“Mì Ovi Emi, Mì Setonuna Mẹjitọ Mìtọn Lẹ”
“Mì Ovi Emi, Mì Setonuna Mẹjitọ Mìtọn Lẹ”
“Mì ovi emi, mì setonuna mẹjitọ mìtọn lẹ to Oklunọ mẹ; na ehe wẹ jlọjẹ.”—EFESUNU LẸ 6:1.
1. Nawẹ tonusise sọgan basi hihọ́na we gbọn?
VLAVO tonusise mítọn wẹ zọ́n bọ mí pò to ogbẹ̀ todin to whenuena mẹdevo lẹ ko kú na yé ma setonu wutu. Tonusise na etẹ? Di apajlẹ, mí dona setonuna avase he agbasa ‘jiawu’ mítọn nọ na lẹ. (Psalm 139:14) Mí ni dọ dọ hiẹ mọ aslọ súyu bo sè nudidọ hẹviosò tọn. Enẹgodo, miyọ́n gbòdlán to jẹhọn mẹ bọ agbasa towe slọfún. Mẹhe mọnukunnujẹ owù he to unklẹn mẹ lẹ yọnẹn dọ avase de wẹ ohia ehelẹ yin nado dín bẹtẹn sọn yujẹhọn sinsinyẹn, abì po kẹnjikun he sọgan ze ogbẹ̀ do owù mẹ po si.
2. Naegbọn ovi lẹ tindo nuhudo avase tọn, podọ naegbọn yé dona setonuna mẹjitọ yetọn lẹ?
2 Mì jọja lẹ tindo nuhudo avase tọn sọta owù he mì sọgan wá pehẹ lẹ, podọ mẹjitọ mìtọn lẹ wẹ tindo azọngban lọ nado na mì avase mọnkọtọn. Hiẹ sọgan flin nuhe nọ yin gbigbẹ́ na we dai lẹ taidi: “Ma doalọ adògbẹ́ go blo. E na mẹ̀n we.” “Ma biọ otọ̀ mẹ blo. E siso.” “Pọ́n adusi po amiyọn po ganji whẹpo do dasá ali.” E blawu dọ, ovi delẹ ko yin awugblena kavi tlẹ yin hùhù na awugbopo nado setonu wutu. “Jlọjẹ,” yèdọ nuhe yọ́n bosọ sọgbe wẹ e yin nado setonuna mẹjitọ mìtọn lẹ. Nuyọnẹnnu wẹ e sọ yin. (Howhinwhẹn lẹ 8:33) Wefọ Biblu tọn devo dọ dọ ehe “yọnwhanpẹ tlala” to nukun Oklunọ mítọn Jesu Klisti tọn mẹ. Na nugbo tọn, Jiwheyẹwhe degbè dọ hiẹ ni setonuna mẹjitọ towe lẹ.—Kọlọsinu lẹ 3:20; 1 Kọlintinu lẹ 8:6.
Ale Dẹn-to-Aimẹ Tonusise Tọn
3. Etẹwẹ “ogbẹ̀ nugbonugbo” lọ zẹẹmẹdo na suhugan mítọn, podọ nawẹ ovi lẹ sọgan hẹn ẹn yọnbasi na yede nado duvivi etọn gbọn?
3 Gbọnvona dọ tonusisena mẹjitọ towe lẹ na basi hihọ́na we ‘todin,’ e nasọ hẹn ẹn yọnbasi na we nado duvivi ogbẹ̀ “aihọn he ja” tọn, he nọ yin yiylọdọ “ogbẹ̀ nugbonugbo.” (1 Timoti 4:8; 6:19) Na suhugan mítọn, ogbẹ̀ nugbonugbo lọ yin ogbẹ̀ mavọmavọ to aigba ji to aihọn yọyọ he Jiwheyẹwhe dopagbe etọn na mẹhe to gbedide etọn lẹ yìn po nugbonọ-yinyin po lẹ mẹ. Dopo to gbedide lọ lẹ mẹ dọmọ: “Gbògbéna otọ́ towe po onọ̀ po; he yin osẹ́n tintan po opagbe po; na e nido yin dagbe na we, podọ na hiẹ nido nọ̀ aihọn mẹ dẹ̀n.” Enẹwutu, eyin hiẹ setonuna mẹjitọ towe lẹ, hiẹ na tindo ayajẹ. Sọgodo towe na diun, podọ hiẹ sọgan duvivi ogbẹ̀ madopodo tọn to paladisi aigba ji tọn mẹ!—Efesunu lẹ 6:2, 3.
4. Nawẹ ovi lẹ sọgan gbògbéna Jiwheyẹwhe bo mọaleyi gbọn?
4 To whenuena hiẹ gbògbéna mẹjitọ towe lẹ gbọn tonusisena yé dali, hiẹ sọ to gbégbòna Jiwheyẹwhe na ewọ wẹ degbena we nado setonuna yé wutu. To ojlẹ dopolọ mẹ, hiẹ lọsu nọ mọaleyi. “Yẹn wẹ OKLUNỌ Jiwheyẹwhe towe, he plọn we na ale,” wẹ Biblu dọ. (Isaia 48:17; 1 Johanu 5:3) Nawẹ tonusise nọ hẹn ale wá na we gbọn? E nọ hẹn onọ̀ po otọ́ towe po jaya, podọ taidi kọdetọn de, yé na do homẹhunhun yetọn hia to aliho he na hẹn gbẹzan towe gọ́ na ayajẹ hugan lẹ mẹ. (Howhinwhẹn lẹ 23:22-25) Ṣigba hú popolẹpo, tonusise towe nọ hẹn Otọ́ olọn tọn towe jaya, podọ ewọ nasọ suahọ we to aliho jiawu lẹ mẹ! Gbọ mí ni pọ́n lehe Jehovah dona Jesu bo basi hihọ́na ẹn do, mẹhe dọ gando ede go dọmọ: “Yẹn to onú he yin homẹhun hlan ẹn lẹ wà to whepoponu.”—Johanu 8:29.
Jesu—Azọ́n Sinsinyẹn Watọ De
5. Whẹwhinwhẹ́n tẹlẹ wẹ mí tindo nado yise dọ Jesu yin azọ́n sinsinyẹn watọ de?
5 Jesu wẹ viplọnji onọ̀ etọn, Malia tọn. Otọ́ mẹgopọntọ etọn, Josẹfu, yin whlẹpatọ de. Kunnudenu dohia dọ Jesu plọnazọ́n to Josẹfu dè bo lẹzun whlẹpatọ de. (Matiu 13:55; Malku 6:3; Luku 1:26-31) Whlẹpatọ nankọ wẹ hiẹ lẹndọ Jesu yin? To whenuena e tin to olọn mẹ taidi apajlẹ pipé nuyọnẹn tọn, whẹpo Malia alọji do mọhò etọn to azọ́njiawu-liho, e basi zẹẹmẹ dọmọ: “Yẹn tin to [Jiwheyẹwhe] dè di azọ́nwatọgan de: yẹn sọ yin homẹhun etọn egbesọegbesọ.” Jiwheyẹwhe hùnhomẹ do Jesu go, mẹhe yin azọ́n sinsinyẹn watọ to olọn mẹ. Be hiẹ lẹndọ e sọ dovivẹnu nado yin azọ́n sinsinyẹn watọ, yèdọ whlẹpatọ dagbe de to ovu whenu etọn to aigba ji ya?—Howhinwhẹn lẹ 8:30; Kọlọsinu lẹ 1:15, 16.
6. (a) Naegbọn hiẹ lẹndọ Jesu sọgan ko wà whégbè-zọ́n lẹ to ovu whenu etọn? (b) Aliho tẹlẹ mẹ wẹ ovi lẹ sọgan hodo apajlẹ Jesu tọn te?
6 Matin ayihaawe, to whenuena Jesu tin to pẹvi, e nọ daihun to whedelẹnu, dile Biblu dọ dọ ovi lẹ nọ wà do to hohowhenu. (Zekalia 8:5; Matiu 11:16, 17) Ṣogan, hiẹ sọgan deji dọ taidi viplọnji to whẹndo daho he yin wamọnọ de mẹ, e na tindo whégbè-zọ́n susu nado wà gọna azọ́nplọnmẹ he e na mọyi sọn Josẹfu dè nado lẹzun whlẹpatọ de. To godo mẹ, Jesu lẹzun yẹwhehodọtọ bo ze ede jo na lizọnyizọn etọn sọmọ bọ e yí gbẹzan vivomẹninọ tọn do sanvọ́. (Luku 9:58; Johanu 5:17) Be hiẹ mọ aliho he mẹ a sọgan hodo apajlẹ Jesu tọn te lẹ ya? Be mẹjitọ towe lẹ nọ biọ to asi we nado jla abò towe do kavi nado wà whégbè-zọ́n devo lẹ ya? Be yé nọ na tuli we nado sẹ̀n Jiwheyẹwhe gbọn opli Klistiani tọn lẹ yìyì po nuyise towe lẹ mimá hẹ mẹdevo lẹ po dali ya? Nawẹ hiẹ lẹndọ Jesu na ko yigbena nubiọtomẹsi mọnkọtọn lẹ gbọn?
Biblu Plọntọ Podọ Mẹplọntọ Dagbe
7. (a) Mẹnu lẹ wẹ Jesu sọgan ko hodo yì hùnwhẹ Juwayi tọn? (b) Fie wẹ Jesu te to whenuena mẹdevo lẹ lẹkọ jei whé, podọ naegbọn e do tin to finẹ?
7 Sunnu whẹndo Islaeli tọn lẹpo wẹ yin gbedena nado nọ yì sẹ̀n Jehovah to tẹmpli mẹ to hùnwhẹ atọ̀n Ju lẹ tọn whenu. (Deutelonomi 16:16) To whenuena Jesu tindo owhe 12, whẹndo etọn blebu sọgan ko basi gbejizọnlin lọ yì Jelusalẹm na hùnwhẹ Juwayi tọn. Enẹ sọgan ko bẹ nọvisunnu po nọviyọnnu daa etọn lẹ po hẹn. Ṣigba, mẹhe to gbejizọnlin basi hẹ whẹndo Jesu tọn lẹ na ko bẹ Salomi he sọgan ko yin nọviyọnnu Malia tọn, gọna asu etọn Zẹbede podọ visunnu yetọn lẹ Jakobu po Johanu po he wá lẹzun apọsteli lẹ to godo mẹ hẹn. a (Matiu 4:20, 21; 13:54-56; 27:56; Malku 15:40; Johanu 19:25) To whenuena yé lẹkọ jei whé, Josẹfu po Malia po sọgan ko lẹndọ Jesu tin po hẹnnumẹ lẹ po, enẹwutu yé ma yawu doayi e go dọ e ma tin to gbẹtọ lẹ mẹ. To azán atọ̀n godo, whenuena Malia po Josẹfu po wá mọ Jesu, e tin to tẹmpli mẹ, “e sinai to mẹplọntọ lẹ ṣẹnṣẹn, e to ohó yetọn sè, bosọ to ohó kanbiọ yé.”—Luku 2:44-46.
8. Etẹwẹ Jesu wà to tẹmpli mẹ, podọ naegbọn awuji gbẹtọ lẹ?
8 Aliho tẹ mẹ wẹ Jesu to “ohó kanbiọ” mẹplọntọ lẹ te? Ehe ma na ko yin wunmẹ hokansemẹ tọn de nado hẹn pekọwana tlintlindo dindin etọn kavi nado mọ nudọnamẹ yí poun gba. Hogbe Glẹki tọn he yin yiyizan tofi sọgan dlẹnalọdo ohó he nkọ nọ yin kinkanse to dogbigbapọnna whẹho de whenu to whẹdọhọsa bo sọgan bẹ kunnudenu whẹho lọ tọn lẹ kinkanse hẹn. Mọwẹ, taidi jọja de, Jesu ko lẹzun Biblu plọntọ de he hẹn awuji mẹplọntọ sinsẹ̀n tọn gbóogbó lẹ! “Avò sọ vò mẹhe sè e lẹ . . . do wuntuntun po gbeyiyi etọn lẹ po go,” wẹ Biblu dọ.—Luku 2:47.
9. Nawẹ hiẹ sọgan hodo apajlẹ Jesu tọn nado plọn Biblu gbọn?
9 Etẹwẹ hẹn Jesu penugo to ovu whenu etọn nado hẹn awuji mẹplọntọ he tlẹ tindo numimọ lẹ po oyọnẹn Biblu tọn etọn po? Na nugbo tọn, e tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado tindo mẹjitọ budisi Jiwheyẹwhe tọ́ lẹ he dó nuplọnmẹ Jiwheyẹwhe tọn do ahun etọn mẹ sọn ovu whenu. (Eksọdusi 12:24-27; Deutelonomi 6:6-9; Matiu 1:18-20) Mí sọgan deji dọ Josẹfu nọ plan Jesu yì sinagọgu mẹ nado dotoaina Owe-wiwe he nọ yin hihia bo nọ yin hodọdeji. Be hiẹ lọsu tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado tindo mẹjitọ he nọ plọn Biblu hẹ we bo nọ plan we yì opli Klistiani tọn lẹ ya? Be hiẹ yọ́n pinpẹn vivẹnudido yetọn lẹ tọn dile Jesu yọ́n pinpẹn mẹjitọ etọn lẹ tọn do ya? Be hiẹ nọ dọ nuhe hiẹ plọn na mẹdevo lẹ dile Jesu wà do ya?
Jesu Nọ Litai
10. (a) Naegbọn mẹjitọ Jesu tọn lẹ dona ko yọ́n fie yé na mọ ẹn te? (b) Apajlẹ dagbe tẹwẹ Jesu zedai na ovi lẹ?
10 Etẹwẹ hiẹ lẹndọ e na ko yin numọtolanmẹ Malia po Josẹfu po tọn to whenuena yé wá mọ Jesu to tẹmpli mẹ to azán atọ̀n godo? Na nugbo tọn, kọgbọ daho wẹ e yin na yé. Ṣigba, e paṣa Jesu dọ mẹjitọ etọn lẹ ma yọ́n fie ewọ tin te. Yé omẹ awe lẹpo wẹ yọ́n lehe Jesu yin jiji to azọ́njiawu-liho do. Humọ, yé dona ko yọ́n nudepope gando azọngban sọgodo tọn etọn taidi Whlẹngantọ podọ Ahọlu Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn go dile etlẹ yindọ yé ma yọ́n nuhe e bẹhẹn lẹpo. (Matiu 1:21; Luku 1:32-35; 2:11) Enẹwutu, Jesu kanse yé dọmọ: “Etẹwutu wẹ mì to dindin mi pé? Mì ma yọnẹn dọ yẹn ma sọgan nọma tin to azọ́n Otọ́ ṣie tọn kọ̀n?” Ṣogan, po tonusise po, Jesu hodo mẹjitọ etọn lẹ yì whé to Nazalẹti. Biblu dọmọ: “[E] whiwhẹ ede dai hlan yé.” Humọ, “onọ̀ etọn yí onú he lẹpo whlá do ayiha etọn mẹ.”—Luku 2:48-51.
11. Etẹwẹ a sọgan plọn sọn Jesu dè gando tonusise go?
11 Be e nọ bọawuna we nado hodo apajlẹ Jesu tọn bo setonuna mẹjitọ towe lẹ to whepoponu ya? Kavi hiẹ nọ lẹndọ yé ma yọ́n nuhe to yìyì to aihọn lọ mẹ lẹ bo nọ mọ dọ hiẹ yọnnuin hugan yé? Nugbo wẹ dọ hiẹ sọgan yọ́n alọ onú delẹ tọn hugan yé taidi alokan apòmẹ tọn, ọdinatẹẹ, kavi zomọ he to zoji lẹ. Ṣigba, lẹnnupọndo Jesu ji, mẹhe “wuntuntun po gbeyiyi etọn lẹ po” hẹn awuji mẹplọntọ numimọnọ lẹ. Hiẹ na yigbe dọ nuyọnẹn towe ma sọtẹ́n yijlẹdo etọn go. Ṣogan, Jesu litaina mẹjitọ etọn lẹ. Ehe ma zẹẹmẹdo dọ ewọ nọ hùnhomẹ do nudide yetọn lẹ go to whepoponu gba. Etomọṣo, e “whiwhẹ ede dai hlan yé”—to owhe aflanmẹ tọn etọn lẹpo mẹ. Etẹwẹ hiẹ lẹndọ a sọgan plọn sọn apajlẹ etọn mẹ?—Deutelonomi 5:16, 29.
Tonusise —Avùnnukundiọsọmẹnu De
12. Nawẹ tonusise sọgan whlẹn we gbọn?
12 E ma nọ bọawu to whepoponu nado setonu, dile e yin didohia do to owhe vude die wayi whenuena viyọnnu awe jlo na dasá alihogbó daho de kakati nado yí afọgbọntẹn aga tọn he ko yin awuwlena na lẹndai ehe zan. “Wá mí ni gbọ̀n fi John,” wẹ yé dọna hagbẹ yetọn dopo dile ewọ pànta afọgbọntẹn lọ. “A ma jlo na hodo mí wẹ?” Whenuena e whleawu, viyọnnu dopo vlẹ ẹ dọ, “Hiẹ ma tlẹ yin sunnu!” John yigbe po adọgbigbo po dọ, “N’ma gan vẹtolina onọ̀ ṣie gba.” John ma tlẹ ko jẹ fide to afọgbọntẹn aga tọn lọ ji whẹpo do sè nudidọ mọtofọ lẹ tọn podọ le e pọ́n odò, mọto de ko gblá viyọnnu lọ lẹ. Viyọnnu dopo kú, podọ awetọ gbleawu sọmọ bọ afọ etọn dona yin sinsán. Onọ̀ viyọnnu lọ lẹ tọn he ko dọna yé nado nọ yí afọgbọntẹn aga tọn lọ zan dọna onọ̀ John tọn dọmọ, “Ṣo, eyin yé ko setonu di visunnu towe wẹ.”—Efesunu lẹ 6:1.
13. (a) Naegbọn hiẹ dona setonuna mẹjitọ towe lẹ? (b) Whetẹnu wẹ ovi de sọgan gbẹ́ nado setonuna nuhe mẹjitọ etọn biọ to e si lẹ?
13 Naegbọn Jiwheyẹwhe do dọmọ: “Mì ovi emi, mì setonuna mẹjitọ mìtọn lẹ”? Eyin mì setonuna mẹjitọ mìtọn lẹ, Jiwheyẹwhe wẹ mì to tonusena. Humọ, mẹjitọ mìtọn lẹ tindo numimọ hugan mì. Di apajlẹ, owhe atọ́n jẹnukọnna asidan he yin hodọdeji to aga, onọ̀ John tọn tindo họntọn de he ovi etọn yin hùhù to whenuena e jlo na dasá alihogbó enẹ dopolọ! Nugbo wẹ dọ e sọgan nọma bọawu to whepoponu nado setonuna mẹjitọ towe lẹ, ṣigba Jiwheyẹwhe biọ dọ hiẹ ni wàmọ. To alọ devo mẹ, eyin mẹjitọ towe lẹ—kavi mẹdevo lẹ—dọna we nado dolalo, jajo kavi wà nudepope he Jiwheyẹwhe gbẹwanna, hiẹ dona “setonuna Jiwheyẹwhe hú gbẹtọ.” Enẹ wẹ zọ́n bọ to whenuena Biblu dọ dọ “mì setonuna mẹjitọ mìtọn lẹ,” e yidogọ dọ, “to Oklunọ mẹ.” Ehe bẹ tonusisena mẹjitọ mìtọn lẹ to nuhe tin to kọndopọ mẹ hẹ osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹpo hẹn.—Owalọ lẹ 5:29.
14. Naegbọn e do bọawuna mẹpipe de nado setonu, ṣogan naegbọn e sọ dona plọnnu gando tonusise go?
14 Be hiẹ lẹndọ eyin hiẹ yin mẹpipe—yèdọ “magble, mẹhe jẹla na ylandonọ lẹ,” taidi Jesu—e na bọawuna we nado setonuna mẹjitọ towe lẹ to whepoponu wẹ ya? (Heblu lẹ 7:26) Eyin hiẹ yin mẹpipe, hiẹ ma na nọ yin whinwhàn nado wà nuhe ylan, dile a nọ wà do todin. (Gẹnẹsisi 8:21; Psalm 51:5) Ṣigba, flin dọ Jesu lọsu dona plọn tonusise. Biblu dọmọ: “Le [Jesu] tlẹ yin Ovi . . ., ganṣo e plọn tonuse gbọn onú he mẹ e jiya te.” (Heblu lẹ 5:8) Nawẹ yajiji gọalọna Jesu nado plọn tonusise, yèdọ nuhe e ma tindo nuhudo nado plọn gbede to olọn mẹ gbọn?
15, 16. Nawẹ Jesu plọn tonusise gbọn?
15 Josẹfu po Malia po basi hihọ́na Jesu to ovu whenu etọn to anademẹ Jehovah tọn glọ. (Matiu 2:7-23) Ṣigba to nukọn mẹ, Jiwheyẹwhe masọ basi hihọ́ mọnkọtọn na Jesu ba. Jesu mọ awufiẹsa susu bo jiya to apọ̀n mẹ sọmọ bọ Biblu dọ dọ e “yí awhá lélé po dasin po do hodẹ̀, bosọ vẹvẹ.” (Heblu lẹ 5:7) Whetẹnu wẹ ehe jọ?
16 Na nugbo tọn, ehe jọ to ganhiho godo tọn he Jesu yizan to aigba ji lẹ whenu to whenuena Satani wà nuhe go e pé lẹpo nado hẹn tenọgli Etọn gble. E họnwun dọ, lehe okú etọn he taidi ylanwatọ de tọn na yinuwado yinkọ dagbe Otọ́ etọn tọn ji do dotukla Jesu sọmọ bọ “e hodẹ̀ vivẹvivẹ [to jipa Gẹtsemani tọn mẹ]: odẹ́n etọn sọ taidi kùnkùn daho ohùn tọn, e to kùnkùn do aigba.” To ganhiho vude godo, okú etọn to yatin ji gọ́ na awufiẹsa sọmọ bọ Jesu ‘dawhá lélé po dasin po.’ (Luku 22:42-44; Malku 15:34) E gbọnmọ dali “plọn tonuse gbọn onú he mẹ e jiya te” bo hẹn homẹ Otọ́ etọn tọn hùn. Todin Jesu nọ vẹawu mí sọn olọn mẹ dile mí to vivẹnudo nado setonu.—Howhinwhẹn lẹ 27:11; Heblu lẹ 2:18; 4:15.
Nupinplọn Gando Tonusise Go
17. Etẹwẹ dona yin pọndohlan mítọn to whenuena mí mọ mẹplọnlọ yí?
17 To whenuena otọ́ po onọ̀ towe po domẹplọnlọ gowe, e dohia dọ yé to dagbe towe dín, bo yiwanna we. “Ovi tẹwẹ tin bọ otọ́ etọn ma nọ domẹplọnlọ e go?” wẹ Biblu kanse. Be e ma na blawu eyin mẹjitọ towe lẹ ma yiwanna we jẹ obá lọ mẹ nado yí whenu zan bo dovivẹnu nado domẹplọnlọ gowe ya? Mọdopolọ, Jehovah nọ domẹplọnlọ gowe na e yiwanna we wutu. Nugbo wẹ dọ “mẹplọnlọ depope, whenuena e tin to ote, ma sọawuhia nado yin ayajẹnu gba, adavo homẹgblenu: ṣigba to godo mẹ, e jo sinsẹ́n jijọho gigọ́ dodo tọn hlan yé he yè zan gbọn e dali lẹ.”—Heblu lẹ 12:7-11.
18. (a) Kunnudenu etẹ tọn wẹ mẹplọnlọdomẹgo owanyi tọn yin? (b) Nawẹ mẹplọnlọ mọnkọtọn ko yinuwado mẹdelẹ ji to aliho dagbe mẹ gbọn?
18 Ahọlu Islaeli hohowhenu tọn de he Jesu dlẹnalọdo taidi mẹhe tindo nuyọnẹn susu, dọ dọ ovi lẹ tindo nuhudo mẹplọnlọ owanyinọ mẹjitọ lẹ tọn. “Ewọ he dọ̀n alọ obá tọn do godo, gbẹwanna ovi etọn” wẹ Sọlọmọni wlan, “ṣigba ewọ he yiwanna ẹn na nọ yawu hò e.” Sọlọmọni tlẹ dọ dọ alindọn mẹhe mọ mẹplọnlọ owanyinọ yí tọn sọgan yin whinwhlẹn sọn okú si. (Howhinwhẹn lẹ 13:24; 23:13, 14; Matiu 12:42) Mẹmẹyọnnu de flin dọ to ovu whenu etọn, eyin e wà nuhe ma sọgbe to opli Klistiani tọn lẹ ji, otọ́ etọn nọ dọna ẹn dọ emi na hò e to whégbè. Todin, homẹ nọ hùn in dọ otọ́ etọn domẹplọnlọ owanyinọ e go, ehe yinuwado gbẹzan etọn ji to aliho dagbe mẹ.
19. Etẹwẹ yin whẹwhinwhẹ́n tintan he wutu hiẹ dona setonuna mẹjitọ towe lẹ?
19 Eyin hiẹ tindo mẹjitọ lẹ he yiwanna we sọmọ bo jlo nado yí whenu zan bosọ dovivẹnu nado domẹplọnlọ gowe po owanyi po, yawu dopẹ́. Setonuna yé dile Oklunọ mítọn Jesu Klisti setonuna mẹjitọ etọn lẹ, Josẹfu po Malia po do. Ṣigba hú popolẹpo, setonuna yé na Otọ́ towe olọn tọn, Jehovah Jiwheyẹwhe biọ dọ hiẹ ni wàmọ wutu. Taidi kọdetọn de, hiẹ na hẹn ale wá na dewe, podọ e “nido yin dagbe na we, podọ na hiẹ nido nọ̀ aihọn mẹ dẹ̀n.”—Efesunu lẹ 6:2, 3.
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a Pọ́n Étude perspicace des Écritures, Bladopọ 2, weda 869, he Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ zinjẹgbonu.
Etẹwẹ Na Yin Gblọndo Towe?
• Ale tẹlẹ wẹ ovi lẹ sọgan mọ sọn tonusisena mẹjitọ yetọn lẹ mẹ?
• Taidi ovi de, nawẹ Jesu ze apajlẹ dai to tonusisena mẹjitọ etọn lẹ mẹ gbọn?
• Nawẹ Jesu plọn tonusise gbọn?
[Kanbiọ Oplọn Tọn Lẹ]
[Yẹdide to weda 24]
Jesu, owhe 12-mẹvi, yọ́n Owe-wiwe ganji
[Yẹdide to weda 26]
Nawẹ Jesu plọn tonusise sọn onú he e jiya etọn lẹ mẹ gbọn?