Otàn Gbẹzan Tọn

‘Etẹ Yẹn Na Na Hlan Jehovah?’

DILE E YIN DIDỌ GBỌN MARIA KERASINIS DALI

To whenuena yẹn tindo owhe 18, yẹn yin flumẹjijẹ winyandomẹ tọn de na mẹjitọ ṣie lẹ, bo yin yinyan dogbé sọn whẹndo ṣie mẹ, bosọ yin aṣagbọ́nu na gbetatò ṣie. Ovẹvivẹ, nukunvandomẹ, po budonamẹnu lẹ po yin yiyizan nado tẹnpọn bo doalọtena tenọgligo-hinhẹn ṣie dohlan Jehovah—yèdọ to ovọ́ mẹ. Yẹn deji dọ titẹdo nugbo Biblu tọn go po nugbonọ-yinyin po na hẹn alemọyi gbigbọmẹ tọn lẹ wá. To whenuena yẹn pọ́n owhe hugan 50 to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ hlan godo, yẹn sọgan vọ́ hogbe psalm-kantọ lọ tọn lẹ dọ poun dọmọ: “Etẹ yẹn na na hlan OKLUNỌ na dagbewà etọn lẹ hlan dali ṣie?”—Psalm 116:12.

YẸN yin jiji to 1930, to Aggelokastro, gbetatò de to nudi kilomẹtlu 20 sọn huto Cenchreae tọn, to whèzẹtẹn-waji Isthme Kọlinti tọn ji, fie agun Klistiani nugbo lẹ tọn de yin didoai te to owhe kanweko tintan whenu.—Owalọ lẹ 18:18; Lomunu lẹ 16:1.

Whẹndo ṣie nọ zan gbẹzan jijọhonọ de. Papa wẹ yin ogán gbetatò lọ tọn bo nọ yin sisi ganji. Yẹn yin atọ̀ntọ to ovi atọ́n he mẹjitọ ṣie ji lẹ mẹ. Mẹjitọ ṣie lẹ plọn mí whẹ́n taidi hagbẹ mẹdezejotọ Ṣọṣi Orthodoxe Grèce tọn. Yẹn nọ yì Amísa to Sẹgbe lẹpo. N nọ sayana dee to yẹdide sinsẹ̀n tọn lẹ nukọn, bo nọ tá vẹla lẹ to sinsẹ̀nhọ gbetatò lọ tọn lẹ mẹ, bosọ nọ basi nùbibla lẹpo. Yẹn nọ saba lẹnnupọn nado lẹzun yẹwhenọ-yọnnu pamẹnọtọ de. To ojlẹ de mẹ, yẹn lẹzun omẹ tintan to whẹndo lọ mẹ he hẹn mẹjitọ ṣie lẹ jẹflumẹ.

Nugbo Biblu Tọn Fọnjlodote Na Mi

To whenuena yẹn yin nudi owhe 18 mẹvi, n sè dọ Katina, nọviyọnnu yọnwẹn ṣie dopo tọn, he nọnọ̀ gbetatò he tin to yakẹ de mẹ, to owe Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn hia, bọ ewọ  ma sọ to ṣọṣi yì ba. Ehe blawuna mi tlala, bọ yẹn basi nudide nado gọalọna ẹn nado lẹkọwa nuhe yẹn lẹndọ e yin aliho dagbe lọ ji. Enẹwutu, to whenuena ewọ wá dla mí pọ́n, yẹn basi tito sadidi tọn hẹ ẹ, po linlẹn lọ po nado nọte to owhé yẹwhenọ tọn gbè. Yẹwhenọ lọ bẹ hodọdopọ lọ jẹeji po vlẹko susu po sọta Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ, bosọ ylọ yé dọ atẹṣitọ lẹ he ko klọ Katina. Hodọdopọ lọ zindonukọn na ozán debọdo-dego atọ̀n. Katina gbẹ́ whẹsadokọnamẹ etọn lẹpo dai po hoyijlẹdohogo sinai-do-Biblu ji heyin awuwlena ganji lẹ po. To godo mẹ, yẹwhenọ lọ dọna ẹn dọ na ewọ yọnwhanpẹ taun, bosọ yin viyọnnu nuyọnẹntọ de wutu, e dona duvivi jọja-whenu etọn tọn todin bo na wá tindo ojlo to Jiwheyẹwhe mẹ to whenue ewọ na ko poyọnho.

Yẹn ma dọ nudepope na mẹjitọ ṣie lẹ gando hodọdopọ ehe go, ṣigba to Sẹgbe he bọdego, yẹn ma yì ṣọṣi. To whèmẹ, yẹwhenọ lọ wá nusatẹn mítọn tlọlọ. Yẹn dín whẹjijọ de bo dọ dọ yẹn dona nọ̀ nusatẹn lọ nado gọalọna Papa.

“Be ehe wẹ whẹwhinwhẹ́n lọ nugbonugbo ya, kavi viyọnnu diẹ lọ ko yinuwado jiwe?” wẹ yẹwhenọ lọ kanse mi.

“Omẹ enẹlẹ tindo nuyise dagbe hugan míwlẹ,” wẹ yẹn dọ madoadúdẹji.

Yẹwhenọ lọ lẹkọ pọ́n otọ́ ṣie bo dọmọ: “Mẹdaho Economos, yàn hẹnnumẹ towe jẹgbonu to afọdopolọji; ewọ ko dozò owhé towe.”

Whẹndo Ṣie Diọnukunsọ Mi

Ehe jọ to vivọnu 1940 lẹ tọn to whenuena Grèce to pipehẹ danuwiwa sinsinyẹn tòwhan tọn lẹ. Na ewọ to budi dọ gufọntọ lẹ sọgan wle mi wutu, Papa basi tito na mi nado tlọ́n gbetatò lọ mẹ bo yì owhé nọviyọnnu ṣie tọn gbè to gbetatò he mẹ Katina nọnọ̀. Na osun awe he yẹn do nọ̀ finẹ na lẹ, yẹn yin alọgọna nado tindo nukunmọjẹnumẹ nuhe Biblu dọ gando whẹho susu go tọn. Yẹn jẹflumẹ nado mọdọ susu sinsẹ̀n-nuplọnmẹ heyin Ṣọṣi Orthodoxe Grèce tọn lẹ ma sọgbe hẹ Owe-wiwe. Yẹn wá yọnẹn dọ Jiwheyẹwhe ma nọ kẹalọyi sinsẹ̀n-bibasi gbọn yẹdide lẹ gblamẹ gba, dọ aṣa sinsẹ̀n tọn voovo lẹ—taidi satin sinsẹ̀n—ma tindo bẹjẹeji Klistiani tọn de gba, podọ gbẹtọ dona sẹ̀n Jiwheyẹwhe “to gbigbọ po nugbo po mẹ” nado hẹn homẹ etọn hùn. (Johanu 4:23; Eksọdusi 20:4, 5) Hú popolẹpo, yẹn plọn dọ Biblu ze todido họnwun ogbẹ̀ madopodo to aigba ji tọn donukọnnamẹ! Nugbo họakuẹ Biblu tọn ehelẹ tin to ale mẹdetiti tọn tintan he yẹn mọyi sọn Jehovah dè lẹ mẹ.

To ojlẹ dopolọ mẹ, nọviyọnnu ṣie po asu etọn po doayi e go dọ yẹn ma nọ basi ohia satin tọn to núdùdù whenu, bo masọ nọ hodẹ̀ to yẹdide sinsẹ̀n tọn lẹ nukọn gba. To ozán dopo mẹ yé omẹ awe lẹ hò mi. Wunkẹngbe etọn, yẹn basi nudide nado tọ́nsọn owhé yetọn gbè, bọ n yì nafẹ ṣie dè. Yọnwẹn ṣie dọna otọ́ ṣie. Ojlẹ vude to enẹgodo, Papa wá po dasin po bo tẹnpọn nado diọlinlẹn na mi. Yọnwẹn ṣie jẹklo to nukọn ṣie, bo vẹvẹna jona, bọ yẹn sọ jona ẹn. Nado dotana whẹho lọ, yé biọ to yẹn si nado lẹkọwa ṣọṣi, ṣigba yẹn nọtegligli.

To whenue yẹn lẹkọwa gbetatò Papa tọn mẹ, kọgbidinamẹnu lẹ zindonukọn. Yẹn ma tindo aliho hodọdopọ tọn depope hẹ Katina, podọ yẹn ma do owe depope nado hia, etlẹ yin Biblu de. Homẹ ṣie hùn tlala to whenuena dopo to tavẹ-vi ṣie lẹ mẹ tẹnpọn nado gọalọna mi. To whenuena ewọ yì Kọlinti, e mọ Kunnudetọ de bo lẹkọwa po owe lọ “Que Dieu soit reconnu pour vrai!” po gọna vọkan Owe Wiwe Glẹki Klistiani tọn lẹ tọn, he yẹn jẹ hihia ji to nuglọ.

Gbẹzan Diọ to Ajiji Mẹ

Nukundiọsọmẹ po kanyinylan po zindonukọn na owhe atọ̀n. Yẹn ma dukosọ hẹ Kunnudetọ depope, podọ n masọ penugo nado mọ owe depope yí. Etomọṣo, nujijọ tangan he gando ogbẹ̀ ṣie go lẹ tin to aliho ji ja, bọ yẹn matlẹ yọnẹn.

Papa dọna mi dọ yẹn dona yì ylọnẹn ṣie dè to Tẹsalonika. Jẹnukọnna Tẹsalonika yìyì ṣie, yẹn yì nusatẹn avọ̀tọtọ́ de tọn mẹ to Kọlinti nado họ̀ awu de. Nupaṣamẹ nankọ die to whenuena yẹn mọdọ Katina to azọ́nwa to finẹ! Homẹ mítọn hùn tlala nado mọ míde to ojlẹ dindẹn mọnkọtọn godo. Dile mí mẹawe lẹ to tintọ́nsọn nusatẹn lọ, mí dukosọ hẹ sunnu jọja dagbedagbe de he tlọ́n azọ́nmẹ bo jei whégbè bosọ to kẹkẹ-afọ tọn de kùn. Charalambos wẹ ewọ nọ yin. To whenue mí wá yọ́n mídelẹ ganji godo, mí basi  nudide nado wlealọ. Diblayin dọ ojlẹ enẹ dopolọ mẹ janwẹ yẹn basi dohia klandowiwe ṣie tọn hlan Jehovah te gbọn baptẹm yíyí dali to 9 janvier 1952.

Charalambos ko yin bibaptizi jẹnukọn. Ewọ lọsu pehẹ nukundiọsọmẹ sọn whẹndo etọn dè. Charalambos yin zohunhunnọ taun. E wadevizọn taidi alọgọtọ na devizọnwatọ agun tọn, bosọ deanana plọnmẹ Biblu susu. To madẹnmẹ, nọvisunnu etọn lẹ kẹalọyi nugbo, bọ to egbehe suhugan hagbẹ whẹndo yetọn lẹ tọn lọsu to Jehovah sẹ̀n.

Otọ́ ṣie yiwanna Charalambos taun, enẹwutu e yigbena alọwle lọ, ṣigba e ma bọawu nado diọlinlẹn na Mama. Mahopọnna ehe lẹpo, yẹn po Charalambos po wlealọ to 29 mars 1952. Mẹdaho ṣie sunnu po dopo to tavẹ-vi ṣie lẹ mẹ po kẹdẹ wẹ wá hùnwhẹ alọwle lọ tọn. To ojlẹ enẹ mẹ yẹn ma ko yọ́n dona mayọnjlẹ nankọ—yèdọ nunina tangan de sọn Jehovah dè—he Charalambos na wá yin! Taidi gbẹdohẹmẹtọ etọn, yẹn penugo nado ze gbẹzan ṣie sinai do sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn ji.

Mẹmẹsunnu Mítọn lẹ Hinhẹn Lodo

To 1953, yẹn po Charalambos po basi nudide nado sẹtẹn jẹ Atẹni. Na ewọ jlo nado wà susu dogọ to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mẹ wutu, Charalambos jo ajọ́ whẹndo etọn tọn do bo mọ azọ́n whenu-gli tọn de. Mí nọ yí whèmẹ lẹ zan dopọ to lizọnyizọn Klistiani tọn lọ mẹ bosọ nọ deanana plọnmẹ Biblu susu.

Na lizọnyizọn mítọn tin to alọhẹndotenamẹ glọ wutu, mí dona nọ diọalọ. Di apajlẹ, mí basi nudide nado ze vọkan linlinnamẹwe Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn dopo do fleṣenu nusatẹn de tọn, to azọ́nwatẹn Atẹni tọn lọ, fie asu ṣie nọ wàzọn whenu-gli tọn te. Ponọ-gán nukundeji de dọna mí dọ linlinnamẹwe lọ ko yin alọhẹndotena. Etomọṣo, e kanse eyin ewọ sọgan mọ vọkan dopo yí nado basi dodinnanu do e ji to azọ́nwatẹn hihọ́ tọn. To whenuena yé hẹn ẹn deji dọ linlinnamẹwe lọ sọgbe hẹ osẹ́n, e lẹkọwa nado dọna mí. Tlolo he mẹmẹsunnu devo he tindo nusatẹn lẹ sè ehe, yelọsu jẹ vọkan Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn lẹ zedo fleṣenu nusatẹn yetọn lẹ tọn ji. Dawe dopo mọ Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn yí sọn nusatẹn mítọn, bo lẹzun Kunnudetọ, bosọ to devizọnwa todin taidi mẹho de.

Mí sọ tindo ayajẹ nado mọdọ nọvisunnu ṣie pẹvi plọn nugbo lọ ga. Ewọ wá Atẹni nado plọnwe to wehọmẹ fie bato-kùnkùn nọ yin pinplọn te, bọ mí plan ẹn yì plidopọ de. Plidopọ mítọn lẹ nọ yin bibasi to nuglọ to zungbo lẹ mẹ. Ewọ yiwanna nuhe e sè lẹ, ṣigba tlolo to enẹgodo e jẹ tòmẹ yì ji. To tomẹyiyi etọn dopo whenu, e nọte do huto de to Argentine. To finẹ, mẹdehlan de biọ bato lọ mẹ nado dekunnu, bọ nọvisunnu ṣie kàn linlinnamẹwe mítọn lẹ biọ ẹ. Mí gọ́ na ayajẹ to whenuena mí mọ wekanhlanmẹ etọn yí he dọmọ: “Yẹn ko mọ nugbo lọ. Mì jaale bo basi akuẹdida de do ota ṣie mẹ.” To egbehe, ewọ gọna whẹndo etọn to Jehovah sẹ̀n po nugbonọ-yinyin po.

To 1958 asu ṣie yin oylọ-basina nado wadevizọn taidi nugopọntọ tomẹyitọ de. Na azọ́n mítọn tin to alọhẹndotenamẹ glọ bọ ninọmẹ lẹ sọ sinyẹn taun wutu, nugopọntọ tomẹyitọ lẹ ma nọ saba wadevizọn po asi yetọn lẹ po. To octobre 1959, mí kanse mẹmẹsunnu he nọ penukundo wekantẹn alahọ tọn go lẹ eyin yẹn sọgan hodo asu ṣie. Yé yigbe. Mí dona nọ dla agun lẹ pọ́n bo hẹn yé lodo to ṣẹnṣẹn po agewaji Grèce tọn po.

Gbejizọnlin ehelẹ ma bọawu. Aliho titlẹ́ lẹ ma sù bọ yé sọ dẹn do yede. Na mí ma tindo  ohún de wutu, mí nọ saba dó ahihun kavi agbànbẹhun lẹ, topọ hẹ koklo lẹ po agbàn devo lẹ po. Mí nọ dó jikun-fọpa nado sọgan gbọn aliho ogbọ̀n tọn lẹ ji. Na awhànfuntọ gufọntọ lẹ tin to gbetatò lẹpo mẹ wutu, mí dona nọ biọ gbetatò lẹ mẹ to zánmẹ nado dapana hokansemẹ.

Mẹmẹsunnu lẹ yọ́n pinpẹn dlapọn ehelẹ tọn taun. Dile etlẹ yindọ susu yetọn nọ wàzọn sinsinyẹn to ogle yetọn lẹ mẹ, yé nọ basi nuhe go yé pé lẹpo nado wá opli he nọ yin bibasi to zánhomẹ to owhé voovo lẹ gbè. Mẹmẹsunnu lọ lẹ sọ yin johẹmẹtọ taun bo nọ na mí onú dagbe hugan he yé tindo, mahopọnna dọ onú vude poun janwẹ yelọsu tindo. To whedelẹnu mí nọ dọ́ abò dopolọ mẹ po whẹndo lọ blebu po. Yise mẹmẹsunnu lọ lẹ tọn gọna akọndonanu po zohunhun yetọn po yin alemọyi họakuẹ devo na mí.

Sinsẹ̀nzọn Mítọn Hinhẹn Gblodeji

To février 1961, to whenuena mí to sadi to wekantẹn alahọ tọn to Atẹni, mí yin kinkanse eyin mí na jlo nado wadevizọn to Bẹtẹli. Mí na gblọndo po hogbe Isaia tọn lẹ po dọmọ: “Yẹn die; do mi hlan.” (Isaia 6:8) To osun awe godo, mí mọ wekanhlanmẹ de yí he to didọna mí nado wá Bẹtẹli dile e sọgan yawu yọnbasi do. Gbọnmọ dali, to 27 mai 1961, mí jẹ devizọnwa ji to Bẹtẹli.

Mí yiwanna azọ́ndenamẹ mítọn yọyọ lọ, podọ mí yawu voawu to finẹ. Asu ṣie wàzọn to azọ́nwatẹn Sinsẹ̀nzọn po Akuẹdida po tọn, enẹgodo, e sọ wàzọn na ojlẹ kleun de to Wedegbẹ́ Alahọ tọn mẹ. Yẹn tindo azọ́ndenamẹ voovo lẹ to owhé Bẹtẹli tọn gbè. Hagbẹ 18 wẹ tin to whẹndo lọ mẹ to whenẹnu, ṣigba na nudi owhe atọ́n, gbẹtọ 40 nkọ wẹ tin to finẹ na wehọmẹ mẹho lẹ tọn to yinyin anadena to Bẹtẹli wutu. To afọnnu, yẹn nọ klọ́ panu lẹ, nọ gọalọna nudatọ, bo nọ wleawuna akanma 12, bosọ nọ wleawudaina tafo lẹ na núdùdù whèmẹ tọn. To whèmẹ, yẹn nọ lì avọ̀ lẹ bo nọ súnsún adàdo po abò lẹ po. Whladopo to osẹ dopo mẹ yẹn sọ nọ wàzọn to avọ̀yantẹn. Azọ́n susu wẹ tin, ṣigba homẹ ṣie hùn dọ yẹn penugo nado gọalọ.

Mí hẹn alọnu ján taun to azọ́ndenamẹ mítọn Bẹtẹli tọn mẹ podọ to sinsẹ̀nzọn kunnudegbe tọn mẹ. Whlasusu wẹ mí nọ deanana plọnmẹ Biblu ṣinawe nkọtọn. To sẹfifo lẹ, yẹn nọ hodo Charalambos to whenuena ewọ to togunmẹho dọ to agun voovo lẹ mẹ. Nude ma nọ klan mí.

Mí deanana plọnmẹ Biblu asu po asi po delẹ tọn, he ko tindo kanṣiṣa pẹkipẹki po Ṣọṣi Orthodoxe Grèce tọn po bosọ yin họntọn vivẹ sinsẹ̀ngán heyin nukọntọ na pipli ṣọṣi lọ tọn he nọ wle atẹṣitọ lẹ. To owhé yetọn gbè, yé do abò de he gọ́ na yẹdide sinsẹ̀n tọn, fie nuwhẹ́nkun nọ yin mimẹ̀ to whepoponu bọ ohàn pipà byzance tọn nọ yin jìjì na azán blebu te. Na ojlẹ de, mí nọ dla yé pọ́n to jeudi lẹ nado plọn Biblu, bọ sinsẹ̀ngán họntọn yetọn nọ dla yé pọ́n to vendredi lẹ. To gbèdopo, yé biọ to mí si nado wá owhé yetọn gbè dandan na yé tindo onú dagbe de na mí wutu. Onú tintan he yé dohia mí wẹ yin abò enẹlọ. Yé ko bẹ yẹdide lọ lẹpo dlan bo vọ́ abò lọ jlado. Asu po asi po ehelẹ basi nukọnyiyi dogọ bosọ yin bibaptizi. To bladopọ mẹ, mí ko tindo ayajẹ nado mọdọ nudi gbẹtọ 50 to mẹhe mí plọn Biblu hẹ lẹ mẹ wẹ klan gbẹzan yetọn do wiwe hlan Jehovah bosọ yin bibaptizi.

Gbẹdido hẹ mẹmẹsunnu yiamisisadode lẹ yin alemọyi vonọtaun de he yẹn duvivi etọn. Dlapọn mẹdelẹ tọn sọn Hagbẹ Anademẹtọ lọ mẹ, taidi Mẹmẹsunnu Knorr, Franz, po Henschel po yin tulinamẹnu titengbe. To owhe hugan 40 godo, yẹn gbẹ́ mọdọ yẹyi daho po  lẹblanulọkẹyi po wẹ e yin nado wadevizọn to Bẹtẹli.

Pipehẹ Azọ̀n po Nuhẹnbu Po

To 1982 asu ṣie jẹ ohia apọnzọ̀n Alzheimer tọn lẹ dohia ji. To 1990 agbasalilo etọn depò, bọ to godo mẹ e wá tindo nuhudo nukunpedomẹgo gbọzangbọzan tọn. Na owhe ṣinatọ̀n godo tọn gbẹninọ etọn tọn lẹ, mí ma sọgan nọ tọ́nsọn Bẹtẹli. Mẹmẹsunnu vivẹ susu to whẹndo Bẹtẹli tọn mẹ, gọna mẹmẹsunnu azọngbannọ devo lẹ, basi tito nado nọ gọalọna mí. Ṣogan, mahopọnna alọgọ homẹdagbe tọn yetọn, yẹn dona nọ yí ganmẹ susu zan to okle po ozán po nado nọ penukundo ewọ go. Ninọmẹ lẹ nọ sinyẹn taun to whedelẹnu, bọ yẹn nọ nọ̀ zánnukle whlasusu.

To juillet 1998 asu yiwanna ṣie kú. Dile etlẹ yindọ yẹn nọ jẹdò etọn taun, yẹn yin homẹmiọnna to yinyọnẹn dọ ewọ tin to alọ dagbe mẹ, bọ yẹn sọ yọnẹn dọ Jehovah na flin in po gbẹtọ livi susu devo lẹ po to fọnsọnku mẹ.—Johanu 5:28, 29.

Pẹdido Na Dona Jehovah Tọn Lẹ

Dile etlẹ yindọ yẹn hẹn asu ṣie bu, yẹn ma tin to ṣokẹdẹ gba. Yẹn gbẹ́ tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado wadevizọn to Bẹtẹli, podọ yẹn to vivi owanyi po nukunpedomẹgo po tọn dù sọn whẹndo Bẹtẹli tọn lọ blebu si. Hẹnnumẹ sẹpọmẹ ṣie bẹ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu gbigbọmẹ tọn lẹ po hẹn ga sọn Grèce blebu mẹ. Dile etlẹ yindọ yẹn ko tindo hugan owhe 70 todin, yẹn gbẹ́ penugo nado nọ wàzọn na azán gigọ́ to nudatẹn podọ to núdùdù-họsa.

To 1999, yanwle ṣie dopo mọ hẹndi to whenuena yẹn dla tatọ́-tẹnnọ aihọn tọn heyin Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn pọ́n to New York. Yẹn ma sọgan basi zẹẹmẹ numọtolanmẹ ṣie lẹ tọn. Numimọ mẹjlọdote tọn he ma sọgan yin winwọn de wẹ ehe yin.

To whenuena yẹn pọ́n godo hlan, yẹn yise po ahundopo po dọ yẹn ma sọgan ko yí ogbẹ̀ ṣie zan to aliho he yọnhugan ehe de mẹ gba. Yanwle dagbe hugan he mẹdepope sọgan tindo wẹ yin nado wadevizọn whenu-gigọ́ tọn na Jehovah. Yẹn sọgan dọ po jide po dọ yẹn ma ko jẹdò nude tọn pọ́n gbede. Jehovah gbọn owanyi dali penukundo yẹn po asu ṣie po go to gbigbọ-liho podọ to agbasa-liho. Sọn numimọ mẹdetiti tọn ṣie mẹ, yẹn mọnukunnujẹemẹ nuhewutu psalm-kantọ lọ do kanse dọmọ: “Etẹ yẹn na na hlan OKLUNỌ na dagbewà etọn lẹ hlan dali ṣie?”—Psalm 116:12.

[Yẹdide to weda 26]

Nude ma nọ klan yẹn po Charalambos po

[Yẹdide to weda 27]

Asu ṣie to wekantẹn etọn to alahọ mẹ

[Yẹdide to weda 28]

Yẹn mọdọ yẹyi daho de wẹ nado wadevizọn to Bẹtẹli