‘Angẹli Jehovah Tọn Lẹdo Yé He Dibusi I lẹ Pé’

Dile e yin didọ gbọn Christabel Connell dali

Mí ze ayidonugo mítọn lẹpo do kanbiọ Biblu tọn he Christopher to kinkanse lẹ ji sọmọ bo ma tlẹ yọnẹn dọ ozán ko kú; mọjanwẹ mí ma yọnẹn dọ Christopher to gbonu pọ́n gbọn fleṣenu do niyẹn. To godo mẹ, e lilẹ́ pannukọn mí bo dọ dọ, “Mì sọgan yì todin, nude ma na jọ.” Podọ e plan mí jẹ kẹkẹ mítọn lẹ kọ̀n bo dọ e zun dọ́-fọ́n. Owùnu tẹ go wẹ e doayi taun?

N’YIN jiji to Sheffield, Angleterre to 1927. To Wẹkẹ-Whàn II whenu, bọmbu de wú bo gbà owhé mítọn kija, enẹwutu to whenuena n’fó wehọmẹ, mẹjitọ ṣie lẹ do mi hlan nado yì nọ̀ onọ̀-daho ṣie dè. To whenue n’tin to wehọmẹ Katoliki lẹ tọn de, n’nọ kàn nuhewutu ylanwiwa po danuwiwa po do sù sọmọ sè yẹwhenọ-yọnnu he tin to finẹ lẹ. Yé ma penugo nado na gblọndo nujọnu tọn na kanbiọ ṣie lẹ, mọjanwẹ sinsẹ̀nnọ devo lẹ ma wà do niyẹn.

To Wẹkẹ-Whàn II godo, n’plọn azọ́n doto mẹgopọntọ tọn. N’sẹtẹn yì Londres nado yì wazọ́n to Dotowhé Daho Paddington tọn, ṣigba danuwiwa sù to tòdaho enẹ mẹ ga. Whẹpo mẹdaho ṣie nido yì Awhàn Corée tọn, n’mọ omẹ awe delẹ to avùnho badabada to gbonu dotowhé lọ tọn. Mẹdopo hò omẹ awetọ kaka bọ e tọ́nnukun, ṣigba mẹdepope ma gọalọna dawe he yè to hihò lọ. To ojlẹ enẹ mẹ, onọ̀ ṣie nọ plan mi yì opli afinyọnnuwatọ lẹ tọn tẹnmẹ, ṣigba nuhewutu kanyinylan do sù sọmọ gbẹ́ pò to pipaṣa mi janwẹ.

N’yin Tulina Nado Plọn Biblu

To gbèdopo, John, yèdọ mẹdaho ṣie he ko lẹzun dopo to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ wá dla mi pọ́n bo kanse mi dọ, “Be a yọ́n nuhewutu nuylankan ehe lẹpo do nọ jọ ya? N’gblọn dọ, “Lala.” E hùn Biblu etọn bo hia Osọhia 12:7-12 na mi. N’wá yọnẹn todin dọ Satani po aovi etọn lẹ po wẹ yin adọ̀ oylan he tin to aihọn mẹ lẹ tọn. Enẹwutu, n’sè ayinamẹ John tọn bo kẹalọyi plọnmẹ Biblu to godo mẹ. Ṣigba to ojlẹ enẹ mẹ, obu gbẹtọ tọn zọ́n bọ n’ma yí baptẹm.—Howh. 29:25.

Mẹdaho ṣie yọnnu he nọ yin Dorothy lọsu ko lẹzun Kunnudetọ to ojlẹ enẹ mẹ. To whenuena e lẹkọ sọn plidopọ akọjọpli New York (1953) tọn po asu-mọdo-aliji etọn, Bill Roberts po, n’dọna yé dọ n’ko plọn Biblu. Bill kanse mi dọ: “Be a dindona wefọ lọ lẹpo ya? Be a zẹhudo gblọndo he tin to owe lọ mẹ lẹ glọ ya?” To whenuena n’dọ lala, e dọna mi dọ: “A ma ko plọn nudepope! Sọ dín mẹmẹyọnnu lọ mọ bo gọ̀ bẹ!” To ojlẹ enẹ mẹ, aovi lẹ jẹ  tuklado mi ji. N’gbẹsọ flin lehe n’nọ biọ to Jehovah si to odẹ̀ mẹ nado basi hihọ́na mi bo tún mi sọn nuyiwadomẹji yetọn glọ do.

Gbehosọnalitọ Bibasi to Écosse po Irlande Po

N’yí baptẹm to 16 janvier 1954, podọ to whenuena n’dotana ojlẹ he n’yizan to Dotowhé Daho enẹ to mai, n’bẹ gbehosọnalitọ bibasi jẹeji to juin. To osun ṣinatọ̀n godo, n’yin azọ́ndena yì Grangemouth, Écosse, taidi gbehosọnalitọ titengbe. To finẹ, n’tindo numọtolanmẹ lọ dọ angẹli Jehovah tọn lẹ “lẹdo yé he dibusi i lẹ pé” dile n’to azọ́nwa to aigba-denamẹ he to olá enẹ ji.—Ps. 34:7.

To 1956, n’yin didohlan Irlande. Yẹn po omẹ awe devo lẹ po yin azọ́ndena yì tòdaho Galway tọn mẹ. To azán tintan gbè, n’yì owhé yẹwhenọ Katoliki de tọn gbè. To nukunwhiwhe delẹ godo he mí tọ́n sọn finẹ, ponọ de wá wle yẹn po gbẹdohẹmẹtọ ṣie po yì ponọ-pámẹ. To whenuena e yí yinkọ po adlẹsi mítọn po tlolo, e yì alokan kọ̀n podọ mí sè dile e to didọ dọ: “Mọwẹ mon Père [yẹwhenọ], n’yọ́n fie yé nọ nọ̀.” Yẹwhenọ lọ wẹ do e hlan nado wle mí! Yé dọna whétọ mítọn dọ e ni yàn mí tọ́n, enẹwutu wekantẹn alahọ tọn dọna mí dọ mí ni tọ́n sọn lẹdo lọ mẹ. Mí gbọwhenu na nukunwhiwhe ao whẹpo do wá pinpán-glintẹn. Ṣigba pinpán lọ ma ko sún, podọ dawe de tin to finẹ nado hẹn ẹn diun dọ mí biọ e mẹ. Enẹlẹ jọ to osẹ atọ̀n poun he mí wá Galway godo!

Mí yin azọ́ndena yì Limerick, yèdọ tòdaho devo de he mẹ Ṣọṣi Katoliki tọn doadọ̀do te taun. Gbẹtọ lẹ nọ saba pli bo nọ ṣàn mí ko. Mẹsusu nọ dibu nado sèhó mítọn. To owhe he jẹnukọn mẹ, yé ko hò mẹmẹsunnu de to tòpẹvi Cloonlara tọn he sẹpọ Limerick de mẹ. Ṣigba, homẹ mítọn hùn nado mọ Christopher, he yin nùdego to aga, mẹhe biọ dọ mí ni lẹkọwa nado na gblọndo kanbiọ Biblu tọn etọn lẹ. To dlapọn lọ whenu, yẹwhenọ de biọ họmẹ bo dọna Christopher dọ e ni yàn mí tọ́n. Christopher diọnukunsọ yẹwhenọ lọ bo dọna ẹn dọ: “Yẹnlọsu wẹ ylọ yọnnu ehelẹ wá owhé ṣie gbè podọ yé húhúhọ̀n whẹpo do biọ họmẹ. Ṣigba, mẹde ma ylọ we, mọ a masọ húhúhọ̀n.” Yẹwhenọ lọ lẹkọ po adi po.

Mí ma yọnẹn dọ yẹwhenọ lọ ko bẹ sunnu delẹ pli bọ yé to tepọn mí to gbonu owhé Christopher tọn. Na Christopher yọnẹn dọ yé na wà danú do mí go wutu, e yinuwa dile e yin nùdego do to bẹjẹeji. E hẹn mí dote kakajẹ whenue yé gbàdo. Mí wá sè dọ e ma dẹn bọ ewọ po whẹndo etọn po yin hinhẹn gánnugánnu nado tọ́n sọn lẹdo lọ mẹ, podọ yé sẹtẹn yì Angleterre.

N’Yin Oylọ-Basina Yì Giliadi

N’ko to awuwle nado yì Plidopọ Akọjọpli Ojlo sọn Olọn mẹ Wá tọn to New York, to 1958, to whenuena n’mọ oylọ-basinamẹwe de yí nado yì klasi 33tọ Giliadi tọn. Kakati nado lẹkọyi whé to plidopọ lọ godo, n’sẹ̀n to Collingwood, Ontario, Canada, kakajẹ whenue Wehọmẹ Giliadi tọn bẹjẹeji to 1959. Ṣigba to plidopọ lọ whenu, n’dukosọ hẹ Eric Connell. E mọ nugbo to 1957 bo bẹ azọ́n gbehosọnalitọ tọn jẹeji to 1958. To plidopọ lọ godo, egbesọegbesọ wẹ e nọ kanwehlan mi to whenue n’tin to Canada podọ to Wehọmẹ Giliadi tọn whenu. N’nọ kanse dee dọ, “Etẹwẹ mí na wà to gbedewema ṣie yíyí godo.”

Wehọmẹ Giliadi tọn yìyì yin numimọ ayidego tọn de to gbẹzan ṣie mẹ. Dorothy po asu etọn po tin to klasi dopolọ hẹ mi. Yé yin didohlan Portugal. E paṣa mi dọ yẹn yin didohlan Irlande. Lehe n’jẹflumẹ ma nado hodo mẹdaho ṣie yì do sọ! N’kanse dopo to mẹplọntọ lọ lẹ mẹ eyin n’ko ṣì nude wà. “Lala,” wẹ e gblọn. “Hiẹ po azọ́nwatọgbẹ́ towe Eileen Mahoney po ko yigbe nado yì fidepope to aihọn lọ mẹ,” podọ matin ayihaawe, Irlande yin dopo to filọ lẹ mẹ.

N’Lẹkọwa Irlande

N’lẹkọwa Irlande to août 1959 podọ n’yin azọ́ndena yì Agun Dun Laoghaire tọn mẹ. To ojlẹ enẹ mẹ, Eric lẹkọyi Angleterre podọ homẹ etọn hùn taun dọ n’tin to yakẹ. Ewọ lọsu jlo nado lẹzun mẹdehlan. E dọ dọ to whenuena e  yindọ Irlande yin otò de he mẹ mẹdehlan lẹ gbẹ́ nọ yin didohlan, emi na basi gbehosọnalitọ to finẹ. E sẹtẹn wá Dun Laoghaire, bọ mí wlealọ to 1961.

To osun ṣidopo godo, Eric basi asidan sinsinyẹn de po zokẹkẹ po. Taká etọn zẹ̀, podọ doto lẹ ma tindo nujikudo dọ e na gán. To whenuena e ko yí osẹ atọ̀n zan to dotowhé godo, n’penukundego to whégbè na osun atọ́n kaka e do gọ̀ jẹgangan. N’zindonukọn nado to nuhe go n’pé wà to lizọnyizọn lọ mẹ.

To 1965, mí yin azọ́ndena yì agun he bẹ wẹnlatọ ṣinatọ̀n hẹn de mẹ to Sligo, yèdọ bato-glintẹn de to agewaji-whèyihọ tọn to huto. Owhe atọ̀n godo, mí sẹtẹn yì agun pẹvi devo mẹ to Londonderry, to agewaji pete. Whenue mí lẹkọ sọn kunnudegbe to gbèdopo, mí mọ bọ yé yí ogànkan do gbò ali he yì owhé mítọn gbè. Hunyanhunyan Agewaji Irlande tọn ko bẹ niyẹn. Jọja danuwatọ lẹ to mọto lẹ mẹ̀n. Tòdaho lọ yin mimá do awe, enẹ wẹ lẹdo Plọtẹstant tọn po Katoliki tọn po. Owùnu wẹ e yin nado tọ́n sọn lẹdo de mẹ yì devo mẹ.

Gbẹninọ po Kunnudide to Ojlẹ Hunyanhunyan Tọn Enẹ mẹ Po

Filẹpo wẹ mí nọ dekunnu gbọn. Whladopo dogọ, mí tindo numọtolanmẹ lọ taidi dọ angẹli lẹ lẹdo mí pé. Eyin hunyanhunyan fọ́n to lẹdo he mẹ mí tin te de, mí nọ yawu tọ́n sọn finẹ kakajẹ whenue ninọmẹ lọ pọnte. Gbèdopo he hunyanhunyan de fọ́n sẹpọ owhé mítọn, ṣọfu he mẹ yè nọ sà osẹ̀n te de jimiyọ́n to yakẹ podọ dùpò etọn lẹ flẹ jẹ fleṣe mítọn nù. Mí ma sọgan damlọn, na ohọ̀ mítọn sọgan bẹ miyọ́n. To whenuena mí sẹtẹn yì Belfast to 1970 godo, mí sè dọ amì de wẹ wú bo domiyọ́n ṣọfu he mẹ yè nọ sà osẹ̀n te lọ podọ e bẹpla ohọ̀ he mẹ mí nọ̀ to whenẹnu bọ e fiọ mlẹnmlẹn.

To ojlẹ devo mẹ, yẹn po mẹmẹyọnnu de po tọ́nyi kunnudegbe bo mọ ogànpò nùvonọ gaa de to fleṣe de nù. Ṣigba, mí dedo. To nukunwhiwhe delẹ godo, e wú. Mẹhe tin to lẹdo lọ mẹ lẹ tọ́n jẹgbonu bo lẹndọ míwlẹ wẹ ze e do finẹ! E ma dẹn bọ mẹmẹyọnnu he nọ nọ̀ lẹdo lọ mẹ de ylọ mí do owhé etọn gbè. Na mẹmẹyọnnu ehe ylọ mí wutu, kọmẹnu etọn lẹ mọdọ homẹvọnọ wẹ mí.

To 1971, mí lẹkọyi Londonderry nado yì dla mẹmẹyọnnu de pọ́n. To whenuena mí basi zẹẹmẹ ali he ji mí gbọn tọn na ẹn, e kanse mí dọ, “Mẹdepope ma gbòalina mì wẹ?” To whenuena mí dọ, “Lala,” e paṣa ẹ taun. Naegbọn e do paṣa ẹ? Na to azán delẹ jẹnukọn, yé fiọ mọto doto po ponọ de po tọn to ali lọ ji.

To 1972, mí sẹtẹn yì Cork. Enẹgodo mí yì sẹ̀n to Naas, podọ to Arklow. To godo mẹ, to 1987, mí yin azọ́ndena yì Castlebar, fie mí to sinsẹ̀n te kakajẹ din. Mí tindo lẹblanulọkẹyi vonọtaun de nado gọalọ to Plitẹnhọ Ahọluduta tọn de gbigbá mẹ tofi. Eric bẹ awutu sinsinyẹn de to 1999. Ṣigba po alọgọ Jehovah tọn po, gọna godonọnamẹ owanyinọ agun lọ tọn, n’penugo whladopo dogọ nado doakọnna bo penukundego kaka e do jẹgangan.

Whla awe wẹ yẹn po Eric po yì Wehọmẹ Sinsẹ̀nzọn Gbehosọnalitọ tọn. E gbẹ́ pò to sinsẹ̀n taidi mẹho agun tọn. Asáká sinsinyẹn de nọ dotukla mi podọ asapada ṣie lẹ po kligonu ṣie lẹ po wẹ doto lẹ ko diọ. Dile etlẹ yindọ n’pehẹ nukundiọsọmẹ sinsẹ̀n tọn sinsinyẹn lẹ bo jugbọn hunyanhunyan tonudidọ po gbẹtọ paa lẹ tọn po mẹ, nuhe sinyẹnawuna mi hugan wẹ nado doalọtena húnkùnkùn. Ehe lẹzun whlepọn na mi na n’ma sọ sọgan basi yidọn-yide ba. Agun lọ nọgodona mí taun. Todin, opò wẹ n’do nọ zinzọnlin, podọ n’nọ yí kẹkẹ sẹkunọ tọn zan eyin n’jei fidindẹn.

Yẹn po Eric po ko sẹ̀n taidi gbehosọnalitọ titengbe na nuhe hugan owhe 100 to lẹndopọ mẹ, podọ mí yí 98 to owhe ehelẹ mẹ zan to Irlande, fie mí te todin. Mí ma lẹn nado doalọtena azọ́n lọ na yọnhowhe wutu gba. Mí ma to nukundo azọ́njiawu, ṣigba mí deji dọ angẹli huhlọnnọ Jehovah tọn lẹ “lẹdo” mẹhe dibusi i bo to sinsẹ̀n ẹn po nugbonọ-yinyin po lẹ pé.