Otàn Gbẹzan Tọn

Mí Gbọṣi Azọndenamẹ Mítọn Mẹ

DILE E YIN DIDỌ GBỌN HERMANN BRUDER DALI

Nudide ṣie bọawu: yẹn na wazọ́n na owhe atọ́n to Awhànpa Flansenu Tògodo tọn mẹ kavi na yin zizedo gànpamẹ to Maroc. Mì gbọ ma basi zẹẹmẹ lehe yẹn wá tin to ninọmẹ ehe mẹ do tọn.

YẸN yin jiji to Oppenau, Allemagne, to 1911, yèdọ owhe atọ̀n poun jẹnukọnna gbigbajẹgbonu Wẹkẹ Whàn I tọn. Mẹjitọ ṣie lẹ, Joseph po Frida Bruder po, tindo ovi 17. Yẹn wẹ ovi 13tọ.

To owhe fliflimẹ tọn ṣie lẹ mẹ, yẹn flin dọ yẹn mọ awhànpa de he to awhànfọ de gbọn tòhomẹ-liho mítọn ji. Hàngbe vivi he nọ zọnpọ hẹ zọnlinzinzin lọ fọnjlodotena mi bọ yẹn hodo hànjitọ lọ lẹ yì pinpán-glintẹn lọ nado dọ e yì whedenu na Papa po sunnu awhànfuntọ devo lẹ po he to pinpán mẹ biọ. Dile pinpán lọ sún, yọnnu he to ote delẹ jẹ avivi ji. Ojlẹ vude to enẹgodo, yẹwhenọ mítọn dọyẹwheho gaa de to ṣọṣi mẹ bo hia yinkọ sunnu ẹnẹ tọn he ko kú do ota otò mítọn tọn mẹ. “Yé ko tin to olọn mẹ todin,” wẹ e dọ. Yọnnu de he ṣite to apá ṣie bà ede mẹ pò.

Papa bẹ ovà-zọ̀n sinsinyẹn dile e tin to awhàngbenu hẹ otò Russie tọn. Azọ̀n lọ ko yì e ji taun to whenuena e lẹkọ wá whé bọ e yin ginglọn do dotowhé to afọdopolọji. “Yì sinsẹ̀nhọ he bọdo tẹpamẹ go bo vọ́ Odẹ̀ Oklunọ tọn dọ whla 50 bosọ hia N’Dọnudo We Malia whla 50,” wẹ ayinamẹ he yẹwhenọ lọ na. “To enẹgodo, otọ́ towe na jẹ gángán.” Yẹn hodo ayinamẹ etọn, ṣigba Papa kú to wunkẹngbe etọn. Etlẹ yin na yọpọsunnu de, awhàn yin numimọ awufiẹsa sinsinyẹn tọn.

 Lehe Yẹn Mọ Nugbo Gbọn

E sinyẹnawu nado mọ agbasazọ́n to awhàn lọ whenu to Allemagne. Ṣigba to whenuena yẹn fó wehọmẹ to 1928, yẹn penugo nado mọ azọ́n taidi jipa-jladotọ de to Basel, Suisse.

Taidi Papa, yẹn yin Katoliki akonka de. Yanwle ṣie wẹ nado lẹzun yẹwhenọ pamẹnọtọ de to Inde. To whenuena nọvisunnu ṣie Richard, he ko lẹzun dopo to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ to whenẹnu, se tito ehelẹ, e zin gbejizọnlin vonọtaun de wá Suisse nado diọlinlẹn na mi. E na mi avase gando owù he tin to jidide do gbẹtọ go mẹ, titengbe sinsẹ̀ngán lẹ, bo na tuli mi nado nọ hia Biblu bo dejido Biblu kẹdẹ go. Mahopọnna ayihaawe ṣie lẹ, yẹn họ̀ Biblu Alẹnu Yọyọ de bo jẹ hihia ẹ ji. Vudevude, yẹn wá mọ hezeheze dọ suhugan nuyise ṣie lẹ tọn ma sọgbe hẹ nuplọnmẹ Biblu tọn lẹ gba.

To dimanche dopo to 1933, to whenuena yẹn tin to owhé Richard tọn gbè to Allemagne, e do mi hia asu po asi po heyin Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ de. Dile yé mọ dọ yẹn to Biblu hia, yé na mi vọkan alọnuwe La Crise tọn. a Ozán ko dibla gbòdawe whẹpo yẹn do ze owe lọ dai. Yẹn tindo nujikudo mlẹnmlẹn dọ yẹn ko mọ nugbo lọ!

Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ to Basel na mi bladopọ awe Études des Écritures* tọn gọna linlinnamẹwe lẹ po owe devo lẹ po. Nuhe yẹn to hihia yinuwado ji e sọmọ bọ yẹn mọ yẹwhenọ mítọn bo biọ to e si dọ e ni de yinkọ ṣie sẹ sọn hagbẹ-yinyin ṣọṣi lọ tọn mẹ. Adi do yẹwhenọ lọ taun bọ e dọna mi dọ yẹn tin to owù yise ṣie hinhẹnbu tọn mẹ. Na nugbo tọn, yẹn ma ko hẹn yise ṣie bu gba. Na ojlẹ tintan to gbẹzan ṣie mẹ, yẹn jẹ awuwlena yise nugbo lọ ji.

Mẹmẹsunnu he tin to Basel lẹ to tito gbejizọnlin yẹwhehodidọ tọn de basi nado dasá dogbó biọ France mẹ to sẹfifo enẹ. Dopo to mẹmẹsunnu lẹ mẹ basi zẹẹmẹ na mi to aliho he jọmẹ de mẹ dọ yẹn ma tin to mẹhe yin yiylọ lẹ mẹ gba na yẹn ṣẹṣẹ jẹ gbẹdo hẹ agun lọ ji wẹ. Kakati nado gbọjọ, yẹn do ojlo sinsinyẹn ṣie hia nado jẹ yẹwhehodọ ji. To hodidọ hẹ mẹho devo godo, e de aigba-denamẹ de na mi to Suisse. To dimanche afọnnu-fuu, yẹn hẹ kẹkẹ ṣie ji pànta gbétatò pẹvi he sẹpọ Basel de, bo bẹ owe 4, linlinnamẹwe 28, po alọnuwe 20 po do saki ṣie mẹ. Suhugan mẹhe nọ nọ̀ gbétatò lọ mẹ lẹ tọn tin to ṣọṣi mẹ to whenuena yẹn jẹ finẹ. Mahopọnna enẹ, to ogàn 11 mẹ, saki ṣie ko jẹvọ́.

To whenuena yẹn dọna mẹmẹsunnu lẹ dọ yẹn jlo na yí baptẹm, yé dọho hẹ mi sinsinyẹn bo kàn kanbiọ he siso lẹ se mi gando nugbo lọ go. Zohunhun po nugbonọ-yinyin yetọn po hlan Jehovah po titobasinanu etọn po yinuwado ji e. Dile e yindọ avivọ-whenu wẹ, mẹmẹsunnu de basi baptẹm na mi to sinhẹnnu daho awulẹpa tọn de mẹ to owhé mẹho de tọn gbè. Yẹn flin dọ yẹn tindo numọtolanmẹ ayajẹ daho po huhlọn homẹ tọn de po tọn. Enẹ yin to 1934.

Azọ́nwiwa to Ogle Ahọluduta Tọn Mẹ

To 1936, yẹn se dọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ ko họ̀ aigba de to Suisse. Yẹn ze dee jo taidi jipa-jladotọ de. Homẹ ṣie hùn dọ yẹn yin oylọ basina nado wazọ́n to Ogle Ahọluduta tọn mẹ to Steffisburg, nudi kilomẹtlu 30 sọn Bern. To whedepopenu he e yọnbasi yẹn sọ nọ gọalọna mẹdevo lẹ to ogle lọ mẹ. Bẹtẹli plọn mi nujọnu-yinyin gbigbọ gbekọndopọ tọn tintindo.

 Adà ojlofọndotenamẹ owhe he yẹn yizan to Bẹtẹli lẹ tọn dopo wẹ dlapọn Mẹmẹsunnu Rutherford tọn wá ogle lọ mẹ to 1936. To whenuena e mọ lehe timati lẹ klo do podọ lehe atin-sinsẹ́n lẹ yọ́npọ́n do, e konu yẹsẹ bo do pekọ tintindo etọn hia. Mẹmẹsunnu yiwanna nankọtọn die!

Owhe atọ̀n nkọ poun wẹ yẹn ko yizan to ogle lọ mẹ to whenuena wekanhlanmẹ de sọn tatọ-tẹnnọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn mẹ to États-Unis yin hihia to núdùdù afọnnu tọn whenu. Wekanhlanmẹ lọ zinnudo niyaniya-yinyin azọ́n yẹwhehodidọ tọn ji bo biọ to mẹdepope he jlo si nado wadevizọn to tògodo taidi gbehosọnalitọ. Yẹn ze dee jo to afọdopolọji. Azọ́ndenamẹ ṣie wá to mai 1939—Brésil!

To ojlẹ lọ mẹ, yẹn nọ yì opli lẹ to Agun Thun tọn mẹ, sẹpọ Ogle Ahọluduta tọn. To dimanche lẹ, delẹ to mí mẹ nọ kùn kẹkẹ na ganhiho awe nado yì dọyẹwheho to lẹdo Alpe tọn lẹ mẹ. Margaritha Steiner yin dopo to mẹhe nọ hodo mí yì lẹ mẹ. Linlẹn de wá ayiha ṣie mẹ to ajijimẹ: Be e mayin devi awe awe wẹ Jesu dohlan ya? To whenuena yẹn dọna Margaritha to aliho vlẹkẹsẹ mẹ dọ yẹn ko yin didohlan Brésil, ewọ lọsu dọ dọ ojlo emitọn wẹ nado sẹ̀n to fie nuhudo sù te. Mí wlealọ to 31 juillet 1939.

Teninọ Madonukun De

Mí súnhún sọn Le Havre, France, to vivọnu août 1939 tọn, jei Santos, Brésil. Akanma awe-topọ lẹpo ko yin yíyí, enẹwutu mí dona zingbejizọnlin to abò voovo mẹ. Dile mí to yìyì, linlin lẹ wá dọ Grande-Bretagne po France po ko lá awhàn do Allemagne ji. Allemagne-nu 30 he tin to bato lọ mẹ lẹ jẹ tohàn Allemagne tọn jì ji. Ehe doadi na bato-kùntọ lọ sọmọ bọ e diọ ali bo nọte to Safi, Maroc. Húndotọ he tindo tòmẹyìyì-wema Allemagne tọn lẹ yin nina nukunwhiwhe atọ́n nado jẹte sọn bato lọ mẹ. Mílọsu tin to yé mẹ.

Mí yin ginglọn do ponọ-pamẹ na azán dopo bo wá yin bibẹ do ahihun hoho gbigbà de mẹ sọyi gànpamẹ he tin to Marrakech, he dẹn na nudi kilomẹtlu 140. Azán awusinyẹn tọn lẹ bọdego. Ogànhọ mítọn gọfla bo dózin. Adàdo pọmẹ tọn lọ nọ ján to whepoponu. Atì he kudiho de yin nina dopodopo mítọn nado mlọ́n e ji, podọ to zánmẹ, ajaka lẹ nọ to afọ dù na mí. Mí nọ dùnú whlaawe to panu he ko jẹkò de mẹ.

Awhàngán de dọna mi dọ yẹn na yin jijodo eyin yẹn yigbe nado wazọ́n na owhe atọ́n to Awhànpa Flansenu Tògodo tọn mẹ. Gbigbẹ́ ṣie dekọtọn do ganhiho 24 yiyizan to nuhe sọgan yin yiylọdọ odò yuu de mẹ. Suhugan ojlẹ ehe tọn wẹ yẹn yí do hodẹ̀.

To azán ṣinatọ̀n godo, ogán ganpa lọ tọn lẹ na mi gbè nado mọ Margaritha. E ko húgo pete, bo to avivi mapote. Yẹn wà nuhe go yẹn pé nado na tuli i. Mí yin hokanse bo yin didohlan Casablanca, fie Margaritha yin jijodo te. Yẹn yin didohlan gànpamẹ to Port Lyautey (Kenitra todin), he dẹn na nudi kilomẹtlu 180. Afọzedaitọ Suisse tọn na ayinamẹ Margaritha nado lẹkọyi Suisse, ṣigba e gbẹ́ po nugbonọ-yinyin po nado jo mi do. To osun awe he yẹn yizan to Port Lyautey lẹ whenu, e nọ zin gbejizọnlin egbesọegbesọ sọn Casablanca nado dla mi pọ́n bo hẹn núdùdù wá na mi.

Owhe dopo jẹnukọn, Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ ko de owe de tọ́n he hosọ etọn yin Kreuzzug gegen das Christentum (Awhàn-Wiwe Sọta Sinsẹ̀n Klistiani tọn) nado dọ̀n ayidonugo gbẹtọ paa lẹ tọn wá kadaninọ Kunnudetọ lẹ tọn na gandudu Nazi tọn ji. To whenuena yẹn pò to ganpa lọ mẹ, wekantẹn alahọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn to Bern wlanwe hlan aṣẹpatọ Flansenu lẹ, bo yí vọkan owe lọ tọn de do wepò lọ mẹ nado dohia dọ mí ma yin apadewhe pipli Nazi tọn gba. Margaritha lọsu dovivẹnu susu nado dla ahọluzọnwatọ lẹ pọ́n bo tẹnpọn nado do homẹvọnọ-yinyin mítọn hia yé. To godo mẹ, to vivọnu 1939 tọn, mí yin dotẹnmẹna nado tọ́nsọn Maroc.

Mí ko súnhún lẹkọ jei Brésil whladopo dogọ whẹpo do se dọ awhànfuntọ tọ̀glọ Allemagne tọn lẹ to awhàn tọ́n bato he tin to ohù Atlantique tọn ji lẹ podọ dọ mí yin tọ́ntlọ́ngbọ́n to mẹhe yé to dindin lẹ mẹ. Dile etlẹ yindọ  bato ajọwiwa tọn de wẹ bato mítọn, he nọ yin yiylọdọ Jamaique yin, e tindo osò heyin biblá do nukọn po godo po lẹ. To okle, bato-kùntọ lọ nọ to yidọn-yide basi to ohù ji bo nọ to osò de hlan olá pludopludo. To zánmẹ, mí nọ nọ̀ zinvlu mẹ ma nado yin ayidego gbọn Allemagne-nu lẹ dali. Kọgbọ nankọtọn die e yin to whenuena bato mítọn glin to godo mẹ do Santos, Brésil, to 6 février 1940, yèdọ hugan osun atọ́n godo he mí tọ́nsọn Europe!

Kọlilẹ Yì Gànpamẹ

Azọndenamẹ yẹwhehodidọ tọn mítọn tintan wẹ Montenegro, yèdọ gbétatò de to ayimatẹn hùwaji Brésil tọn heyin Rio Grande do Sul. E họnwun dọ nukọntọ ṣọṣi tọn lẹ ko se wiwá mítọn. To whenuena mí ko dọyẹwheho na ganhiho awe poun godo, ponọ lẹ wle mí bo yí hoyidokanji glamafonu tọn mítọn he ji hodidọ Biblu tọn tin te lẹ, owe mítọn lẹpo, gọna saki ayú kanklosọpoawenọ tọn he mí họ̀ to Maroc lọsu. Yẹwhenọ de po yẹwhegán Allemagne-nu de po ko to tenọpọn mí to ponọ-pamẹ. Yé dotoai dile ponọ-gán lọ hò hodidọ Mẹmẹsunnu Rutherford tọn lẹ to glamafonu mítọn he e ko sọ yí ga ji. Na jide tọn Mẹmẹsunnu Rutherford ma nọ lẹhogle gba! To whenuena e jẹ adà he donù Vatican go ji, adi do yẹwhenọ lọ taun bọ e tọ́nsọn ohọ̀ lọ mẹ vaun.

To obiọ biṣọpu Santa Maria tọn mẹ, ponọ lọ do mí hlan Pôrto Alegre heyin tatọ-tònọ ayimatẹn lọ tọn. To madẹnmẹ, Margaritha yin jijodo bọ e dín alọgọ afọzedaitọ Suisse tọn. Afọzedaitọ lọ na ẹn ayinamẹ nado lẹkọyi Suisse. Whladopo dogọ, e gbẹ́ nado jo mi do. Margaritha ko yí whepoponu do yin gbẹdohẹmẹtọ nugbonọ de. To azán 30 godo, yẹn yin hokanse bo yin jijodo. Ponọ lọ ze nudide de donukọnna mí: nado tọ́nsọn ayimatẹn lọ mẹ to azán ao gblamẹ kavi “kẹalọyi nuhe na jẹgodona ẹn lẹ.” To ayinamẹ he wá sọn Brooklyn hihodo mẹ, mí sẹtẹn yì Rio de Janeiro.

“Jaale Hia Kalti Ehe”

Mahopọnna kuavọdonamẹ ylankan ehe to Brésil, lehe mí yin ayajẹnọ do sọ! To popolẹpo mẹ, mí pò to ogbẹ̀, owe lẹ gọ́ saki mítọn lẹ mẹ whladopo dogọ, podọ mí tindo tòdaho Rio de Janeiro tọn blebu nado dọyẹwheho gbọ̀n e mẹ. Ṣigba nawẹ mí na dọyẹwheho to  ogbè Portugal tọn he mí ma sè sọmọ mẹ gbọn? Gbọn yizan kalti kunnudide tọn de dali wẹ. “Por favor, leia este cartão” (“Jaale hia kalti ehe”) wẹ hogbe Portugal tọn tintan he mí plọn nado yizan to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mẹ. Podọ kọdetọn dagbe nankọtọn die kalti lọ hẹnwa! To osun dopo poun mẹ, mí má owe hugan 1 000. Susu mẹhe yí owe sinai do Biblu ji mítọn lẹ tọn wá kẹalọyi nugbo lọ to godo mẹ. Nado dọhojọho, owe mítọn lẹ dekunnu kọdetọn dagbenọ tlala hugan lehe mí sọgan ko wà do. Ehe hẹn mi yọ́n nujọnu-yinyin owe mítọn lẹ yíyí do alọmẹ na jlodotọ lẹ tọn.

To ojlẹ enẹ mẹ Rio de Janeiro wẹ tatọ-tònọ Brésil tọn, podọ owẹ̀n mítọn yin alọkẹyi ganji titengbe to azọ́nwatẹn gandudu tọn lẹ mẹ. Yẹn tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado dekunnu na agbagogán whẹho akuẹzinzan tọn po agbagogán awhànfuntọ lẹ tọn po. To ojlẹ ehelẹ mẹ, yẹn mọ kunnudenu gbigbọ Jehovah tọn to nuyiwa mẹ hezeheze.

Dile yẹn to yẹwhehodọ to gbèdopo to owhé daho he tin to ṣẹnṣẹn Rio tọn de mẹ, yẹn biọ Họ̀nmẹ Whẹdida tọn mẹ. To aliho de mẹ yẹn wá mọ dee to abò de mẹ fie sunnu he dó avọ̀ yuu lẹ lẹdo mi te, to gblagbla nuhe taidi hùnwhẹ ṣiọdidi tọn de mẹ. Yẹn dọnsẹpọ dawe he taidi omẹ nukundeji de bo ze kalti kunnudide tọn ṣie do alọmẹ na ẹn. E mayin hùnwhẹ ṣiọdidi tọn de gba. Na nugbo tọn yẹn ko hẹnalọdotena whẹho whẹdida tọn de, podọ whẹdatọ lọ wẹ yẹn to hodọna. Po nukiko po, e basi ohia de na nuhọ́tọ lẹ ma nado wà nude na mi. E kẹalọyi vọkan owe Enfants b tọn po pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn po bo basi nunina. To kọlilẹ whenu, dopo to nuhọ́tọ lẹ mẹ dlẹnalọdo ohia gblagada heyin titlẹ́ do ohọ̀n ji: Proibida a entrada de pessoas estranhas (Jonọ de Ma Hà bo Biọ Họmẹ).

Aigba-denamẹ he nọ de sinsẹ́n tọ́n devo wẹ bato-glintẹn. To nujijọ de whenu, yẹn dukosọ hẹ tọjihun-kùntọ de he kẹalọyi owe lẹ whẹpo do lẹkọyi ohù ji. To nukọn mẹ, mí mọ ẹn to plidopọ de ji. Whẹndo etọn blebu ko kẹalọyi nugbo, podọ ewọ lọsu to vivẹnu dagbe dó. Enẹ hẹn homẹhun mí tlala.

Ṣigba, onú lẹpo ma ko bọawu domọ gba. Azán gbedewema tomẹninọ tọn mítọn (visa) osun ṣidopo tọn lọ ko vọ̀, bọ mí to nukundo dọ mí na yin yinyan. To wekinkan hlan tatọ-tẹnnọ dogbọn ninọmẹ mítọn dali godo, mí mọ wekanhlanmẹ owanyinọ yí sọn Mẹmẹsunnu Rutherford dè, he na tuli mí nado sinyẹnlin bo dọ nuhe mí na wà lẹ. E jlo mí dọ mí ni gbọṣi Brésil, podọ po alọgọ whẹ̀yidọtọ de tọn po, mí mọ gbedewema tẹgbẹ̀ tọn yí to 1945.

Azọndenamẹ Whenu-Dindẹn Tọn De

Nalete jẹnukọnna enẹ, Jonathan, visunnu mítọn, yin jiji to 1941, Ruth to 1943, podọ Esther to 1945. Nado penukundo nuhudo whẹndo mítọn he to jijideji tọn lẹ go, yẹn dona wà agbasazọ́n. Margaritha zindonukọn to nuwiwa yẹwhehodidọ whenu-gigọ́ tọn mẹ kakajẹ whenue ovi mítọn atọ̀ntọ yin jiji.

Sọn bẹjẹeji, mí nọ wazọ́n dopọ taidi whẹndo de to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mẹ to nọtẹn gbangba tòdaho tọn lẹ, to pinpán-glintẹn lẹ, to tòhomẹ-liho ji lẹ, podọ to nọtẹn ajọwiwa tọn lẹ mẹ. To samedi zánmẹ lẹ, mí nọ yì má Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn po Réveillez-vous! po dopọ, podọ ehelẹ yin ojlẹ ayajẹ tọn lẹ.

 To whégbè, ovi dopodopo tindo azọ́n egbesọ tọn nado wà. Jonathan wẹ nọ hẹn adògbẹ́ po adohọsa po do wiweji. Viyọnnu lẹ nọ súnsún zomọ nuhẹnfa tọn, za whégbè, bo súnsún afọpa mítọn lẹ. Ehe gọalọna yé nado plọn titojininọ bo wleawuna ojlo azọ́nwiwa tọn. To egbehe, ovi mítọn lẹ yin azọ́n sinsinyẹnwatọ lẹ he nọ penukundo owhé po nutindo yetọn lẹ po go ganji. Ehe nọ hẹn homẹhun yẹn po Margaritha po taun.

Mí sọ nọ donukun dọ ovi lẹ ni yọ́n yede jlẹ to opli lẹ ji. Jẹnukọnna opli lọ, yé nọ nù osin kọfo dopo bo nọ yì adàdo ji to enẹgodo. To opli whenu, Jonathan nọ sinai to amiyọn ṣie mẹ, Ruth to adusi ṣie mẹ, Margaritha nọ sinai bọdego bọ Esther nọ sinai to adusi mẹ na ewọ. Ehe gọalọna yé nado nọ ze ayiha do fidopo bo yí nudọnamẹ gbigbọmẹ tọn lẹ sọn ovu whenu.

Jehovah ko dona vivẹnudido mítọn lẹ. Ovi mítọn lẹpo zindonukọn nado to Jehovah sẹ̀n po nugbonọ-yinyin po bo nọ tindo mahẹ to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mẹ po ayajẹ po. To alọnu din, Jonathan to devizọnwa taidi mẹho de to Agun Novo Méier tọn mẹ to Rio de Janeiro.

To owhe 1970 lẹ mẹ, ovi mítọn lẹpo ko wlealọ bo ko yì sọn whégbè, enẹwutu Margaritha po yẹn po basi dide nado sẹtẹn yì fie nuhudo susu tin te. Ofi tintan he mí yì wẹ Poços de Caldas, to Ayimatẹn Minas Gerais tọn, he to ojlẹ lọ mẹ tindo pipli pẹvi wẹnlatọ Ahọluduta tọn 19. E blawu na mi to ojlẹ tintan he yẹn mọ nọtẹn opli tọn yetọn—ohọ̀ hoho odò glọ tọn he ma tindo fleṣe lẹ bo dona yin vivọjlado to niyaniya mẹ de wẹ e yin. To afọdopolọji, mí jẹ nọtẹn he pọnte hugan na Plitẹnhọ Ahọluduta tọn dín ji bosọ mọ ohọ̀ whanpẹnọ he tin to nọtẹn dagbe de mẹ to madẹnmẹ. Lehe ninọmẹ lọ gbọnvo do sọ! To owhe ẹnẹ daa godo, sọha wẹnlatọ lẹ tọn ko jideji jẹ 155. To 1989 mí sẹtẹn yì Araruama, to Rio de Janeiro, fie mí wadevizọn te na owhe ṣinẹnẹ. To ojlẹ ehe mẹ, agun yọyọ awe wẹ yin didoai to nukun mítọn mẹ.

Gbigbọṣi Azọndenamẹ Mítọn Mẹ Hẹn Ale Wá

To 1998, nuhahun agbasalilo tọn lẹ po ojlo lọ po nado nọ̀ sẹpọ ovi mítọn lẹ zọ́n bọ mí sẹtẹn yì São Gonçalo, to Rio de Janeiro. Yẹn gbẹ́ pò to devizọnwa to finẹ taidi mẹho agun tọn de. Mí nọ wà nuhe go mí pé nado tindo mahẹ gbesisọ tọn to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mẹ. Margaritha nọ duvivi kunnudide na gbẹtọ lẹ to nusatẹn he to yakẹ de mẹ tọn, podọ agun lọ ko gbọn homẹdagbe dali na mí aigba-denamẹ delẹ sẹpọ owhé mítọn, he nọ hẹn ẹn bọawu na mí nado dọyẹwheho dile agbasalilo mítọn na dotẹnmẹ do.

Margaritha po yẹn po ko yin devizọnwatọ klandowiwe Jehovah tọn todin na nuhe hugan owhe 60. Mí ko mọ na míde dọ ‘gandudu lẹ, kavi onú whenu he tọn lẹ, kavi onú he ja lẹ, kavi huhlọn, kavi aga, kavi odò, kavi nudida devo de ma sọgan klan mí sọn owanyi Jiwheyẹwhe tọn he tin to Klisti Jesu Oklunọ mẹ go gba.’ (Lomunu lẹ 8:38, 39) Podọ homẹhunnu nankọtọn die e ko yin nado mọ bibẹpli “lẹngbọ devo” lẹ tọn, he tindo todido jiawu ogbẹ̀ madopodo tọn to aigba pipé, heyin lilẹdo gbọn nudida whanpẹnọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ dali mẹ! (Johanu 10:16) To whenuena mí wá Rio de Janeiro to 1940, agun dopo gee wẹ tin to finẹ, po wẹnlatọ 28 po. To egbehe, nudi agun 250 delẹ po wẹnlatọ Ahọluduta tọn he hugan 20 000 po wẹ tin to finẹ.

Ojlẹ lẹ tin he mí sọgan ko lẹkọyi whẹndo mítọn lẹ mẹ to Europe. Ṣigba file wẹ Jehovah deazọnna mí do, to Brésil. Lehe homẹ mítọn hùn do sọ dọ mí ko gbọṣi e mẹ!

[Nudọnamẹ odò tọn]

[Yẹdide to weda 21]

To Ogle Ahọluduta tọn, Steffisburg, Suisse mẹ, to vivọnu owhe 1930 tọn lẹ (Yẹn wẹ tin to adusi pete)

[Yẹdide to weda 23]

Ojlẹ vude jẹnukọnna alọwle mítọn, 1939

Casablanca to owhe 1940 lẹ mẹ

Yẹwhehodidọ taidi whẹndo de

[Yẹdide to weda 24]

Mahẹ gbesisọ tọn tintindo to lizọnyizọn lọ mẹ to egbehe