Be Hiẹ Yọ́n Lehe Yè Nọ Nọte Do Ya?
Be Hiẹ Yọ́n Lehe Yè Nọ Nọte Do Ya?
BE HIẸ sọgan lẹnnupọndo sọha ojlẹ he gbẹtọ lẹ nọ yizan to owhe dopodopo mẹ na teninọ poun ji ya? Yé nọ nọte to titoji to nusatẹn kavi to amìdo kọ̀n. Yé nọ nọte nado họ̀ núdùdù to núdùtẹn de mẹ. Yé nọ nọte nado mọ doto kavi doto adú-zọ́nwatọ. Yé nọ nọtepọn ahi-hún po pínpàn lẹ po. Mọwẹ, ojlẹ susu tlala de nọ yin yiyizan to teninọpọn onú lẹ nado jọ to gbẹzan mẹde tọn mẹ. Sọgbe hẹ sọha-yí-nanù dopo, Allemagne-nu lẹ kẹdẹ nọ hẹn ganhiho liva 4,7 bu to owhe dopo mẹ to teninọ to sẹkli-masẹ mọto tọn lẹ mẹ! Mẹde yí sọha na dọ ganhiho ehe lẹ sọzẹn hẹ bẹplidopọ nukundido tedidi gbẹzan nudi gbẹtọ 7 000 tọn.
Teninọ sọgan hẹnmẹ jẹflumẹ taun. To egbezangbe, e taidi dọ ojlẹ he pé ma nọ tin nado wà onú lẹpo gba, podọ nulinlẹnpọndo onú devo lẹ he mí dona to wiwà ji sọgan hẹn teninọ yin whlepọn nujọnu tọn de. Wekantọ Alexander Rose dọ to whedenu wayi dọmọ: “Odaa to awubla gbẹninọ tọn mẹ wẹ teninọ.”
Tòhódọtọ Amelika tọn Benjamin Franklin yọnẹn dọ ahọ́ teninọ tọn sọgan yiaga taun. Hugan owhe 250 lẹ die wayi, e doayi e go dọmọ: “Akuẹ wẹ whenu yin.” Enẹwẹ zọ́n bọ ajọwatẹn lẹ nọ dín aliho lẹ nado dapana whenu hinhẹngú he mayin dandan tọn to azọ́nwiwa whenu. Onú susu dogọ heyin bibasi to ojlẹ gli de mẹ sọgan zẹẹmẹdo alè daho lẹ. Ajọwatẹn he nọ wadevizọn na gbẹtọ lẹ tlọlọ nọ tẹnpọn nado wà azọ́n awuyiya tọn lẹ—núdùdù plaplaji tọn lẹ, akuẹ-sẹdotẹn aliho-tó tọn lẹ, po onú mọnkọtọn devo lẹ po—na yé yọnẹn dọ nado hẹn homẹ ahisinọ de tọn hùn bẹ nado de ojlẹ he nọ yin yiyizan na teninọ pò hẹn wutu.
Gbẹzan Mítọn lẹ Hinhẹngú
Ralph Waldo Emerson heyin ohó milomilo-kàntọ owhe kanweko fọtọ̀n-nukun-ẹnẹtọ Amelika tọn wule to ojlẹ de mẹ dọmọ: “Ogbẹ̀ gbẹtọvi nẹmu tọn wẹ nọ yin hinhẹnbú to teninọ mẹ!” To agọe, wekantọ Lance Morrow wule gando nuṣikọ po awusinyẹnnamẹ agbasa tọn he teninọ nọ hẹnwa po go. Ṣigba to enẹgodo e dọho gando “ayimajai oklọ wintinwintin teninọ tọn” go. Etẹwẹ enẹ yin? “Oyọnẹn lọ dọ nutindo họakuẹ hugan mẹtọn, yèdọ ojlẹ, heyin adà kleun gbẹzan mẹtọn tọn, to yinyin finfin sọyi, bo yin nuhẹnbu tẹgbẹ̀ tọn.” E blawu taun, ṣigba nugbo wẹ. Ojlẹ heyin hinhẹnbú na teninọ wutu nọ yin hinhẹnbú kakadoi.
Nugbo wẹ dọ, eyin gbẹzan ma whègli sọmọ wẹ, teninọ ma na ko yin nude he nọ duahunmẹnamẹ sọmọ gba. Ṣigba gbẹzan whègli taun. To owhe fọtọ́n susu lẹ die wayi, psalm-kàntọ Biblu tọn dọmọ: “Azán owhe mítọn tọn wẹ owhe kandegbàn; kavi yèdọ gbọn huhlọn tọn dali owhe kanwe, ganṣo sakla yetọn magbọjẹ po awubla po wẹ; na yè sán ẹn sẹ̀ plaun, mí bosọ zlọn yì.” (Psalm 90:10) Fidepope he mí nọ nọ̀ podọ gbẹtọ wunmẹ depope he mí yin, gbẹzan mítọn lẹ—azán lẹ, ganhiho lẹ, po nukunwhiwhe he tin to nukọn mítọn to whenuena mí yin jiji lẹ po—to didepò. Ṣogan, mí ma sọgan dapana ninọmẹ lẹ he mẹ mí nọ yin hinhẹn po huhlọn po nado hẹn delẹ to ojlẹ họakuẹ enẹlẹ mẹ bu to teninọpọn nujijọ lẹ kavi gbẹtọ lẹ mẹ gba.
Pinplọn Lehe Yè Nọ Nọte Gbọn
Suhugan mítọn wẹ ko tindo numimọ tintin to mọto de mẹ he hunkuntọ lọ to tintẹnpọn gbọzangbọzan nado zẹ̀ mọto he tin to nukọnna ẹn lọ go tọn. Whlasusu, nuhudo niyaniya tọn de ma nọ tin gba—hunkuntọ lọ ma nọ tindo dope niyaniya tọn de gba. Etomọṣo, e ma sọgan doakọnna yinyin hinhẹndote gbọn hunkuntọ devo de dali gba. Sọmawhe etọn nọ dohia dọ e ma ko plọn lehe yè nọ nọte do gba. Plọn etẹ? Mọwẹ, yinyọ́n lehe yè nọ nọte do yin nude he dona yin pinplọn. Mẹdepope mayin jiji po e po gba. Ovivu lẹ nọ biọ ayidonugo afọdopolọji tọn to whenuena huvẹ to yé hù kavi ma tindo awuvivo. Dile yé to whinwhẹ́n kẹdẹ wẹ yé nọ wá mọnukunnujẹemẹ dọ yé dona nọ nọtepọn nuhe yé tindo nuhudo etọn lẹ to whedelẹnu. Na nugbo tọn, to whenuena e yindọ teninọ yin adà gbẹzan tọn de he ma sọgan yin didapana, yinyọ́n lehe yè nọ nọte po sọwhiwhe po do to whenuena e lẹzun dandannu yin ohia gbẹtọ he whèwhín de tọn.
Nugbo wẹ dọ, ninọmẹ niyaniya tọn delẹ tin to whenuena sọmawhe sọgan yin whẹsuna. Owhẹ̀ asu jọja de he ze asi etọn jei dotowhé bo to whlẹndo ji na ovi yẹyẹ yetọn ko dibla wá wutu na whẹ́n na sọmawhenọ-yinyin gando gbàndindọn depope go. Angẹli he to tudohomẹna Lọti nado tọ́n sọn Sọdọmi lẹ ma jlo na nọte gba to whenuena Lọti to gbandọn. Vasudo ko sẹpọ, podọ ogbẹ̀ Lọti po whẹndo etọn tọn po tin to owù mẹ. (Gẹnẹsisi 19:15, 16) Ṣigba, to suhugan whẹho lẹ tọn mẹ, ogbẹ̀ lẹ ma nọ tin to owù mẹ to whenuena gbẹtọ lẹ nọ yin hinhẹn po huhlọn po nado nọte gba. To whẹho mọnkọtọn lẹ mẹ, onú lẹ na pọnte hugan taun eyin mẹlẹpo plọn nado yin sọwhiwhenọ—yèdọ eyin teninọ lọ tlẹ yin hinhẹnwa gbọn nugomape kavi ojlo matindo mẹdevo de tọn dali. Humọ, e na bọawu nado yin sọwhiwhenọ eyin mẹlẹpo plọn lehe yè na yí ojlẹ he nọ yin yiyizan to teninọ mẹ zan to aliho alemọyi tọn de mẹ. Apotin he tin to weda 5 tindo ayinamẹ delẹ e mayin nado hẹn teninọ yin nuhe yè sọgan doakọnna kẹdẹ wẹ gba ṣigba yin alemọyinu ga.
E ma sọgan yin nukun pẹvi yí do pọ́n gba dọ gbigbọ sọmawhe tọn de sọgan de walọyizan goyiyi tọn hia, yèdọ numọtolanmẹ de dọ yè yin nujọnu hugan nado yin hinhẹndote. Na mẹdepope he tindo walọyizan mọnkọtọn, hogbe he bọdego sọn Biblu mẹ helẹ jẹna dogbapọn dọ: ‘Mẹhe yin whiwhẹnọ pọnte hugan mẹhe tindo gbigbọ sakla tọn.’ (Yẹwhehodọtọ 7:8) Sakla, kavi goyiyi, yin oblọ titengbe gbẹtọ-yinyin tọn de, podọ howhinwhẹn Biblu tọn dọmọ: “Mẹhe jọ goyitọ to ayiha mẹ, osùnú de wẹ hlan OKLUNỌ.” (Howhinwhẹn lẹ 16:5) Enẹwutu, pinplọn nado whesọ—yèdọ pinplọn lehe yè nọ nọte do—sọgan, biọ dọ mí ni gbeje mídelẹ pọ́n ganji podọ haṣinṣan mítọn lẹ hẹ mẹhe lẹdo mí lẹ.
Sọwhiwhe Na Yin Ahọsuna
Mí nọ saba mọ teninọ taidi nuhe bọawu eyin mí tindo nujikudo dọ nuhe mí to tenọpọn lọ jẹna gbàndindọn lọ podọ dọ e na wá to agọgbọnẹnmẹ nugbonugbo. Gando ehe go, onú dagbe de wẹ e yin nado lẹnnupọn do nugbo lọ ji dọ sinsẹ̀n-basitọ ahundoponọ Jiwheyẹwhe tọn lẹpo wẹ to tenọpọn hẹndi opagbe daho heyin mimọ to Biblu mẹ etọn lẹ. Di apajlẹ, mí yin didọna to psalm heyin gbigbọdo sọn olọn mẹ wá de mẹ dọmọ: “Dodonọ wẹ na dugu aigba tọn, bo nasọ nọ nọ̀ e mẹ kakadoi.” Opagbe ehe yin vivọ́ dọ gbọn apọsteli Johanu dali to whenuena e dọmọ: “Ewọ he to ojlo Jiwheyẹwhe tọn wà wẹ na nọte kakadoi.” (Psalm 37:29; 1 Johanu 2:17) E họnwun dọ, teninọ ma na yin nuhahun daho de na mí gba eyin mí sọgan nọgbẹ̀ kakadoi. Ṣigba mí ma to gbẹnọ kakadoi todin gba. Be nuhe sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe wẹ etlẹ yin nado dọho gando ogbẹ̀ madopodo go ya?
Whẹpo do na gblọndo, lẹnnupọn dọ Jiwheyẹwhe dá mẹjitọ mítọn tintan lẹ po nukundido gbẹninọ kakadoi tọn po. Na yé waylando wutu kẹdẹ wẹ zọ́n bọ yé hẹn nukundido enẹ bu na yedelẹ po ovi yetọn lẹ po—gọna míwlẹ. Ṣigba, to ylanwiwa yetọn godo tlolo, Jiwheyẹwhe lá lẹndai etọn nado diọadana kọdetọn tolivivẹ yetọn lẹ tọn. E dopagbe wiwá “okún” de tọn, he wá yin Jesu Klisti to godo mẹ.—Gẹnẹsisi 3:15; Lomunu lẹ 5:18.
Vlavo míwlẹ taidi mẹdopodopo na mọaleyi sọn hẹndi opagbe etọn lẹ tọn mẹ yin nudide mítọn nado basi. E nọ biọ sọwhiwhe nado wàmọ. Nado sọgan gọalọna mí nado plọn sọwhiwhe wunmẹ ehe, Biblu na tuli mí nado lẹnayihamẹpọn do apajlẹ glesi de tọn ji. E dó okún etọn bo ma tindo nudide devo adavo nado nọte po sọwhiwhe po—bo to nuhe e sọgan wà nado basi hihọ́na jinukun etọn lẹ wà—kaka ojlẹ jibẹwawhé tọn nido wá. To whenẹnu sọwhiwhe etọn nọ yin ahọsuna, bọ e nọ mọ sinsẹ́n tuklajẹ etọn tọn lẹ. (Jakobu 5:7) Apọsteli Paulu donù apajlẹ sọwhiwhe tọn devo go. E flin mí sunnu po yọnnu nugbonọ hohowhenu tọn lẹ po. Yé to nukundo hẹndi lẹndai Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn, ṣigba yé dona nọtepọn ojlẹ dide Jiwheyẹwhe tọn. Paulu na tuli mí nado hodo apajlẹ omẹ ehelẹ tọn, “he gbọn yise po [sọwhiwhe] po dali dugu opagbe lẹ tọn lẹ.”—Heblu lẹ 6:11, 12.
Mọwẹ, teninọ yin adà gbẹzan tọn de he yè ma sọgan dapana. Ṣigba e ma dona yin asisa ayimajai gbọzangbọzan tọn gba. Na mẹhe to tenọpọn hẹndi opagbe Jiwheyẹwhe tọn lẹ, e sọgan yin asisa ayajẹ tọn. Yé sọgan yí ojlẹ he nọ yin yiyizan na teninọ zan na awuwiwlena haṣinṣan pẹkipẹki de hẹ Jiwheyẹwhe po azọ́n he do yise yetọn hia lẹ po wiwà. Podọ gbọn odẹ̀, oplọn, po ayihamẹlinlẹnpọn po dali, yé sọgan wleawuna jidide he ma nọ hokọ de dọ nuhe Jiwheyẹwhe ko dopagbe etọn lẹpo na jọ to ojlẹ sisọ etọn mẹ.
[Apotin to weda 5]
DÈ AWUBLA TENINỌ TỌN PÒ!
Basi tito jẹnukọn! Eyin hiẹ yọnẹn dọ emi dona nọte, wleawu nado hia owe, kàn owe, lọn avọ̀, kavi tindo mahẹ to nuwiwa yọn-na-yizan devo lẹ mẹ.
Yí ojlẹ lọ zan nado lẹnayihamẹpọn, yèdọ nude he to awusinyẹn deji to aihọn he tin to mizọn-mizọn ji mítọn mẹ.
Hẹn owe he yè sọgan hia delẹ do alọji nado yizan sẹpọ alokan lọ eyin hiẹ yin hinhẹn dote; hiẹ sọgan hia weda susu to nukunwhiwhe atọ́n kavi ao gblamẹ.
To whenuena yè nọte to pipli de mẹ, yin e sọgbe, yí dotẹnmẹ hundote lọ zan nado bẹ hodọdopọ jẹeji hẹ mẹdevo lẹ bo má linlẹn mẹjlọdote tọn lẹ hẹ yé.
Tindo owe kandai tọn kavi owe hihia de to mọto towe mẹ na ojlẹ madonukun teninọ tọn lẹ.
Miọn nukun towe lẹ, gbọjẹ, kavi hodẹ̀.
TENINỌ KỌDETỌN DAGBE TỌN LẸ YIN WHẸHO WALỌYIZAN PO NULẸNPỌN JẸNUKỌN TỌN PO POUN.