Lehe Hiẹ Sọgan Jihọntọn lẹ Gbọn
Lehe Hiẹ Sọgan Jihọntọn lẹ Gbọn
“HỌNTỌN DOPO TO GBẸZAN MẸ KO PÉ; AWE KO SÙ GBAU; E MA NA YỌNBASI NADO TINDO ATỌ̀N.”—Henry Brooks Adams.
HODIDỌ mọnkọtọn dohia dọ họntọn nugbo lẹ ma sù sọmọ. Gbọzangbọzan hodidọ lẹ taidi “Yẹn ma tindo mẹhe yẹn sọgan lẹhlan de gba,” “Yẹn ma sọgan dejido mẹdepope go,” kavi “Avún ṣie wẹ yin họntọn vivẹ ṣie” nọ yin sisè sọn mẹhe tin yede ṣokẹdẹ taun he to họntọnjiji dín lẹ dè.
Nado jihọntọn bosọ hẹn họntọnjiji lẹ dẹn-to-aimẹ yin avùnnukundiọsọmẹnu de. Dodinnanu mẹhe jlo nado jihọntọn lẹ tọn de dohia dọ “25 to kanweko ji mẹhomẹ lẹ tọn wẹ nọ jiya ‘ṣokẹdẹninọ ojlẹ dindẹn tọn to États-Unis’ podọ . . . odaa gbẹtọ lẹ tọn wẹ ko tindo numimọ kadaninọ sinsinyẹn tọn to France.” Gbigbayipe ogbẹ́ dopedido tọn lẹ po abò hodọdopọ zomọ nudọnamẹ-sẹdo tọn lẹ po gọna sọha susugege ajọ́jijla linlinnamẹwe tọn lẹ gbọn mẹhe to gbẹdohẹmẹtọ dín lẹ dali dohia dọ gbẹtọ nọ jlo gbẹdido gbẹtọvi tọn.
E mayin dọ ninọmẹ apọ̀nmẹ tọn mẹde tọn kẹdẹ ji wẹ ṣokẹdẹninọ nọ yinuwado gba ṣigba do agbasalilo etọn ji ga, wẹ Doto David Weeks, heyin lẹnunnuyọnẹntọ nuvikun apọ̀nmẹ tọn lẹ tọn sọalọakọ́n dọ. “Yẹn tindo sọha he yiaga tlala awutunọ lẹ tọn he tindo obu zẹjlẹgo magbọjẹ po flumẹjijẹ po tọn mẹhe yè sọgan basi zẹẹmẹ yetọn taidi mẹhe tin yede ṣokẹdẹ lẹ. Kọndopọ lẹ tin to flumẹjijẹ zẹjlẹgo po ṣokẹdẹninọ zẹjlẹgo po mẹ.”
Gbẹdai po gbakija to gbẹzan whẹndo tọn po mẹ to sọha he to jijideji gbẹtọ lẹ tọn hẹnwa gbẹzan ṣokẹdẹninọ tọn mẹ. Dodinnanu de heyin bibasi to Grande-Bretagne wá tadona lọ kọ̀n dọ to bẹjẹeji owhe kanweko 21tọ tọn, diblayi 30 to kanweko ji mẹhe tin to otò lọ mẹ lẹ tọn na tin to whédo omẹ-dopo tọn lẹ mẹ.
Owe-wiwe gbọdo lẹ dọ dọdai dọ gbigbọ ṣejannabi tọn de na gbayipe to ‘azán godo tọn lẹ mẹ.’ (2 Timoti 3:1-5) E sọawuhia dọ gbẹtọ susu dogọ wẹ to ojlo tindo to nutindo agbasa tọn lẹ mẹ, taidi owhé kavi mọto de, kavi to agbasazọ́n yetọn lẹ mẹ hugan to awuwiwlena haṣinṣan lẹ hẹ gbẹtọvi devo lẹ mẹ. Wekantọ Anthony Storr doayi e go dọmọ: “Kakati nado ze ayidonugo do alọwlemẹ mẹtọn po ovi lẹ po ji, gbẹzan yetọn nọ yin zize sinai do azọ́nwatẹn yetọn ji.”
HỌNTỌN NUGBO LẸ YIN NUHỌAKUẸ TLALA
Jẹhẹnu gbẹzan towe tọn sinai tlala do jẹhẹnu họntọnjiji tọn towe lẹ ji. Mẹhe nọ nọ̀ yede ṣokẹdẹ lẹ ma nọ saba tindo ayajẹ na yé ma tindo họntọn depope he yé sọgan dọ onú lẹ kavi linlẹn lẹ na gba. Nugbo wẹ hogbe Jesu Klisti tọn lẹ dọmọ: “Nado namẹ do [ayajẹ] hú nado mọyi.” (Owalọ lẹ 20:35) To nugbo ehe vivọdọ mẹ, ohó milomilo-kàntọ Glẹnsinu George Byron wlan dọmọ: “Mẹhe jlo na tindo ayajẹ lẹpo dona nọ má ẹn hẹ mẹ.”
Etẹwẹ họntọn de yin? Wezẹhomẹ de basi zẹẹmẹ họntọn de tọn taidi “mẹde heyin kinkọndopọ pẹkipẹki hẹ mẹdevo gbọn owanyi sinsinyẹn kavi nuhọakuẹ nujọnu tọn dali.” Họntọn nugbo de sọgan gọalọ nado deanana linlẹn towe lẹ hlan onú dagbe lẹ kọ̀n. E sọgan na tuli bo jlọ we dote to ojlẹ nuhudo tọn lẹ mẹ. E tlẹ sọgan tindo mahẹ to awubla towe mẹ. Ahọlu Sọlọmọni dọmọ: “Họntọn nọ yiwannamẹ whepoponu, ṣigba mẹmẹsunnu wẹ yè ji na madodego.” (Howhinwhẹn lẹ 17:17) To whenuena e yindọ agbasanu lẹ nọ hẹn nuhọakuẹ yetọn bu dile ojlẹ to yìyì, họntọnjiji nugbo nọ whẹ́n bosọ nọ vùn dile ojlẹ to yìyì.
Owe-wiwe dotuhomẹna Klistiani lẹ nado ‘hùn do nùvo’ to owanyi zògbè yetọn mẹ. (2 Kọlintinu lẹ 6:13) Nuyọnẹn tin to dindọnsẹpọ mẹdevo lẹ mẹ. To Yẹwhehodọtọ 11:1, 2 mẹ, mí hia dọmọ: “Vúnvún núdùdù towe do osin nukunta; na hiẹ na mọ ẹn to azán susu godo. Yí mimá na ṣinawe podọ na ṣinatọ̀n ga, na hiẹ ma yọ́n oylan he na tin to aigba ji.” Nawẹ nunọwhinnusẹ́n ehe gando họntọnjiji go gbọn? Eyin hiẹ ko wleawuna họntọnjiji hẹ mẹsusu, delẹ to yé mẹ sọgan wá nado gọalọna we to whenuena nuhahun lẹ fọ́n.
Họntọn nugbo lẹ sọgan yin hihọ́ de na we to aliho devo mẹ. “Nugbo wẹ alán họntọn tọn,” wẹ Howhinwhẹn lẹ 27:6 dọ. Dile etlẹ yindọ sọha susu gbẹtọ lẹ tọn wẹ sọgan dọ hogbe pipà tọn lẹ hlan we, họntọn nugbo lẹ kẹdẹ wẹ na lẹnnupọn taun do hiẹ ji nado do nuṣiwa sinsinyẹn de hia bosọ na ayinamẹ mẹjlọdote tọn to aliho owanyi tọn mẹ.—Howhinwhẹn lẹ 28:23.
Họntọn dagbe, vivẹ lẹ tin to nunina họakuẹ he sọgan tindo nuyiwadomẹji nujikudo tọn do mí ji lẹ mẹ. To Owalọ lẹ weta 10 mẹ, mí hia gando nujijọ de go to gbẹzan Kọneliọsi awhàngán Lomunu de tọn mẹ, mẹhe ko yin didọna gbọn angẹli de dali dọ odẹ̀ etọn lẹ ko yin sisè. To nukundido mẹ na dlapọn apọsteli Pita tọn, Kọneliọsi “ylọ hẹnnumẹ etọn lẹ, po họntọn [vivẹ] etọn lẹpo po plidopọ.” Họntọn vivẹ Kọneliọsi tọn lẹ tin to Kosi whẹmagbonọ tintan he kẹalọyi wẹndagbe lọ bo mọ gbigbọ wiwe yí, he tindo todido gandudu hẹ Klisti to Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn mẹ tọn lẹ mẹ. Dona nankọtọn die na họntọn vivẹ Kọneliọsi tọn lẹ!—Owalọ lẹ 10:24, 44.
Nalete, nawẹ hiẹ sọgan zindonukọn to họntọn lẹ jiji mẹ gbọn? Biblu, he tindo nususu nado dọ gando họntọnjiji go, na gblọndo lọ po ayinamẹ yọn-na-yizan lẹ po. (Pọ́n apotin he tin to odò mẹ.)
FIE HIẸ SỌGAN JIHỌNTỌN NUGBO LẸ TE
Fie yọ́n hugan nado jihọntọn nugbo lẹ te tin to kọndopọmẹ hẹ agun Klistiani tọn. Jẹnukọn whẹ́, hiẹ sọgan yí dotẹnmẹ hundote lẹ zan nado jihọntọn hẹ Jehovah, yèdọ Mẹdatọ po Otọ́ olọn mẹ tọn towe po, podọ hẹ Jesu Klisti, Whlẹngantọ towe. “Mẹde ma tindo owanyi he klo hú ehe, dọ mẹde ze ogbẹ̀ etọn liai na họntọn etọn lẹ,” wẹ Jesu he ylọ we nado yin họntọn etọn dọ. (Johanu 15:13, 15) Gbọn họntọnjiji hẹ Jehovah po Jesu Klisti po dali, hiẹ sọgan yin hinhẹn deji dọ yé na “yí [we] do gòhọtúntún madopodo lẹ lọ mẹ.” Mọwẹ, họntọnjiji hẹ Jehovah po Jesu po na dekọtọn do ogbẹ̀ madopodo.—Luku 16:9; Johanu 17:3.
Nawẹ hiẹ sọgan duale họntọnjiji zohunhunnọ yetọn gbọn? Nubiọtomẹsi lẹ nado yin jonọ to gòhọ Jehovah tọn mẹ taidi dopo to họntọn etọn lẹ mẹ yin titodohukanji to Psalm 15 mẹ. Pọ́n ẹn to Biblu towe mẹ, bo hia wefọ atọ́n psalm enẹ tọn lẹ. To yidogọmẹ, Jesu Klisti dọmọ: “Họntọn ṣie wẹ mìwlẹ, eyin mì wà nuhe yẹn degbena mì lẹ.”—Johanu 15:14.
Mọwẹ, gbọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn, Biblu, pinplọn po ahundopo po gọna yíyí anademẹ he wá sọn e mẹ lẹ do yizan mẹ dali, hiẹ nọ dohia dọ hiẹ jlo nado yin họntọn Jehovah po Jesu po tọn de. Nado jẹ yanwle ehe kọ̀n, hiẹ sọ dona nọ yì opli Klistiani tọn lẹ to gbesisọmẹ, fie oyọnẹn Jehovah Jiwheyẹwhe tọn nọ yin pinplọnmẹ te. Nọ gbọn nugbonọ-yinyin dali dotoai hlan Jehovah, podọ hiẹ na dọnsẹpọ ewọ po Visunnu etọn po pẹkipẹki.
To opli lẹ ji hiẹ sọgan sọ jẹakọhẹ mẹdopodopo he yiwanna Jehovah bo nọ de sinsẹ́n gbigbọ tọn lẹ tọ́n—heyin owanyi, ayajẹ, jijọho, linsinsinyẹn, homẹdagbe, dagbewà, yise, walọmimiọn, po mawazẹjlẹgo po—to gbẹzan yetọn mẹ. (Galatianu lẹ 5:22, 23) Eyin hiẹ jlo vẹkuvẹku nado jihọntọn lẹ bo na de ṣokẹdẹninọ sẹ, nọ yì opli Klistiani tọn lẹ to osẹ lẹpo mẹ. Mọwiwà nọ ze we do otẹn he sọgbe lọ mẹ to ojlẹ he sọgbe lọ mẹ nado wleawuna họntọnjiji he nọ dẹn-to-aimẹ hẹ gbẹtọ heyin didona Jiwheyẹwhe tọn lẹ.
HỌNTỌN TẸGBẸ TỌN LẸ
Họntọnjiji nugbo lẹ yin nunina jiawu de sọn Jehovah Jiwheyẹwhe dè. E nọ wá sọn gbẹtọ-yinyin po aliho nuwiwa tọn etọn po mẹ. Na gbigbọ owanyi tọn po alọtútlú tọn etọn po wutu, e ko yí nudida nuyọnẹntọ he hiẹ sọgan wleawu họntọnjiji hẹ lẹ tọn do gọ́ aigba lọ ji. Nọ dogbẹ́ hẹ Klistiani hatọ lẹ. Nọ na tuli yé. Nọ wazọ́n hẹ yé to lizọnyizọn lọ mẹ. Nọ hodẹ̀ hẹ yé kavi na yé to gbesisọmẹ. To whenẹnu hiẹ na to apajlẹ Jehovah po Visunnu etọn, Jesu Klisti po tọn hodo.
Họntọnjiji yin nunina de he mẹlẹpo penugo nado na podọ nado mọyi. To sọgodo he tin to yakẹ lọ mẹ, hiẹ na tindo dotẹnmẹ hundote lọ nado dlẹnkanna lẹdo he mẹ hiẹ sọgan jihọntọn lẹ te. Hiẹ sọgan jihọntọn hẹ omẹ livi susu he tin to ogbẹ̀ todin lẹ, gọna mẹhe sọn whẹndo he ko wayi lẹ mẹ he to amlọndọ to okú mẹ, he to tenọpọn fọnsọnku to whenuena “okú ma nasọ tin ba.” (Osọhia 21:4; Johanu 5:28, 29) Vánkan todin nado yin họntọnjihẹmẹtọ, bosọ jihọntọn hẹ mẹhe yiwanna Jehovah lẹ. Doafọna họntọnjiji hẹ Jehovah Jiwheyẹwhe po Jesu Klisti po gbọn todidoai na Ohó gbọdo Jiwheyẹwhe tọn dali. To whenẹnu, podọ kakadoi, hiẹ ma na tin hiẹ ṣokẹdẹ gbede ba.
[Apotin/Yẹdide lẹ to weda 22, 23]
AFỌDIDE ṢIDOPO NA HỌNTỌNJIJI DẸN-TO-AIMẸ DE
1. YIN HỌNTỌN DE. Ablaham yin yiylọdọ “họntọn Jiwheyẹwhe tọn” na yise mawhango etọn wutu. (Jakobu 2:23) Ṣigba whẹwhinwhẹ́n dogọ devo sọ tin. Biblu dọ dọ Ablaham do owanyi zògbè etọn hia hlan Jiwheyẹwhe. (2 Otannugbo lẹ 20:7) E ze afọdide tintan bosọ dike numọtolanmẹ etọn lẹ ni yin yinyọnẹn hlan Jehovah. (Gẹnẹsisi 18:20-33) Mọwẹ, e nọ biọ afọdide tintan zize nado do kunnudenu họntọnjiji towe tọn hia. Jesu dọmọ: “Mì na omẹ, yè nasọ na mì.” (Luku 6:38) Hogbe tulinamẹ tọn de kavi nuyiwa alọgọnamẹ tọn de sọgan yin asisa he mẹ họntọnjiji daho de sọgan whẹ́n sọn. Wekantọ Amelika tọn Ralph Waldo Emerson dọ to ojlẹ de mẹ wayi dọmọ: “Aliho dopo gee he mẹ yè sọgan tindo họntọn de te wẹ nado yin họntọn de.”
2. DE WHENU DOVO NADO WLEAWUNA HỌNTỌNJIJI. Suhugan gbẹtọ lẹ tọn nọ jlo ale he nọ wá sọn họntọnjiji mẹ lẹ. Ṣogan, alọnu yetọn nọ ján hugan nado yí ojlẹ nujọnu tọn lẹ zan na ẹn. Lomunu lẹ 12:15, 16 na tuli mí nado má ayajẹ po kọdetọn dagbe lẹ po, awubla lẹ po flumẹjijẹ lẹ po, hẹ mẹdevo lẹ. E dọmọ: “Mì nọ jaya hẹ yé he to ayajẹ lẹ, bosọ nọ viavi hẹ yé he to avivi lẹ. Mì yin ayiha doponẹnọ hlan mìnọzo.” Dile ewọ tlẹ yin dawe he alọnu etọn nọ ján tlala de do, Jesu Klisti nọ tindo whenu na họntọn etọn lẹ. (Malku 6:31-34) Flindọ, họntọnjiji, tin taidi atinvu de, he dona nọ yin sinhúna bo yin bowlena na e nido sọgan vùn—podọ enẹ nọ biọ whenu de.
3. NỌ DOTOAI TO WHENUENA MẸDEVO LẸ TO HODỌ. Mẹhe nọ dotoai ganji, po sọwhiwhe po lẹ nọ saba mọ ẹn taidi nuhe bọawu nado tindo họntọn lẹ. “Omẹ dopodopo ni nọ yawu nado sè, ni whleawu nado gblọn,” wẹ devi Jakobu dọ. (Jakobu 1:19) To whenuena hiẹ to hodọ hẹ mẹdevo lẹ, nọ do ojlo mẹdetiti tọn hia to numọtolanmẹ yetọn lẹ mẹ. Na tuli yé nado dọho gando yedelẹ go. Yin nukọntọ to sisi didohia hlan mẹdevo lẹ mẹ. (Lomunu lẹ 12:10) To whenẹnu yé na nọ jlo nado tin hẹ we. To alọ devo mẹ, eyin hiẹ kẹdẹ wẹ nọ yọ́n hodọ hugan kavi nọ saba yin tọ́ntlọ́ngbọ́n to hodọdopọ lẹpo whenu, e na sinyẹnawu dọ hiẹ ni mọ mẹde he na jlo nado dotoai kavi he na do mẹtọnhopọn hia hlan numọtolanmẹ po nuhudo towe lẹ po.
4. NỌ JONAMẸ. Jesu dọna Pita to ojlẹ de mẹ nado nọ jonamẹ ‘kakajẹ whla kande-gbantọ́n-nukunawe.’ (Matiu 18:21, 22) Họntọn nugbo de nọ yawu yí nukunpẹvi do pọ́n nuṣiwa he mayin nujọnu lẹ. Di dohia: Mẹdelẹ ma yiwanna nado dù kẹnkun na okún flinflin etọn lẹ wutu. Ṣigba, mẹhe nọ duvivi atin-sinsẹ́n ehe tọn lẹ ma nọ doayi okún etọn lẹ go gba. Yè nọ yiwanna họntọn nugbo lẹ na jẹhẹnu dagbe yetọn lẹ wutu; nuṣiwa flinflin yetọn lẹ nọ yin nukunpẹvi yído pọ́n. Paulu dotuhomẹnamẹ dọmọ: “Mì sọ nọ sinyẹnlin hẹ mìnọzo, mì nọ jona mìnọzo [po awubibọ po].” (Kọlọsinu lẹ 3:13) Mẹhe plọn nado nọ jonamẹ lẹ nọ hẹn họntọn lẹ dote.
5. NA SISI ṢOKẸDẸNINỌ MẸDEVO LẸ TỌN. Mẹlẹpo wẹ tindo nuhudo ṣokẹdẹninọ delẹ tọn, gọna họntọn towe lẹ. Howhinwhẹn lẹ 25:17 gbọn nuyọnẹn dali dọmọ: “De afọ towe sọn owhé kọmẹnu towe tọn gbè: na onú towe nikaa dikọna ẹn, ewọ bo nasọ gbẹwanna we.” Enẹwutu, yin lẹnpọn dagbenọ gando pludopludo po tedidi dlapọn towe tọn lẹ yì họntọn lẹ dè po. Dapana walọyizan gandudomẹji tọn, he sọgan dekọtọn do awuwhàn mẹ. Yin wuntuntunnọ to whenuena hiẹ to hodọ do nujlomẹ mẹdetiti tọn lẹ po linlẹn towe lẹ po ji do whẹho lẹ ji. Ehe nọ yidogọna họntọnjiji awumiọnnamẹ po awuvivo tọn po.
6. YIN ALỌTLÚTỌ. Họntọnjiji lẹ nọ yin awuwlena gbọn alọtútlú dali. Apọsteli Paulu na ayinamẹ nado “nọ wleawu nado mánamẹ, bosọ jlo nado nọ kọndopọ.” (1 Timoti 6:18) Di dohia, nọ má hodidọ tulinamẹ tọn lẹ hẹ mẹdevo lẹ. (Howhinwhẹn lẹ 11:25) Nọ voawu to pipà ahundoponọ lẹ po hodidọ mẹjlọdote tọn lẹ po mẹ. To whenuena hiẹ do ojlo nujọnu tọn hia to dagbemẹ-ninọ mẹdevo lẹ tọn mẹ, yé nọ yin dindọ̀n hlan dè we. Lẹnnupọndo nuhe hiẹ sọgan wà na yé lẹ ji kakati nado ze ayidonugo do nuhe yewlẹ sọgan wà na we lẹ ji.