Sọn Awhànfunnu lẹ Bibasi mẹ Jẹ Ogbẹ̀ Whinwhlẹngán Kọ̀n
Otàn Gbẹzan Tọn
Sọn Awhànfunnu lẹ Bibasi mẹ Jẹ Ogbẹ̀ Whinwhlẹngán Kọ̀n
DILE E YIN DIDỌ GBỌN ISIDOROS ISMAILIDIS DALI
Yẹn tin to oklò ṣie lẹ ji dile dasin to kinkọ̀n jẹgbonu sọn nukun ṣie lẹ mẹ. “Ṣo, Jiwheyẹwhe, ayihadawhẹnamẹnu ṣie dọna mi dọ yẹn ma sọgan zindonukọn nado to azọ́nwa to awhànfunnu lẹ bibasi mẹ gba,” wẹ yẹn dọ to odẹ̀ mẹ. “Yẹn ko dovivẹnu sinsinyẹn nado mọ azọ́n devo, ṣigba yẹn ma ko penugo gba. To osọ, yẹn na ze alọdowemẹwe azọ́n didote tọn ṣie jo. Jaale, Jehovah, a dike ovi mítọn ẹnẹ lẹ kú huvẹ blo.” Nawẹ yẹn biọ ninọmẹ ehe mẹ gbọn?
OGBẸ̀ yin jijọho tọn bosọ bọawu to Drama, to agewaji Grèce tọn, to fie yẹn yin jiji te to 1932. Otọ́ ṣie nọ saba dọho na mi gando nuhe e jlo dọ yẹn ni wà go. E nọ na mi tuli nado yì États-Unis nado plọnwe. To whenuena Grèce ko yin gbigbakija to Wẹkẹ-Whàn II whenu godo, hogbe yanwle tọn he gbayipe to Glẹki-nu lẹ ṣẹnṣẹn wẹ yindọ: “Hiẹ sọgan fìn nutindo mítọn lẹ, ṣigba hiẹ ma sọgan fìn nuhe tin to ayiha mítọn mẹ lẹ pọ́n gbede gba.” Yẹn magbe nado doafọna wehọmẹ daho yìyì bo na tindo nude he mẹdepope ma sọgan penugo nado fìn.
Sọn ovuwhenu, yẹn ko kọnawudopọ hẹ pipli jọja lẹ tọn voovo lẹ heyin godonọna gbọn Ṣọṣi Orthodoxe Grèce tọn dali. To finẹ mí yin didọna nado dapana hagbẹ klandovo owùnọ lẹ. Na taun tọn yẹn gbẹsọ flin pipli dopo—Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ—yin nùdego, to whenuena e yindọ yé nọ yin pinpọnhlan nado nọtena agọjẹdoklistigotọ lẹ.
To gbedewema-yíyí sọn wehọmẹ azọ́n nuyọnẹn wintinwintin tọn de mẹ to Athènes to 1953 godo, yẹn zìn gbejizọnlin yì Allemagne nado pọ́n eyin yẹn sọgan mọ azọ́n de bosọ yì wehọmẹ to ojlẹ dopolọ mẹ. Ṣigba enẹ ma wazọ́n gba, enẹwutu yẹn zìn gbejizọnlin yì otò devo lẹ mẹ. To osẹ kleun de godo, yẹn mọ dee matin akuẹ to bato-glintẹn de to Belgique. Yẹn flin zọnlinzinzin biọ ṣọṣi de mẹ, bo sinai, po avi sinsinyẹn vivi po sọmọ bọ dasin tin to aigba to nukọn ṣie. Yẹn hodẹ̀ dọ eyin Jiwheyẹwhe gọalọna mi nado yì États-Unis, yẹn ma na doafọna nutindo agbasa tọn lẹ gba ṣigba yẹn na mọ wepinplọn de yí bosọ vánkan nado yin Klistiani dagbe de po tovi dagbe de po. To godo mẹ to 1957, yẹn jẹ finẹ.
Gbẹzan Yọyọ de to États-Unis
Gbẹzan to États-Unis yin awusinyẹnnamẹnu na jonọ de he ma sè ogbè lọ bo ma sọ tindo akuẹ. Yẹn nọ wà agbasazọ́n awe to zánmẹ bosọ nọ dovivẹnu nado yì wehọmẹ to okle. Yẹn yì wehọmẹ daho voovo lẹ bosọ mọ gbedewema wehọmẹ daho tọn de yí. Enẹgodo yẹn yì wehọmẹ Alavọ Californie tọn to Los Angeles bosọ mọ gbedewema tintan wehọmẹ alavọ tọn yí to nuyọnẹn physique tọn mẹ. Ohó otọ́ ṣie tọn lẹ gando wepinplọn go hẹn mi nado to nukọnzindo to owhe awusinyẹnnamẹ tọn ehelẹ whenu.
To ojlẹ ehe mẹ, yẹn dukosọ hẹ viyọnnu whanpẹnọ Glẹki-nu de, heyin Ekaterini, podọ mí wlealọ to 1964. Visunnu plọnji mítọn yin jiji owhe atọ̀n to godo mẹ, podọ to nuhe ma pé owhe ẹnẹ gblamẹ, mí tindo visunnu awe po viyọnnu dopo po dogọ. Avùnnukundiọsọmẹnu wẹ e yin na nugbo tọn nado penukundo whẹndo de go podọ to ojlẹ dopolọ mẹ plọnnu to wehọmẹ alavọ tọn.
Yẹn to azọ́nwa na awhànfuntọ Jẹhọn mẹ États-Unis tọn to azọ́nwhé he nọ basi osò-pẹ́n po nuyizan dovlomẹ tọn lẹ po to Sunnyvale, Californie. Yẹn tindo mahẹ to azọ́n jẹhọn mẹ tọn po dovlomẹ tọn voovo lẹ po mẹ, gọna tito-to-whinnu Agena po Apollo po tọn lẹ mẹ. Yẹn tlẹ mọ nunina kọdetọn dagbe tintindo tọn lẹ yí na mahẹ tintindo ṣie to gbejizọnlin Apollo 8 po Apollo 11 po tọn mẹ. To enẹgodo, yẹn zindonukọn to wepinplọn ṣie mẹ bosọ lẹzun mẹhe tlọ biọ nuyizan voovo dovlomẹ tọn heyin awhànfuntọ lẹ tọn tọn bibasi mẹ. To ojlẹ ehe mẹ, yẹn lẹndọ yẹn ko tindo pekọ to gbẹ̀mẹ—yèdọ asi yiwanna de, ovi whanpẹnọ ẹnẹ, agbasazọ́n yẹyinọ de, po owhé dagbe de po.
Hatọ Linsinyẹntọ De
To bẹjẹeji 1967 tọn, to azọ́nmẹ, yẹn dukosọ hẹ Jim, dawe whiwhẹnọ he sọ jọmẹ tlala de. Jim nọ saba to nuko yẹsẹ to whepoponu, podọ e ma nọ gbẹ́ oylọbasinamẹ gbọjẹ kleun to pọmẹ tọn de dai pọ́n gbede gba. E nọ yí dotẹnmẹ hundote ehelẹ zan nado má nudọnamẹ sọn Biblu mẹ hẹ mi. Jim dọna mi dọ emi ko to nuplọn hẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ.
Yẹn jọsi nado sè dọ Jim ko to mahẹ tindo hẹ pipli sinsẹ̀n tọn ehe. Nawẹ e yọnbasi na gbẹtọ dagbe mọnkọtọn de nado yin kiklọ gbọn hagbẹ klandovo agọjẹdoklistigotọ lọ dali gbọn? Ṣigba, yẹn ma sọgan dapana ojlo mẹdetiti Jim tọn po homẹdagbe etọn po to yẹn mẹ gba. E taidi dọ e nọ tindo nude he gbọnvo na mi nado hia to egbesọegbesọ. Di apajlẹ, to gbèdopo e wá wekantẹn ṣie bo dọmọ: “Isidoros, hosọ ehe to Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn mẹ dọho gando hinhẹn gbẹzan whẹndo tọn lodo go. Hẹn ẹn yì whégbè, bo hia ẹ po asi towe po.” Yẹn dọna ẹn dọ yẹn na hia zinjẹgbonu lọ, ṣigba to godo mẹ yẹn yì afọdaitẹn bo tlẹ́n linlinnamẹwe lọ do flinflin bosọ dlán yé do ogbóhẹnnu mẹ.
Na owhe atọ̀n, yẹn nọ tlẹ́n owe po linlinnamẹwe he Jim nọ na mi lẹpo po. Na yinyin nuvẹunnọ sọta Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ wutu, ṣogan to tintẹnpọn nado hẹn Jim go taidi họntọn ṣie, yẹn lẹndọ onú dagbe wẹ e yin nado dotoaina nuhe e tindo nado dọ podọ to enẹgodo wọnji e go to afọdopolọji.
Ṣigba, sọn hodọdopọ enẹlẹ mẹ, yẹn mọ dọ suhugan nuhe yẹn yise bo nọ basi lẹ ma sinai do Biblu ji gba. Yẹn mọnukunnujẹemẹ dọ nuplọnmẹ Atọ̀n-to-dopomẹ, olọnzomẹ, po jọmaku alindọn tọn po ma sọgbe hẹ Owe-wiwe lẹ gba. (Yẹwhehodọtọ 9:10; Ezekiẹli 18:4; Johanu 20:17) Taidi Orthodoxe Glẹki-nu goyitọ de, yẹn ma jlo nado yigbe to gbangba dọ nuhe dọ Jim te lẹ sọgbe gba. Ṣigba to whenuena e yindọ ewọ nọ saba yí Biblu zan bo ma nọ dọ linlẹn mẹdetiti tọn etọn pọ́n gbede, yẹn wá yọnẹn to godo mẹ dọ dawe ehe tindo owẹ̀n họakuẹ de sọn Biblu mẹ na mi.
Asi ṣie yọnẹn dọ nude to jijọ, podọ e kanse mi eyin yẹn ko dọho hẹ họntọn ṣie he ko kọnawudopọ hẹ Kunnudetọ lẹ. To whenuena yẹn yigbe dọ mọwẹ, e dọmọ: “Gbọ mí ni yì ṣọṣi devo depope ṣigba ni ma yin Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ blo.” Ṣigba, to madẹnmẹ asi ṣie po yẹn po, gọna ovi mítọn lẹ, jẹ opli Kunnudetọ lẹ tọn yì ji to gbesisọmẹ.
Nudide Sinsinyẹn De
Dile yẹn to Biblu plọn, yẹn wá dukosọ hẹ ohó ehelẹ heyin yẹwhegán Isaia tọn dọmọ: “Yé nasọ yí ohí yetọn do tùn agbògọdọẹ: akọta ma to na ze ohí do akọta ji ba, mọ yé ma to na plọn awhànfun ba.” (Isaia 2:4) Yẹn kanse dee, ‘Nawẹ devizọnwatọ Jiwheyẹwhe owanyina po jijọho tọn de po sọgan to azọ́nwa to fie awhànfunnu nuvasudo tọn nọ yin awuwlena bo nọ yin bibasi te do?’ (Psalm 46:9) E ma biọ whenu susu sọn dee nado dotana dọ yẹn dona diọ agbasazọ́n ṣie gba.
Po nukunnumọjẹnumẹ po, avùnnukundiọsọmẹnu titengbe de wẹ ehe yin. Yẹn tindo agbasazọ́n yẹyinọ de. Yẹn ko jẹtukla to owhe azọ́n sinsinyẹn wiwà tọn lẹ gblamẹ, wepinplọn, po avọ́sinsan lẹ po nado jẹ otẹn ehe mẹ. Yẹn ko tindo kọdetọn dagbe ṣie lẹpo, podọ todin yẹn pannukọn nudide lọ nado doalọtena yanwle ṣie. Ṣigba, owanyi sisosiso ṣie na Jehovah po ojlo vẹkuvẹku de po nado wà ojlo etọn gbawhàn to godo mẹ.—Matiu 7:21.
Yẹn magbe nado dín agbasazọ́n to azọ́nwhé de to Seattle, Washington. Ṣigba, hlan flumẹjijẹ ṣie, to madẹnmẹ yẹn wá mọ dọ yẹn tlẹ ko to mahẹ tindo to azọ́n de he ma tin to kọndopọmẹ hẹ Isaia 2:4 mẹ tlala. Vivẹnudido ṣie nado wazọ́n to azọ́nwatẹn devo lẹ gboawupo, podọ whladopo dogọ ayihadawhẹnamẹnu ṣie dotukla mi. Yẹn mọ hezeheze dọ yẹn ma sọgan hẹn agbasazọ́n ṣie go podọ to ojlẹ dopolọ mẹ tindo ayihadawhẹnamẹnu wiwe de gba.—1 Pita 3:21.
E lẹzun nuhe họnwun dọ mí jlo nado basi diọdo nujọnu tọn lẹ. To nuhe ma pé osun ṣidopo mẹ, mí basi diọdo na aliho gbẹninọ tọn mítọn bosọ de akuẹzinzan whẹndo mítọn tọn pò jẹ odaa. Enẹgodo mí sà owhé whanpẹnọ mítọn bosọ họ̀ pẹvi de to Denver, Colorado. Todin yẹn ko wleawufo na nudide godo tọn bibasi—yèdọ agbasazọ́n ṣie didote. Yẹn wlan wekanhlanmẹ azọ́nmẹ tintọ́nsọn tọn ṣie, bo basi zẹẹmẹ teninọ ayihadawhẹnamẹnu tọn ṣie. To ozán enẹ mẹ, to whenuena ovi lẹ ko mlọnai, yẹn po asi ṣie po jẹklo bosọ hodẹ̀ hlan Jehovah, dile e yin zẹẹmẹ etọn basi to bẹjẹeji hosọ ehe tọn do.
To nuhe ma pé osun dopo mẹ, mí sẹtẹn yì Denver, podọ to osẹ awe godo, to juillet 1975, yẹn po asi ṣie po yí baptẹm. Na osun ṣidopo yẹn ma penugo nado mọ agbasazọ́n de gba, podọ akuẹ he tin to sẹdotẹnmẹ na mí ko to vivọ. To osun ṣinawetọ mẹ, sọha akuẹ he tin to sẹdotẹnmẹ na mí ma pé ohọ̀-kuẹ sunmẹsunmẹ tọn gba. Yẹn jẹ agbasazọ́n depope he yẹn sọgan mọ dín ji, ṣigba to afọdopolọji to enẹgodo yẹn mọ azọ́n nukunpipedo zomọ go tọn de. Sùnmẹ-kuẹ lọ yin nudi odaa poun na nuhe yẹn ko nọ mọyi dai; etomọṣo, e yiaga tlala hugan nuhe yẹn ko nọ biọ Jehovah. Lehe yẹn yin homẹhunnọ do sọ dọ yẹn ko ze dagbenu gbigbọmẹ tọn lẹ do otẹn tintan mẹ!—Matiu 6:33.
Ovi Mítọn lẹ Pinplọn Whẹ́n Nado Yiwanna Jehovah
To ojlẹ dopolọ mẹ Ekaterini po yẹn po ko hẹn alọnu ján to azọ́n avùnnukundiọsọmẹ tọn heyin ovi mítọn lẹ pinplọn whẹ́n to kọndopọmẹ hẹ nunọwhinnusẹ́n jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ. Po homẹhun po, mí ko mọ yemẹpo, po alọgọ Jehovah tọn po, lẹzun Klistiani he whèwhín lẹ, he ze ogbẹ̀ yetọn jo mlẹnmlẹn hlan azọ́n titengbe lọ heyin yẹwhehodidọ Ahọluduta lọ tọn tọn. Visunnu mítọn atọ̀n lẹ, Christos, Lakes, po Gregory po yemẹpo ko mọ gbedewema yí sọn Wehọmẹ Azọ́nplọnmẹ Devizọnwiwa Tọn mẹ bosọ to sinsẹ̀nzọnwà todin to azọ́ndenamẹ voovo lẹ mẹ, bo to agun lẹ dlapọn bosọ to hinhẹn yé lodo. Toula, viyọnnu mítọn, to azọ́nwa taidi mẹdezejotọ de to tatọ́-tẹnnọ heyin Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn to New York. Ahun mítọn lẹ jaya dile mí mọ dọ yemẹpo yí yanwle yindidi po agbasazọ́n he nọ suahọ he yiaga mẹ lẹ po tọn do sanvọ́ nado sọgan sẹ̀n Jehovah.
Mẹsusu ko kàn nuhe yin aṣli he tin to godo na kọdetọn dagbe tintindo to ovi pinplọn mẹ mọnkọtọn sè. Na nugbo tọn, aliho nuwiwa tọn tangan depope matin na ovi lẹ pinplọn whẹ́n, ṣigba mí nọ tẹnpọn po sọwhiwhe po nado zín owanyina Jehovah po kọmẹnu po do ahun yetọn lẹ mẹ. (Deutelonomi 6:6, 7; Matiu 22:37-39) Ovi lọ lẹ plọn dọ mí ma sọgan dọna Jehovah dọ mí yiwanna we adavo nuyiwa mítọn lẹ dohia dọ mí wàmọ.
Na azán dopo to osẹ mẹ, he nọ saba yin samedi, mí nọ tindo mahẹ to lizọnyizọn lọ mẹ taidi whẹndo de. Mí nọ tindo oplọn Biblu whẹndo tọn de to lundi whèjai lẹ to núdùdù godo to gbesisọmẹ, podọ mí sọ nọ basi plọnmẹ Biblu de hẹ ovi dopodopo. To whenuena ovi lọ lẹ tin to pẹvi, mí nọ plọnnu hẹ ovi dopodopo na ojlẹ gli de to ojlẹ voovo lẹ mẹ to osẹ mẹ, podọ dile yé to whinwhẹ́n, mí nọ basi oplọn he dite lẹ whladopo to osẹ mẹ. To oplọn ehelẹ whenu, ovi mítọn lẹ nọ hùndo-nùvo bo nọ dọho do nuhahun yetọn lẹ ji hẹ mí.
Mí sọ nọ duvivi ayidedai mẹjlọdote tọn taidi whẹndo de. Mí yiwanna nado nọ hò nuyizan húnhiho tọn lẹ dopọ, podọ ovi dopodopo yiwanna nado nọ hò ohàn he e yiwanna hugan lẹ. To sẹfifo delẹ, mí nọ basi oylọna whẹndo devo lẹ na gbẹdohẹmẹ mẹjlọdote tọn. Mí sọ nọ zìn gbejizọnlin gbọjẹ whenu tọn lẹ taidi whẹndo de. To gbejizọnlin mọnkọtọn dopo whenu, mí yí osẹ awe zan nado to dodinna osó Colorado tọn bosọ to azọ́nwa hẹ agun lẹdo lọ mẹ tọn lẹ to lizọnyizọn kunnudegbe tọn mẹ. Ovi mítọn lẹ nọ flin azọ́nwiwa to azọ́nwatẹn voovo lẹ to plidopọ agbegbe tọn lẹ ji gọna alọgigọ to Plitẹnhọ Ahọluduta lọ tọn gbigbá to nọtẹn voovo lẹ mẹ po awuvivi po. To whenuena mí hẹn ovi lẹ yì Grèce nado mọ hẹnnumẹ yetọn lẹ, yé sọ penugo nado dukosọ hẹ Kunnudetọ nugbonọ susu lẹ he ko nọ gànpamẹ na yise yetọn wutu lẹ. Ehe tindo nuyiwadomẹji sisosiso de do yé ji, he gọalọna yé nado magbe nado gbọṣi tenọgligo-hinhẹn po tugbigbo po mẹ na nugbo lọ.
Na nugbo tọn, to ojlẹ delẹ mẹ delẹ to ovi lẹ mẹ nọ ṣinuwa kavi basi nudide agọ̀ lẹ gando gbẹdido go. To ojlẹ devo lẹ mẹ, mí nọ hẹn nuhahun lẹ wá na yé vlavo gbọn aliginglọnna yé zẹjlẹgo to aliho delẹ mẹ dali. Ṣigba lilẹhlan ‘ninọmẹ apọ̀nmẹ tọn Jehovah tọn,’ dile e yin mimọ to Biblu mẹ do, nọ gọalọ nado didẹ whẹho lẹ na mímẹpo.—Efesunu lẹ 6:4; 2 Timoti 3:16, 17.
Ojlẹ Ayajẹ Hugan Tọn to Gbẹzan Ṣie Mẹ
To whenuena ovi mítọn lẹ ko kẹalọyi lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn godo, Ekaterini po yẹn po jẹ nulẹnpọn ji sinsinyẹn gando nuhe mí sọgan wà nado hẹn mahẹ tintindo mítọn to azọ́n ogbẹ̀-whinwhlẹngán tọn ehe mẹ gblodeji. Gbọnmọ dali, to 1994, to whenuena yẹn yí gbọjẹ whenu gaa tọn tlolo, mímẹ awe lẹ jẹ sinsẹ̀nzọn wà ji taidi gbehosọnalitọ whepoponu tọn lẹ. Lizọnyizọn mítọn bẹ wehọmẹ daho lẹ po wehọmẹ alavọ lẹdo lọ mẹ tọn lẹ po didlapọn hẹn, fie mí nọ dekunnu na wehọmẹvi lẹ te bosọ nọ deanana oplọn Biblu tọn lẹ hẹ delẹ to yé mẹ. Na yẹn sọgan vẹawu awusinyẹnnamẹnu yetọn lẹ wutu—to whenuena e yindọ yẹn tin to ninọmẹ mọnkọtọn de mẹ to owhe he ma ko dẹ̀n sọmọ lẹ die wayi mẹ wutu—yẹn ko tindo kọdetọn dagbe susu to alọgigọna yé nado plọn nugbo lọ gando Jehovah go mẹ. Ayajẹ nankọtọn die nado plọnnu hẹ wehọmẹvi lẹ sọn Bolivie, Brésil, Chili, Chine, Égypte, Ethiopie, Mexique, Thaïlande, po Turquie po! Yẹn sọ duvivi kunnudide alokan ji tọn, titengbe hlan mẹhe nọ do ogbè ṣie lẹ.
Dile etlẹ yindọ yẹn tindo dogbó susu lẹ na hogbe yiylọ to aliho Glẹki tọn mẹ sinsinyẹn po mẹhowhe ṣie po wutu, yẹn ko nọ tẹnpọn to whepoponu nado hẹn dee tin-to-aimẹ bosọ tindo gbigbọ Isaia tọn, he lá dọmọ: “Yẹn die; do mi hlan.” (Isaia 6:8) Mí ko tindo ayajẹ na alọgigọna gbẹtọ hugan ṣidopo nado klán gbẹzan yetọn lẹ do wiwe hlan Jehovah. Ehe ko yin ojlẹ ayajẹ hugan tọn na mí na taun tọn.
To ojlẹ de mẹ wayi, gbẹzan ṣie blebu sinai do awhànfunnu dazi lẹ bibasi ji he na yin yiyizan nado hù gbẹtọvi hatọ lẹ. Ṣigba, gbọn nukundagbe majẹhẹ etọn dali, Jehovah hùn aliho lọ dote na mi podọ na whẹndo ṣie nado lẹzun devizọnwatọ klandowiwe etọn lẹ podọ nado ze ogbẹ̀ mítọn lẹ jo nado hẹn wẹndagbe ogbẹ̀ madopodo to paladisi aigba ji tọn mẹ sọyi na gbẹtọ lẹ. Dile yẹn lẹnnupọn do nudide avùnnukundiọsọmẹ tọn he yẹn dona basi lẹ ji, ohó Malaki 3:10 tọn lẹ wá ayiha ṣie mẹ he dọmọ: “Tẹ́n mi pọ́n dinvie, wẹ OKLUNỌ awhànpa lẹ tọn dọ, eyin yẹn ma na hùn ovẹ́sẹ olọn tọn lẹ na mì, bosọ kọ̀n dona de jẹgbonu na mì, he otẹn ma na tin finẹ sù nado hẹn ẹn.” Na nugbo tọn e ko wàmọ—yèdọ na pekọ ahun mítọn tọn!
[Apotin/Yẹdide to weda 27]
Christos: Yẹn ko yọ́n pinpẹn nugbonọ-yinyin ahundoponọ mẹjitọ ṣie lẹ tọn hlan Jehovah po gbemima sinsinyẹn yetọn hlan azọngban yetọn taidi mẹjitọ lẹ po tlala. Taidi whẹndo de, mí nọ wà nulẹpo dopọ—sọn sinsẹ̀nzọn mítọn ji jẹ gbọjẹ whenu mítọn lẹ ji. Dile etlẹ yindọ yé sọgan ko tindo mahẹ to onú susu devo lẹ mẹ, mẹjitọ ṣie lẹ hẹn gbẹzan yetọn bọawu bosọ ze ayidonugo do lizọnyizọn lọ ji. To egbehe, yẹn yọnẹn dọ yẹn nọ tindo ayajẹ tlala to whenuena yẹn hẹn alọnu ṣie ján mlẹnmlẹn to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ.
[Apotin/Yẹdide to weda 27]
Lakes: Otọ́ ṣie gbẹwanna yẹnuwiwa. E nọ tẹnpọn sinsinyẹn ma nado yin yẹnuwatọ, na titengbe tọn to apajlẹ dagbe lẹ zizedai na whẹndo etọn mẹ. E nọ saba dọ na mí dọmọ: “Eyin hiẹ klán gbẹzan towe do wiwe hlan Jehovah, enẹ zẹẹmẹdo nude. Hiẹ dona to jijlo nado basi avọ́sinsan lẹ na Jehovah. Nuhe Klistiani de yinyin zẹẹmẹdo lẹpo niyẹn.” Ohó ehelẹ ko gbọṣi dee bo ko hẹn mi penugo nado hodo apajlẹ etọn to avọ́sinsan lẹ bibasi na Jehovah mẹ.
[Apotin/Yẹdide to weda 28]
Gregory: Hugan ohó tulinamẹ mẹjitọ ṣie lẹ tọn hlan mi nado hẹn lizọnyizọn ṣie gblodeji, apajlẹ yetọn po dohia ayajẹ yetọn to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ po whàn mi nado vọ́ ninọmẹ ṣie lẹ gbejepọn, bo ze nuhiha po ahunmẹdunamẹnu lẹ po depope gando sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn go do apadopo, bosọ yí dee zan to gigọ́mẹ hlan azọ́n Jehovah tọn. Yẹn dopẹ́ na mẹjitọ ṣie lẹ na alọgigọna mi nado mọ ayajẹ he nọ wá sọn dee yiyizan mẹ.
[Apotin/Yẹdide to weda 28]
Toula: Mẹjitọ ṣie lẹ nọ saba zinnudeji dọ haṣinṣan mítọn hẹ Jehovah wẹ yin nuhe họakuẹ hugan he mí sọgan tindo podọ dọ aliho dopo kẹdẹ he mẹ mí sọgan yin ayajẹnọ nugbonugbo te wẹ wiwà nuhe go mí pé lẹpo hlan Jehovah. Yé hẹn Jehovah yin omẹ nujọnu tọn na mí. Otọ́ ṣie nọ saba dọna mí dọ numọtolanmẹ he ma yọ́n jlẹ de wẹ tin to pipenugo nado mlọnai to zánmẹ po ayihadawhẹnamẹnu madodiho de po mẹ, to yinyọnẹn dọ hiẹ ko basi nuhe go hiẹ pé lẹpo nado hẹn homẹhun Jehovah.
[Yẹdide to weda 25]
To whenuena yẹn yin awhànfuntọ de to Grèce, 1951
[Yẹdide to weda 25]
Hẹ Ekaterini to 1966
[Yẹdide to weda 26]
Whẹndo ṣie to 1996: (amiyọn mẹ yì adusi mẹ, to godo) Gregory, Christos, Toula; (to nukọn) Lakes, Ekaterini, po yẹn po