnsọ bọ mí na to agun de mẹ, mí nọ do whẹndo de gọna owhé de. Mí kudeji dọ eyin mí zindonukọn nado nọ dejido Jehovah go, ewọ na na huhlọn he mí do hudo etọn mí.—Flp. 4:13.