Ayinamẹ Dejidego lẹ Na Ovi Pinplọn

“OWHE 19 mẹvi wẹ n’yin bo tin to fie dẹn tlala do hagbẹ whẹndo ṣie tọn lẹ, podọ n’ma ko wleawu depope,” wẹ Ruth dọ gando ohò tintan he e mọ go. Taidi ovi dopo akàn mẹjitọ etọn lẹ tọn, e ma ko lẹnnupọndo mẹjitọ-yinyin ji gba. Fie wẹ e sọgan mọ ayinamẹ dejidego lẹ te?

To alọ devo mẹ, Jan he tindo ovi mẹho atọ̀n todin flin dọmọ: “Tlolo whẹ́, n’deji taun. Ṣigba azán de ma yì bọ n’wá mọ dọ n’gbọagba oyọnẹn yọn-na-yizan tọn.” Vlavo mẹjitọ lẹ tindo numọtolanmẹ nugomape tọn to bẹjẹeji kavi yé wá biọ bẹwlu mẹ to nukọn mẹ, fie wẹ yé sọgan mọ alọgọ te nado plọn ovi yetọn lẹ whẹ́n?

To egbehe, sọha mẹhe nọ dín ayinamẹ to Internet ji lẹ tọn fọ́n bo to jijideji. Ṣigba hiẹ sọgan nọ kanse dewe obá he mẹ ayinamẹ he yin mimọ to finẹ lẹ sọgan yin jidedego jẹ. E jẹ dọ mí ni to aṣeji na whẹwhinwhẹ́n susu wutu. Be hiẹ yọ́n mẹhe to ayinamẹ na we to Internet ji lọ lẹ na taun tọn ya? Obá tẹ mẹ wẹ yelọsu ko tindo kọdetọn dagbe to ovi yetọn lẹ pinplọn mẹ jẹ? Matin ayihaawe, hiẹ na jlo nado nọ̀ aṣeji na nuhe dù whẹho he gando whẹndo towe go lẹ. Dile hosọ he jẹnukọn dohia do, ayinamẹ he tlẹ wá sọn ayinamẹtọ azọ́nyọnẹntọ lẹ dè nọ hẹnmẹ jẹflumẹ to whedelẹnu. To whelọnu lo fie wẹ hiẹ sọgan lẹhlan?

Asisa daho hugan ayinamẹ tọn gando ovi pinplọn go wẹ Jehovah Jiwheyẹwhe he yin Dowatọ whẹndo tọn. (Efesunu lẹ 3:15) Ewọ dopo akàn wẹ ayinamẹtọ dagbe hugan lọ. To Ohó etọn Biblu mẹ, e wleawuna anademẹ yọn-na-yizan dejidego he nọ hẹn kọdetọn dagbe wá lẹ. (Psalm 32:8; Isaia 48:17, 18) Ṣigba, e pò to mí si nado yí yé zan.

E yin bibiọ to asu po asi po susu si nado dọ nuhe yé ko mọ plọn to whenue yé to ovi yetọn lẹ go pọ́n nado lẹzun mẹho he pegan bosọ nọ dibusi Jiwheyẹwhe lẹ. Yé dọ dọ onú tintan he hẹn yé tindo kọdetọn dagbe wẹ nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ yíyí do yizan mẹ. Yé mọ dọ ayinamẹ Biblu tọn lẹ sọgan yin jidedego to egbehe dile e yin do to whenuena Biblu yin kinkàn.

Nọ Yí Whenu Zan po Yé Po

To whenuena Catherine he tindo ovi awe yin kinkanse dọ ayinamẹ tẹwẹ gọalọna ẹn hugan, e dlẹnalọdo Deutelonomi 6:7 to afọdopolọji. Wefọ enẹ hia dọmọ: “Hiẹ nasọ yí sọwhiwhe do plọn [nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ] ovi towe lẹ, bosọ dọho yetọn whenuena hiẹ sinai to owhé towe gbè, podọ to whenuena hiẹ to zọnlinzin to aliho ji, podọ to whenuena hiẹ mlọnai, podọ to whenuena hiẹ fọntite.” Catherine mọ dọ nado hodo ayinamẹ enẹ e dona nọ yí whenu zan po ovi etọn lẹ po.

Hiẹ sọgan to linlẹn dọ, ‘enẹ bọawu nado dọ hugan nado wà.’ To whenuena e yindọ mẹjitọ awe lẹ nọ saba to dandannu glọ nado wà agbasazọ́n nado penukundo whẹndo yetọn go, nawẹ mẹjitọ he alọnu yetọn ján lẹ sọgan yí whenu zan hẹ ovi yetọn lẹ gbọn? Torlief, he visunnu etọn lọsu ko to nukunpedo whẹndo edetiti tọn go todin, dọ dọ nujọnu wẹ e yin nado hodo ayinamẹ he tin to Deutelonomi mẹ lọ. Eyin a nọ plan ovi towe lẹ hẹn godo yì fidepope he a jei, dotẹnmẹ hodọdopọ tọn lẹ na hundote to jọwamọ-liho. “Yẹn po visunnu ṣie po nọ wà whégbè-zọ́n lẹ dopọ,” wẹ Torlief dọ. “Mí nọ zingbejizọnlin dopọ to whẹndo mẹ. Podọ mí sọ nọ dùnú dopọ.” Taidi kọdetọn de, “visunnu mítọn nọ mọ to whepoponu dọ e sọgan dọ numọtolanmẹ etọn lẹ tọ́n po awuvivo po.”

Etẹwẹ lo eyin kanṣiṣa hodọdopọ tọn masọ tin ba, bọ e nọ vẹawu nado dọho do ogbè ode awetọ tọn mẹ? Ehe nọ jọ to whedelẹnu dile ovi lẹ to whinwhẹ́n. Whladopo dogọ whenu yiyizan hẹ yé sọgan gọalọ. Asu Catherine tọn, Ken, flindọ whenuena viyọnnu yetọn biọ owhe aflanmẹ tọn lẹ mẹ, e nọ wule dọ otọ́ emitọn ma nọ dotoaina emi. Lewuwu mọnkọtọn gbayipe to jọja aflanmẹ lẹ ṣẹnṣẹn. Etẹwẹ Ken sọgan wà? E flin dọmọ: “N’basi dide nado nọ yí whenu susu dogọ zan po e po bo nọ dọho hẹ ẹ tlọlọ do linlẹn, numọtolanmẹ po flumẹjijẹ etọn lẹ po ji.  Enẹ gọalọ taun.” (Howhinwhẹn lẹ 20:5) Nalete, Ken yọnẹn dọ nuhe zọ́n bọ aliho mẹdọnsẹpọ tọn ehe do wazọ́n wẹ yindọ hodidọ dopọ ma yin nuyọyọ to owhé yetọn gbè. “Haṣinṣan dagbe nọ tin to yẹn po viyọnnu ṣie po ṣẹnṣẹn to whepoponu,” wẹ e dọ, “enẹwutu e mọ dọ emi sọgan vò bo dọho na mi.”

E jẹna ayidego dọ, dodinnanu agọe tọn de na linlin dọ to jọja aflanmẹ lẹ po mẹjitọ lẹ po ṣẹnṣẹn, jọja lẹ wẹ nọ tindo ayilinlẹn lọ hugan nado dọ dọ mẹjitọ lẹ ma nọ yí whenu he pé zan po ovi yetọn lẹ po. Eyin mọ wẹ, naegbọn hiẹ ma na hodo ayinamẹ Biblu tọn? Nọ yí whenu susu zan po ovi towe lẹ po dile e sọgan yọnbasi do—to gbọjẹ whenu podọ to azọ́n whenu, to whégbè podọ to gbejizọnlin whenu, to whenuena hiẹ fọ́n to afọnnu podọ whẹpo hiẹ nado yìhọ to zánmẹ. Eyin e yọnbasi, nọ plan yé hẹn godo yì fidepope he a jei. Dile Deutelonomi 6:7 dohia do, nudevo ma sọgan diọtẹnna whenu yiyizan po ovi towe lẹ po.

Plọn Yé Nujinọtedo Dagbe Lẹ

Mọdopolọ, Mario he tindo ovi awe, na ayinamẹ dọmọ: “Nọ do owanyi susu hia ovi lẹ, bo nọ hiawe na yé.” Ṣigba, whẹho lọ ma yin nado fọ́n nugopipe apọ̀nmẹ tọn ovi towe lẹ tọn poun gba. A dona plọn yé nado nọ yọ́n dagbe gbọnvo na oylan. Mario yidogọ dọmọ: “Nọ plọn Biblu hẹ yé.”

Nado jẹ yanwle enẹ kọ̀n, Biblu na tuli mẹjitọ lẹ dọmọ: “Mì hẹn homẹgblena ovi mìtọn lẹ blo, ṣigba mì nọ yí nuplọnmẹ po ayinamẹ Klistiani tọn po do plọn yé whẹ́n po homẹdagbe po.” (Efesunu lẹ 6:4, Weymouth) Nuplọnmẹ walọ dagbe tọn masọ nọ yin nùzindeji sọmọ to whédo susu mẹ to egbehe ba. Mẹdelẹ nọ dọ dọ eyin ovi lẹ ko whẹ́n, yé na penugo nado de nujinọtedo he jlo yé lẹ na yede. Be enẹ taidi lẹnpọn dagbenu to nukun towe mẹ ya? Kẹdẹdile agbasa yọpọvu tọn tindo nuhudo núdùdù hunsindagbe tọn nado ló bo whẹ́n ganji do, mọ wẹ ayiha po ahun jọja lẹ tọn po tindo nuhudo anademẹ tọn do niyẹn. Eyin ovi towe lẹ ma plọn nujinọtedo walọ dagbe tọn lẹ sọn dè we to whégbè, e yọnbasi dọ yé na kẹalọyi pọndohlan wehọmẹvigbẹ́ po mẹplọntọ yetọn lẹ po tọn kavi linlinnamẹnu lẹ tọn.

Biblu sọgan gọalọna mẹjitọ lẹ nado plọn ovi yetọn lẹ nado yọ́n dagbe gbọnvo na oylan. (2 Timoti 3:16, 17) Jeff, mẹho agun Klistiani tọn numimọnọ de he ko pọ́n ovi awe go whẹ́n, na ayinamẹ nado yí Biblu do plọn nujinọtedo dagbe ovi lẹ. E dọmọ: “Biblu yiyizan nọ gọalọna ovi lẹ nado yọ́n linlẹn Mẹdatọ lọ tọn do whẹho de ji, kakati nido yin Papa po Mama po tọn kẹdẹ. Nuhe go mí doayi wẹ yin aliho vonọtaun he mẹ Biblu nọ yinuwado ayiha po ahun po ji te. Nado penukundo nuṣiwa kavi linlẹn agọ̀ ovi lẹ tọn go, e nọ biọ dọ mí ni yí whenu do dín wefọ he sọgbe de mọ. Enẹgodo to nuglọ, mí nọ dike ovi lọ ni hia wefọ lọ. To wefọ lọ hihia godo, e nọ saba jẹ avivi ji. Awujinu wẹ ehe nọ yin na mí. Biblu nọ tindo nuyiwadomẹji daho hugan nudepope he mí sọgan ko lẹn nado dọ kavi wà.”

Heblu lẹ 4:12 basi zẹẹmẹ dọmọ: “Ohó Jiwheyẹwhe tọn tin to ogbẹ̀, e dohuhlọn, . . . ewọ sọ wẹ linlẹn ayiha tọn po ojlo ayiha tọn po yọnẹntọ.” Enẹwutu, owẹ̀n Biblu tọn ma bẹ pọndohlan kavi numimọ mẹdetiti gbẹtọvi he Jiwheyẹwhe yizan nado wlan ẹn lẹ tọn poun hẹn gba. Kakatimọ, e nọtena linlẹn Jiwheyẹwhe tọn gando whẹho walọ dagbe tọn lẹ go. Ehe wẹ hẹn ẹn gbọnvo mlẹnmlẹn na ayinamẹ devo depope. Gbọn Biblu yiyizan nado plọn ovi towe lẹ dali, hiẹ na gọalọna yé nado tindo pọndohlan Jiwheyẹwhe tọn gando whẹho lẹ go. Nuplọnmẹ towe na dohuhlọn dogọ bọ e nasọ yọnbasi taun dọ hiẹ ni jẹ ahun ovi towe tọn mẹ.

Catherine, he yin nùdego jẹnukọn, kọngbedopọ hẹ ehe. E dọmọ: “Lehe ninọmẹ lọ sinyẹn sọ, mọ wẹ mí nọ dín anademẹ sọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ do niyẹn—podọ ehe hẹn kọdetọn dagbe wá!” Be hiẹ sọgan yí Biblu zan dogọ to ovi towe lẹ pinplọn mẹ nado yọ́n dagbe gbọnvo na oylan ya?

Yin Lẹnpọn Dagbenọ

Apọsteli Paulu dlẹnalọdo nunọwhinnusẹ́n titengbe devo he nọ gọalọ to ovi lẹ pinplọn mẹ. E dotuhomẹna Klistiani hatọ lẹ dọmọ: “Mì gbọ homẹmimiọn [kavi lẹnpọn dagbe] mìtọn ni zun yinyọnẹn hlan omẹ popo.” (Filippinu lẹ 4:5) Na jide tọn, enẹ sọ zẹẹmẹdo dotẹnmẹ nina ovi mítọn lẹ nado mọ lẹnpọn dagbenọ-yinyin mítọn. Sọ flindọ, lẹnpọn dagbenọ-yinyin nọ do “nuyọnẹn he sọn aga” hia.—Jakobu 3:17.

 Ṣigba, adà tẹwẹ lẹnpọn dagbe nọ yiwà to ovi mítọn lẹ pinplọn mẹ? Dile etlẹ yindọ mí nọ wà nuhe go mí pé lẹpo nado gọalọna yé, mí ma nọ deanana nuyiwa yetọn lẹpo gba. Di apajlẹ, Mario, he yin nùdego jẹnukọn, yin dopo to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ, podọ e flin dọmọ: “Mí nọ ze baptẹm, lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn, po yanwle gbigbọmẹ tọn devo lẹ po donukọnna ovi mítọn lẹ to whepoponu. Ṣigba mí nọ hẹn ẹn họnwun na yé dọ yetọn wẹ nado basi nudide ehelẹ to ojlẹ sisọ mẹ.” Etẹwẹ yin kọdetọn lọ? Ovi yetọn awe lẹpo wẹ to sinsẹ̀n todin taidi wẹndagbe-jlatọ whenu-gigọ́ tọn.

Biblu na avase otọ́ lẹ to Kọlọsinu lẹ 3:21 mẹ dọmọ: “Mì hẹn homẹgblena ovi mìtọn lẹ blo, na yé nikaa gblehomẹ.” Catherine yiwanna wefọ enẹ taun. Eyin homẹfa mẹjitọ de tọn depò, e nọ bọawu dọ e ni duadi bo lẹzun hẹngogonọ. Ṣigba, Catherine dọmọ, “ma nọ biọ nususu hugan sọn ovi towe si dile hiẹ na donukun sọn dewe si do blo.” Catherine lọsu yin dopo to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ, podọ e yidogọ dọ: “Nọ hẹn Jehovah sinsẹ̀n zun ayajẹnu.”

Jeff, he yin nùdego jẹnukọn, na ayinamẹ yọn-na-yizan ehe dọmọ: “Dile ovi mítọn lẹ to whinwhẹ́n, họntọn vivẹ de dọna mí dọ emi doayi e go dọ emi nọ saba tin to dandannu glọ nado gbẹ́ obiọ ovi emitọn lẹ tọn dai. Enẹ nọ hẹn yé jẹflumẹ, bọ yé nọ tindo numọtolanmẹ kọgbidinamẹ tọn. Nado dapana ehe, e na mí ayinamẹ nado dín aliho lẹ nado nọ kẹalọyi obiọ ovi lẹ tọn.

“Mí mọ dọ ayinamẹ dagbe de wẹ ehe yin,” wẹ Jeff dọ. “Enẹwutu, mí nọ dín dotẹnmẹ hundote lẹ na ovi mítọn lẹ nido nọ kọnawudopọ hẹ mẹdevo lẹ to ninọmẹ he mí kẹalọyi lẹ mẹ. Mí sọgan dọnsẹpọ yé bo dọ dọ: ‘Be mì yọnẹn dọ omẹ le to onú le wà ya? Naegbọn mìlọsu ma na yì otẹn lọ mẹ ga?’ Kavi eyin ovi lẹ biọ to mí si nado plan yé yì fide, mí nọ dovivẹnu nado yì eyin agbọ́ tlẹ pé mí. Mí nọ wàmọ ma nado gbẹ́ obiọ yetọn lẹ dai.” Na nugbo tọn, nuhe lẹnpọn dagbenọ-yinyin zẹẹmẹdo niyẹn—yèdọ nado yin jlẹkajinọ, mẹtọnhopọntọ, podọ awujonanutọ ṣogan bo ma tùnafọ nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ ji.

Mọaleyi sọn Ayinamẹ Dejidego lẹ Mẹ

Suhugan asu po asi po ehelẹ tọn ko tindo ovivi lẹ todin. Homẹ yetọn nọ hùn nado mọ dọ nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn dopolọ lẹ to alọgọna ovi yetọn lẹ nado tindo kọdetọn dagbe taidi mẹjitọ lẹ. Be hiẹ sọgan mọaleyi sọn ayinamẹ Biblu tọn lẹ mẹ ya?

To whenuena Ruth, he yin nùdego to aga lẹzun mẹjitọ, ewọ po asu etọn po nọ mọ dọ emi ma tindo alọgọtọ de. Ṣigba e ma yinmọ gba. Yé tindo ayinamẹ yiaga hugan he wá sọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn, Biblu mẹ. Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ ko wleawuna nuplọnmẹwe Biblu tọn susu he yọn-na-yizan taun, ehe sọgan gọalọna mẹjitọ lẹ. Delẹ to owe ehelẹ mẹ wẹ Plọnnu sọn Mẹplọntọ Daho lọ Dè, Owe Ṣie heyin Otan Biblu Tọn, Kanbiọ He Jọja lẹ Nọ Kanse—Gblọndo He Wazọ́n Lẹ, podọ Dawe Klohugan lọ He Nkọtọn Ma Nọgbẹ̀ Pọ́n. Torlief, he yin asu Ruth tọn dọmọ: “To egbehe ayinamẹ sinai do Biblu ji susugege tin-to-aimẹ na mẹjitọ lẹ. Eyin yé yí yé zan ganji, yé sọgan mọ alọgọ nado plọn ovi yetọn whẹ́n to adà gbẹzan tọn lẹpo mẹ.”

 [Apotin/Yẹdide to weda 5]

Nuhe AYINAMẸTỌ lẹ Dọ . . . Nuhe BIBLU Dọ

Gando Owanyi Didohia Go:

To owe lọ The Psychological Care of Infant and Child (1928) mẹ, Doto John Broadus Watson na tuli mẹjitọ lẹ dọmọ: “Mì ma gbò [ovi mìtọn lẹ] fán kavi donùnùgo na yé gbede blo.” “Mì ma dike yé ni sinai do akọ̀n na mì gbede blo.” Etomọṣo, to agọe, Doto Vera Lane po Dorothy Molyneaux po zinnudeji to linlinnamẹwe lọ Our Children (mars 1999 tọn) mẹ dọmọ: “Dodinnanu dohia dọ yọpọvu he alọdomẹgo po owanyi po whè do lẹ nọ saba pòwhẹ́n.”

To vogbingbọn mẹ, Isaia 66:12 yí hogbe he gando owanyi mẹjitọ tọn go lẹ zan nado dlẹnalọdo aliho he mẹ Jiwheyẹwhe nọ do owanyi hia omẹ etọn lẹ te. Mọdopolọ, to whenuena devi Jesu tọn lẹ tẹnpọn nado glọnalina yọpọvu lẹ ma nado wá e dè, Jesu gbẹnuna yé dọmọ: “Mì gbọ yọpọvu lẹ ni wá dè e, mì sọ kọ́ na yé blo.” Enẹgodo, “e sọ ze yé daga to awà etọn lẹ mẹ, . . . bo dona yé.”—Malku 10:14, 16.

Gando Oplọn Nujinọtedo Dagbe lẹ Tọn Go:

To hosọ linlinwe New York Times Magazine tọn dopo mẹ to 1969, Doto Bruno Bettelheim zinnudeji dọ ovi de tindo “jlọjẹ nado wleawuna linlẹn edetiti tọn lẹ, matin nuyiwadomẹji [nuplọnmẹ] aṣẹpanamẹ [mẹjitọ etọn lẹ tọn], ṣigba sọgbe hẹ numimọ gbẹ̀mẹ tọn etọn titi lẹ.” Nalete, to nudi owhe 30 godo, Doto Robert Coles yigbe to owe etọn dopo mẹ dọ: “Ovi lẹ tindo nuhudo lẹndai po anademẹ po tọn taun to gbẹ̀mẹ, yèdọ nujinọtedo voovo lẹ” he yin godonọna gbọn mẹjitọ yetọn lẹ po mẹhomẹ devo lẹ po dali.—The Moral Intelligence of Children (1997).

Howhinwhẹn lẹ 22:6 dotuhomẹna mẹjitọ lẹ dọmọ: “Plọn ovi do aliho he e na gbọ̀n ji, whenuena e whẹ́n e ma na tọ́n sọn e ji.” Hogbe Heblu tọn he yin lilẹdo “plọn” sọ zẹẹmẹdo “nado bẹjẹeji” podọ tofi e dlẹnalọdo bẹjẹeji anademẹ tintan ovivu de tọn. Gbọnmọ dali, mẹjitọ lẹ yin tulina nado jẹ nujinọtedo dagbe lẹ plọn ovi yetọn lẹ ji sọn ovu whenu. (2 Timoti 3:14, 15) E yọnbasi dọ nuhe yé plọn to owhe bẹjẹeji tọn ehelẹ mẹ na gbọṣi ayiha yetọn mẹ.

Gando Mẹplọnlọ Go:

Doto James Dobson wlan to owe lọ The Strong-Willed Child (1978) mẹ dọmọ: “Obá to alọ mẹjitọ owanyinọ de tọn mẹ yin azọ́nwanu mẹpinplọn tọn de he nọ glọnalina walọ ylankan.” To alọ devo mẹ, to hosọ he yin didesọn zinjẹgbonu ṣinawetọ owe he gbayipe lọ Baby and Child Care (1998) tọn mẹ, Doto Benjamin Spock dọmọ: “Mẹhiho nọ hẹn ovi lẹ tindo linlẹn lọ dọ mẹhe yin mẹho bosọ dohuhlọn tindo aṣẹpipa nado wà nudepope he jlo e vlavo owhẹ̀ etọn whẹ́n kavi lala.”

Na nuhe dù mẹplọnlọ-domẹgo, Biblu dọmọ: “Obá po wọhẹ po [nọ] na nuyọnẹn omẹ.” (Howhinwhẹn lẹ 29:15) Ṣigba, e ma yin ovi lẹpo wẹ e nọ biọ dọ yè ni hò gba. Howhinwhẹn lẹ 17:10 dọna mí dọmọ: “Wọhẹ biọ ohò nuyọnẹntọ tọn mẹ hú obá kanweko to ohò nulunọ tọn mẹ.”

[Yẹdide to weda 5]

Nọ yí Biblu zan nado jẹ ahun mẹ

[Yẹdide to weda 7]

Mẹjitọ nuyọnẹntọ lẹ nọ basi tito ayidedai tọn na ovi yetọn lẹ