Kọdetọn Dagbe Gbọn Linsinsinyẹn Gblamẹ

LINSINSINYẸN ko lẹzun jẹhẹnu de he ma gbayipe to ojlẹ egbezangbe tọn lẹ mẹ. Gbẹtọ susu yise dọ kọdetọn dagbe sinai do tintin to otẹn he jẹ lọ mẹ to ojlẹ he sọgbe lọ mẹ ji hugan lehe e yin do po linsinsinyẹn po. Mẹnu wẹ sọgan gblewhẹdo yé? Linlinnamẹnu lẹ yin gigọ́fla po aṣagbe nujijla tọn lẹ po he nọ dohia dọ diblayin nuhe hiẹ jlo lẹpo wẹ sọgan yin tintindo gbọn vivẹnudido vude dali po akuẹ vude dogọ po. Linlinwe lẹ nọ zín sọha susu otàn lẹ tọn tọ́n gando kọdetọn dagbe ajiji mẹ tọn lẹ po ajọwatọ he nọ mọ akuẹ livi susu lẹ to gbedewema-yíyí sọn wehọmẹ godo tlolo lẹ po go.

Linlinwekantọ Leonard Pitts doavigbe dọmọ: “To ogbẹ́ heyin ahunmẹduna po nugopipe apọ̀nmẹ tọn de po mẹ, kiklo-yinyin nọ taidi nuhe bọawu tlala. . . . Sọawuhia taidi nude he mẹdepope sọgan wà eyin e mọnukunnujẹ aliho nuwiwa tọn lọ mẹ poun, bo tindo nugopipe lọ, kavi eyin e mọ alọgọ yí sọn Jiwheyẹwhe dè.”

Etẹwẹ Linsinsinyẹn Yin?

Nado sinyẹnlin zẹẹmẹdo nado ‘tẹdo lẹndai, ninọmẹ, kavi nuhe yè bẹjẹeji delẹ go gligli mahopọnna aliglọnnamẹnu kavi alọhẹndotenamẹnu lẹ.’ E zẹẹmẹdo nukọnzinzindo po gbemima po to yajiji nukọn, yinyin nugotẹdotọ, he ma nọ jogbe. Biblu zinnudo nujọnu-yinyin jẹhẹnu ehe tọn ji. Di dohia, Ohó Jiwheyẹwhe tọn dotuhomẹna mí dọmọ: ‘Mì din ahọluduta . . . lọ whẹ́,’ “mì húhúhọ̀n, yè nasọ hùndai hlan mì,” “yí tenọgli do gbọṣi odẹ̀ mẹ,” podọ “hẹn ehe yin dagbe go gligli.”—Matiu 6:33; Luku 11:9; Lomunu lẹ 12:12; 1 Tẹsalonikanu lẹ 5:21.

Adà titengbe linsinsinyẹn tọn de wẹ pipehẹ  aliglọnnamẹnu he mayọ́n dapana lẹ. Howhinwhẹn lẹ 24:16 dọmọ: ‘Nugbonọ jai whla ṣinawe, bosọ fọ́n.’ Kakati nado ‘blá alọ lẹ dogo’ to whenuena yè to pipehẹ awusinyẹnnamẹnu kavi awugbopo, linsinyẹntọ ‘nọ fọnṣite,’ ‘zindonukọn,’ bosọ nọ tẹnpọn whladopo dogọ.

Nalete, mẹsusu ma nọ wleawudaina awusinyẹnnamẹnu lẹ po awugbopo lẹ po he yé sọgan pehẹ gba. Na awumawle na ojlo lọ nado sinyẹnlin wutu, yé nọ jogbe po awubibọ po. “Mẹsusu lẹ nọ yinuwa hlan awugbopo to aliho mẹdetiti-husudo tọn mẹ,” wẹ wekantọ Morley Callaghan dọ. “Yé nọ tlọ́ biọ awubla-mẹdetiti tọn mẹ, yé nọ gblewhẹdo mẹlẹpo, yé nọ lẹzun adìnọ bosọ . . . nọ blá alọ dogo.”

Ehe ma yin kọdetọn dagbe tintindo gba. “Mí nọ wọnji dọ whẹwhinwhẹ́n de tin nado jugbọn whlepọn mẹ, dọ nuhọakuẹ delẹ tin he na yin mimọ to yajiji mẹ,” wẹ Pitts dlẹnalọdo. Nuhọakuẹ tẹwẹ enẹ yin? E dotana dọmọ: “[Mẹde] nọ plọn dọ awugbopo mayin mẹhusudonu, mọjanwẹ e mayin aijijẹ kakadoi gba. Mẹde nọ duale wuntuntun sisosiso tọn. Mẹde nọ yin awuwlena ganji.” Biblu dọ ẹ to aliho he bọawu mẹ dọmọ: “To tuklajẹ lẹpo mẹ wẹ alè te.”—Howhinwhẹn lẹ 14:23.

Nugbo wẹ dọ, nado vọ́-awuwle whladopo dogọ to aliglọnnamẹnu de godo ma nọ bọawu to whepoponu gba. To ojlẹ delẹ mẹ mí nọ pannukọn avùnnukundiọsọmẹnu lẹ he sọgan taidi nuhe na hẹnalọdotena vivẹnudido mítọn lẹpo nado dù to yé ji. Kakati nado dọnsẹpọ yé pẹkipẹki, yanwle mítọn lẹ sọgan taidi nuhe jẹ didepo ji bo sọgan busẹ vudevude. Mí sọgan tindo numọtolanmẹ flumẹjijẹ tọn, nugomape tọn, bo sọgan gbọjọ, bo tlẹ sọgan yin hinhẹn apọṣi. (Howhinwhẹn lẹ 24:10) Etomọṣo, Biblu na tuli mí dọmọ: “Mì dike nuṣikọna mí to dagbe wiwà mẹ blo: na míwlẹ na gbẹ̀n to whenuena ojlẹ sọ̀, eyin mí ma wàdidọ.”—Galatianu lẹ 6:9, wekun flinflin lẹ yin mítọn.

Etẹwẹ Sọgan Gọalọna Mí Nado Sinyẹnlin?

Afọdide tintan na linsinsinyẹn to aliho nuwiwa tọn heyin dide de mẹ wẹ nado ze yanwle he sọgbe podọ ehe kọ̀n yè sọgan jẹ lẹ dai. Apọsteli Paulu mọnukunnujẹ ehe mẹ na taun tọn. E dọna Kọlintinu lẹ dọmọ: “Yẹn to wezundo do mọ, e ma yin di avidlatọ gba; mọ wẹ yẹn to akotokún yìn, e ma yin nulili jẹhọn gba.” Paulu yọnẹn dọ eyin emi jlo dọ vivẹnudido emitọn lẹ ni tindo kọdetọn dagbe, emi dona tindo yanwle he họnwun lẹ, taidi wezundotọ de he ze ayiha etọn do didasa ohù godo tọn alèwezun lọ tọn ji. “Be mì ma yọnẹn dọ yé he to wezundo to alèwezun mẹ lẹpo wẹ dowezun, ṣigba omẹ dopo wẹ nọ mọ alè yí? Mì dowezun do mọ, na mì nido mọyi,” wẹ e dotuhomẹna yé dọ. (1 Kọlintinu lẹ 9:24, 26) Nawẹ mí sọgan wà ehe gbọn?

“Omẹ zìnzìn jlẹ aliho ede tọn pọ́n tlala,” wẹ Howhinwhẹn lẹ 14:15 dọ. Nuyọnẹnnu wẹ e yin nado nọ gbeje aliho nuwiwa gbẹ̀mẹ tọn mítọn lẹ pọ́n sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ, bo nọ kanse mídelẹ dọ fie wẹ mí pànta podọ vlavo eyin vọjlado lẹ dona yin bibasi. Nujọnu wẹ e yin nado tindo nuhe mí jlo nado basi wadotana etọn po whẹwhinwhẹ́n lọ po to ayiha mẹ hezeheze. Mẹwhinwhàn mítọn nado jogbe na yin vude eyin mí hẹn pọndohlan yanwle mítọn tọn do ayiha mẹ gligli. “Gbọ̀ nukun towe ni to titengbe pọ́n,” wẹ howhinwhẹn gbọdo lọ dotuhomẹnamẹ dọ, na “aliho towe lẹpo ni [sọgan] hẹnai.”—Howhinwhẹn lẹ 4:25, 26.

To yanwle towe lẹ yinyọnẹn mẹ, afọdide he bọdego wẹ nado gbadopọnna lehe hiẹ na jẹ yé kọ̀n gbọn. Jesu kanse dọmọ: “Mẹnu wẹ to mì mẹ, he to linlẹn nado dó atọ̀họ̀ de, bọ e ma na sinai whẹ́, bo lẹn akuẹ etọn?” (Luku 14:28) To kọndopọmẹ hẹ nunọwhinnusẹ́n ehe, azọ́nyọnẹntọ agbasalilo apọ̀nmẹ tọn de dọmọ: “Onú dopo he yẹn ko doayi e go gando gbẹtọ he tindo kọdetọn dagbe lẹ go wẹ yindọ yé tindo nukunnumọjẹnumẹ he họnwun gando kanṣiṣa he tin to nugandomẹgo po nuyiwadomẹji po ṣẹnṣẹn to gbẹzan yetọn lẹ mẹ go. Gbẹtọ he tindo kọdetọn dagbe lẹ mọnukunnujẹemẹ dọ eyin yé jlo nude, yé dona wà nuhe jẹ lẹpo nado mọ ẹn yí.” Nukunnumọjẹnumẹ he họnwun de tintindo gando afọdide dandan tọn he mí dona ze lẹ go nado mọ nuhe mí jlo lẹ yí na gọalọna mí nado tẹkudo-nugo. E nasọ hẹn ẹn bọawu na mí nado vọ́ tito basi eyin mí jiya aliglọnnamẹnu de tọn. Dogbapọnnanu mọnkọtọn wẹ yin zánnu-lọnglọnẹn mẹ tọn na kọdetọn dagbe Orville po Wilbur Wright po tọn.

Enẹwutu, to whenuena hiẹ pehẹ aliglọnnamẹnu lẹ, basi nuhe go hiẹ pé lẹpo nado pọ́n yé hlan to aliho nujikudo tọn mẹ podọ taidi numimọ he plọnnumẹ de. Gbadopọnna ninọmẹ lọ, bo doayi fie hiẹ ṣinuwa te go, podọ to enẹgodo basi vọjlado na nuṣiwa lọ kavi dín pọngbọ na madogán lọ. E nọ gọalọ nado dọho hẹ mẹdevo lẹ, to whenuena e yindọ “linlẹn wẹ yè do nọ yí ojlo lẹpo  hẹnai.” (Howhinwhẹn lẹ 20:18) To jọwamọ-liho, po vivẹnudido dopodopo po, hiẹ nọ wleawuna kànbibi po azọ́nyinyọnẹn po, he nọ yidogọna kọdetọn dagbe towe to godo mẹ.

Adà nujọnu tọn atọ̀ntọ linsinsinyẹn tọn wẹ nuyiwa gbesisọ tọn. Apọsteli Paulu dotuhomẹna mí dọmọ: “Mì gbọ mí ni to zọnlinzin gbọn ojlẹ dopolọ mẹ, mì gbọ mí ni nọ tunnukun onú dopolọ go.” (Filippinu lẹ 3:16) Dile mẹplọntọ dopo dọ ẹ do, “jlẹkajininọ po gbesisọ po na ojlẹ delẹ nọ wleawuna kọdetọn nujọnu tọn lẹ.” Ehe yin yẹdena ganji to otangblo Aesop tọn heyin yinyọnẹn gbayipe lọ mẹ gando oklò po azui po go. Oklò duto alèwezun lọ ji, dile etlẹ yindọ e ma nọ yawu taidi azui. Etẹwutu? Na oklò tindo nudọnsẹpọ he lodo, mẹplọnlọ-domẹgo tọn. E ma doalọte gba ṣigba de wezundido he e sọgan gbọn lẹnpọn dagbe dali gbọṣi e mẹ, podọ to enẹgodo e tẹdego kakajẹ whenuena e dasá ohù tadona tọn lọ. To whenuena e yindọ mẹhe tin to tito ji, bo lodo de nọ basi nukọnyiyi gbesisọ tọn, e nọ yin whinwhàn to whepoponu bo ma nọ yawu doalọte kavi yin didesẹ sọn alèwezun lọ mẹ gba. Mọwẹ, ‘dowezun to aliho mọnkọtọn mẹ’ na hiẹ nido jẹ yanwle towe kọ̀n.

Dide Yanwle He Sọgbe Lẹ

Na nugbo tọn, na linsinsinyẹn nido yin nuhọakuẹ depope, mí dona tindo yanwle he sọgbe lẹ. Mẹsusu lẹ nọ vánkan to godo na nuhe ma nọ hẹn ayajẹ wá lẹ. Ṣigba Biblu dlẹnalọdo dọmọ: “Mẹdepope he doun osẹ́n mẹdekannujẹ tọn he sọgbe lọ mẹ pọ́n, bosọ nọte to e mẹ . . . omẹ lọ wẹ yè na dona to bibasi etọn mẹ.” (Jakobu 1:25) Mọwẹ, pinplọn nado mọnukunnujẹ osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn go dile e yin titodohukanji to Biblu mẹ do yin yanwle he sọgbe taun de. Etẹwutu? Na taun tọn, e yin na osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn yin zize sinai do nujinọtedo, pipé dodowiwa tọn etọn lẹ ji wutu. Taidi Mẹdatọ lọ, e yọ́n nuhe yin dagbe hugan na nudida etọn lẹ. Enẹwutu eyin mí sinyẹnlin to anademẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ pinplọn po yíyí yé do yizan mẹ to gbẹzan mítọn lẹ mẹ po, na jide tọn linsinsinyẹn mọnkọtọn na hẹn ayajẹ wá na mí. “Yí ayiha towe do dotudo OKLUNỌ go . . . Yọnẹn to aliho towe lẹpo ji, ewọ nasọ jlọ omọ́ towe,” wẹ Howhinwhẹn lẹ 3:5, 6 dopagbe etọn.

To yidogọmẹ, oyọnẹn Jiwheyẹwhe tọn po Jesu tọn po tintindo ‘zẹẹmẹdo ogbẹ̀ madopodo,’ wẹ Jesu dọ. (Johanu 17:3) Dọdai Biblu tọn dohia dọ mí to gbẹnọ to ‘azán godo tọn’ titonu ehe tọn mẹ. (2 Timoti 3:1-5; Matiu 24:3-13) To madẹnmẹ Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn, yèdọ gandudu dodowiwa tọn etọn, na jẹ gandu do mẹhe nọ nọ̀ aigba ji lẹ ji. (Daniẹli 2:44; Matiu 6:10) Gandudu ehe na hẹn ojlẹ jijọho, kọdetọn dagbe tintindo, po dagbemẹ-ninọ he nkọtọn ma ko tin pọ́n gbede po wá na gbẹtọvi tonusetọ lẹpo. (Psalm 37:10, 11; Osọhia 21:4) “Jiwheyẹwhe ma yin mẹnukuntahopọntọ gba,” wẹ Owalọ lẹ 10:34 dọ. Mọwẹ, mẹlẹpo yin oylọbasina nado duvivi alemọyi lọ lẹ tọn!

Biblu yin owe hohowhenu tọn de he gọna nuyọnẹn po zẹẹmẹ po. Nukunnumimọjẹemẹ biọ whenu po vivẹnudido po. Ṣigba po alọgọ Jiwheyẹwhe tọn po—podọ eyin mí sinyẹnlin to oyọnẹn etọn dindin mẹ—e na yin owe heyin hunhundonuvo hlan mí de. (Howhinwhẹn lẹ 2:4, 5; Jakobu 1:5) Nugbo wẹ dọ, nuhe mí plọn lẹ yiyi-do-yizan mẹ sọgan yin avùnnukundiọsọmẹnu de. Mí sọgan tindo nuhudo nado basi vọjlado lẹ to nulẹnpọn kavi to walọyizan mítọn lẹ mẹ. Họntọn lẹ kavi hagbẹ whẹndo tọn he sẹpọmẹ hugan lẹ sọgan diọnukunsọ oplọn Biblu tọn mítọn. Enẹwutu linsinsinyẹn yin onú titengbe. Apọsteli Paulu flin mí dọ Jiwheyẹwhe na na ogbẹ̀ madopodo mẹhe ‘doakọnna to azọ́n he yin dagbe mẹ’ lẹ. (Lomunu lẹ 2:7) Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ na yin homẹhunnọ nado gọalọna we nado jẹ yanwle ehe kọ̀n.

Tindo nujikudo dọ hiẹ na tindo kọdetọn dagbe eyin hiẹ sinyẹnlin to nupinplọn gando Jiwheyẹwhe po ojlo etọn po go mẹ bosọ sinyẹnlin to nuhe hiẹ plọn lẹ yiyizan mẹ.—Psalm 1:1-3.

[Yẹdide to weda 6]

Hiẹ na tindo kọdetọn dagbe eyin hiẹ sinyẹnlin to nupinplọn gando Jiwheyẹwhe po ojlo etọn po go mẹ

[Asisa Yẹdide Tọn 4]

Culver Pictures