‘Wadohia Yẹhiadonu Tọn de’ He Yin Nuhọakuẹ Na Mí

LEHE e na vẹawu nado mọnukunnujẹ zẹẹmẹ gigọ́ adà Owe-wiwe tọn delẹ mẹ do sọ eyin adà Biblu tọn devo lẹ ma tá hinhọ́n do yé ji! Kandai whenuho tọn lẹ to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ sọgan yin hihia mọmọ poun. Ṣigba delẹ to kandai whenuho tọn ehelẹ mẹ bẹ nugbo sisosiso he ma họnwun sọmọ lẹ hẹn. Apajlẹ dopo wẹ yin linlin de he gando yọnnu awe go to whẹndo tọgbo Ablaham tọn mẹ. Apọsteli Paulu ylọ ẹ dọ ‘wadohia yẹhiadonu tọn de.’—Galatianu lẹ 4:24.

Wadohia ehe jẹ na ayidego, na nujijọ he e dohia lẹ yin onú tangan na mẹhe jlo na duvivi dona Jehovah Jiwheyẹwhe tọn lẹpo. Whẹpo mí na do mọdona nuhewutu e do yin mọ, mì gbọ na mí ni gbadopọnna ninọmẹ he whàn Paulu bọ e do hùngona nujọnu yinyin wadohia lọ tọn.

Nuhahun de fọndote to Klistiani Galatia owhe kanweko tintan tọn lẹ ṣẹnṣẹn. Delẹ to yé mẹ “nọ doayi azán, osun, ojlẹ, po owhe po go”—yèdọ nuhe Osẹ́n Mose tọn degbena lẹ. Omẹ ehelẹ sọalọakọ́n dọ tonusisena Osẹ́n lọ yin dandannu eyin yisenọ lẹ na tindo nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn. (Galatianu lẹ 4:10; 5:2, 3) Ṣigba, Paulu yọnẹn dọ hùnwhẹ enẹlẹ bibasi ma yin nubiọtomẹsi na Klistiani lẹ gba. Nado do ehe hia, e dlẹnalọdo kandai de he mẹdepope he wá sọn whẹndo Juvi lẹ tọn mẹ jẹakọ hẹ.

Paulu flinnu Galatianu lẹ dọ Ablaham otọ́ akọta Juvi lẹ tọn, wẹ ji Iṣmaeli po Isaki po. Omẹ tintan yin jiji gbọn deviyọnnu Hagali dali, podọ omẹ awetọ gbọn yọnnu he to edekannu lọ Sala dali. Matin ayihaawe, mẹhe tin to Galatia bo to jijlo dọ Osẹ́n Mose tọn dona yin tonusena lẹ na ko jẹakọ hẹ otan wẹnsinọ-yinyin na ojlẹ de Sala tọn podọ lehe e ze deviyọnnu etọn Hagali na Ablaham nado jivi de do otẹn etọn mẹ do. Yé na ko yọnẹn dọ to whenuena Hagali mọho Iṣmaeli tọn godo, e jẹ mẹmẹnu etọn Sala vlẹko ji. Ṣigba,  sọgbe hẹ opagbe Jiwheyẹwhe tọn, to godo mẹ, Sala wá ji Isaki to yọnhowhe etọn mẹ. To agọgbọnẹnmẹ, Ablaham yàn Hagali po Iṣmaeli po dogbé na Iṣmaeli yinuwa hẹ Isaki to aliho agọ̀ mẹ wutu.—Gẹnẹsisi 16:1-4; 17:15-17; 21:1-14; Galatianu lẹ 4:22, 23.

Yọnnu Awe, Alẹnu Awe

Paulu basi zẹẹmẹ adà ‘wadohia yẹhiadonu’ tọn ehe tọn. “Yọnnu helẹ wẹ alẹnu awe lẹ,” wẹ ewọ wlan, “ode sọn Osó Sinai mẹ, jiji ovi lẹ hlan mẹglọnọ, he yin [Hagali]. . . . Bosọ taidi Jelusalẹm he tin to dinvie; na e tin to mẹglọnọ mẹ po ovi etọn lẹ po.” (Galatianu lẹ 4:24, 25) Hagali nọtena Islaeli jọwamọ tọn podọ Jelusalẹm taidi tatọ́-tònọ etọn. Alẹnu Osẹ́n tọn he yin didoai to Osó Sinai kọ̀n hẹn akọta Juvi lẹ tọn biọ haṣinṣan de mẹ hẹ Jehovah. To alẹnu Osẹ́n tọn glọ, Islaelivi lẹ nọ saba yin nuflin pludopludo dọ yé yin afanumẹ na ylando bo tindo nuhudo ofligọ tọn.—Jẹlemia 31:31, 32; Lomunu lẹ 7:14-24.

To whelọnu lo, mẹnu wẹ “yọnnu he tin to edekannu lọ” Sala po ovi etọn Isaki po nọtena? Paulu dohia dọ Sala “yọnnu wẹnsinọ” lọ nọtena asi Jiwheyẹwhe tọn to yẹhiadonu-liho, yèdọ adà olọn mẹ tọn titobasinanu etọn tọn. Yọnnu olọn mẹ tọn ehe yin wẹnsinọ to enẹ mẹ dọ whẹpo Jesu do wá, e ma tindo “ovi” yiamisisadode gbigbọmẹ tọn depope to aigba ji gba. (Galatianu lẹ 4:27; Isaia 54:1-6) Ṣigba, to Pẹntikọsti 33 W.M., gbigbọ wiwe yin kinkọndo pipli sunnu po yọnnu po tọn de ji mẹhe gbọnmọ dali yin vivọji taidi ovi yọnnu olọn mẹ tọn ehe tọn lẹ. Ovi he yin jiji gbọn titobasinanu ehe gblamẹ lẹ yin sọdodovi Jiwheyẹwhe tọn bo lẹzun whédutọgbẹ́ hẹ Jesu Klisti to haṣinṣan alẹnu yọyọ de tọn glọ. (Lomunu lẹ 8:15-17) Apọsteli Paulu, he yin dopo to ovi ehelẹ mẹ wlan dọmọ: “Jelusalẹm he tin to aga, e to edekannu, he yin onọ̀ mítọn.”—Galatianu lẹ 4:26.

Ovi Yọnnu lọ lẹ Tọn Lẹ

Sọgbe hẹ kandai Biblu tọn, Iṣmaeli dohomẹkẹn Isaki. Mọdopolọ, to owhe kanweko tintan W.M., ovi Jelusalẹm he tin to mẹglọnọ mẹ tọn lẹ vlẹ bosọ dohomẹkẹn ovi Jelusalẹm he tin to aga lọ tọn lẹ. Paulu basi zẹẹmẹ dọmọ: “Ṣigba whenẹnu dile ewọ he yè ji gbọn agbasalan mẹ [Iṣmaeli] dohomẹkẹn ehe yè ji gbọn [gbigbọmẹ Isaki], mọwẹ e te to dinvie.” (Galatianu lẹ 4:29) To whenuena Jesu Klisti wá aigba ji bo jẹ Ahọluduta lọ lá ji, nukọntọ  sinsẹ̀n Juvi lẹ tọn yinuwa taidi lehe ovi Hagali tọn Iṣmaeli yinuwa gando whédutọ nugbo Ablaham tọn Isaki go do. Yé vlẹ bosọ dohomẹkẹn Jesu Klisti, e họnwun dọ yé to yedelẹ pọndohlan taidi whédutọ jọnun Ablaham tọn podọ Jesu di danuwatọ.

Ojlẹ vude whẹpo ogán Islaeli jọwamọ tọn lẹ do hù i, Jesu dọmọ: “Jelusalẹm E, Jelusalẹm, hiẹ mẹhe hù yẹwhegán lẹ, bosọ dlan zannu do mẹhe yè dohlan we lẹ, whla nẹmu wẹ yẹn do ko bẹ ovi towe lẹ pli, dile koklosi de nọ bẹ ovi etọn lẹ do awà etọn glọ do, bọ mìwlẹ ma jlo! Pọ́n, yè jo owhé mìtọn dai hlan mì ovọ́.”—Matiu 23:37, 38.

Kandai gbọdo he yin nujijọ owhe kanweko tintan tọn lẹ tọn dohia dọ akọta agbasalan tọn lọ he Hagali nọtena ma jivi he na yin whédutọgbẹ́ hẹ Jesu lẹ na ede gba. Juvi he gbọn goyiyi dali yise dọ yé tindo jlọjẹ na ogú mọnkọtọn gbọn jiji dali lẹ yin yinyan jẹgbonu, bo yin gbigbẹdai gbọn Jehovah dali. Nugbo wẹ dọ, delẹ to Islaelivi jọwamọ tọn lẹ mẹ wá lẹzun whédutọgbẹ́ hẹ Klisti. Ṣigba, lẹblanulọkẹyi enẹ yin nina yé to dodonu yise yetọn to Jesu mẹ tọn ji e ma yin gbọn kúnkan whẹndo tọn yetọn dali.

Delẹ to mẹhe na wá lẹzun whédutọgbẹ́ hẹ Klisti lẹ mẹ wá yin yinyọnẹn to Pẹntikọsti 33 W.M. To whenuena ojlẹ to yìyì, Jehovah yiamisisadode mẹdevo lẹ taidi ovi Jelusalẹm he tin to aga lọ tọn lẹ.

Linlẹn Paulu tọn to zẹẹmẹ bibasi do ‘wadohia yẹhiadonu’ tọn ehe ji wẹ nado dohia lehe alẹnu yọyọ lọ yin nujọnu hugan alẹnu Osẹ́n tọn he Mose yin whẹgbọtọ na lọ do. Mẹdepope ma sọgan mọ nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn gbọn azọ́n Osẹ́n Mose tọn lẹ gblamẹ gba, na gbẹtọvi lẹpo wẹ yin mapenọ bọ Osẹ́n lọ zinnudo kanlinmọ-yinyin na ylando yetọn ji. Enẹwutu, dile Paulu basi zẹẹmẹ etọn do, Jesu wá na “e nido fli yé he tin to osẹ́n glọ lẹ.” (Galatianu lẹ 4:4, 5) Gbọnmọ dali, yise to nuhọakuẹ avọ́sinsan Klisti tọn mẹ nọ planmẹ jẹ mẹdekannu sọn whẹgbledo Osẹ́n tọn mẹ.—Galatianu lẹ 5:1-6.

Nuhọakuẹ Wadohia lọ Tọn Na Mí

Naegbọn mí dona tindo ojlo to zẹẹmẹ gbọdo Paulu tọn mẹ na wadohia ehe? Whẹwhinwhẹ́n dopo wẹ yindọ e na mí nukunnumọjẹnumẹ sisosiso do zẹẹmẹ Owe-wiwe tọn lẹ ji he na ko dózin do mí. Zẹẹmẹ lọ hẹn jidide mítọn to kọndopọ he tin to Biblu mẹ lodo.—1 Tẹsalonikanu lẹ 2:13.

Humọ, nugbo he wadohia ehe dehia lẹ yin nujọnu na ayajẹ sọgodo tọn mítọn. Eyin ovi Jelusalẹm aga tọn lẹ ma sọawuhia wẹ, be todido dopo akàn he mí na tindo wẹ nado yin afanumẹ na ylando po okú po. Ṣigba, to anademẹ owanyinọ Klisti po whédutọgbẹ́ etọn he Jiwheyẹwhe dopagbe etọn na Ablaham lẹ po tọn glọ, ‘akọta aigba ji tọn lẹpo wẹ na yin didona.’ (Gẹnẹsisi 22:18) Ehe na jọ to whenuena yé na vò sọn nuyiwadomẹji ylando, mape, awubla, po okú po tọn si kakadoi. (Isaia 25:8, 9) Ojlẹ aglinjijẹ tọn nankọtọn die ehe na yin!

[Yẹdide to weda 11]

Alẹnu Osẹ́n tọn lọ yin didoai to Osó Sinai kọ̀n

[Asisa Yẹdide tọn]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Yẹdide to weda 12]

Etẹwẹ ‘wadohia yẹhiadonu’ tọn he apọsteli Paulu donu e go lọ zẹẹmẹdo?