Be Nujinọtedo Walọyizan Biblu Tọn Wẹ Yin Dagbe Hugan Ya?

“OGBẸ́ tindo nuhudo nuzedai he lodo tọn de heyin nuhọakuẹ dodonu tọn he nọ na hagbẹ etọn lẹ hihọ́ po anademẹ po.” Mọwẹ wekantọ po hodọtọ televiziọn tọn numimọnọ Allemagne tọn de po wlan. Na jide tọn enẹ sọgbe. Na ogbẹ́ gbẹtọ tọn nido lodo bosọ tindo kọdetọn dagbe, gbẹtọ lẹ dona tindo dodonu dolido de heyin nujinọtedo he yin alọkẹyi gbayipe lẹ he nọ do vogbingbọn hia to nuhe sọgbe kavi jẹagọ, dagbe kavi ylankan mẹ. Kanbiọ lọ wẹ yindọ: Nujinọtedo tẹlẹ wẹ yọ́n hugan, na ogbẹ́ podọ na hagbẹ etọn lẹ?

Eyin nuhọakuẹ walọyizan tọn he tin to Biblu mẹ lẹ wẹ yin nujinọtedo heyin alọkẹyi lẹ, yé dona gọalọna mẹdopodopo nado zan gbẹzan ayajẹnọ, he lodo lẹ. Gbọn enẹ hinhẹngblodeji dali, na hẹn ogbẹ́ gbẹtọ lẹ tọn he nọ doayi nuhọakuẹ enẹlẹ go yin ayajẹnọ bosọ lodo dogọ. Be whẹho lọ niyẹn ya? Mì gbọ mí ni gbadopọnna nuhe Biblu tindo nado dọ do whẹho titengbe awe ji: nugbonọ-yinyin to alọwle mẹ podọ nugbodidọ to gbẹzan egbesọegbesọ tọn mẹ.

Tẹdo Alọwlemẹ Towe Go

Mẹdatọ mítọn dá Adam podọ to enẹgodo dá Evi nado yin gbẹdohẹmẹtọ etọn. Kọndopọ yetọn wẹ yin alọwle tintan to whenuho mẹ bosọ dona yin haṣinṣan tẹgbẹ̀ tọn de. Jiwheyẹwhe dọmọ: “Sunnu na jo otọ́ po onọ̀ po do, bo na sẹbọdo asi etọn go.” Owhe 4 000 delẹ to godo mẹ, Jesu Klisti basi dọvọdọ nujinọtedo alọwle tọn ehe na hodotọ etọn lẹpo. Humọ, e gblewhẹdo haṣinṣan zanhẹmẹ tọn  to gbonu alọwle tọn.—Gẹnẹsisi 1:27, 28; 2:24; Matiu 5:27-30; 19:5.

Sọgbe hẹ Biblu, họ̀nhungàn nujọnu awe hlan alọwle ayajẹ tọn wẹ owanyi po sisi po to adà omẹ awe lẹ tọn mẹ. Asu lọ, heyin ota whédo lọ tọn, dona do owanyi matin ṣejannabi hia gbọn dagbenu asi etọn tọn lẹ dindin dali. E dona nọ hẹ ẹ ‘po nuyọnẹn po’ bo ma dona nọ “fiẹ” do e go. Asi dona yinuwa hẹ asu etọn po ‘osi sisosiso’ po. Eyin alọwlemẹ lẹ hodo nunọwhinnusẹ́n ehelẹ, suhugan awusinyẹnnamẹnu he nọ tin to alọwle mẹ lẹ sọgan yin didapana kavi yin dududeji. Asu na jlo nado tẹdo asi etọn go podọ asi hlan asu etọn.—1 Pita 3:1-7; Kọlọsinu lẹ 3:18, 19; Efesunu lẹ 5:22-33.

Be nujinọtedo Biblu tọn heyin nado gbọn nugbonọ-yinyin dali tẹdo alọwlemẹ mẹtọn go nọ yidogọna alọwle ayajẹ tọn de ya? Eyọ́n, gbadopọnna kọdetọn dodinnanu de heyin bibasi to Allemagne tọn lẹ. Gbẹtọ lẹ yin kinkanse dọ onú tẹlẹ wẹ yin nujọnu na alọwle dagbe de. Dopo to whẹho nujọnu tọn lẹ mẹ heyin nùdego hugan wẹ yin nugbonọ-yinyin omẹ awe lẹ tọn. Be hiẹ ma na kẹalọyi dọ alọwlemẹ lẹ nọ yin ayajẹnọ hugan to whenuena yé yọnẹn dọ alọwlemẹ yetọn lẹ yin nugbonọ ya?

Etẹwẹ lo Eyin Nuhahun lẹ Fọndote?

Nalete, etẹwẹ sọgan yin wiwà lo, eyin asu po asi po de tindo gbèmanọpọ sinsinyẹn lẹ? Etẹwẹ eyin owanyi yetọn kupẹ́? Be e ma na yin onú dagbe hugan to ninọmẹ mọnkọtọn lẹ glọ nado hẹn alọwle lọ wá vivọnu ya? Kavi be nujinọtedo Biblu tọn heyin nado gbọn nugbonọ-yinyin dali tẹdo alọwlemẹ mẹtọn go gbẹsọ yin nuhe sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe nado wà ya?

Biblu kàntọ lẹ yọnẹn dọ asu po asi po lẹpo na tindo nuhahun lẹ taidi kọdetọn mapenọ-yinyin gbẹtọvi tọn. (1 Kọlintinu lẹ 7:28) Etomọṣo, asu po asi po he setonuna nujinọtedo walọyizan dagbe Biblu tọn lẹ nọ tẹnpọn nado jonamẹ podọ nado didẹ̀ awusinyẹnnamẹnu yetọn lẹ to pọmẹ. Nugbo wẹ dọ, ninọmẹ delẹ tin—taidi ayọdide kavi kanyinylan—to whenuena Klistiani de sọgan gbọn gbesisọ dali lẹnnupọndo kinklan kavi gbẹdai ji. (Matiu 5:32; 19:9) Ṣigba plaplaji-ninọ nado hẹn alọwle de wá vivọnu matin whẹwhinwhẹ́n sinsinyẹn de kavi nado sọgan de alọwlemẹ devo nọ do mẹtọnmahopọn ṣejannabi tọn na mẹdevo lẹ hia. Na jide tọn e ma nọ hẹn dolilo kavi ayajẹ wá na gbẹzan mẹde tọn gba. Mì gbọ mí ni yí apajlẹ dopo.

Peter doayi e go dọ alọwle emitọn ko hẹn yẹyi he e tindo to ojlẹ de mẹ wayi bu. a Enẹwutu, e jo asi etọn do bosọ nọ nọ̀ hẹ Monika, he ko gbẹ́ asu etọn dai. Etẹwẹ yin kọdetọn onú lẹ tọn? To osun kleun de ṣẹnṣẹn, Peter yigbe dọ pọninọ hẹ Monika ma “bọawu depope dile yẹn lẹndọ e na yin do gba.” Naegbọn e ma do yọnbasi? Awugbopo gbẹtọ tọn lẹ sọawuhia hezeheze to gbẹdido yọyọ etọn mẹ dile e ko yin do to hoho lọ mẹ. Nado hẹn whẹho lọ ylan dogọ, nudide plaplaji-ninọ po ṣejannabi tọn etọn po hẹn ẹn biọ nuhahun sinsinyẹn akuẹzinzan tọn lẹ mẹ. Humọ, ovi Monika tọn lẹ yin awugblena to numọtolanmẹ liho gbọn diọdo titengbe he wá gbẹzan whẹndo tọn yetọn mẹ dali.

Dile numimọ ehe dohia do, to whenuena alọwle de pehẹ ninọmẹ sinsinyẹn de, kọgbigbẹ́ alọwle lọ go ma nọ saba yin pọngbọ lọ gba. To alọ devo mẹ, to oyú-jẹhọn de nukọn, gbẹninọ gbọn nuhọakuẹ walọyizan dagbe heyin Ohó Jiwheyẹwhe tọn, yèdọ Biblu tọn lẹ dali, sọgan hẹn alọwle de dote bosọ hẹn ẹn wá osin he to whii de mẹ. Ehe wẹ yin whẹho Thomas po Doris po tọn.

Thomas po Doris po ko wlealọ na nuhe hugan owhe 30 whẹpo Thomas bẹ ahànnumu jẹeji. Doris tlọ̀ biọ flumẹjijẹ mẹ, podọ yé omẹ awe lẹ dọhodo gbẹdai ji. Doris dọ aṣli lọ na dopo to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ. Kunnudetọ lọ do nuhe Biblu dọ gando alọwle go hia Doris, bo na ẹn tuli ma nado whlẹndo biọ kinklan mẹ ṣigba nado wazọ́n hẹ asu etọn nado tẹnpọn nado mọ pọngbọ de jẹnukọn whẹ́. Nuhe Doris wà niyẹn. To osun kleun delẹ gblamẹ, gbẹdai ma sọ yin nulẹnpọndeji ba. Thomas po Doris po to azọ́nwa to kọndopọmẹ do nuhahun yetọn lẹ ji. Ayinamẹ Biblu tọn hihodo hẹn alọwle yetọn lodo bosọ na yé whenu nado didẹ̀ nuhahun yetọn lẹ.

Nugbodidọ to Onú Lẹpo Mẹ

Titẹdo alọwlemẹ de go po nugbonọ-yinyin po nọ biọ huhlọn walọyizan dagbe tọn po owanyi nunọwhinnusẹ́n tọn po. Jẹhẹnu dopolọ lẹ yin bibiọ  nado gbọṣi nugbonọ-yinyin mẹ to aihọn nugbomadọ tọn de mẹ. Biblu tindo nususu nado dọ gando nugbodidọ go. Apọsteli Paulu wlanwe dohlan Klistiani owhe kanweko tintan tọn lẹ to Judé dọmọ: ‘Mí jlo nado yí mídelẹ zan po nugbonọ-yinyin po to onú lẹpo mẹ.’ (Heblu lẹ 13:18) Etẹwẹ enẹ zẹẹmẹdo?

Gbẹtọ nugbonọ de yin nugbodọtọ bosọ vò sọn mẹhodu mẹ. E ma nọ homẹnukuntapọ́n to nuyiwa etọn hẹ mẹdevo lẹ mẹ—nọ nọ̀ tlọlọ, jẹna gbégbigbò, mayin mẹklọtọ kavi mẹhẹnbualitọ gba. Humọ, gbẹtọ nugbonọ de yin tenọgligo-hẹntọ he ma nọ hò hatọ etọn dù. Nugbodọtọ lẹ nọ yidogọna ninọmẹ jidide po adọgbigbo tọn po, he nọ planmẹ biọ walọyizan dagbe mẹ bosọ nọ ze haṣinṣan sinsinyẹn gbẹtọ tọn lẹ daga.

Be nugbodọtọ lẹ nọ tindo ayajẹ ya? Mọwẹ, yé tindo whẹwhinwhẹ́n nado yin mọ. Mahopọnna mẹhodu po mẹtitafu he gbayipe po—kavi vlavo na enẹ tọn wutu—mẹhe yin nugbonọ lẹ nọ yin yẹyidogona to paa mẹ gbọn mẹdevo lẹ dali. Sọgbe hẹ dodinnanu he yin bibasi to jọja lẹ ṣẹnṣẹn de, nugbodidọ yin jijọ dagbe de he yin nukun nujọnu tọn yí do pọ́n gbọn 70 to kanweko ji mẹhe na gblọndo lẹ tọn dali. Humọ, mahopọnna owhe mítọn, nugbodidọ yin dopo to nubiọtomẹsi titengbe to mẹhe mí nọ pọnhlan taidi họntọn lẹ mẹ.

Christine yin pinplọn nado nọ fìnnú sọn whenue e yin owhe 12 mẹvi de. To owhe susu gblamẹ ewọ lẹzun mẹhe nọ fìnnú-sọn-apòmẹ na mẹ azọ́nyọnẹntọ tlala de. “Azán delẹ tin he yẹn nọ hẹn nudi akuẹ DM 5,000 [dọla 2 200 Amelika tọn] wá whégbè,” wẹ e basi zẹẹmẹ dọ. Ṣigba Christine yin wiwle whlasusu, podọ e nọgbẹ̀ to owù yinyin zizedo gànpamẹ gbọzangbọzan tọn mẹ. To whenuena Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ basi zẹẹmẹ nuhe Biblu dọ gando nugbodidọ go tọn na ẹn, Christine yin dindọ̀n hlan nuhe Biblu dọ gando nujinọtedo walọyizan tọn lẹ go. E plọn nado setonuna tudohomẹnamẹ lọ dọmọ: “Ewọ he nọ jajo, sọ jajo ba blo.”—Efesunu lẹ 4:28.

To ojlẹ he mẹ Christine yí baptẹm taidi dopo to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ, ewọ masọ yin ajotọ de ba. E to vivẹnudo nado yin nugbonọ to onú lẹpo mẹ, to whenuena e yindọ Kunnudetọ lẹ nọ zinnudo nugbodidọ po jẹhẹnu Klistiani tọn devo lẹ po ji tlala. Linlinwe Lausitzer Rundschau na linlin dọmọ: “Hogbe walọyizan dagbe tọn mọnkọtọn lẹ taidi nugbodidọ, jlẹkajininọ, po owanyi kọmẹnu tọn po tin to otẹn titengbe de mẹ to yise Kunnudetọ lẹ tọn mẹ.” Etẹwẹ yin numọtolanmẹ Christine tọn gando diọdo lọ go to gbẹzan etọn mẹ? “Yẹn yin homẹhunnọ tlala todin he yẹn ko doalọtena ajojijẹ. Yẹn tindo numọtolanmẹ dọ yẹn yin hagbẹ he nọ yin gbégbòna lẹdo lọ tọn de.”

Lẹdo Lẹpo Mọaleyi

E mayin dọ mẹhe yin nugbonọ dohlan alọwlemẹ yetọn lẹ po mẹhe nọ dọ nugbo lẹ po nọ yin homẹhunnọ kẹdẹ wẹ gba ṣigba sọ yin alemọyi na lẹdo lọ to paa mẹ. Mẹyidoazọnmẹtọ lẹ nọ jlo azọ́nwatọ he ma nọ tafu mẹ lẹ. Mímẹpo wẹ nọ jlo nado tindo kọmẹnu he go yè sọgan dejido lẹ, podọ mí nọ jlo nado nọ whleahi to nusatẹn heyin nukunpedego gbọn ajọwatọ nugbonọ lẹ dali. Be mí ma nọ na sisi tonudọtọ lẹ, ponọ lẹ, po whẹ̀datọ he nọ gblewhẹdo mẹhodu lẹ po ya? Lẹdo nọ mọaleyi tlala to whenuena hagbẹ etọn lẹ yinuwa po nugbodidọ po sọgbe hẹ nunọwhinnusẹ́n, e mayin to whenuena e bọawu na yé nado wàmọ kẹdẹ gba.

Humọ, alọwlemẹ nugbonọ lẹ wẹ yin dodonu whẹndo he lodo lẹ tọn. Podọ suhugan gbẹtọ lẹ tọn wẹ na yigbe hẹ tonudọtọ Europe tọn lọ he lá dọmọ: “Whẹndo [to aṣa-liho] gbẹsọ yin bẹtẹn nujọnu tọn hugan lọ heyin hihọ́ po dehe tindo zẹẹmẹ po na gbẹtọvi lẹ kakajẹ egbehe.” Kọndopọ whẹndo jijọho tọn wẹ yin fie mẹhomẹ lẹ po ovi lẹ po tindo dotẹnmẹ hundote dagbe hugan lọ nado tindo hihọ́ to numọtolanmẹ-liho te. Mẹhe yin nugbonọ to alọwle mẹ lẹ nọ gbọnmọ dali gọalọ nado wleawuna ogbẹ́ he dolido de.

Lẹnnupọndo lehe mẹlẹpo na mọaleyi do ji eyin kọgbigbẹ́ alọwlemẹ lẹ go, whẹdatẹn gbẹdai tọn lẹ, kavi whẹho jlọjẹ ovi lẹ go pinpọ́n tọn depope matin. Podọ etẹwẹ eyin alọ-do-apòmẹ na mẹ tọ lẹ, mẹhe nọ jẹajo to nusatẹn lẹ, akuẹ bẹdutọ lẹ, ahọluzọnwatọ mẹhodutọ lẹ, kavi lẹnunnuyọnẹntọ mẹklọtọ lẹ depope ma tin ba? Be enẹ dọnú taidi odlọ tata de wẹ ya? E mayin hlan mẹhe tindo ojlo vẹkuvẹku to Biblu po nuhe e dọ gando sọgodo mítọn po go lẹ mẹ gba. Ohó Jiwheyẹwhe tọn dopagbe dọ Ahọluduta Mẹssia Jehovah tọn na yitẹn to  madẹnmẹ sọn gandudu do ogbẹ́ gbẹtọvi tọn lẹpo si to aigba ji. To Gandudu enẹ glọ mẹjidugando etọn lẹpo wẹ na yin pinplọn nado nọgbẹ̀ to kọndopọ mẹ hẹ nujinọtedo Biblu tọn lẹ na walọyizan dagbe. To ojlẹ enẹ mẹ, “dodonọ wẹ na dugu aigba tọn, bo nasọ nọ nọ̀ e mẹ kakadoi.”—Psalm 37:29.

Nujinọtedo Walọyizan Biblu Tọn Wẹ Yin Walọyizan He Yọnhugan

Gbẹtọ livi susu he ko gbeje Owe-wiwe lẹ pọ́n kitokito ko wá mọnukunnujẹemẹ dọ ayinamẹ Biblu tọn yin zize sinai do nuyọnẹn Jiwheyẹwhe tọn ji, he yiaga tlala hugan nulẹnpọn gbẹtọ tọn. Omẹ mọnkọtọn lẹ nọ pọ́n Biblu hlan taidi nuhe go yè sọgan dejido bosọ yọn-na-yizan to gbẹzan mẹ to aihọn mítọn egbehe tọn mẹ. Yé yọnẹn dọ dagbe hugan yetọn wẹ eyin nado setonuna ayinamẹ he tin to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ.

Enẹwutu, omẹ mọnkọtọn lẹ nọ setonuna ayinamẹ Biblu tọn he dọmọ: “Yí ayiha towe do dotudo OKLUNỌ go; a dẹ́ hlan dewe tọn dali blo. Yọ́n ẹn to aliho towe lẹpo ji, ewọ nasọ jlọ omọ́ towe.” (Howhinwhẹn lẹ 3:5, 6) Gbọn mọwiwà dali, yé nọ hẹn gbẹzan yetọn pọnte tlala, podọ yé sọ nọ hẹn alemọyi wá na mẹhe lẹdo yé pé lẹ. Podọ yé nọ wleawuna jidide he lodo de to ‘ogbẹ̀ he ja lọ mẹ,’ to whenuena walọ dagbe Biblu tọn na yin hihodo gbọn gbẹtọvi lẹpo dali.—1 Timoti 4:8.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

[Yẹdide to weda 5]

To oyú-jẹhọn alọwle tọn de nukọn, gbẹninọ gbọn nujinọtedo Biblu tọn lẹ dali sọgan saba hẹn alọwle de dote bosọ hẹn ẹn wá osin he tin to whii de mẹ

[Yẹdide to weda 6]

Mahopọnna mẹhodu he gbayipe—kavi vlavo na enẹ tọn wutu—omẹ nugbonọ lẹ nọ yin yẹyidogona gbọn mẹdevo lẹ dali to paa mẹ