Nuhọakuẹ Walọ Dagbe Tọn to Didepo

“ONÚ mọnkọtọn ma nọ saba jọ gba,” wẹ Helmut Schmidt, heyin togán dai tọn Allemagne tọn dọ. E to lewú gando whẹho nugbomadọ sinsinyẹn agọe tọn lẹ gbọn ahọluzọnwatọ lẹ dali go he yin hosọ linlinwe lẹ tọn. “Nujinọtedo walọ dagbe tọn ko yin hinhẹnbú gbọn nukunkẹn dali,” wẹ e dọ.

Mẹsusu wẹ na kọngbedopọ hẹ ẹ. Nuhọakuẹ walọ dagbe tọn lẹ he doadọ̀do to Biblu, heyin Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ, podọ he ko yin alọkẹyi gbayipe na whenu dindẹn taidi anademẹ de na nuhe yin dagbe po nuhe yin oylan po to yinyin sisisẹ do apadopo. Ehe wẹ yin whẹho lọ etlẹ yin to otò he mẹ sinsẹ̀n Klistiani tọn hẹnai te lẹ.

Be Nujinọtedo Walọyizan Biblu Tọn Yọn-na-Yizan Ya?

Walọ dagbe he sinai do nuplọnmẹ Biblu tọn lẹ ji bẹ nugbodidọ po tenọgligo-hinhẹn po hẹn. Etomọṣo, mẹtitafu, mẹkiklọ, po mẹhodu po gbayipe. The Times Londres tọn na linlin dọ delẹ to mẹhe nọ wle sẹ́nhẹngbatọ lẹ mẹ “yin didọ nado ko yí alọgodo-kuẹ he sọ dọla 100 000 to ojlẹ dopo mẹ nado vọ́ amasin adínọ he ko yin wiwle gbọn ponọ lẹ dali gọyí na sẹ́nhẹngbatọ lẹ nado vọ́ sà kavi hẹn kunnudenu lẹ bú gando sẹ́nhẹngbatọ titengbe lẹ go.” E yin didọ dọ mẹhodu azọ́nwhé alọgọ  owù-nujijọ tọn yin nuhe gbayipe to Autriche. Podọ to Allemagne e paṣa pipli lẹnunnuyọnẹntọ lẹ tọn to whenuena dodinnanutọ lẹ to agọe mọ “dopo to whẹho mẹhodu he sẹhundaga hugan lẹ mẹ to lẹnunnuyọnẹn Allemagne-nu lẹ tọn mẹ.” Mẹplọntọ wehọmẹ daho tọn, “heyin nukundeji to nuvikun-plọntọ lẹ mẹ,” yin whẹsadokọna na awuwiwlena kandai kavi nudọnamẹ lalo tọn lẹ to obá he yiaga tlala de mẹ.

Walọ dagbe he sinai do Biblu ji sọ bẹ nugbonọ-yinyin to alọwle mẹ hẹn, he yin linlẹn nado yin haṣinṣan tẹgbẹ̀ tọn de. Ṣigba sọha he to jijideji alọwle lẹ tọn wẹ nọ wá opodo to whẹdatẹn gbẹdai tọn mẹ. Linlinwe Katoliki tọn Christ in der Gegenwart (Klistiani egbezangbe tọn) na linlin dọ “etlẹ yin to Suisse he yin ‘hẹn gángánnọ’ lọ mẹ, alọwle susu dogọ lẹ wẹ to yinyin gbigbakija.” To Pays-Bas, 33 to kanweko ji alọwle lẹpo tọn wẹ nọ wá opodo to gbẹdai mẹ. Yọnnu de he doayi diọdo ogbẹ́ tọn lẹ go to Allemagne to owhe kleun he wayi lẹ mẹ wlan gando ahunmẹdunamẹnu etọn go dọmọ: “Alọwle nọ yin pinpọndohlan todin taidi nuyiwa aṣa hohowhenu tọn he ko ṣá. Gbẹtọ lẹ masọ nọ wlealọ hẹ hatọ de kakajẹ okú ba.”

To alọ devo mẹ, livi susu kẹalọyi nujinọtedo walọ dagbe tọn heyin pinplọnmẹ to Biblu mẹ lẹ nado yin nuhe go yè sọgan dejido bosọ yọn-na-yizan to gbẹzan mẹ to aihọn egbezangbe tọn mítọn mẹ. Asu po asi po he nọ nọ̀ dogbó Suède-Allemagne tọn ji de mọ dọ pinplọn nado nọgbẹ̀ sọgbe hẹ walọ dagbe Biblu tọn hẹn yé yin homẹhunhunnọ tlala. Na yewlẹ tọn, “anademẹnu dopo kẹdẹ wẹ tin na adà gbẹzan tọn lẹpo. Anademẹnu enẹ wẹ Biblu.”

Etẹwẹ hiẹ lẹn? Be Biblu sọgan yinuwa taidi anademẹnu họakuẹ de ya? Be walọ dagbe he sinai do Biblu ji yọn-na-yizan to egbehe ya?