Kapadokia—Fie Gbẹtọ lẹ Nọ Nọ̀ Ohọ̀ Heyin Awuwlena Gbọn Jẹhọn po Osin po Dali lẹ mẹ Te

APỌSTELI Pita dọho gando Kapadokia go. Adà wekanhlanmẹ gbọdo etọn tintan tọn de yin kinkàn hlan mẹhe ‘yin wáṣinu sọn ofi voovo lẹ to Kapadokia’ lẹ. (1 Pita 1:1) Otò nankọtọn wẹ Kapadokia yin? Naegbọn tòmẹnu etọn lẹ nọ nọ̀ ohọ̀ heyin awuwlena do osé mẹ lẹ mẹ? Nawẹ sinsẹ̀n Klistiani tọn jẹ yé dè gbọn?

Gbejizọnlinzintọ Angleterre tọn W. F. Ainsworth, he basi dlapọn yì Kapadokia to owhe 1840 lẹ mẹ dọmọ “Mì bú to ajijimẹ to lẹdo he taidi zungbo, he gọ́ na osé he tindo awusọhia okọ́ta po dòtin zannu tọn po de mẹ. Lẹdo vonọtaun lọ gbẹsọ nọ paṣa mẹhe nọ basi dlapọn yì agbegbe Turquie tọn ehe mẹ to egbehe lẹ. “Ojlẹmọ” osé tọn lọ lẹ nọ to ote guun taidi hihọ́tọ he tò yede dopọ to agbàdo Kapadokia tọn mẹ lẹ. Delẹ nọ taidi zòhọ blibata he yiaga sọ mẹtlu 30 kavi humọ lẹ. Devo lẹ nọ taidi okọ́ta, kavi huntó blibata lẹ.

Lehe osó ehelẹ nọ yọnwhanpẹ dile hinhọ́n owhè tọn to sinmẹ yetọn diọ to ojlẹ voovo azán lọ tọn lẹ mẹ do sọ! To afọnnu, yé nọ tindo sinmẹ vẹẹ-flusọ́. Sinmẹ yetọn nọ lẹzun ajinnakú-dú he dohó nkọtọn to whèmẹ, bo nọ diọzun koklo-jonọ to họyiyi owhè tọn whenu. Nawẹ “zungbo he gọ́ na osé he tindo awusọhia okọ́ta po dòtin zannu tọn po” ehe wá aimẹ gbọn? Podọ naegbọn mẹhe nọ nọ̀ lẹdo lọ mẹ lẹ nọ wleawuna ohọ̀ yetọn lẹ to osé lọ lẹ mẹ?

Yé Yin Awuwlena Gbọn Jẹhọn po Osin po Dali

Kapadokia tin to ṣẹnṣẹn lopo Anatolie tọn, he sìn Asia po Europe po dopọ. Pópló plẹsẹ de wẹ lẹdo ehe na ko yin eyin e mayin osó miyọnnọ etọn awe he wujẹgbonu lẹ tọn wẹ. To owhe fọtọ́n susu lẹ die wayi, wuwujẹgbonu huhlọnnọ osó miyọnnọ enẹlẹ tọn hẹn lẹdo lọ gọ́ na osé wunmẹ awe—yèdọ basalt he nọ sinyẹn taun, podọ tufa, heyin osé wéwé he ma sinyẹn de, he nọ wá sọn afín osó miyọnnọ tọn mẹ.

Dile tọ̀sisa, jikun, po jẹhọn po to tufa he ma sinyẹn lọ plọ sẹ̀, agbàdo osin-nọ lẹ nọ wá aimẹ. To nukọnmẹ, delẹ to osé he gbò agbàdo lọ lẹ mẹ nọ gbà do flinflin bo nọ lẹzun okọ́ta osé tọn vonọtaun lẹ he nkọtọn ma nọ yin mimọ to ofi devo depope to aihọn mẹ adavo to lẹdo enẹ kẹdẹ mẹ. Delẹ to okọ́ta osé tọn enẹlẹ mẹ nọ tindo odò lẹ taidi owinja tọn pẹpẹ. Mẹhe nọ nọ̀ lẹdo lọ mẹ lẹ nọ kùn abò lẹ do osé he ma sinyẹn lọ mẹ bosọ nọ kùn abò devo lẹ dogọ dile whẹndo yetọn to jijideji. Ohọ̀ ehelẹ sọ nọ fá to alunlun mẹ bo nọ hlá yozò to avivọ-whenu.

Gbẹninọ to Otò Nukunhunhun Tọn Susu Ṣẹnṣẹn

E na ko vẹawuna Kapadokianu he nọ nọ̀ osé mẹ lẹ nado nọ dukosọ hẹ mẹdevo lẹ  eyin e mayin otò nukunhunhun tọn susu wẹ lẹdo yé. Aliho Sekan tọn heyin aliho ajọwiwa tọn he diyin, bo dite na kilomẹtlu 6 500, he tlọ́n Ahọluigba Lomu tọn mẹ yì Chine jugbọn Kapadokia. Gbọnvona ajọwatọ lẹ, awhànpa Pẹlsia, Glẹki, po Lomu tọn lẹ po nọ gbọn aliho ehe ji ga. Gbejizọnlinzintọ ehelẹ wẹ hẹn nuyise sinsẹ̀n tọn yọyọ lẹ wá.

E họnwun dọ Ju lẹ ko tin to Kapadokia to owhe kanweko awetọ J.W.M. mẹ. Podọ Ju he wá sọn lẹdo ehe mẹ lẹ tin to Jelusalẹm to owhe 33 W.M. Yé wá finẹ nado wá basi Hùnwhẹ Pẹntikọsti tọn. Enẹwutu, apọsteli Pita dọyẹwheho na Ju Kapadokianu lẹ to kinkọnjẹgbonu gbigbọ wiwe tọn godo. (Owalọ lẹ 2:1-9) Matin ayihaawe, delẹ to yé mẹ kẹalọyi owẹ̀n Pita tọn bo lẹkọyi owhé po yise yetọn yọyọ lọ po. Abajọ, Pita do dọho hlan Klistiani Kapadokianu lẹ to wekanhlanmẹ etọn tintan lọ mẹ.

Ṣigba dile ojlẹ to yìyì, tamẹnuplọnmẹ kosi lẹ tọn jẹ nuyiwa do Klistiani Kapadokia tọn lẹ ji. Nukọntọ nukundeji ṣọṣi Kapadokia tọn atọ̀n, he nọgbẹ̀ to owhe kanweko ẹnẹtọ W.M. mẹ lẹ tlẹ yiavunlọ na sinsẹ̀n-nuplọnmẹ Atọ̀n-to-dopomẹ tọn he ma sọgbe hẹ Owe-wiwe. Yewlẹ wẹ Grégoire Nazianze tọn, Basile Daho lọ po nọvisunnu etọn Grégoire Nysse tọn po.

Basile Daho lọ sọ nọgodona gbẹzan mẹdetiti kinklandovo na yẹwhenọ-zọ́n tọn. Ohọ̀ Kapadokianu lẹ tọn he tin to jlẹkaji bo nọ yin awuwlena do osé mẹ lẹ sọgbe taun hẹ aliho gbẹzan mẹdetiti kinklandovo tọn he e na ayinamẹ etọn lọ. Dile pipli mẹhe nọ klan yede dovo lẹ tọn to jijideji, ṣọṣi lẹ yin gbigbá do osé daho lẹ mẹ. To owhe kanweko 13tọ lọ mẹ, nudi ṣọṣi fọde-kanweko wẹ ko yin awuwlena do osé lọ lẹ mẹ. Susu yetọn gbẹsọ tin-to-aimẹ kakajẹ egbehe.

Dile etlẹ yindọ ṣọṣi po opá yẹwhenọ tọn lọ lẹ po ma sọ nọ yin yiyizan ba, aliho gbẹzan mẹhe nọ nọ̀ finẹ lẹ tọn ma ko diọ sọmọ to owhe kanweko lẹ gblamẹ gba. Susu osé heyin kùnkùn lẹ tọn gbẹsọ nọ yin yiyizan taidi ohọ̀. Aliho azọ́nyinyọnẹn tọn he mẹ tòmẹnu Kapadokia tọn lẹ wleawuna ohọ̀ lẹ te do osé jọwamọ tọn ehelẹ mẹ nọ jiawu na suhugan mẹhe basi dlapọn yì finẹ lẹ tọn.

[Yẹdide otò tọn to weda 24, 25]

(Nado mọ yẹdide ganji, pọ́n zinjẹgbonu)

KAPADOKIA

CHINE (Cathay)