Asi lẹ Emi—Mì Tindo Osi Sisosiso Na Asu Mìtọn Lẹ
Asi lẹ Emi—Mì Tindo Osi Sisosiso Na Asu Mìtọn Lẹ
“Mì asi lẹ emi, mì nọ basi mẹmẹglọ hlan asu mìtọn lẹ.”—EFESUNU LẸ 5:22.
1. Naegbọn e do nọ saba vẹawu nado tindo sisi na asu delẹ?
TO OTÒ susu mẹ to whenuena sunnu po yọnnu de po wlealọ, asiyọyọ lọ nọ dopà dọ emi na tindo osi sisosiso na asu emitọn. Ṣigba, aliho he mẹ asu susu nọ yinuwa hẹ asi yetọn lẹ te wẹ na dohia eyin opà enẹ hinhẹndi bọawu kavi lala. Ṣogan, alọwle tindo bẹjẹeji dagbe de. Jiwheyẹwhe yí adàjahú de sọn Adam, sunnu tintan lọ go, bo yí i do basi yọnnu. Adam dọmọ: “Ehe wẹ dinvie ohú sọn ohú ṣie lẹ mẹ, podọ olàn sọn olàn ṣie mẹ.”—Gẹnẹsisi 2:19-23.
2. Diọdo tẹlẹ wẹ ko wá aimẹ to agọe gando yọnnu lẹ po alọwle po go?
2 Mahopọnna bẹjẹeji dagbe enẹ, yọnnu lẹ fọ́ngu to bẹjẹeji owhe 1960 lẹ tọn mẹ to États-Unis to vivẹnudido mẹ nado mọ mẹdekannujẹ yí sọn aṣẹpipa sunnu lẹ tọn glọ. To ojlẹ enẹ mẹ, madozẹnzẹn asu 300 tọn wẹ nọ jo whẹndo yetọn do to whenuena asi he nọ wàmọ tọn yin 1. Ṣigba to vivọnu owhe 1960 lẹ tọn, madozẹnzẹn asi he nọ jo whẹndo yetọn do tọn ko lẹzun 3. Todin, e taidi dọ yọnnu lẹ nọ zan hogbe agbàagba, nùahàn, nù azọ̀, bosọ nọ doalọ to fẹnnuwiwa mẹ kẹdẹdile sunnu lẹ nọ wà do. Ṣigba be ehelẹ yidogọna ayajẹ yọnnu lẹ tọn ya? Lala. To otò delẹ mẹ, diblayi madoawe mẹhe wlealọ lẹ tọn wẹ nọ wá basi gbẹdai. Be vivẹnudido yọnnu delẹ tọn nado hẹn ninọmẹ alọwle tọn yetọn pọnte ko tindo kọdetọn dagbe ya?—2 Timoti 3:1-5.
3. Nuhahun dowhenu tọn tẹwẹ to nuyiwa do alọwle ji?
3 Etẹwẹ hẹn ehe lẹpo wá? Jẹ obá de mẹ, nuhahun lọ ko bẹjẹeji sọn whenue Evi yin kiklọ gbọn angẹli atẹṣitọ lọ dali, yèdọ “odàn hoho lọ, he yè nọ ylọ Lẹgba, podọ Satani.” (Osọhia 12:9; 1 Timoti 2:13, 14) Satani ko sọtadona nuplọnmẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ. Di apajlẹ, Lẹgba ko hẹn alọwle sọawuhia taidi nuhe nọ glọnalinamẹ bo nọ hẹn awubla wá. Nudọnamẹ lalo tọn he e nọ hẹn gbayipe gbọn linlinnamẹnu aihọn he tin to aṣẹpipa etọn glọ ehe gblamẹ ko yin awuwlena nado do nuplọnmẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ hia taidi nuhe dohó bo ma sọgbe. (2 Kọlintinu lẹ 4:3, 4) Ṣigba, eyin mí yí ahundopo do gbadopọnna nuhe Jiwheyẹwhe dọ gando azọngban yọnnu tọn to alọwle mẹ go, mí na mọ lehe Ohó Jiwheyẹwhe tọn tindo nuyọnẹn bosọ yọn-na-yizan do.
Avase de Na Mẹhe Wlealọ Lẹ
4, 5. (a) Naegbọn yọnnu de dona tin to aṣeji to whenuena e to nulẹnpọndo alọwle ji? (b) Etẹwẹ yọnnu de dona wà whẹpo do wlealọ?
4 Biblu na avase dọ to aihọn he Lẹgba paṣẹ na ehe mẹ, mẹhe alọwle yetọn tlẹ tindo kọdetọn dagbe lẹ na mọ “tukla.” Enẹwutu mahopọnna dọ Jiwheyẹwhe wẹ ze tito alọwle tọn dai, Biblu na avase mẹhe wlealọ lẹ. Biblu kàntọ gbọdo de dọ gando yọnnu he asu etọn ko kú he vò nado vọ́ alọwle de go dọmọ: “Eyin e nọte mọ, donanọ daho wẹ ewọ.” Jesu sọ na ayinamẹ tlẹnmẹninọ tọn mẹhe “tin sọgan nado yí i” lẹ. Ṣigba, eyin mẹde de nado wlealọ, e dona yin hẹ mẹhe tin “to Oklunọ mẹ kẹdẹ,” enẹ wẹ, sinsẹ̀n-basitọ Jiwheyẹwhe tọn he ko klan ede do wiwe bo yí baptẹm de.—1 Kọlintinu lẹ 7:28, 36-40; Matiu 19:10-12.
5 Na taun tọn, whẹwhinwhẹ́n he wutu yọnnu dona na ayidonugo mẹhe e jlo na dà wẹ avase he Biblu na dọmọ: “Yè sìn yọnnu he tindo asu gbọn osẹ́n dali.” Yọnnu lọ “vò sọn osẹ́n lọ si” kiki eyin asu etọn kú kavi deayọ bọ yé basi gbẹdai. (Lomunu lẹ 7:2, 3) Numọtolanmẹ mẹdọndogo bẹjẹeji tọn sọgan ko pé nado wleawuna owanyi zogbe, ṣigba e ma yin dodonu dagbe na alọwle ayajẹnọ de gba. Enẹwutu, yọnnu tlẹnnọ de dona kanse ede dọ, ‘Be yẹn ko wleawufo nado biọ tito he na hẹn mi tin to osẹ́n sunnu ehe tọn glọ mẹ ya?’ Kanbiọ ehe dona yin nulẹnpọndeji jẹnukọnna alọwle e ma yin to godo etọn gba.
6. Nudide tẹwẹ suhugan yọnnu lẹ tọn sọgan basi to egbehe, podọ naegbọn e do yin nujọnu?
6 To otò susu mẹ to egbehe, yọnnu sọgan de vlavo nado kẹalọyi kavi gbẹ́ nuzedonukọnnamẹ alọwle tọn de. Ṣogan, nudide nuyọnẹn tọn bibasi sọgan yin dehe vẹawu hugan na yọnnu de, to whenuena e yindọ ojlo etọn nado duvivi pọninọ po owanyi he alọwle nọ hundote po tọn sọgan sinyẹn taun. Wekantọ de wlan dọmọ: “Dile ojlo he mí tindo nado wà nude sinyẹn sọ—vlavo nado wlealọ kavi nado hẹ́ osó vonọtaun de ji—mọ wẹ yọnbasi lọ nọ yiaga do nado lẹndọ nuhe mí jlo na wà lọ sọgbe bọ mí nọ na ayidonugo nuhe mí jlo na sè lẹ kẹdẹ.” Osó-hẹtọ́ de sọgan hẹn okú plá ede eyin e basi nudide lẹnpọn matindo tọn; mọdopolọ alọwlemẹ he ma sọgbe de dide sọgan hẹn nugbajẹmẹji wá.
7. Ayinamẹ nuyọnẹn tọn tẹwẹ ko yin nina gando alọwlemẹ de dide go?
7 Yọnnu de dona lẹnnupọn sisosiso do nuhe tintin to osẹ́n sunnu he dọho na ẹn tọn glọ sọgan bẹhẹn lẹ ji. To owhe delẹ die, awhli Inde-nu de yigbe po whiwhẹ po dọmọ: “Mẹjitọ mítọn lẹ whẹ́n bosọ yọnnuin hugan mí, podọ yé ma nọ yin kiklọ po awubibọ po di míwlẹ. . . . Yẹn sọgan ṣinuwa po awubibọ po.” Alọgọ mẹjitọ lẹ po mẹdevo lẹ po tọn yin nujọnu. Ayinamẹtọ nuyọnẹntọ de ko yí owhe susu do na tuli jọja lẹ nado yọ́n mẹjitọ mẹhe yé to nukọnpọnhlan nado wlealọhẹ tọn lẹ bosọ yí sọwhiwhe do doayi lehe ewọ nọ yinuwa hẹ mẹjitọ etọn lẹ po hagbẹ whẹndo tọn he pò lẹ po do go.
Lehe Jesu Do Taliai Hia Gbọn
8, 9. (a) Pọndohlan tẹwẹ Jesu tindo gando taliai etọn hlan Jiwheyẹwhe go? (b) Ale tẹwẹ taliai sọgan hẹnwa?
8 Dile etlẹ yindọ taliai sọgan vẹawu, yọnnu lẹ sọgan pọ́n ẹn hlan taidi yẹyinu de, dile Jesu wà do. Taliai etọn na Jiwheyẹwhe bẹ yajiji, gọna okú to yatin ji hẹn, ṣogan e mọ ayajẹ to taliaina Jiwheyẹwhe mẹ. (Luku 22:41-44; Heblu lẹ 5:7, 8; 12:3) Yọnnu lẹ sọgan pọ́n Jesu hlan taidi apajlẹ de, na Biblu dọmọ: “Sunnu wẹ ota yọnnu tọn; Jiwheyẹwhe sọ wẹ ota Klisti tọn.” (1 Kọlintinu lẹ 11:3) Ṣigba, e jẹna ayidego dọ e ma yin alọwle kẹdẹ wẹ nọ hẹn yọnnu lẹ wá tatọ́-yinyin sunnu tọn glọ gba.
9 Biblu basi zẹẹmẹ dọ yọnnu lẹ, vlavo yé wlealọ kavi lala, dona litaina tatọ́-yinyin sunnu he whèwhín to gbigbọ-liho bo nọ penukundo agun Klistiani tọn go lẹ tọn. (1 Timoti 2:12, 13; Heblu lẹ 13:17) To whenuena yọnnu lẹ hodo anademẹ Jiwheyẹwhe tọn nado wàmọ, yé nọ ze apajlẹ dai na angẹli he tin to adà olọn mẹ tọn titobasinanu Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ. (1 Kọlintinu lẹ 11:8-10) To yidogọ mẹ, yọnnu alọwlemẹ he whẹ́n mẹho lẹ nọ plọn yọnnu jọja lẹ nado “litaina asu yetọn titi lẹ” gbọn apajlẹ dagbe po ayinamẹ alọgọnamẹ tọn yetọn lẹ po dali.—Titu 2:3-5.
10. Nawẹ Jesu ze apajlẹ taliai tọn de dai gbọn?
10 Jesu yọ́n nuhọakuẹ-yinyin taliai he sọgbe tọn. To nujijọ de mẹ, e dọna apọsteli Pita nado sú takuẹ yé omẹ awe lẹ tọn na aṣẹpatọ lẹ, bo tlẹ wleawu akuẹ lọ tọn. Pita wlan to godo mẹ dọmọ: “Mì zín mìde dai hlan osẹ́ndoai gbẹtọ tọn lẹpo na Oklunọ tọn wutu.” (1 Pita 2:13; Matiu 17:24-27) Mí hia gando apajlẹ taliai ayidego hugan tọn he Jesu zedai go dọmọ: “E klọ́n gigo etọn dai, e yí ojlẹmọ afanumẹ tọn de na ede, yè sọ basi i to apajlẹ gbẹtọ lẹ tọn mẹ: mimọ ẹn to apajlẹ gbẹtọ de tọn mẹ, e whiwhẹ ede, bosọ lẹzun tonusetọ kakajẹ okú.”—Filippinu lẹ 2:5-8.
11. Naegbọn Pita do na tuli asi lẹ nado nọ litaina asu he tlẹ yin mayisenọ lẹ?
11 Whenuena Pita to tulina Klistiani lẹ nado nọ litaina aṣẹpatọ mawadodonọ aihọn ehe tọn he tlẹ ylanhùn lẹ, e basi zẹẹmẹ dọmọ: “Na ehe mẹ wẹ yè ylọ mì do: na Klisti jiya na mí ga, bo yí ohia dai na mí, na míwlẹ nido nọ gbọ̀n afọ etọn ji.” (1 Pita 2:21) To zẹẹmẹ bibasi do lehe Jesu jiya bo doakọnnanu po taliai po do ji godo, Pita na tuli asi he tindo asu mayisenọ lẹ dọmọ: “Mọkẹdẹ wẹ mì asi lẹ ni nọ yin mẹmẹglọ hlan asu mìtọn titi lẹ; na, eyin mẹde ma yí ohó lọ sè, yè nido dọ̀n yé gbọn walọ asi lẹ tọn dali, matin ohó lọ; whenuena yé to walọ wiwe mìtọn po osi po pọ́n.”—1 Pita 3:1, 2.
12. Ale tẹlẹ wẹ wá sọn taliai Jesu tọn mẹ?
12 Taliliai mahopọnna mẹṣanko po mẹzunzun po sọgan yin pinpọnhlan taidi ohia madogán tọn. Ṣogan, Jesu ma yí nukun mọnkọtọn do pọ́n ẹn gba. Pita wlan dọmọ: “Whenuena yè to vivlẹ ẹ, e ma vlẹ omẹ; whenuena e sọ jiya, e ma wadán.” (1 Pita 2:23) Mẹdelẹ he mọ yajiji Jesu tọn lẹzun yisenọ, e whè gbau jẹ obá de mẹ, gọna ajotọ he yin whiwhè do yatin go to apá etọn po awhàngán he tin to nujijọ mẹhuhu tọn lọ tẹnmẹ po. (Matiu 27:38-44, 54; Malku 15:39; Luku 23:39-43) Mọdopolọ, Pita dohia dọ asu mayisenọ delẹ—etlẹ yin dehe nọ ṣì tatọ́-yinyin yetọn zan lẹ—na lẹzun Klistiani to whenuena yé ko doayi mẹglọnọ-yinyin asi yetọn lẹ tọn go. Mí ko mọ kunnudenu ehe tọn to egbehe.
Lehe Asi lẹ Sọgan Dọ̀n Asu Mayisenọ Yetọn lẹ Do
13, 14. Nawẹ taliai na asu mayisenọ lẹ hẹn ale wá gbọn?
13 Asi he lẹzun yisenọ lẹ ko dọ̀n asu yetọn lẹ gbọn walọ Klistiani tọn yetọn lẹ dali. To plidopọ agbegbe Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn agọe tọn de whenu, asu de dọ gando asi Klistiani tọn etọn go dọmọ: “N’nọ yinuwa hẹ ẹ po kanyinylan po. Ṣogan, e nọ si mi taun. E ma de mi pò pọ́n. E ma nọ tẹnpọn nado zín nuyise etọn lẹ do ji e. E nọ penukundo go e po owanyi po. Eyin e jei plidopọ de, e nọ jẹtukla nado dà núdùdù ṣie dai bo nọ wà whégbè-zọ́n etọn lẹ jẹnukọn. Jijọ etọn fọ́n ojlo ṣie dote nado plọn Biblu. Podọ, taidi kọdetọn de, yẹn lẹzun Kunnudetọ de!” Mọwẹ, e ko yin ‘dindọ̀n matin ohó’ gbọn walọ asi etọn tọn dali.
14 Dile Pita zinnudeji do, e ma yin hodidọ asi de tọn wẹ nọ hẹn kọdetọn dagbe wá gba ṣigba nuyiwa etọn lẹ. Ehe yin didohia gbọn asi he plọn nugbo Biblu tọn lẹ bo magbe nado nọ yì opli Klistiani tọn lẹ de dali. “Agnes, eyin a gbọ̀n ohọ̀n enẹ tọ́n, masọ lẹkọ wáfi ba blo!” wẹ asu etọn dawhá dọ. Agnes tọ́n gbọ̀n ohọ̀n devo nù kakati nado gbọ̀n “ohọ̀n enẹ.” To opli-zan he bọdego, asu etọn dobuna ẹn dọ: “A ma na lẹkọ wá mọ mi tofi.” E wàmọ nugbo bo yì na azán atọ̀n. Whenuena e lẹkọ, yọnnu lọ kanse po ogbè fifá po dọmọ: “Etẹwẹ a jlo na dù?” Agnes tẹdo gbemima etọn nado sẹ̀n Jehovah go. To godo mẹ, asu etọn yigbe nado plọn Biblu, klan gbẹzan etọn do wiwe na Jiwheyẹwhe, bo wá sẹ̀n taidi nugopọntọ de po azọngban susu lẹ po.
15. “Aṣọ́” tẹwẹ asi Klistiani lẹ yin ayinamẹ na nado do?
15 Apọsteli Pita na ayinamẹ de he asi he yin hodọdeji wayi lẹ yí do yizan mẹ, yèdọ “aṣọ́,” e ma yin ayidonugo zẹjlẹgo zizedo “oda biblá” kavi “avọ̀ ṣinṣinyọn” ji gba. Kakatimọ, Pita dọmọ: “[Mì gbọ aṣọ́ mìtọn] ni yin gbẹtọ he whla to ayiha mẹ nẹ, ehe mẹ gbigble ma tin te, yèdọ aṣọ́ gbigbọ homẹmimiọn po dẹẹdẹ tọn po, ehe họakuẹ susu to Jiwheyẹwhe nukunmẹ.” Gbigbọ ehe nọ sọawuhia to kọnugbè po walọ he sọgbe lẹ po mẹ, e ma yin to avùntọ́nmẹ kavi pekọ matindo mẹ gba. Gbọnmọ dali, asi Klistiani de nọ do osi sisosiso hia asu etọn.—1 Pita 3:3, 4.
Apajlẹ He Plọnnumẹ Lẹ
16. Aliho tẹlẹ mẹ wẹ Sala yin apajlẹ dagbe de na asi Klistiani lẹ te?
16 Pita wlan dọmọ: “Yọnnu wiwe hohowhenu tọn lẹ . . . dotudo Jiwheyẹwhe go, bo doaṣọ́na yede, bo nọ yin mẹmẹglọ hlan asu yetọn titi lẹ.” (1 Pita 3:5) Omẹ mọnkọtọn lẹ yọnẹn dọ homẹ Jehovah tọn hinhẹnhùn gbọn tonusisena ayinamẹ etọn dali na dekọtọn do ayajẹ whẹndo tọn po ogbẹ̀ madopodo po mẹ. Pita donù Sala, asi whanpẹnọ Ablaham tọn go, bo dọ dọ e nọ “setonuna Ablaham, bo nọ ylọ ẹ dọ oklunọ.” Sala nọgodona asu budisi Jiwheyẹwhe tọ́ etọn, he Jiwheyẹwhe deazọ́nna nado sẹ̀n to aigba dindẹn de ji. E sọ jo gbẹzan fẹẹmẹninọ tọn do bo tlẹ ze ogbẹ̀ ede tọn do owù mẹ. (Gẹnẹsisi 12:1, 10-13) Pita pà Sala na apajlẹ adọgbigbo tọn etọn, dọmọ: “Viyọnnu mẹhe tọn mìwlẹ yin, sọle mìwlẹ to dagbe wà do, bọ mì masọ yí avòsisa do dibu depope.”—1 Pita 3:6.
17. Naegbọn Pita sọgan ko tindo Abigaili to ayiha mẹ taidi apajlẹ de na asi Klistiani lẹ?
17 Abigaili yin yọnnu adọgbotọ devo he dotudo Jiwheyẹwhe go, podọ Pita sọgan ko tindo e to ayiha mẹ ga. E tindo “wuntuntun dagbe,” ṣigba asu etọn Nabali “yin gbéjinu [kavi fifiẹtọ] bosọ ylan to walọ etọn lẹ mẹ.” To whenuena Nabali gbẹ́ nado gọalọna Davidi po omẹ etọn lẹ po, yé wleawu nado sukúndona Nabali po whédo etọn po. Ṣigba Abigaili yinuwa nado whlẹn whédo etọn. E do núdùdù-gbàn do kẹtẹkẹtẹ lẹ ji bo pé Davidi po awhànfuntọ etọn lẹ po to aliji. To whenuena e mọ Davidi, e jẹte, bo jẹklo to nukọn etọn, bosọ vẹ̀ ẹ ma nado zọ̀n plaplaji do yinuwa. Nuyiwa etọn whàn Davidi taun. E dọmọ: “Donanọ OKLUNỌ yin, Jiwheyẹwhe Islaeli tọn, he do we hlan to egbé nado pé mi: donanọ nuyọnẹn towe ni yin.”—1 Samuẹli 25:2-33.
18. Apajlẹ mẹnu tọn ji wẹ asi lẹ sọgan lẹnnupọndo to whenuena sunnu devo to owanyi dohia yé, podọ etẹwutu?
18 Apajlẹ devo na asi lẹ wẹ awhli Shulamite-nu lọ he gbọṣi nugbonọ-yinyin mẹ na lẹngbọhọtọ wamọnọ he e ko dopà nado wlealọ hẹ. Owanyi he e tindo na ẹn ma depò mahopọnna dọ ahọlu adọkunnọ de to owanyi dohia ẹ. E yin whinwhàn nado do numọtolanmẹ etọn lẹ hia jọja lẹngbọhọtọ lọ bo dọmọ: “Ze mi do otù nù di ohia de, di ohia de to awà towe go: na owanyi dohuhlọn di okú . . . Susu osin tọn ma sọgan ṣimiyọ́n owanyi tọn, mọ gigọ́ otọ̀ tọn ma sọgan plọ́ ẹ sọyi.” (Ohàn Sọlọmọni Tọn 8:6, 7) Mọdopolọ, mì gbọ yọnnu he yigbe nado wlealọ lẹpo ni magbe nado gbọṣi nugbonọ-yinyin mẹ na asu yetọn lẹ bo nọ do osi sisosiso hia yé.
Ayinamẹ Yọn-Na-Yizan Devo Lẹ
19, 20. (a) Etẹwutu wẹ asi lẹ dona yin mẹmẹglọ na asu yetọn lẹ? (b) Apajlẹ dagbe tẹwẹ tin-to-aimẹ na asi lẹ nado hodo?
19 Todin, gbadopọnna lẹdo wefọ he ji hosọ mítọn sinai do tọn: “Mì asi lẹ emi, mì nọ basi mẹmẹglọ hlan asu mìtọn lẹ.” (Efesunu lẹ 5:22) Naegbọn taliai mọnkọtọn do yin dandannu? Wefọ he bọdego dọmọ: “Na asu wẹ ota asi tọn dile Klisti yin ota agun tọn do.” Enẹwutu, asi lẹ yin tudohomẹna dọmọ: “Dile agun yin mẹmẹglọ hlan Klisti do, mọ wẹ asi lẹ ga ni yin hlan asu yetọn lẹ to onú popo mẹ.”—Efesunu lẹ 5:23, 24, 33.
20 Nado setonuna gbedide ehe, asi lẹ dona gbadopọnna bosọ hodo apajlẹ agun hodotọ yiamisisadode Klisti tọn lẹ tọn. Jaale hia 2 Kọlintinu lẹ 11:23-28 bo pọ́n nuhe apọsteli Paulu he yin dopo to hagbẹ agun lọ tọn lẹ mẹ doakọnna nado yin nugbonọ na Ota etọn, Jesu Klisti. Taidi Paulu, asi lẹ gọna hagbẹ agun lọ tọn he pò lẹ dona yí nugbonọ-yinyin do gbọṣi mẹglọnọ-yinyin mẹ na Jesu. Asi lẹ nọ do ehe hia gbọn taliliaina asu yetọn lẹ dali.
21. Etẹwẹ sọgan whàn asi lẹ nado gbọṣi mẹglọnọ-yinyin mẹ na asu yetọn lẹ?
21 Dile etlẹ yindọ asi susu sọgan jẹagọdo linlẹn lọ nado yin mẹmẹglọ, yọnnu nuyọnẹntọ na lẹnnupọndo ale he e nọ hẹnwa lẹ ji. Di apajlẹ, to whẹho asu mayisenọ de tọn mẹ, taliaina tatọ́-yinyin etọn to whẹho he ma gbà osẹ́n kavi nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹpo mẹ sọgan hẹn ẹn penugo nado ‘whlẹn asu etọn.’ (1 Kọlintinu lẹ 7:13, 16) Humọ, yọnnu lọ sọgan tindo ayajẹ to yinyọnẹn mẹ dọ Jehovah Jiwheyẹwhe kẹalọyi nuyiwa etọn bo na suahọ ẹ susugege na vivẹnudido etọn nado hodo apajlẹ Ovi yiwanna etọn tọn.
Be Hiẹ Flin Ya?
• Naegbọn e sọgan yin avùnnukundiọsọmẹnu na asi de nado na sisi asu etọn?
• Naegbọn alọkikẹyi nuzedonukọnnamẹ alọwle tọn do yin whẹho sinsinyẹn de?
• Apajlẹ tẹwẹ Jesu zedai na asi lẹ, podọ ale tẹlẹ wẹ sọgan dekọtọn sọn apajlẹ etọn hihodo mẹ?
[Kanbiọ Oplọn Tọn Lẹ]
[Yẹdide to weda 19]
Naegbọn alọkikẹyi nuzedonukọnnamẹ alọwle tọn do yin whẹho sinsinyẹn de?
[Yẹdide to weda 21]
Etẹwẹ asi lẹ sọgan plọn sọn apajlẹ mẹhe yin nùdego to Biblu mẹ lẹ tọn mẹ taidi Abigaili?